¹ბს-319-282-კ-04 21 აპრილი, 2004 წ., ქ. თბილისი

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციული და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა: ბ. კობერიძე (თავმჯდომარე),
მ. ვაჩაძე,
გ. ქაჯაია

დავის საგანი: სამუშაოზე აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება.

აღწერილობითი ნაწილი:
2002წ. 26 აგვისტოს ე. ჩ.-ემ თბილისის საოლქო სასამართლოში მოპასუხე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიმართ სარჩელი აღძრა მესამე პირის შსს-ს შიდა ქართლის სამხარეო შინაგან საქმეთა სამმართველოს მონაწილეობით.
მოსარჩელემ სარჩელის დაკმაყოფილების საფუძვლად შემდეგ გარემოებებზე მიუთითა:
იგი 2000 წლიდან გორის შინაგან საქმეთა სამმართველოს პირველი განყოფილების სისხლის სამართლის ...-ის ...-ად მუშაობდა. მას რაიმე დისციპლინური სასჯელი შეფარდებული არ ჰქონია. შს მინისტრის 2002წ. 30 ივლისის ¹117 და შიდა ქართლის სამხარეო სამმართველოს უფროსის 2002წ. 2 აგვისტოს ¹119 ბრძანებების საფუძველზე მოსარჩელე თანამდებობიდან დაითხოვეს, თუმცა აღნიშნული ბრძანებები მან უკანონოდ მიიჩნია შემდეგი საფუძვლებით:
მოსარჩელის განმარტებით, მისმა მეზობელმა ქ. ა.-მა შიდა ქართლის სამხარეო შინაგან საქმეთა სამმართველოში საჩივარი შეიტანა, რა დროსაც სხვისი წაქეზებით არასწორად განაცხადა, თითქოს ე. ჩ.-ემ მას და მის მეუღლეს სიტყვიერი შეურაცხყოფა მიაყენა და ცეცხლსასროლი იარაღით დაემუქრა. აღნიშნული განცხადება გორის რაიონულ პროკურატურას გადაეგზავნა, სადაც 2002წ. 6 ივლისს გამოტანილ იქნა დადგენილება სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის შესახებ. მოგვიანებით შემოწმების მასალები გორის რაიონული პროკურატურიდან გორის რაიონულ სასამართლოში იქნა გადაგზავნილი, სადაც ასევე გამოტანილ იქნა დადგენილება სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის შესახებ. ამდენად, როგორც პროკურატურის, ისე სასამართლოს მიერ დადგინდა, რომ ე. ჩ.-ის მხრიდან ქ. ა.-ის და მისი მეუღლის მიმართ რაიმე უკანონო ქმედებას ადგილი არ ჰქონია.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელემ მოითხოვა შს მინისტრის 2002წ. 30 ივლისის ¹117 და შიდა ქართლის სამმართველოს უფროსის 2002წ. 2 აგვისტოს ¹119 ბრძანებების ბათილად ცნობა მისგან გამომდინარე სამართლებრივი შედეგებით. ამასთან, მან მოითხოვა მისი კანონიერი უფლებების აღდგენა და იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურება, ასევე მორალური ზიანის ანაზღაურება ერთი ლარის ოდენობით.
2002წ. 2 ოქტომბერს მოსარჩელე ე. ჩ.-ემ თბილისის საოლქო სასამართლოში დაზუსტებული სასარჩელო განცხადება წარადგინა, რომლითაც თავისი სასარჩელო მოთხოვნა დააკონკრეტა და მეორე მოპასუხედ შსს-ს შიდა ქართლის სამმართველო მიუთითა.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2002წ. 30 ოქტომბრის განჩინებით მოცემული საქმე განსჯად თბილისის კრწანისი-მთაწმინდის რაიონულ სასამართლოს გადაეგზავნა განსახილველად.
მოპასუხე შსს-ს წარმომადგენელმა სარჩელი არ ცნო და მიუთითა, რომ 2002წ. 16 ივნისს ე. ჩ.-მ თავის მეზობელ ცოლ-ქმარს, როგორც სიტყვიერი, ისე ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენა, რითაც მან “პოლიციის შესახებ" საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის “გ" პუნქტისა და მე-13 მუხლის მე-6 პუნქტის მოთხოვნები დაარღვია.
რაიონულ სასამართლოში საქმის განხილვისას ე. ჩ.-ემ სარჩელს, მორალური ზიანის ანაზღაურების გარდა, მხარი დაუჭირა.
თბილისის კრწანისი-მთაწმინდის რაიონული სასამართლოს 2003წ. 7 მაისის გადაწყვეტილებით მოსარჩელე ე. ჩ.-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა. ბათილად იქნა ცნობილი საქართველოს შს მინისტრის 2002წ. 30 ივლისის ¹117 და შიდა ქართლის სამმართველოს უფროსის 2002წ. 2 აგვისტოს ¹119 ბრძანებები. ე. ჩ.-ე გორის შს სამმართველოს პირველი განყოფილების სისხლის სამართლის ...-ში აღდგენილ იქნა ...-ის თანამდებობაზე და აუნაზღაურდა სამსახურში იძულებითი არყოფნის მთელი პერიოდის ხელფასის განაცდური 945 ლარის ოდენობით.
რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება შსს-მ სააპელაციო წესით გაასაჩივრა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით მოსარჩელისათვის სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
აპელანტის მითითებით, რაიონულ სასამართლოს შს მინისტრის სადავო ბრძანება ადმინისტრაციულ აქტად უნდა მიეჩნია, ვინაიდან იგი არც ფორმალური და არც სამართლებრივი თვალსაზრისით სამოქალაქო-სამართლებრივი გარიგებისათვის დადგენილ მოთხოვნებს არ აკმაყოფილებდა. ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში სასამართლომ არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, კერძოდ, განსჯადობის შესახებ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-6 მუხლის პირველი ნაწილის “ბ" ქვეპუნქტი. ამდენად, საქმე არაგანსჯადმა სასამართლომ განიხილა.
აპელანტმა, აგრეთვე, აღნიშნა, რომ გორის რაიონული პროკურატურის 2002წ. 6 ივლისისა და გორის რაიონული სასამართლოს 2002წ. 22 ივლისის დადგენილებების მიღებისას ამ ორგანოებს არ უმსჯელიათ “პოლიციის შესახებ" საქართველოს კანონის, “შინაგან საქმეთა ორგანოების დისციპლინური წესდების" თანახმად, მოსარჩელის ქმედება იყო თუ არა დისციპლინური გადაცდომა.
აპელანტის მითითებით, შინაგან საქმეთა სამინისტროს გენერალური ინსპექციის სამსახურებრივი შემოწმების დასკვნით დადგენილია, რომ მოსარჩელის მიერ დაირღვა “პოლიციის შესახებ" საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის მე-3 პუნქტის მოთხოვნა (სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას პოლიციის თანამშრომელი ვალდებულია, ზუსტად დაიცვას მოქალაქის კანონიერი უფლებები და სამსახურებრივი ეთიკის ნორმები), რისთვისაც მოსარჩელე შს მინისტრის სადავო ბრძანებით დისციპლინური წესით იქნა დასჯილი და დათხოვნილი შს ორგანოებიდან. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელის მხრიდან ადგილი ჰქონდა სწორედ შს ორგანოს თანამშრომლისათვის უღირს საქციელს, რითაც მოსარჩელემ რიგითთა და ოფიცერთა წოდების დისკრედიტაცია მოახდინა, რის გამოც, შს ორგანოებში სამსახურის გავლის შესახებ დებულების 69-ე მუხლის თანახმად, იგი შს ორგანოებიდან დათხოვნილი უნდა ყოფილიყო, ე.ი. დისციპლინური სასჯელის სახით შს ორგანოებიდან დათხოვნა მის მიმართ სწორად იქნა შერჩეული.
აპელანტმა აღნიშნა, რომ რაიონულმა სასამართლომ მოსარჩელის სასარგებლოდ შს სამინისტროს არასწორად დააკისრა განაცდური ხელფასის _ 945 ლარის ანაზღაურება, ვინაიდან საქმეზე არ ყოფილა წარმოდგენილი და არც სხვა პროცესუალური საშუალებების დახმარებით ყოფილა მოპოვებული მტკიცებულება მოსარჩელის ხელფასის ოდენობის შესახებ. ამასთან, არ ყოფილა განსაზღვრული თანხა, რომელსაც პოლიციელი პოლიციაში სამსახურისათვის იღებდა, რადგან ხელფასი მხოლოდ ერთ-ერთი ნაწილია იმისა, რაც მას მთლიანობაში პოლიციაში სამსახურისათვის ეძლეოდა.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა პალატის 2003წ. 24 დეკემბრის განჩინებით შსს-ს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა. თბილისის კრწანისი-მთაწმინდის რაიონული სასამართლოს 2003წ. 7 მაისის გადაწყვეტილება უცვლელად დარჩა.
სააპელაციო სასამართლომ განჩინება შემდეგ გარემოებებზე დააფუძნა:
სააპელაციო სასამართლომ დადასტურებულად მიიჩნია გორის რაიონული პროკურატურის 2002წ. 6 ივლისის და გორის რაიონული სასამართლოს 2002წ. 22 ივლისის დადგენილებებში მოცემული დასკვნები, რომ ე. ჩ.-ის მხრიდან ადგილი ჰქონდა მხოლოდ სიტყვიერ შელაპარაკებას და არა ფიზიკურ შეურაცხყოფას ან ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებას. აღნიშნული დადგენილებები გასაჩივრებული არ ყოფილა და, შესაბამისად, კანონიერ ძალაშია შესული, რის გამოც სააპელაციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ მოსარჩელეს არ დაურღვევია “პოლიციის შესახებ" საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის “გ" პუნქტის, ამავე კანონის მე-13 მუხლისა და “შს ორგანოებში სამსახურის გასვლის წესის შესახებ" დებულების 69-ე მუხლის მოთხოვნები და, შესაბამისად, ზემოთ მითითებული ბრძანებები უკანონოდ მიიჩნია.
რაც შეეხება რაიონული სასამართლოს მიერ იძულებით განაცდური დროის ხელფასის არასწორად განსაზღვრას, სააპელაციო სასამართლომ აპელანტის აღნიშნული მოთხოვნა არ გაიზიარა და მიიჩნია, რომ ე. ჩ.-ის მიერ სამსახურში ყოველთვიურად მისაღები თანხა, 105 ლარს შეადგენდა.
სააპელაციო სასამართლოს განჩინება შს სამინისტრომ იმავე საფუძვლებით საკასაციო წესით გაასაჩივრა და გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და სააპელაციო სასამართლოში საქმის ხელახლა განსახილველად დაბრუნება მოითხოვა.

სამოტივაციო ნაწილი:

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციული და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა გაეცნო საქმის მასალებს, შეამოწმა გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება და დასაბუთებულობა, წარმოდგენილი საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობა და თვლის, რომ შსს-ს საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს, უნდა გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა პალატის 2003წ. 24 დეკემბრის განჩინება და საქმე ხელახლა განსახილველად უნდა დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქმის მასალებით დადგენილია, რომ 2002წ. 18 ივნისს შიდა ქართლის სამხარეო შს მთავარი სამმართველოდან გორის რაიონულ პროკურატურაში ქვემდებარეობით განსახილველად გადაგზავნილ იქნა მოქალაქე ქ. ა.-ის განცხადება, რომელშიც იგი აღნიშნავდა, რომ 2002წ. 16 ივნისს მის მეუღლესთან გ. ა.-თან სიტყვიერი შეკამათების დროს მისმა მეზობელმა ე. ჩ.-ემ მის მეუღლეს იარაღი დაუმიზნა და გაისროლა. ასევე დადგენილია, რომ ე. ჩ.-ის მიმართ სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის შესახებ გორის რაიონული პროკურატურის 2002წ. 6 ივლისის დადგენილებას საფუძვლად დაედო ქ. ა.-ის მიერ შემდგომ წარდგენილი განცხადება, რომელშიც ეს უკანასკნელი მიუთითებდა, რომ მას ე. ჩ.-ის მიმართ პრეტენზია აღარ გააჩნდა და ითხოვდა მის მიერ შეტანილი განცხადების რეაგირების გარეშე დატოვებას. საქმის მასალებით დადგენილია ისიც, რომ სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის შესახებ გორის რაიონული სასამართლოს 2002წ. 22 ივლისის დადგენილებაც ქ. ა.-ის მიერ განცხადებაზე უარის თქმის საფუძველზე იქნა მიღებული. ამდენად, როგორც გორის რაიონული პროკურატურის, ისე გორის რაიონული სასამართლოს დადგენილებათა საფუძველს აღნიშნული განცხადებები წარმოადგენდა. ამგვარად, მართალია, აღნიშნული დადგენილებებით ქ. ა.-ის მიერ განცხადების უკან გატანის გამო სისხლის სამართლის საქმე არ აღძრულა, მაგრამ ეს არ გამორიცხავს იმის შესაძლებლობას, რომ ე. ჩ.-ის მხრიდან დისციპლინური გადაცდომის ჩადენას ჰქონდა ადგილი, რადგან ეს დადგენილებები დისციპლინური გადაცდომის შეფასებას არ მოიცავდა.
ზემოთქმულის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლო მოიხმობს “პოლიციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის “გ” პუნქტს, რომლის თანახმად, პოლიციის თანამშრომელი ვალდებულია, მოქალაქესთან ურთიერთობის დროს დაიცვას სამსახურებრივი ეთიკის ნორმები. “შინაგან საქმეთა ორგანოების დისციპლინური წესდების” მე-2 მუხლის შესაბამისად, დისციპლინა ყოველ პოლიციელს ავალდებულებს ხელმძღვანელობდეს კანონის უზენაესობის პრინციპით და სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას მოქმედებდეს მხოლოდ სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ინტერესებიდან გამომდინარე. ამასთან, დისციპლინა ყოველ პოლიციელს ავალდებულებს ფხიზლად და თავდადებულად იცავდეს საზოგადოებრივ წესრიგს, მოქალაქეთა და იურიდიულ პირთა საკუთრებას, მათ უფლებებსა და თავისუფლებებს, ღირსეულად იქცეოდეს სამსახურის გარეთ, იყოს სანიმუშო საზოგადოებრივი წესრიგისა და მოქალაქეობრივი მორალის დაცვაში. აღნიშნულ მოვალეობათა შეუსრულებლობა ან არაჯეროვანი შესრულება დისციპლინის დარღვევად ჩაითვლება.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ სათანადოდ არ გამოიკვლია და ჯეროვნად არ შეაფასა საქმეში წარმოდგენილი წერილობითი მტკიცებულებები, რის გამოც საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახალი განხილვისას დისციპლინური დარღვევისა და სისხლის სამართლის დანაშაულის ერთმანეთისაგან გამიჯვნის შემდეგ უნდა გაარკვიოს, თუ ე. ჩ.-ის ქმედებაში არ არსებობს სისხლის სამართლის დანაშაულის ნიშნები, ნიშნავს თუ არა აღნიშნული იმას, რომ მას დისციპლინური დარღვევა არ ჩაუდენია? მით უფრო, როცა პროკურატურისა და სასამართლოს დადგენილებებში სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმაზე იყო საუბარი და არა მოსარჩელის მიმართ დისციპლინური სასჯელის შეფარდებაზე. ამასთან, სააპელაციო სასამართლომ ასევე უნდა გაარკვიოს, ე. ჩ.-ის გათავისუფლების ბრძანებებს გააჩნდა თუ არა ფაქტობრივი საფუძვლები. საგულისხმოა ისიც, რომ სააპელაციო სასამართლოს საქმის განხილვისას ყურადღება არ გაუმახვილებია საქმეში წარმოდგენილ შს სამინისტროს გენერალური ინსპექციის დასკვნაზე, რაც საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე ერთ-ერთ მტკიცებულებას წარმოადგენს და რისი საწინააღმდეგოც ე. ჩ.-ეს სასამართლოში არ წარუდგენია. აქვე ნიშანდობლივია ისიც, რომ ამ დასკვნის შესაბამისად, ე. ჩ.-ეს ამ ფაქტამდე უკვე შეფარდებული ჰქონდა მოქმედი დისციპლინური სასჯელი “სასტიკი საყვედური”. დასკვნაში, აგრეთვე, მითითებულია ისიც, რომ 2002წ. 16 ივნისს ე. ჩ.-ემ მეზობლებთან შელაპარაკების დროს მათ მიაყენა შეურაცხყოფა. საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახალი განხილვისას ამ კუთხითაც უნდა იმსჯელოს.
რაც შეეხება სააპელაციო სასამართლოს განჩინებას განაცდურის ანაზღაურების ნაწილში, ამასთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო იზიარებს კასატორის მოსაზრებას და აღნიშნავს, რომ სასამართლომ ისე დააკისრა შსს-ს ე. ჩ.-ის სასარგებლოდ იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურება, რომ სასამართლოში არ ყოფილა წარმოდგენილი არანაირი მტკიცებულება, თუ რა ოდენობის ხელფასს იღებდა ე. ჩ.-ე პოლიციაში მუშაობისას. უფრო მეტიც, სასამართლოს ხელფასის შესახებ ცნობის გარდა, იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურებისას სხვა მტკიცებულებებიც უნდა გამოეკვლია, რადგან პოლიციელი პოლიციაში სამსახურისათვის ხელფასის გარდა სხვა დანამატებსაც იღებს, რომელთა ერთმანეთისაგან გამიჯვნაც ასევე აუცილებელია.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ გასაჩივრებული განჩინება უნდა გაუქმდეს და საქმე ხელახლა განსახილველად უნდა დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს.

სარეზოლუციო ნაწილი:
საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, სსკ-ის 408-ე, 412-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;
2. გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა პალატის 2003წ. 24 დეკემბრის განჩინება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.