ბს-961-925(2კ-08) 29 იანვარი, 2009 წელი
ქ. თბილისი


ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:


თავმჯდომარე მაია ვაჩაძე (მომხსენებელი)
მოსამართლეები: მარიამ ცისკაძე
ნინო ქადაგიძე


სხდომის მდივანი _ ქეთევან მაღრაძე

კასატორები: 1. საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო (მესამე პირი), წარმომადგენელი _ მ. მ-ი; 2. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტი” (მოპასუხე)

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელეები) _ ნ. თ-ია, შ., ს. და ი. ა-ები, წარმომადგენელი _ ბ. ბ-ი

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება _ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 3 აპრილის განჩინება

სარჩელის საგანი _ თანხის დაკისრება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

1998 წლის 12 თებერვალს ნ. თ-ამ და შ., ს. და ი. ა-ებმა სასარჩელო განცხადებით მიმართეს თბილისის დიდუბის რაიონულ სასამართლოს, მოპასუხე საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის მიმართ, მესამე პირად კი ქ. თბილისის დიდუბე-ჩუღურეთის რაიონის გამგეობაზე მიუთითეს.
სარჩელში აღნიშნული იყო, რომ მოსარჩელეები ცხოვრობდნენ ქ. თბილისში, ... ქუჩის ¹27-ში, სადაც 182 კვ.მეტრი საერთო ფართის ბინაში ეკავათ 4 ოთახი. საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტმა ქ. თბილისის დიდუბის რაიონის საკრებულოს 1991 წლის 9 სექტემბრის ¹685 განკარგულების საფუძველზე დაანგრია მოსარჩელეთა საცხოვრებელი სახლი, იმ საფუძვლით, რომ მათი საცხოვრებელი სახლის ადგილზე ააშენებდა 16-სართულიან საცხოვრებელ სახლს, რომელშიც მოსარჩელეებს გამოუყოფდა სამოთახიან ბინას.
მოსარჩელეებმა აღნიშნეს, რომ მათ და საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს შორის 1993 წლის 1 ივლისს გაფორმდა ¹3 საგარანტიო ხელშეკრულება. აღნიშნული ხელშეკრულების გაფორმებიდან 1 თვეში კი დანგრეულ იქნა მათი საცხოვრებელი ბინა, თუმცა ხსენებული სახლის სანაცვლო საცხოვრებელი სახლის აშენება ვერ მოხერხდა.
საბოლოოდ, მოსარჩელეებმა საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტისათვის მათ სასარგებლოდ 3-ოთახიანი ბინის ღირებულების _ 37000 აშშ დოლარის ეკვივალენტი თანხის ეროვნულ ვალუტაში გადახდის დაკისრება მოითხოვეს.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2005 წლის 8 ივნისის განჩინებით მოცემულ საქმეში საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-16 მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებულ მესამე პირად საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო ჩაება.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 14 ნოემბრის გადაწყვეტილებით ნ. თ-სა და შ., ს. და ი. ა-ების სარჩელი დაკმაყოფილდა; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს” მოსარჩელეთა სასარგებლოდ 37000 აშშ დოლარის შესაბამისი თანხის ეროვნულ ვალუტაში გადახდა დაეკისრა, გადახდის დღისათვის დადგენილი კურსის მიხედვით.
აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ, რომელმაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 14 ნოემბრის გადაწყვეტილება საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტმაც” გაასაჩივრა სააპელაციო წესით. აპელანტმა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და საქმის ხელახლა განსახილველად იმავე სასამართლოსთვის დაბრუნება მოითხოვა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 3 აპრილის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის” სააპელაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 14 ნოემბრის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ დავა თავისი შინაარსით სამოქალაქო-სამართლებრივი ხასიათის იყო, მაგრამ იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ სასარჩელო მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად მითითებული ხელშეკრულება, საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის სარჩელის განხილვის დროისათვის მოქმედი რედაქციით, წარმოადგენდა ადმინისტრაციულ გარიგებას და სასარჩელო წარმოება მიმდინარეობდა ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 35-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ადმინისტრაციული სასამართლო წარმოადგენდა დავის განმხილველ განსჯად სასამართლოს და შესაბამისად, დავის განხილვა უნდა გაგრძელებულიყო ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მხარეთა შორის 1993 წლის 1 ივნისს დაიდო ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტმა ,,მოიჯარადე” მშენებელ ორგანიზაციასთან 1993 წელს დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე, აიღო ვალდებულება მშენებლობის დამთავრებისთანავე, 1995 წლის ნოემბერში დაეკმაყოფილებინა შოთა ახალაია 53,6 კვ.მ ფართის სამოთახიანი ბინით, მდებარე ქ. თბილისში, ... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე, ¹40-ში. სანაცვლოდ შ. ა-ამ იკისრა ვალდებულება, ხელშეკრულების დადებიდან 10 დღის ვადაში გაეთავისუფლებინა დაკავებული საცხოვრებელი ფართი და ხელი არ შეეშალა მშენებლობისათვის. ქ. თბილისის დიდუბის რაიონის საკრებულოს 1991 წლის 9 სექტემბრის განკარგულებით, მიღებულ იქნა საბინაო საკითხთა საზოგადოებრივი კომისიის წინადადება და შ. ა-ას, ოჯახის 4 წევრზე გამოეყო 53,6 კვ.მ ფართის სამოთახიანი ბინა, ქ. თბილისში, ..... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მოსარჩელემ ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულება შეასრულა. აღნიშნულ ტერიტორიაზე მდებარე შ. ა-ას საცხოვრებელი ბინა დანგრეულ იქნა შემდგომი მშენებლობის მიზნით, მაგრამ მშენებლობა შეჩერდა გაურკვეველი ვადით. სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია ის გარემოებაც, რომ მშენებლობა უნდა ეწარმოებინა თბილმშენის ¹3 სახლმშენებელ კომბინატს, რომლის ბაზაზეც, თბილისის სახელმწიფო ქონების მართვის მთავარი სამმართველოს კოლეგიის 1994 წლის 22 ივლისის გადაწყვეტილებით, სააქციო საზოგადოებად მისი გარდაქმნის შედეგად დაფუძნდა სს ,,....”. ამ უკანასკნელის სამართალმემკვიდრეს კი წარმოადგენდა 1996 წელს რეგისტრირებული სს ,,...”.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ 1988 წელს, ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში არსებული ტერიტორია დაუმაგრდა საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს, საცხოვრებელი სახლის ასაშენებლად და მას უნდა ეწარმოებინა საცხოვრებელი სახლის მშენებლობა და განაწილება. საქართველოს პრეზიდენტის 2005 წლის 6 ივლისის ¹577 ბრძანებულების მე-2 პუნქტის თანახმად, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტი” წარმოადგენდა საქვეუწყებო დაწესებულება _ სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის უფლებამონაცვლეს. სს ,,...” მიერ გაცემული პასუხით დადგენილი იყო, რომ მოსარჩელეს, საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის დაკვეთით ასაშენებელ ზემოაღნიშნულ საცხოვრებელ კორპუსში უნდა მიეღო სამოთახიანი ბინა საერთო ფართით 92,4 კვ.მ, საცხოვრებელი ფართით _ 58,3 კვ.მ.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მხარეთა შორის 1993 წელს დადებულ ხელშეკრულებაში მოხსენიებულ ,,...” ორგანიზაციას წარმოადგენდა თბილმშენის ¹3 სახლმშენებელი კომბინატი, უფლებამონაცვლეს _ სს ,,....”, ხოლო ნარდობის ხელშეკრულება მათ შორის დარღვეულ იქნა ფინანსების უქონლობის გამო.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მიერ, სადავო ურთიერთობის მიმართ 1964 წლის რედაქციის საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის გამოყენება და მიიჩნია, რომ მხარეთა შორის დადებული ხელშეკრულება ხსენებული კოდექსის 154-ე და მე-4 მუხლების საფუძველზე წარმოადგენდა ვალდებულების წარმოშობის საფუძველს.
სააპელაციო სასამართლომ უსაფუძვლოდ მიიჩნია აპელანტების მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ, ვინაიდან ზემოაღნიშნული ხელშეკრულება არ აკმაყოფილებდა საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 205-ე მუხლით დადგენილ პირობებს, იგი ვალდებულების წარმოშობის საფუძვლად არ უნდა ყოფილიყო მიჩნეული. სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, ხელშეკრულების განმარტება უნდა მომხდარიყო მისი შინაარსიდან გამომდინარე და არა მხოლოდ მისი სახელწოდების მიხედვით. წარმოდგენილი ხელშეკრულებიდან დასტურდებოდა, რომ მხარეები შეთანხმდნენ მის არსებით პირობებზე. შესაბამისად, მათ წარმოეშვათ ხელშეკრულების პირობების შესრულების ვალდებულება.
სააპელაციო სასამართლომ არ გაიზიარა აპელანტების მოსაზრება ხელშეკრულების დარღვევაში მოპასუხის ბრალის არარსებობის თაობაზეც და აღნიშნა, რომ ხსენებული გარემოება მოპასუხეებს ვერ გაათავისუფლებდა პასუხისმგებლობისაგან. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 219-ე მუხლის თანახმად, პირს ვალდებულების დარღვევის გამო ქონებრივი პასუხისმგებლობა ეკისრებოდა მხოლოდ მისი ბრალეულობის შემთხვევებში, გარდა იმ შემთხვევებისა, რაც გათვალისწინებული იყო კანონით ან ხელშეკრულებით. აღნიშნული ნორმის თანახმად, ვალდებულების დამრღვევი პირი პასუხს არ აგებდა ვალდებულების დარღვევაში მისი ბრალის არარსებობის შემთხვევაში, რაც არ ვრცელდებოდა ქონებრივი პასუხისმგებლობის შემთხვევებზე, რომელთა წარმოშობის საფუძველი იყო სახელშეკრულებო ვალდებულების დარღვევა. ამასთან, სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 221-ე მუხლზე, რომლის მიხედვითაც მოვალე პასუხს აგებდა იმ მესამე პირის მიერ ვალდებულების შეუსრულებლობის ან არაჯეროვანი შესრულებისთვისაც, რომელსაც ეს ვალდებულება ჰქონდა დაკისრებული. ამდენად, ის გარემოება, რომ სახლი არ აშენდა სახელმწიფოში არსებული ეკონომიკური მდგომარეობის შედეგად, რაც საფუძვლად დაედო ,,....” მიერ მოსარჩელეებსა და საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს შორის არსებული ნარდობის ხელშეკრულების დარღვევას, ვერ გაათავისუფლებდა მოპასუხეს პასუხისმგებლობისაგან.
სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 212-ე მუხლით, ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების შეუსრულებლობის გამო, მოვალე ვალდებული იყო, აენაზღაურებინა კრედიტორისათვის ამით მიყენებული ზარალი. ზარალად ითვლებოდა კრედიტორის მიერ გაწეული ხარჯები, მისი ქონების დაკარგვა ან გაფუჭება და აგრეთვე შემოსავალი, რომელიც არ მიუღია და რასაც იგი მიიღებდა თუკი მოვალე ვალდებულებას შეასრულებდა.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ ხელშეკრულების საგანს წარმოადგენდა ინდივიდუალურად განსაზღვრული ნივთის, ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე მდებარე ¹40 ბინის, გადაცემა. შესაბამისად, თუ მოვალე შეასრულებდა ხელშეკრულების პირობას, მოსარჩელე მიიღებდა ამ ნივთს. ამდენად, ზემოაღნიშნული ნორმის საფუძველზე, მოპასუხეს უნდა აენაზღაურებინა მოსარჩელისათვის ამ ნივთის ღირებულება, რაც საქმეში წარმოდგენილი აუდიტორული დასკვნის საფუძველზე შეადგენდა არანაკლებ 40000 აშშ დოლარს. აღნიშნული დოკუმენტის გამაბათილებელი რაიმე მტკიცებულება კი მხარეებს არ წარუდგენიათ, თუმცა იმის გათვალისწინებით, რომ მოსარჩელეთა მოთხოვნას წარმოადგენდა 37000 აშშ დოლარის ანაზღაურება, სააპელაციო სასამართლო საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 248-ე მუხლის საფუძველზე, ვერ გასცდა მოსარჩელეთა მოთხოვნის ფარგლებს.
სააპელაციო სასამართლომ უსაფუძვლოდ მიიჩნია აპელანტების მოსაზრება საქალაქო სასამართლოს მიერ ზიანის თანხის არასწორ გაანგარიშებაზე, იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ ხელშეკრულებით, აპელანტს ნაკისრი ჰქონდა, მხოლოდ 53,6 კვ.მ ფართის გადაცემის ვალდებულება. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ ხელშეკრულების საგანს წარმოადგენდა არა გვაროვნული ნივთი – 53,6 კვ.მ-ის უძრავი ქონება, არამედ, ინდივიდუალური ნიშნით განსაზღვრული ნივთი, ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე მდებარე ¹40 ბინა. შესაბამისად, მოპასუხეს უნდა დაკისრებოდა ამ ნივთის და არა 53,6 კვ.მ ფართის ღირებულება, ვინაიდან, თვით მშენებელი ორგანიზაციის მიერ გაცემული ცნობით დასტურდებოდა, რომ ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე მდებარე ¹40 ბინის ფართობი შეადგენდა 92,4 კვ.მ-ს, ხოლო მისი საცხოვრებელი ფართი _ 58,3 კვ.მ-ს. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ შეუძლებელი იყო, მოსარჩელეს ხელშეკრულების ჯეროვანი შესრულების შედეგად გადასცემოდა მხოლოდ საცხოვრებელი ფართი, ვინაიდან საცხოვრებელი ფართი დამხმარე ფართთან ერთად შეადგენდა ერთი მთლიანი უძრავი ნივთის – ბინის არსებით შემადგენელ ნაწილს, რომლის გამოცალკევება და ცალკე უფლების ობიექტად განხილვა დაუშვებელი იყო.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 3 აპრილის განჩინება საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ საკასაციო წესით გაასაჩივრა. კასატორმა გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
კასატორი აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად შეაფასა საქმეში წარმოდგენილი საგარანტიო ხელშეკრულება და არ დაეთანხმა სააპელაციო სასამართლოს განმარტებას იმის თაობაზე, რომ საქმეში არსებული გარანტიის ხელშეკრულების საფუძველზე დასტურდებოდა მხარეთა ურთიერთვალდებულება.
კასატორი მიუთითებს, რომ საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის (1964 წ.) 205-ე მუხლის შესაბამისად, გარანტია ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულების წარმოშობის საფუძვლად შეიძლებოდა მიჩნეულიყო მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ იგი გაცემული იქნებოდა მოვალე ორგანიზაციის ზემდგომი ორგანოს მიერ და წარმოადგენდა ზემდგომი ორგანოს პასუხისმგებლობის დამადასტურებელ დოკუმენტს. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეებს წარმოადგენდნენ ფიზიკური პირები. იმისათვის, რომ საგარანტიო ხელშეკრულება მიჩნეულიყო ვალდებულების წარმომშობ დოკუმენტად, საჭირო იყო იგი გაცემული ყოფილიყო საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ ,,საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის” ზემდგომი ორგანოს მიერ. ამასთან, გარანტია წარმოადგენდა ვალდებულების უზრუნველსაყოფ საშუალებას და დამოკიდებული იყო ძირითადი ვალდებულების არსებობაზე. საქმეში კი არ არსებობდა ძირითადი ვალდებულების დამადასტურებელი დოკუმენტი, რომლის უზრუნველყოფის საშუალებად შეიძლებოდა მიჩნეულიყო საგარანტიო ხელშეკრულება.
კასატორი ასევე მიუთითებს, რომ არასწორად იქნა გაანგარიშებული სადავო ბინის ღირებულება, ვინაიდან ქ. თბილისის დიდუბის რაიონის საკრებულოს შესაბამის განკარგულებასა და საგარანტიო ხელშეკრულებაში ბინის ფართი გათვალისწინებული იყო 53,6 კვ.მეტრით. ამდენად, სასამართლოს უნდა ემსჯელა არა 92,4 კვ.მ-ის, არამედ 53,6 კვ.მ ფართის მქონე ბინის ღირებულებაზე. ამდენად, კასატორი მიიჩნევს, რომ სასამართლომ არასწორად განსაზღვრა მოსარჩელეთა საკომპენსაციო თანხაც.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 3 აპრილის განჩინება საკასაციო წესით საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტმაც” გაასაჩივრა, რომელმაც გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
კასატორი მიუთითებს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არ გაითვალისწინა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის (1964 წ.) 227-ე მუხლის მე-6 პუნქტი, რომლის თანახმად ვალდებულება შეწყდებოდა წინამდებარე თავში მოყვანილი წესების შესაბამისად მთლიანად ან ნაწილობრივ, შესრულების შეუძლებლობის გამო, ხოლო იმავე კოდექსის 235-ე მუხლის თანახმად, ვალდებულება შეწყდებოდა შესრულების შეუძლებლობით, თუ ეს გამოწვეული იყო გარემოებით, რომელზედაც მოვალე პასუხს არ აგებდა (საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლი). ხსენებული კოდექსის 219-ე მუხლში კი მითითებული იყო, რომ პირი, რომელმაც არ შეასრულა ვალდებულება ან არაჯეროვნად შეასრულა იგი, ქონებრივად პასუხს აგებდა მხოლოდ მაშინ, თუ მას ბრალი (განზრახვა ან გაუფრთხილებლობა) მიუძღოდა იმ შემთხვევების გარდა, რომლებიც გათვალისწინებული იყო კანონით ან ხელშეკრულებით. ბრალის არქონა უნდა დაემტკიცებინა ვალდებულების დამრღვევ პირს.
კასატორის განმარტებით, მან ვერ შეძლო ვალდებულების შესრულება, მაგრამ ამ ვალდებულების შეუსრულებლობა არ მომხდარა მისი ბრალეულობით, რადგან აღნიშნულის მიზეზი იყო იმ დროისათვის ქვეყანაში არსებული ეკონომიკური მდგომარეობა.
კასატორი მიუთითებს, რომ თავდაპირველად მშენებლობა უნდა ეწარმოებინა ,,...” ¹3 სახლმშენებელ კომბინატს, რომელსაც აღნიშნული მშენებლობისათვის თანხა გადაერიცხა, მაგრამ ქვეყნის მთელი სამშენებლო კომპლექსი დისლოცირებულ იქნა მიწისძვრით დაზარალებულ რაიონებში. ამის შემდეგ, პრემიერ-მინისტრის 1993 წლის 6 აპრილის ¹22-გს განკარგულებით საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს უფლება მიეცა, მშენებლობა ეწარმოებინა საკავშირო სახსრებით შეძენილი მატერიალურ ფასეულობათა რეალიზაციის შედეგად მიღებული თანხების სპეცანგარიშზე აკუმულირების გზით. ჩატარდა მოსამზადებელი სამუშაოები და დაიწყო მშენებლობა, რომელიც ქვეყანაში არსებული ეკონომიკური და პოლიტიკური სიტუაციის გამო, ნელი ტემპით მიმდინარეობდა და საბოლოოდ შეჩერდა. ბიუჯეტის ინტერესებიდან გამომდინარე, საკავშირო სახსრებით შეძენილ მატერიალურ ფასეულობათა რეალიზაციის შედეგად მიღებული თანხები მიმართულ იქნა სახელმწიფო ბიუჯეტში. საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის 1995 წლის 21 ივნისის ¹367-13 დადგენილებით აიკრძალა მშვიდობიან პერიოდში როგორც სახელმწიფო, ისე სამობილიზაციო რეზერვებიდან მატერიალური ფასეულობის გაჯავშნა (შესაბამისად რეალიზაცია). იმავე დადგენილებით დეპარტამენტს ნება დაერთო გამოეყენებინა საკავშირო ბიუჯეტის ხარჯზე 1992 წლამდე ჩაწყობილი და შენახვის ვადაგასული მატერიალური ფასეულობების რეალიზაციის შედეგად დაგროვილი ფულადი თანხები მხოლოდ ახალი მატერიალური ფასეულობების შესაძენად. ამდენად, კასატორის განმარტებით, ხსენებული დადგენილებით მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს ფაქტობრივად აეკრძალა სამშენებლო სამუშაოების წარმოება, რის შედეგადაც მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტმა, მისგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო, ვერ შეძლო ნაკისრი ვალდებულების შესრულება.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2008 წლის 3 და 29 ოქტომბრის განჩინებებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის” საკასაციო საჩივრები; მხარეებს მიეცათ უფლება, განჩინებების ჩაბარებიდან შესაბამის ვადაში წარმოედგინათ მოსაზრება, თუ რამდენად იყო დასაშვები განსახილველად საკასაციო საჩივრები საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით; საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული დასაშვებობის შემოწმება განისაზღვრა 2008 წლის 13 ნოემბრამდე.
საქართველოს უზეანესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2008 წლის 13 ნოემბრის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის” საკასაციო საჩივრები მიჩნეულ იქნა დასაშვებად საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის “ა” ქვეპუნქტით და მათი განხილვა დაინიშნა მხარეთა დასწრებით 2008 წლის 11 დეკემბერს, 13.00 საათზე.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო გაეცნო საქმის მასალებს, მოისმინა მხარეთა ახსნა-განმარტებანი, შეამოწმა გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობა, წარმოდგენილი საკასაციო საჩივრების საფუძვლიანობა და მიაჩნია, რომ საკასაციო საჩივრები არ უნდა დაკმაყოფილდეს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, ვინაიდან კასატორებს არ წამოუყენებიათ დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება), სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის, მათ შორის, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები იმის შესახებ, რომ მხარეთა შორის 1993 წლის 1 ივნისს დაიდო ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტმა ,,....” მშენებელ ორგანიზაციასთან 1993 წელს დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე, აიღო ვალდებულება, მშენებლობის დამთავრებისთანავე, 1995 წლის ნოემბერში დაეკმაყოფილებინა შოთა ახალაია 53,6 კვ.მ ფართის სამოთახიანი ბინით ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე, ¹40-ში. სანაცვლოდ შ. ა-ამ იკისრა ვალდებულება, ხელშეკრულების დადებიდან 10 დღის ვადაში გაეთავისუფლებინა დაკავებული საცხოვრებელი ფართი და ხელი არ შეეშალა მშენებლობისათვის. ქ. თბილისის დიდუბის რაიონის საკრებულოს 1991 წლის 9 სექტემბრის განკარგულებით, მიღებულ იქნა საბინაო საკითხთა საზოგადოებრივი კომისიის წინადადება და შ. ა-ას, ოჯახის 4 წევრზე გამოეყო 53,6 კვ.მ ფართის სამოთახიანი ბინა ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე. ამასთან, სადავო არ არის ის გარემოება, რომ შ. ა-ამ ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულება შეასრულა. აღნიშნულ ტერიტორიაზე მდებარე შ. ა-ას საცხოვრებელი ბინა დანგრეულ იქნა შემდგომი მშენებლობის მიზნით, მაგრამ მშენებლობა შეჩერდა გაურკვეველი ვადით.
საკასაციო სასამართლო დადგენილად მიიჩნევს იმ გარემოებასაც, რომ მშენებლობა უნდა ეწარმოებინა თბილმშენის ¹3 სახლმშენებელ კომბინატს, რომლის ბაზაზეც, თბილისის სახელმწიფო ქონების მართვის მთავარი სამმართველოს კოლეგიის 1994 წლის 22 ივლისის გადაწყვეტილებით, სააქციო საზოგადოებად მისი გარდაქმნის შედეგად დაფუძნდა სს ,,....”. ამ უკანასკნელის სამართალმემკვიდრეს კი წარმოადგენს 1996 წელს რეგისტრირებული სს ,,....”. ამდენად, მხარეთა შორის 1993 წელს დადებულ ხელშეკრულებაში მოხსენიებულ ,,....” ორგანიზაციას წარმოადგენს თბილმშენის ¹3 სახლმშენებელი კომბინატი, უფლებამონაცვლეს _ სს ,,....”, ხოლო ნარდობის ხელშეკრულება მათ შორის დარღვეულ იქნა ფინანსების უქონლობის გამო.
საკასაციო სასამართლო ასევე დადგენილად მიიჩნევს იმ გარემოებას, რომ 1988 წელს ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში არსებული ტერიტორია დაუმაგრდა საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს, საცხოვრებელი სახლის ასაშენებლად და მას უნდა ეწარმოებინა საცხოვრებელი სახლის მშენებლობა და განაწილება. საქართველოს პრეზიდენტის 2005 წლის 6 ივლისის ¹577 ბრძანებულების მე-2 პუნქტის თანახმად კი, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტი” წარმოადგენს საქვეუწყებო დაწესებულება _ სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის უფლებამონაცვლეს.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის _ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის” მოსაზრებას, რომ ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში არსებული ტერიტორია არ იმყოფება მის ბალანსზე. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ კასატორმა _ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტმა” ვერ წარმოადგინა აღნიშნულის თაობაზე საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება) და ხსენებული არც საქმის მასალებით დასტურდება.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ, ვინაიდან მხარეთა შორის არსებული სახელშეკრულებო ურთიერთობა წარმოიშვა 1997 წლის 25 ნოემბრამდე, მოქმედი საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1507-ე პირველი ნაწილის შესაბამისად, სადავო საკითხის გადაწყვეტაში გამოყენებული უნდა იქნეს საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსი (1964 წ.). ამდენად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ სწორად გამოიყენა სადავო ურთიერთობის მიმართ საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსი (1964 წ.). ამასთან, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებას, რომ მხარეთა შორის დადებული ხელშეკრულება ხსენებული კოდექსის 154-ე და მე-4 მუხლების საფუძველზე წარმოადგენს ვალდებულების წარმოშობის საფუძველს, ვინაიდან საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლის თანახმად, ვალდებულება წარმოიშობა ხელშეკრულებით ან ამ კოდექსის მე-4 მუხლში აღნიშნული სხვა საფუძვლით. იმავე კოდექსის 166-ე მუხლის თანახმად კი, კანონით გათვალისწინებული შემთხვევების გარდა, ცალმხრივი უარი ვალდებულების შესრულებაზე და ხელშეკრულების პირობების ცალმხრივი შეცვლა არ დაიშვება.
საკასაციო სასამართლო დადგენილად მიიჩნევს და არც მხარეები ხდიან სადავოდ, რომ მათ შორის არსებობდა სახელშეკრულებო ურთიერთობა და ეს ურთიერთობა ითვალისწინებდა ორმხრივ ვალდებულებას, მოსარჩელეთა მხრიდან ფართის დროულ გათავისუფლებას და მშენებლობისათვის ხელის არშეშლას, ხოლო მოპასუხის მხრიდან არსებული სახლის დანგრევას, მის ადგილზე მრავალბინიანი საცხოვრებელი სახლის მშენებლობას და ახალაშენებულ სახლში მოსარჩელეთათვის სამოთახიანი ბინის გამოყოფას. მოსარჩელეებმა მათი ვალდებულებები შეასრულეს სრულად, რამაც მათ მისცა უფლება მოეთხოვათ მოპასუხისაგან ნაკისრი ვალდებულების შესრულება. ამასთან, საკასაციო სასამართლო უსაფუძვლოდ მიიჩნევს კასატორის _ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის” მოსაზრებას, რომ მისი დაუფინანსებლობის გამო უარი უნდა ეთქვას მოსარჩელეების მოთხოვნას.
საკასაციო სასამართლო ასევე სრულად იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებას იმის თაობაზე, რომ ხელშეკრულების დარღვევაში მოპასუხის ბრალის არარსებობა მოპასუხეებს ვერ გაათავისუფლებდა პასუხისმგებლობისაგან, ვინაიდან საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 219-ე მუხლის თანახმად, პირს ვალდებულების დარღვევის გამო ქონებრივი პასუხისმგებლობა ეკისრება მხოლოდ მისი ბრალეულობის შემთხვევებში, გარდა იმ შემთხვევებისა, რაც გათვალისწინებულია კანონით ან ხელშეკრულებით. აღნიშნული ნორმის თანახმად, ვალდებულების დამრღვევი პირი პასუხს არ აგებს ვალდებულების დარღვევაში მისი ბრალის არარსებობის შემთხვევაში, რაც არ ვრცელდება ქონებრივი პასუხისმგებლობის შემთხვევებზე, რომელთა წარმოშობის საფუძველია სახელშეკრულებო ვალდებულების დარღვევა. ამასთან, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 221-ე მუხლზე, რომლის მიხედვით, მოვალე პასუხს აგებს იმ მესამე პირის მიერ ვალდებულების შეუსრულებლობისა ან არაჯეროვნად შესრულებისათვის, რომელსაც ეს ვალდებულება ჰქონდა დაკისრებული. ამდენად, ის გარემოება, რომ სახლი არ აშენდა სახელმწიფოში არსებული ეკონომიკური მდგომარეობის შედეგად, რაც საფუძვლად დაედო ,,....” მიერ მოსარჩელეებსა და საქართველოს სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტს შორის არსებული ნარდობის ხელშეკრულების დარღვევას, ვერ გაათავისუფლებს მოპასუხეს პასუხისმგებლობისაგან.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 212-ე მუხლით, ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების შეუსრულებლობის გამო, მოვალე ვალდებულია, აუნაზღაუროს კრედიტორს ამით მიყენებული ზარალი. ზარალად ითვლება კრედიტორის მიერ გაწეული ხარჯები, მისი ქონების დაკარგვა ან გაფუჭება და აგრეთვე შემოსავალი, რომელიც არ მიუღია და რასაც იგი მიიღებდა თუკი მოვალე ვალდებულებას შეასრულებდა.
საკასაციო სასამართლო უსაფუძვლოდ მიიჩნევს კასატორის _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მოსაზებას იმის თაობაზე, რომ, ვინაიდან ზემოაღნიშნული ხელშეკრულება არ აკმაყოფილებს საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 205-ე მუხლით დადგენილ პირობებს, იგი ვალდებულების წარმოშობის საფუძვლად არ უნდა იქნეს მიჩნეული. აღნიშნულთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მითითებას, რომ ხელშეკრულების განმარტება უნდა მოხდეს მისი შინაარსიდან გამომდინარე და არა მხოლოდ მისი სახელწოდების მიხედვით. ხსენებული ხელშეკრულებით კი დასტურდება, რომ მხარეები შეთანხმდნენ მის არსებით პირობებზე. შესაბამისად, მათ წარმოეშვათ ხელშეკრულების პირობების შესრულების ვალდებულება.
საკასაციო სასამართლო ასევე ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს განმარტებას საკომპენსაციო თანხის ოდენობასთან დაკავშირებით და მიუთითებს, რომ ხელშეკრულების საგანს წარმოადგენდა ინდივიდუალურად განსაზღვრული ნივთის ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე მდებარე ¹40 ბინის გადაცემა. შესაბამისად, თუ მოვალე შეასრულებდა ხელშეკრულების პირობას, მოსარჩელე მიიღებდა ამ ნივთს. ამდენად, მოპასუხეს უნდა აენაზღაურებინა მოსარჩელისათვის ამ ნივთის ღირებულება, რაც საქმეში წარმოდგენილი აუდიტორული დასკვნის საფუძველზე შეადგენს არანაკლებ 40000 აშშ დოლარს. აღნიშნული დოკუმენტის გამაბათილებელი რაიმე მტკიცებულება კი მხარეებს არ წარმოუდგენიათ, თუმცა იმის გათვალისწინებით, რომ მოსარჩელეთა მოთხოვნას წარმოადგენდა 37000 აშშ დოლარის ანაზღაურება, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლო საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 248-ე მუხლის საფუძველზე, ვერ გასცდა მოსარჩელეთა მოთხოვნის ფარგლებს.
საკასაციო სასამართლო უსაფუძვლოდ მიიჩნევს კასატორთა მოსაზრებას საკომპენსაციო თანხის ოდენობის არასწორ გაანგარიშებაზე და იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს განმარტებას, რომ ხელშეკრულების საგანს წარმოადგენდა არა გვაროვნული ნივთი – 53,6 კვ.მ-ის უძრავი ქონება, არამედ, ინდივიდუალური ნიშნით განსაზღვრული ნივთი, ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე მდებარე ¹40 ბინა. შესაბამისად, მოპასუხეს უნდა დაკისრებოდა ამ ნივთის და არა 53,6 კვ.მ საცხოვრებელი ფართის ღირებულება, ვინაიდან, თვით მშენებელი ორგანიზაციის მიერ გაცემული ცნობით დასტურდება, რომ ქ. თბილისში, .... ქუჩის ¹27-ში მშენებარე ¹1 კორპუსის მე-8 სართულზე მდებარე ¹40 ბინის ფართობი შეადგენს 92,4 კვ.მ-ს, ხოლო მისი საცხოვრებელი ფართი _ 58,3 კვ.მ-ს. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ სწორად მიუთითა, რომ შეუძლებელია, მოსარჩელეს ხელშეკრულების ჯეროვანი შესრულების შედეგად გადასცემოდა მხოლოდ საცხოვრებელი ფართი, ვინაიდან საცხოვრებელი ფართი დამხმარე ფართთან ერთად შეადგენს ერთი მთლიანი უძრავი ნივთის – ბინის არსებით შემადგენელ ნაწილს, რომლის გამოცალკევება და ცალკე უფლების ობიექტად განხილვა დაუშვებელია.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ სწორად დაადგინა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები, მართებულად გამოიყენა მატერიალური და საპროცესო კანონმდებლობა, რის გამოც გასაჩივრებული განჩინება კანონიერია, დასაბუთებული და შესაბამისად, არ არსებობს საკასაციო საჩივრების დაკმაყოფილებისა და გასაჩივრებული განჩინების გაუქმების საფუძველი.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 410-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სსიპ “სახელმწიფო მატერიალური რეზერვების დეპარტამენტის” საკასაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდეს;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 3 აპრილის განჩინება;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.