#ბს-504-496(კ-12) 25 აპრილი, 2013 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

თავმჯდომარე მაია ვაჩაძე (მომხსენებელი)
მოსამართლეები: ნუგზარ სხირტლაძე
ლევან მურუსიძე

სხდომის მდივანი _ ანა ვარდიძე

კასატორი (მოსარჩელე) _ თ. ს-ე; წარმომადგენელი – მ. გ-ა

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხეები) _ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრო; წარმომადგენელი _ თ. ც-ე

მესამე პირები – ნ. დ-ა; მ. კ-ა, მზ. კ-ა; წარმომადგენელი _ მ. პ-ა

გასაჩივრებული განჩინება _ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 11 აპრილის განჩინება

სარჩელის საგანი _ ქმედების განხორციელების დავალება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

2011 წლის 5 ოქტომბერს თ. ს-ემ სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას, მოპასუხის _ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიმართ.
მოსარჩელის განმარტებით, 2010 წლის 24 აგვისტოს მან განცხადებით მიმართა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს და მისი კუთვნილი ბინიდან _ ნ. დ-ას, მ. კ-ას და მზ. კ-ას გამოსახლების შესახებ თანხმობის გაცემა მოითხოვა. სამინისტროს მხრიდან მის განცხადებას არანაირი პასუხი არ მოჰყოლია.
მოსარჩელის მითითებით, იგი 1994 წლიდან არის დაბა ..., ... ქ. №5-ში მდებარე ბინა №15-ის მესაკუთრე. აღნიშნული კორპუსი 1996 წლიდან წარმოადგენს დევნილთა კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტს. მოსარჩელის განმარტებით, სადავო ბინაში დევნილები 1993 წელს უკანონოდ შეიჭრნენ. აღნიშნულ გარემოებას ადასტურებდა ყოფილი კომენდატის მ. ხ-ის ნოტარიულად დამოწმებული ხელწერილი.
მოსარჩელის განმარტებით, მხარეთა შორის დადებულ ხელშეკრულებაში არ იყო არანაირი მითითება ნივთზე უფლებრივი ნაკლის არსებობის შესახებ, ამდენად, მხარეთა შორის არ არსებობდა რაიმე სახელშეკრულებო ურთიერთობა, რითაც შეიძლებოდა მისი, როგორც მესაკუთრის უფლების შეზღუდვა. ამასთან, არ არსებობდა არც კანონისმიერი შებოჭვის რაიმე საფუძველი და შესაბამისად, იგი უფლებამოსილი იყო განეხორციელებინა კუთვნილ საცხოვრებელ ბინაზე კანონით გარანტირებული უფლებები.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელემ მოპასუხისათვის – საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსათვის ნ. დ-ას, მ. კ-ას და მზ. კ-ას გამოსახლების შესახებ თანხმობის გაცემის ან მათი გამოსახლების შესახებ შესაბამისი ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალდებულება მოითხოვა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2011 წლის 16 დეკემბრის განჩინებით საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-16 მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე, საქმეში მესამე პირებად ჩაებნენ ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 31 იანვრის გადაწყვეტილებით თ. ს-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია ის გარემოება, რომ ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა აფხაზეთიდან იძულებით გადაადგილებულ პირებს წარმოადგენდნენ, რომლებიც 1993 წლიდან ქ. თბილისში, ... ქ. №5-ში, ბინა №15-ში (ფინანსთა სამინისტროს დ/ს კორპ. №4) ცხოვრობდნენ.
საქალაქო სასამართლომ მიუთითა იმ გარემოებაზეც, რომ აღნიშნული ობიექტი დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტს წარმოადგენდა. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მესამე პირების – ნ. დ-ას, მ. კ-ასა და მზ. კ-ასათვის ალტერნატიული საცხოვრებელი ფართი არ გამოუყვია.
საქალაქო სასამართლომ განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა იმ გარემოებაზე, რომ ქ. თბილისში, დაბა ..., ... ქ. №5-ში (ლიტ ”გ” ) მდებარე ბინა №15-ზე რეგისტრირებული იყო თ. ს-ის საკუთრების უფლება.
საქალაქო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის (23.12.2011-მდე რედ.) მე-5 მუხლი განსაზღვრავდა დევნილთა უფლებებსა და მათი უზრუნველყოფის საკითხებს დროებით საცხოვრებელ ადგილზე. ხსენებული მუხლის მე-3 პუნქტით სახელმწიფო უზრუნველყოფდა დევნილს დროებითი საცხოვრებელი ადგილით, ხოლო ამავე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, საქართველოს შესაბამის ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტებიდან არ ხდებოდა დევნილების გამოსახლება, გარდა იმ შემთხვევებისა როდესაც: ა) დევნილებთან იდებოდა წერილობითი შეთანხმება, ბ) გამოიყოფოდა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდებოდა დევნილის საყოფაცხოვრებო პირობები; გ) ხდებოდა სტიქიური ან სხვა მოვლენები, რაც ითვალიწინებდა განსაზღვრულ კომპეტენციებს და რეგულირდებოდა საერთო წესით; დ) დევნილს ფართობი დაკავებული ჰქონდა თვითნებურად, კანონის დარღვევით. იგივე შინაარსის დებულებებს შეიცავდა მოქმედი ”საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის 53-ე მუხლი.
საქალაქო სასამართლომ ,,საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანებით დამტკიცებული საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის” პირველი მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად განმარტა, რომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, ლტოლვითა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა მიმართ, საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის ღონისძიებები უნდა განხორციელებულიყო საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან შეთანხმებით.
ამასთან, საქალაქო სასამართლომ საქმის მასალებით დაადგინა, რომ დევნილთა გამოსახლების კანონით განსაზღვრული არც ერთი პირობა სახეზე არ იყო, ხოლო ისეთ ვითარებაში, როდესაც მესამე პირები დღეისათვის უზრუნველყოფილნი არ იყვნენ შესაბამისი საცხოვრებელი ფართით ან ფართის სანაცვლო კანონით გათვალისწინებული კომპენსაციით, უსაფუძვლო იყო მოთხოვნა კომპაქტური განსახლების ობიექტიდან მათი გამოსახლების შესახებ.
საქალაქო სასამართლომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის ,,ბ” პუნქტის საფუძველზე განმარტა, რომ მოსარჩელის საკუთრებაში არსებული ფართი წარმოადგენდა - ნ. დ-ას, მზ. კ-ას და მ. კ-ას დროებით საცხოვრებელ ფართს, მიუხედავად საკუთრების ფორმისა.
ამასთან, სასამართლომ მიუთითა საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-5 მუხლზე, რომლის თანახმადაც, ადმინისტრაციულ ორგანოს უფლება არ ჰქონდა კანონმდებლობის მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ განეხორციელებინა რაიმე ქმედება.
საქმის მასალების ანალიზით საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ განსახილველ შემთხვევაში, მოპასუხის უარი მოსარჩელის კუთვნილი ბინიდან ნ. დ-ას, მ. კ-ას და მზ. კ-ას გამოსახლების შესახებ არ ეწინააღმდეგებოდა კანონს, ვინაიდან, არსებული მდგომარეობით არ დადასტურდა საკუთრებაში არსებულ უძრავ ნივთზე მესამე პირების მხრიდან უკანონო ხელყოფის ფაქტი.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 31 იანვრის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა თ. ს-ემ. აპელანტმა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 11 აპრილის განჩინებით თ. ს-ის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 31 იანვრის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია ის გარემოება, რომ ქ. თბილისის მერიის ადგილობრივი მმართველობის დაბა ... 2006 წლის 8 მაისის №105 ცნობის შესაბამისად, ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა აფხაზეთიდან იძულებით გადაადგილებულ პირებს წარმოადგენდნენ, რომლებიც 1993 წლის დეკემბრიდან დღემდე დაბა ..., ... ქ. №5, ბინა №15-ში ცხოვრობდნენ.
საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს მიერ 2010 წლის 16 აპრილს გაცემული ცნობის შესაბამისად, დაბა ..., ... ქუჩის №5-ში არსებული №1,№2,№3,№4 კორპუსები იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტს 1996 წლიდან წარმოადგენდა და მათში 106 დევნილი იყო განსახლებული. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ მესამე პირები – ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა ალტერნატიული საცხოვრებელი ფართით დაკმაყოფილებულნი არ ყოფილან.
სააპელაციო სასამართლომ ასევე მიუთითა იმ გარემოებაზეც, რომ 2007 წლის 4 დეკემბრის საჯარო რეესტრის ამონაწერის თანახმად, ქ. თბილისში, დ. ..., ... ქ. №5, (ლიტ ”გ”), ბინა №15-ზე რეგისტრირებული იყო თ. ს-ის საკუთრების უფლება, (უფლების რეგისტრაციის თარიღი 24.08.2004წ; უფლების დამდგენი დოკუმენტი: 1994 წლის 27 ივლისის ნასყიდობის ხელშეკრულება, დამოწმებული ნოტარიუს ც. ბ-ის მიერ, რეესტრის #2–1066).
სააპელაციო სასამართლომ განმარტა, რომ სადავო სამართლებრივი ურთიერთობის წარმოშობის დროს მოქმედი ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის მე-5 მუხლი განსაზღვრავდა დევნილთა უფლებებსა და მათი უზრუნველყოფის საკითხებს დროებით საცხოვრებელ ადგილზე. აღნიშნული მუხლის მე-3 პუნქტით სახელმწიფო უზრუნველყოფდა დევნილს დროებითი საცხოვრებელი ადგილით, ხოლო ამავე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, საქართველოს შესაბამის ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტებიდან არ ხდებოდა დევნილების გამოსახლება, გარდა იმ შემთხვევებისა როდესაც: ა) დევნილებთან იდებოდა წერილობითი შეთანხმება, ბ) გამოიყოფოდა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდებოდა დევნილის საყოფაცხოვრებო პირობები; გ) ხდებოდა სტიქიური ან სხვა მოვლენები, რაც ითვალიწინებდა განსაზღვრულ კომპეტენციებს და რეგულირდება საერთო წესით; დ) დევნილს ფართობი დაკავებული ჰქონდა თვითნებურად, კანონის დარღვევით. იგივე შინაარსის დებულებებს შეიცავდა მოქმედი ,,საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის 53-ე მუხლიც. კერძოდ, ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე არ ხდებოდა დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტებიდან დევნილების გამოსახლება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც: დევნილებთან იდებოდა წერილობითი შეთანხმება მათ მიერ დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტში დაკავებული ფართობის სანაცვლოდ საკომპენსაციო თანხის ან სხვა მატერიალური თუ არამატერიალური სიკეთის მიღების თაობაზე; დევნილს გამოეყოფოდა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდებოდა მისი საყოფაცხოვრებო პირობები; დევნილს ფართობი თვითნებურად, კანონის დარღვევით ჰქონდა დაკავებული.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის შესაბამისად, მესაკუთრეს შეეძლო კანონიერი ან სხვაგვარი, კერძოდ, სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ესარგებლა ქონებით (ნივთით), არ დაეშვა სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა, განეკარგა იგი, თუკი ამით არ ილახებოდა მეზობლების ან სხვა მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენდა უფლების ბოროტად გამოყენებას. ამავე კოდექსის 172-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად კი, მესაკუთრეს შეეძლო მფლობელისათვის მოეთხოვა ნივთის უკან დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მფლობელს ჰქონდა ამ ნივთის ფლობის უფლება.
აღნიშნულ სამართლებრივ ნორმებზე დაყრდნობით, სააპელაციო სასამართლომ განმარტა, რომ საკუთრების უფლება არ იყო აბსოლუტური უფლება. ის შეიძლება შეზღუდულიყო კანონისმიერი ან სახელშეკრულებო შებოჭვით. მოცემულ შემთხვევაში კანონისმიერი შებოჭვის ფარგლებს ადგენდა საქართველოს კანონი ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ”, რომლის პირველი პრიმა მუხლის „ვ“ პუნქტის შესაბამისად, დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი იყო (დევნილის რეგისტრაციის ადგილი) დევნილის მიერ დევნილობის პერიოდში არჩეული საცხოვრებელი ადგილი ან ადგილი, სადაც იგი იქნა განსახლებული, მიუხედავად ამ ადგილის საკუთრების ფორმისა. სააპელაციო სასამართლოს მითითებით, ამავე მუხლის „ი“ პუნქტი განმარტავდა დევნილის კომპაქტურად განსახლების ცნებას. კერძოდ, დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტი იყო დევნილთა დროებითი საცხოვრებელი ადგილი, სადაც ისინი ორგანიზებულად იქნენ განსახლებულნი, ამ ობიექტში საცხოვრებელი ფართობების დევნილი ოჯახებისათვის საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საკუთრებაში გადაცემის ღონისძიებების დაწყებამდე/შესაბამისი სამართლებრივი აქტის გამოცემამდე.
სააპელაციო სასამართლომ არ გაიზიარა აპელანტის მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ დაბა ... ... ქუჩა №5-ში ლიტ. ,,გ”-ში მდებარე ბინა #15 არ წარმოადგენდა დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტს. საქმეში არსებული საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს მიერ 2010 წლის 16 აპრილს გაცემული ცნობის შესაბამისად დასტურდებოდა, რომ დაბა ..., ... ქუჩის №5-ში არსებული №1,№2,№3,№4 კორპუსები 1996 წლიდან წარმოადგენდნენ იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტს და მათში 106 დევნილი იყო განსახლებული, მათ შორის ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა.
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, დევნილთა საცხოვრებელი ადგილის ცნებას ითვალისწინებდა ასევე საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 2 თებერვლის N47 განკარგულების საფუძველზე დამტკიცებული იძულებით გადაადგილებულ პირთა დევნილთა მიმართ სახელმწიფო სტრატეგია, რომელშიც აღნიშნული იყო, რომ კონფლიქტების შედეგად გადაადგილებულ დევნილთა ნაწილი განთავსდა კომპაქტურად განსახლების ობიექტებში, ანუ კოლექტიურ ცენტრებში, ხოლო კოლექტიური ცენტრი განმარტებული იყო, როგორც სახელმწიფოს ან კერძო მფლობელობაში არსებული შენობა, სადაც მოხდა დევნილთა ჯგუფურად ჩასახლება და სადაც ისინი ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ცხოვრობენ. სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, მიუხედავად იმისა, რომ აპელანტ თ. ს-ის საკუთრებაში იყო თბილისში, დ. ..., ... ქ. №5-ში, (ლიტ ”გ”) ბინა №15-ში არსებული ფართი, იგი ნ. დ-ას, მზ. კ-ასა და მ. კ-ას დროებით საცხოვრებელ ადგილს წარმოადგენდა.
სააპელაციო სასამართლომ ასევე მიუთითა საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანებით დამტკიცებული „საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის“ პირველი მუხლის მე-4 პუნქტზე, რომლის თანახმად, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, ლტოლვითა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა მიმართ, საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის ღონისძიებები უნდა განხორციელებულიყო საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან შეთანხმებით.
ზემოაღნიშნული სამართლებრივი ნორმების ანალიზის საფუძველზე, სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მოსაზრება მასზედ, რომ იმ ვითარებაში, როდესაც დევნილები უზრუნველყოფილნი არ იყვნენ შესაბამისი საცხოვრებელი ფართით ან ფართის სანაცვლო კანონით გათვალისწინებული კომპენსაციით, სახეზე არ იყო მოსარჩელის მოთხოვნის დაკმაყოფილების ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძველი.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 11 აპრილის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა თ. ს-ემ. კასატორმა გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.
კასატორის მოსაზრებით, სასამართლომ შეგნებულად არ მიუთითა, რომ თ. ს-ეს აღნიშნული ბინა საკუთრების უფლებით 1994 წლიდან ეკუთვნოდა, ხოლო აღნიშნული კორპუსი კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტს 1996 წლიდან წარმოადგენდა.
კასატორის განმარტებით, ქვედა ინსტანციის სასამართლოებმა არასწორად მიიჩნიეს დადგენილად ის ფაქტობრივი გარემოება, რომ მესამე პირად ჩართული ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა აფხაზეთიდან იძულებით გადაადგილებულ პირებს წარმოადგენენ, რომლებიც ქ. თბილისში, ... ქ. #5–ში 1993 წლიდან ცხოვრობდნენ. კასატორმა მიუთითა საქმეში წარმოდგენილ ყოფილი კომენდატის მ. ხ-ის ნოტარიულად დამოწმებულ ხელწერილზე, რომლითაც დასტურდება, რომ ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებული პირები აღნიშნულ ბინაში უკანონოდ შეიჭრნენ.
კასატორმა მიუთითა საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანებით დამტკიცებული „საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის“ პირველი მუხლის მე-4 პუნქტზე, რომლის თანახმად, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, ლტოლვილთა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა მიმართ, საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკეთის ღონისძიებები უნდა განხორციელებულიყო საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან შეთანხმებით.
კასატორმა მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის პირველ ნაწილზე, რომლის თანახმად, მესაკუთრეს შეუძლია, კანონისმიერი ან სხვაგვარი, კერძოდ, სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს ქონებით, არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება მეზობლების ან სხვა მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების ბოროტად გამოყენებას. ამავე კოდექსის 172-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, მესაკუთრეს შეუძლია, მფლობელს მოსთხოვოს ნივთის უკან დაბრუნება გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც მფლობელს ჰქონდა ამ ნივთის ფლობის უფლება. აღნიშნული მუხლის მოთხოვნიდან გამომდინარე, არამფლობელი მესაკუთრის მიერ უკანონო მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვის მართლზომიერებისათვის უნდა არსებობდეს შემდეგი წინაპირობები: მოსარჩელე უნდა იყოს ნივთის მფლობელი და მოპასუხეს არ უნდა ჰქონდეს ამ ნივთის ფლობის უფლება.
კასატორმა არ გაიზიარა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს წარმომადგენლის განმარტება იმის შესახებ, რომ სადავო შენობა დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტს წარმოადგენდა, რადგან „იძულებით გადაადგილებულ პირთა - ლტოლვილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის „ი“ ქვეპუნქტის თანახმად, დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტი არის დევნილთა დროებითი საცხოვრებელი ადგილი, სადაც ორგანიზებულად იქნენ განსახლებული დევნილები. განსახილველ შემთხვევაში, მოპასუხეები სადავო შენობაში არც სახელმწიფოს მიერ და არც მესაკუთრის თანხმობით განსახლებულნი არ ყოფილან, არამედ მათ შენობა დაკავებული ჰქონდათ თვითნებურად. მოცემულ შემთხვევაში კი კასატორის აზრით, ადგილი ჰქონდა იძულებით გადაადგილებული პირების მიერ სხვისი საკუთრების ხელყოფას, რადგან ქ. თბილისში, დაბა ..., ... ქ. №5-ში, კორპ. „გ“-ში მდებარე ბინა №15-ში მოპასუხეთა შესახლების შესახებ არ არსებობდა კომპეტენტური ორგანოს რაიმე ნებართვა. საქართველოს განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ გაცემული ცნობა, სიები და დევნილებზე გაცემული მოწმობები ადასტურებდნენ მოპასუხეთა სადავო ბინაში ამჟამად ცხოვრების ფაქტს და არა მათი შესახლების საფუძველს.
კასატორის მოსაზრებით, მოცემულ შემთხვევაში მხარეთა შორის არ არსებობდა რაიმე სახელშეკრულებო ურთიერთობა, რითაც შეიძლებოდა მისი, როგორც მესაკუთრის უფლების შეზღუდვა. ამასთან, კანონისმიერი შებოჭვის საფუძველი აღარ არსებობდა, შესაბამისად, კასატორი უფლებამოსილი იყო განეხორციელებინა კუთვნილ საცხოვრებელ ბინაზე კანონით გარანტირებული უფლებები.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 18 ივლისის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული თ. ს-ის საკასაციო საჩივარი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 27 სექტემბრის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად დასაშვებად იქნა ცნობილი თ. ს-ის საკასაციო საჩივარი და მისი განხილვა დაინიშნა მხარეთა დასწრებით 2013 წლის 10 იანვარს 13:00 საათზე.


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო გაეცნო საქმის მასალებს, შეამოწმა გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობა, წარმოდგენილი საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობა და მიაჩნია, რომ თ. ს-ის საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო სასამართლო თავდაპირველად განმარტავს, რომ მოცემულ საქმეზე სასამართლოს მსჯელობის საგანს წარმოადგენს ორი უმნიშვნელოვანესი და საყოველთაოდ აღიარებული უფლება: საკუთრების უფლება და იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა თავშესაფრის უფლება, ამდენად, მოცემული დავის სწორად გადაწყვეტისათვის არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება სადავო ფაქტობრივი გარემოებების თანმიმდევრულად და ქრონოლოგიურად დადგენას და მათთვის შესაბამისი სამართლებრივი შეფასების მინიჭებას.
საკასაციო სასამართლო თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2011 წლის 23 მარტის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებითა და მოცემულ საქმეში წარმოდგენილი მასალებით უდავოდ დადგენილად მიიჩნევს იმ გარემოებას, რომ ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა აფხაზეთიდან იძულებით გადაადგილებულ პირებს წარმოადგენენ, რომლებიც იძულებით გადაადგილების შემდგომ, 1993 წლის დეკემბრიდან დაბა ..., ფინანსთა სამინისტროს კუთვნილ ბინაში განსახლდნენ (დაბა ..., ... ქ. №5-ში ბინა 15-ში), სადაც დღემდე ცხოვრობენ.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის მოსაზრებას იმ საკითხთან დაკავშირებით, რომ მესამე პირები - ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა სადავო ბინაში უნებართვოდ შეიჭრნენ. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მართალია სახელმწიფოს კუთვნილ ბინაში შესვლის წერილობითი ნებართვა მათ არ გააჩნდათ, მაგრამ 1993-1994 წლებში საქართველოში განვითარებული მოვლენების შედეგად, იმ პირობებში, როდესაც სახელმწიფო სისტემაში არც შესაბამისი საკანონმდებლო ბაზა და არც შესაბამისი სამინისტრო არ არსებობდა, შეუძლებელი იყო ასიათასობით დევნილი პირის მიმართ სახელმწიფოს ინდივიდუალურად გამოეცა წერილობითი ნებართვა მათი კონკრეტულ ტერიტორიაზე განსახლების თაობაზე, ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში ექსტრემალური და საგანგებო ვითარებიდან გამომდინარე, საკმარისი იყო სახელმწიფოს მხრიდან გამოხატული ზეპირი თანხმობაც. მსგავსი განმარტება გაკეთდა, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2010 წლის 27 მაისის გადაწყვეტილებაში (საქმეზე საღინაძე და სხვები საქართველოს წინააღმდეგ), სადაც აღინიშნა, რომ ასიათასობით ადამიანის დევნილად ქცევის პირობებში შეუძლებელი იყო ყველა ფორმალობის დაცვა ბინების გამოყოფის საკითხთან დაკავშირებით. ამასთან, საერთაშორისო სამართალში აღიარებული პრინციპებიდან გამომდინარე, ადამიანის უფლებათა მასობრივი დარღვევის გამო იძულებით გადაადგილებულ პირებს, სახელმწიფო უზურნველყოფდა ინდივიდუალური ან კოლექტიური რეგისტრაციით, საცხოვრებლითა და სხვა აუცილებელი დახმარებით ზედმეტი ფორმალურობის გარეშე, მინიმალური და მარტივი პროცედურებით, წერილობითი საბუთებით ან მათ გარეშე.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ დევნილთა ბინადრობის სამართლებრივ საფუძველს წარმოადგენდა: საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს დეკრეტი ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა სტატუსის შესახებ“, საქართველოს 1992 წლის მოწვევის პარლამენტის დადგენილება საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების კომიტეტის შექმნის შესახებ, საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის 1992 წლის 7 დეკემბრის №1124 დადგენილება ,,საქართველოს რესპუბლიკის ლტოლვილთა და განსახლების კომიტეტის შესახებ“, საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის 1992 წლის 30 დეკემბრის განკარგულება საქართველოს რესპუბლიკის ზოგიერთი რეგიონიდან კონფლიქტური სიტუაციების და სტიქიის შედეგად, აგრეთვე რესპუბლიკის ფარგლებს გარედან ლტოლვილთა სოციალური დაცვისა და უფლებრივი მდგომარეობის გაუმჯობესების შესახებ, ასევე საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის 1993 წლის 5 ივლისის №535 დადგენილება ,,საქართველოს რესპუბლიკის ლტოლვილთა და განსახლების კომიტეტის დებულებისა და სტრუქტურის დამტკიცების შესახებ“ და სხვა. დასახელებული დოკუმენტებით სახელმწიფომ აიღო ვალდებულება, უზრუნველეყო დევნილთა განსაკუთრებული და უპირველესი მოთხოვნილება – თავშესაფრის უფლება.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, ის გარემოება, რომ ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ ქონებაში, სწორედ სახელმწიფოს ნებართვით განსახლდნენ დადასტურდა სახელმწიფოს მხრიდან შემდგომ წლებში განხორციელებული მოქმედებით, კერძოდ, 1996 წელს მას შემდეგ, რაც გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის მხარდაჭერით შესაძლებელი გახდა დევნილთა საყოველთაო აღწერა, დევნილთა განსახლების სხვადასხვა ობიექტებს, მათ შორის, დაბა ..., ... ქუჩის №5-ში არსებულ №1,№2,№3,№4 კორპუსებს იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტის სტატუსი მიენიჭა და დადგინდა, რომ მასში 106 დევნილი იყო განსახლებული, მათ შორის მესამე პირებიც.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, ის ფაქტი, რომ ნ. დ-ა, მ. კ-ა და მზ. კ-ა სადავო უძრავ ქონებაზე მართლზომიერ მფლობელობას ახორციელებდნენ დასტურდება: ოჩამჩირის რაიონული გამგეობის 2006 წლის 3 მაისის №712 ცნობით, წყნეთის რაიონული გამგეობის 2006 წლის 8 მაისის №105 ცნობით, საქართველოს ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს 2010 წლის 16 აპრილის №02/02/4668 ცნობით და სხვა დოკუმენტაციით. ამასთან, აღნიშნული გარემოება ასევე უდავოდ იქნა დადგენილი კანონიერ ძალაში შესული თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2011 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილებით.
საკასაციო სასამართლო ასევე დადგენილად მიიჩნევს იმ გარემოებას, რომ საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის 1994 წლის 25 აპრილის №301გ განკარგულებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სამშენებლო-საწარმოო სამმართველოს ნება დაერთო იჯარით, შემდგომი გამოსყიდვის უფლებით გაეცა მის ბალანსზე რიცხული დაბა ... მდებარე 15 ბინა, რომელთა შორის აღმოჩნდა დევნილთა განსახლების ობიექტებიც. აღნიშნული გარემოება ცალსახად მიუთითებს სამინისტროებს შორის არაკოორდინირებულ და ურთიერთშეუთანხმებელ მუშაობაზე.
საკასაციო სასამართლო განსაკუთრებულ ყურადღებას მიაქცევს იმ გარემოებას, რომ 1994 წლის 24 აპრილს ანუ მას შემდეგ, რაც დაბა ..., ... ქ. №5-ში ბინა №15-ში უკვე განსახლებულნი იყვნენ დევნილები - ნ. დ-ია, მ. კ-ა და მზ. კ-ა, თ. ს-ესა და საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სამშენებლო-საწარმოო სამმართველოს უფროსს შორის გაფორმდა იჯარა-გამოსყიდვის ხელშეკრულება, ამავე წლის 28 ივლისს კი გაფორმდა ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის შესაბამისად, თ. ს-ემ შეიძინა სადავო უძრავი ქონება. აღნიშნული ქონება 2004 წლის 24 აგვისტოს საჯარო რეესტრში აღირიცხა თ. ს-ის საკუთრებად.
მართალია, საკასაციო სასამართლო იზიარებს კასატორის მოსაზრებას იმ საკითხთან დაკავშირებით, რომ არც იჯარა-გამოსყიდვისა და არც ნასყიდობის ხელშეკრულებაში არ იყო არანაირი მითითება ნივთზე უფლებრივი ნაკლის არსებობის შესახებ, თუმცა საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ფაქტობრივი მდგომარეობიდან გამომდინარე, მაშინ როდესაც, სადავო ბინაში დევნილები 1993 წლიდან იყვნენ განსახლებულნი და ხელშეკრულებების გაფორმების ეტაპზეც იქ ცხოვრობდნენ, თ. ს-ეს 1994 წლის 24 აპრილიდან ანუ იჯარა-გამოსყიდვის ხელშეკრულების დადების მომენტიდან უდავოდ უნდა სცოდნოდა უძრავ ნივთზე არსებული მდგომარეობის შესახებ.
საგულისხმოა ის გარემოებაც, რომ თ. ს-ე, როგორც ფინანსთა სამინისტროს თანამშრომელი 1986 წლიდან შესაბამისი ანაზღაურების საფუძველზე, ყოველწლიურად სარგებლობდა დაბა ... მდებარე აღნიშნული აგარაკით. შესაბამისად, მისთვის ცნობილი უნდა ყოფილიყო 1993 წელს აღნიშნულ აგარაკებზე დევნილთა ჩასახლების ფაქტი.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე, თ. ს-ეს უძრავი ნივთი გადაეცა იმ უფლებრივი მდგომარეობით, რაც ეს ხელშეკრულების დადებამდე არსებობდა (რაც მისთვის მისაღები აღმოჩნდა) და ხელშეკრულების დადების შემდგომ ნივთის უფლებრივი მდგომარეობა არ გაუარესებულა.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ მოცემულ შემთხვევაში სასამართლოს მსჯელობის საგანს წარმოადგენს ის გარემოება, არსებულ ვითარებაში რამდენად არის დასაშვები სადავო უძრავი ქონებიდან მესამე პირების გამოსახლება.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ,,საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანებით დამტკიცებული საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის” პირველი მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, ლტოლვითა და იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა მიმართ, საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის ღონისძიებები უნდა განხორციელდეს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან შეთანხმებით.
სადავო სამართლებრივი ურთიერთობის წარმოშობის დროს მოქმედი ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის მე-5 მუხლი განსაზღვრავს დევნილთა უფლებებსა და მათი უზრუნველყოფის საკითხებს დროებით საცხოვრებელ ადგილზე. აღნიშნული მუხლის მე-3 პუნქტით სახელმწიფო უზრუნველყოფს დევნილს დროებითი საცხოვრებელი ადგილით, ხოლო იმავე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, საქართველოს შესაბამის ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტებიდან არ ხდება დევნილების გამოსახლება, გარდა იმ შემთხვევებისა როდესაც, ა) დევნილებთან იდება წერილობითი შეთანხმება, ბ) გამოიყოფა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდება დევნილის საყოფაცხოვრებო პირობები; გ) ხდება სტიქიური ან სხვა მოვლენები, რაც ითვალიწინებს განსაზღვრულ კომპეტენციებს და რეგულირდება საერთო წესით; დ) დევნილს ფართობი დაკავებული აქვს თვითნებურად, კანონის დარღვევით. იგივე შინაარსის დებულებებს შეიცავს მოქმედი ,,საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის 53-ე მუხლიც. კერძოდ, ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე არ ხდება დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტებიდან დევნილების გამოსახლება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც: დევნილებთან იდება წერილობითი შეთანხმება მათ მიერ დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტში დაკავებული ფართობის სანაცვლოდ საკომპენსაციო თანხის ან სხვა მატერიალური თუ არამატერიალური სიკეთის მიღების თაობაზე; დევნილს გამოეყოფა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდება მისი საყოფაცხოვრებო პირობები; დევნილს ფართობი თვითნებურად, კანონის დარღვევით აქვს დაკავებული.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის შესაბამისად, მესაკუთრეს შეუძლია კანონიერი ან სხვაგვარი, კერძოდ, სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს სარგებლობდეს ქონებით (ნივთით), არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება მეზობლების ან სხვა მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების ბოროტად გამოყენებას. ამავე კოდექსის 172-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად კი, მესაკუთრეს შეუძლია მფლობელს მოსთხოვოს ნივთის უკან დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მფლობელს აქვს ამ ნივთის ფლობის უფლება.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო განსაკუთრებულ ყურადღებას მიაქცევს იმ გარემოებას, რომ მართალია სასამართლო უდავოდ აღიარებს სადავო უძრავ ქონებაზე თ. ს-ის საკუთრების უფლებას, მაგრამ საკასაციო სასამართლო ზემოაღნიშნული ნორმების შინაარსიდან გამომდინარე განმარტავს, რომ საკუთრების უფლება არ არის აბსოლუტური უფლება. ის შეიძლება შეიზღუდოს კანონისმიერი ან სახელშეკრულებო შებოჭვით. მოცემულ შემთხვევაში კანონისმიერი შებოჭვის ფარგლებს ადგენს საქართველოს კანონი ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა შესახებ”, რომლის პირველი პრიმა მუხლის „ვ“ პუნქტის შესაბამისად, დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი არის (დევნილის რეგისტრაციის ადგილი) დევნილის მიერ დევნილობის პერიოდში არჩეული საცხოვრებელი ადგილი ან ადგილი, სადაც იგი იქნა განსახლებული, მიუხედავად ამ ადგილის საკუთრების ფორმისა. ამავე მუხლის „ი“ პუნქტი კი განმარტავს დევნილის კომპაქტურად განსახლების ცნებას. კერძოდ, დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტი არის დევნილთა დროებითი საცხოვრებელი ადგილი, სადაც ისინი ორგანიზებულად იქნენ განსახლებულნი, ამ ობიექტში საცხოვრებელი ფართობების დევნილი ოჯახებისათვის საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად საკუთრებაში გადაცემის ღონისძიებების დაწყებამდე/შესაბამისი სამართლებრივი აქტის გამოცემამდე.
საგულისხმოა ის გარემოება, რომ კანონიერ ძალაში შესული თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2011 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილებით თ. ს-ის სარჩელი, მოპასუხეების – ნ. დ-ას, მ. კ-ას და მზ. კ-ას მიმართ, უკანონო მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვის შესახებ არ დაკმაყოფილდა. აღნიშნულის საფუძვლად მითითებულ იქნა სწორედ ის გარემოება, რომ არსებობდა კანონისმიერი შეზღუდვა, რომელიც მოსარჩელეს ართმევდა შესაძლებლობას კუთვილი ბინიდან გამოესახლებინა მოპასუხეები.
საკასაციო სასამართლო ზემოაღნიშნული ნორმებისა და ფაქტების ურთიერთშეჯერების საფუძველზე განმარტავს, რომ იმ პირობებში როდესაც სადავო უძრავ ქონებაში დევნილთა განსახლება 1993 წელს ანუ თ. ს-ის კერძო საკუთრებაში გადასვლამდე განხორციელდა და აღნიშნულ უძრავ ქონებას დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტის სტატუსი აქვს მინიჭებული, აღნიშნული ობიექტიდან დევნილთა გამოსახლება, დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ა) დევნილთან იდება წერილობითი შეთანხმება, ბ) გამოიყოფა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდება დევნილის საყოფაცხოვრებო პირობები; გ) ხდება სტიქიური ან სხვა მოვლენები, რაც ითვალიწინებს განსაზღვრულ კომპეტენციებს და რეგულირდება საერთო წესით; დ) დევნილს ფართობი დაკავებული აქვს თვითნებურად, კანონის დარღვევით.
ამდენად, იმ ვითარებაში, როდესაც დევნილები უზრუნველყოფილნი არ არიან შესაბამისი საცხოვრებელი ფართით ან ფართის სანაცვლო კანონით გათვალისწინებული კომპენსაციით, სახეზე არ არის კასატორის მოთხოვნის დაკმაყოფილების ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძველი. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-5 მუხლის შესაბამისად, ადმინისტრაციულ ორგანოს - საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს - უფლება არა აქვს კანონმდებლობის მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ განახორციელოს რაიმე ქმედება. შესაბამისად, უსაფუძლოა კასატორის მოთხოვნა მოწინააღმდეგე მხარისათვის ნ. დ-ას, მ. კ-ას და მზ. კ-ას გამოსახლების დავალების თაობაზე.
ამასთან, საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ საკასაციო სასამართლოში საქმის განხილვის ეტაპზე მხარეებმა აღნიშნეს, რომ თ. ს-ეს აღძრული აქვს სარჩელი ადმინისტრაციული ორგანოების მიმართ - ნ. დ-ას, მ. კ-ას და მზ. კ-ას სათანადო საცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფის თაობაზე, რაც შესაძლებელია გახდეს თ. ს-ის კანონიერი მიზნის მიღწევის სწორი სამართლებრივი საშუალება.
საკასაციო სასამართლო დამატებით მიუთითებს იმ გარემოებაზეც, რომ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 13 ივნისის №1162 განკარგულებით დამტკიცდა „იძულებით გადაადგილებულ პირთა _ დევნილთა მიმართ 2012-2014 წლებში სახელმწიფო სტრატეგიის განხორციელების სამოქმედო გეგმა“, ამდენად 2009-2012 წლამდე არსებულმა სტრატეგიულმა გეგმამ, რომელიც დევნილთა (რომლებიც ცხოვრობენ ისეთ კოლექტიურ ცენტრებში, რომ¬ლებიც არ გარემონტდება და/ან სა-კუთრებაში არ გადაეცემათ) სხვა ალტერნატიული გრძელვადიანი საცხოვრებლით დაკმაყოფილებას განსაზღვრავდა 2014 წლამდე გადაიწია.
საკასაციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ მართალია არსებულ ვითარებაში (იმ პირობებში, როდესაც დევნილები უზრუნველყოფილნი არ არიან შესაბამისი საცხოვრებელი ფართით ან სათანადო კომპენსაციით) თ. ს-ის კერძო საკუთრებიდან დევნილთა გამოსახლება შეუძლებელია, მაგრამ აუცილებელია იმ გარემოების გათვალისწინებაც, რომ ყოვლად დაუშვებელია მესაკუთრისათვის მუდმივად მიუწვდომელი და შეუძლებელი იყოს საკუთრებით სათანადოდ სარგებლობა. ერთი უფლების დაცვამ არ შეიძლება გამოიწვიოს მეორე უფლების მუდმივი, თუნდაც დასაბუთებული ხელყოფა. ამდენად, ადმინისტრაციულ ორგანოებს, მათ შორის საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს ეკისრებათ ვალდებულება შექმნან შესაბამისი პირობები, რათა დაუსრულებელი ხასიათი არ ჰქონდეს მესაკუთრის მიერ საკუთრებით სარგებლობის შეუძლებლობას და შესაბამისად, საყოველთაოდ აღიარებული საკუთრების უფლების დარღვევას.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ თ. ს-ის საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს და უცვლელად უნდა დარჩეს გასაჩივრებული განჩინება.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 410-ე მუხლით და


დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. თ. ს-ის საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 11 აპრილის განჩინება;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე მ. ვაჩაძე


მოსამართლეები: ნ. სხირტლაძე


ლ. მურუსიძე