საქმე №ბს-717-702(კ-12) 25 ივლისი, 2013 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:

მაია ვაჩაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ლევან მურუსიძე, ნუგზარ სხირტლაძე


სხდომის მდივანი - ანა ვარდიძე

კასატორი (მოსარჩელე) – შ. გ-ი, წარმომადგენელი - ნ. ქ-ე

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხეები) – საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრო, წარმომადგენელი - ლ. ბ-ე; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო, წარმომადგენელი - ნ. წ-ა

მესამე პირი - შპს „...“, წარმომადგენელი - თ. მ-ე

დავის საგანი - მატერიალური ზიანის ანაზღაურება

გასაჩივრებული განჩინება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 8 მაისის განჩინება


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

2011 წლის 15 ნოემბერს შ. გ-მა სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას მოპასუხეების - საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და შპს „...“ მიმართ.
მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ არის იძულებით გადაადგილებული პირი. 1991 წლის იანვრიდან 2011 წლის 15 აგვისტომდე არასრულწლოვან შვილთან ერთად ცხოვრობდა ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე სასტუმრო „ა...“, რომელიც წარმოადგენდა დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტს.
2011 წლის 26 ივლისს საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსა და შპს „...“ შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის მიხედვით, შპს „...“ საკუთრებაში გადაეცა ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე მიწის ნაკვეთი და შენობა-ნაგებობები. მითითებული ხელშეკრულებით შპს „...“ იკისრა ვალდებულება დაეფინანსებინა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ განსახორციელებელი დევნილთა განსახლების ღონისძიებები. ამასთან, ხელშეკრულებით განისაზღვრა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს წერილობითი მიმართვის საფუძველზე, დევნილებთან შეთანხმებით, მათთვის საკომპენსაციო თანხის ან საცხოვრებელი ფართის გადაცემის ვალდებულება.
2011 წლის 15 აგვისტოს შპს „...“ წერილობითი განცხადების საფუძველზე პოლიციის მიერ უკანონოდ განხორციელდა სასტუმრო „ა...“ შენობიდან დევნილთა გამოსახლება, რის შედეგადაც მოსარჩელე დარჩა საცხოვრებელი ფართის გარეშე.
მოსარჩელის მითითებით, „იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონი კრძალავს საქართველოს შესაბამის ტერიტორიაზე იურისდიქციის აღდგენამდე კომპაქტური განსახლების ობიექტიდან დევნილთა გამოსახლებას, გარდა ამავე კანონით გათვალისწინებული გამონაკლისი შემთხვევებისა, რომლებსაც ადგილი არ ჰქონია მოცემულ შემთხვევაში. ამასთან, „საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანება ასევე განსაზღვრულ პირობებს ითვალისწინებს დევნილთა დაუსაბუთებელი გამოსახლებისაგან დაცვის მიზნით. მითითებული ბრძანების თანახმად, დევნილთა გამოსახლება უნდა შეთანხმდეს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან. მოცემულ შემთხვევაში საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრომ გასცა წერილობითი თანხმობა დევნილთა გამოსახლების მიზანშეწონილობის თაობაზე, რაც პოლიციის მხრიდან უკანონო გამოსახლების განხორციელების საფუძველი გახდა. სამინისტროსათვის ცნობილი იყო, რომ გამოსახლებისას არ მომხდარა შეთანხმება მოსარჩელესა და შენობის მესაკუთრეს - შპს „...“ შორის საკომპენსაციო თანხის გადახდის ან სანაცვლო ფართით უზრუნველყოფის შესახებ. ამასთან, სადავო საკითხის გადაწყვეტა არა პოლიციის, არამედ სასამართლოს კომპეტენციას წარმოადგენდა. შესაბამისად, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრო ვალდებული იყო ემოქმედა დევნილთა ინტერესების დასაცავად და არ დაეშვა მოსარჩელის გამოსახლება კანონით დადგენილი მოთხოვნების დაცვის გარეშე.
მოსარჩელის განმარტებით, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსათვის ცნობილი იყო, რომ მოსარჩელე წარმოადგენდა შენობის მართლზომიერ მფლობელს. „საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანების მე-2 მუხლის თანახმად, მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელ დოკუმენტად ითვლება იძულებით გადაადგილებული პირის - დევნილის მოწმობა. ამავე ბრძანების მე-8 მუხლის თანახმად, საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის შეწყვეტის საფუძველია აღკვეთის ღონისძიებების დასრულებამდე უძრავ ნივთზე საკუთრების, მართლზომიერი მფლობელობის ან/და სარგებლობის უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტის წარდგენა. ასეთ ვითარებაში, მოსარჩელის მოსაზრებით, უნდა შეფასდეს, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსაგან თანხმობის პირობებშიც კი, პოლიცია უფლებამოსილი იყო თუ არა განეხორციელებინა დევნილთა გამოსახლება.
ამდენად, მოსარჩელის მოსაზრებით, მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ განხორციელებული უკანონო ქმედებებით ზიანი მიადგა მოსარჩელეს, რაც წარმოშობს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 208-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის შესაბამისად, ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებას.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელემ მოითხოვა მოპასუხეებისათვის - საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და შპს „...“ მოსარჩელე შ. გ-ის სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის - 35000 აშშ დოლარის, ასევე ზიანის ანაზღაურებამდე მოსარჩელის მიერ ყოველთვიურად გადახდილი ბინის ქირის - 300 აშშ დოლარის ექვივალენტი თანხის გადახდის დაკისრება.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 13 თებერვლის გადაწყვეტილებით შ. გ-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მოსარჩელე შ. გ-ს მინიჭებული აქვს დევნილის სტატუსი, გააჩნია იძულებით გადაადგილებული პირის - დევნილის მოწმობა და როგორც დევნილი რეგირსტრირებულია ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე სასტუმრო „ა...“. მას ჰყავს ერთი მცირეწლოვანი შვილი, რომელიც ასევე რეგისტრირებულია მითითებულ მისამართზე.
საქართველოს პრეზიდენტის 2011 წლის 19 ივლისის №19/07/05 განკარგულებით ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე უძრავი ქონება პირდაპირი მიყიდვის წესით საკუთრებაში გადაეცა შპს „...“. ამავე განკარგულებით შპს „...“ დაევალა 3 985 239,8 აშშ დოლარის ფარგლებში განეხორციელებინა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ განსახორციელებელი დევნილთა განსახლების ღონისძიებების დაფინანსება. საქართველოს პრეზიდენტის 2011 წლის 19 ივლისის №19/07/05 განკარგულების საფუძველზე, საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსა და შპს „...“ შორის 2011 წლის 26 ივლისს გაფორმდა უძრავი ნივთი ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის თანახმადაც შპს „...“ საკუთრებაში გადაეცა ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე სასტუმრო „ა...“. შპს „...“ იკისრა ვალდებულება 3 985 239,8 აშშ დოლარის ფარგლებში დაეფინანსებინა ერთდროულად ან ეტაპობრივად საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ განსახორციელებელი დევნილთა განსახლების ღონისძიებები სამინისტროს შესაბამისი წერილობითი მოთხოვნის საფუძველზე.
მითითებული ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე უძრავი ქონება საჯარო რეესტრში აღირიცხა შპს „...“ საკუთრებად.
2011 წლის 27 ივლისს შპს „...“ განცხადებით მიმართა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ქ. თბილისის პოლიციის მთავარ სამმართველოს ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე სასტუმრო „ა...“ შენობაში მცხოვრები დევნილებისა და არადევნილი პირების გამოსახლების მოთხოვნით.
ქ. თბილისის პოლიციის მთავარ სამმართველოს მე-7 განყოფილებამ 2011 წლის 28 ივლისს წერილობით მიმართა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს, რათა ამ უკანასკნელს გამოეხატა თავისი პოლიცია დევნილთა გამოსახლებასთან დაკავშირებით. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრომ 2011 წლის 12 აგვისტოს №05/02-12/5787 წერილით მიზანშეწონილად მიიჩნია სასტუმრო „ა...“ შენობიდან დევნილთა გამოსახლება. წერილთან ერთად საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრომ პოლიციას გადასცა სასტუმრო „ა...“ რეგისტრირებულ დევნილთა სია, რომელშიც ასევე მითითებული იყო მოსარჩელე თავის მცირეწლოვან შვილთან ერთად.
ქ. თბილისის პოლიციის მთავარი სამმართველოს ვაკე-საბურთალოს რაიონის სამმართველოს მე-7 განყოფილებამ 2011 წლის 13 აგვისტოს მოსარჩელე შ. გ-ის მიმართ გამოსცა №988381 გაფრთხილება საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარი ხელშეშლის აღკვეთის შესახებ, თუმცა მოსარჩელემ უარი განაცხადა გაფრთხილების ჩაბარებაზე.
საქალაქო სასამართლომ სადავო ფაქტობრივ გარემოებად მიიჩნია გამოსახლებამდე და გამოსახლების მომენტში მოსარჩელე შ. გ-ის სასტუმრო „ა...“ ცხოვრების ფაქტი. აღნიშნული ფაქტის დასადასტურებლად მოსარჩელის მიერ წარდგენილი მოწმეთა ჩვენებები საქალაქო სასამართლომ არ გაიზიარა, მიიჩნია, რომ აღნიშნული ჩვენებები ეწინააღმდეგებოდა მოსარჩელის განმარტებებს, ხოლო სხვა მტკიცებულებები იმ ფაქტის დასადასტურებლად, რომ შ. გ-ი მუდმივად ცხოვრობდა სასტუმრო „ა...“, მოსარჩელეს სასამართლოსათვის არ წარუდგენია.
საქალაქო სასამართლო დაეყრდნო მოპასუხე მხარის მტკიცებას, რომ შ. გ-ი მიუხედავად რეგისტრაციისა, არ ცხოვრობდა სასტუმრო „ა...“. დევნილთა გამოსახლების პროცესის დაწყებამდე, სამინისტროს მხრიდან ჩატარდა სასტუმრო „ა...“ რეალურად მცხოვრები დევნილების აღწერა, რის შედეგად სამინისტროში შეიქმნა იმ დევნილთა მონაცემების საინფორმაციო ბაზა, რომლებიც რეალურად ცხოვრობდნენ სასტუმრო „ა...“. მითითებულ ბაზაში არ აისახა მონაცემები მოსარჩელისა და მისი შვილის შესახებ იმის გამო, რომ ისინი რეალურად არ ცხოვრობდნენ სასტუმროში.
საქალაქო სასამართლოს მითითებით, სამოქალაქო რეესტრის სააგენტომ დაადასტურა, რომ ორჯერ განხორციელდა დევნილების რეგისტრაცია-აღწერა მათი საცხოვრებელი ადგილების მიხედვით. პირველად - 2008 წლის აგვისტოში, ხოლო მეორედ - 2008 წლის ოქტომბრიდან 2009 წლის დეკემბრის ჩათვლით პერიოდში. კომპაქტურად ჩასახლების ადგილებში აღწერა ხორციელდებოდა თავად სააგენტოს მიერ, სხვა ადმინისტრაციული ორგანოების დახმარებით შექმნილი მობილური ჯგუფების მეშვეობით. სააგენტოს იძულებით გადაადგილებულ პირთა ელექტრონულ მონაცემთა ბაზაში შ. გ-ი არ ფიქსირდებოდა, რამდენადაც იგი რეალურად არ ცხოვრობდა სასტუმრო „ა...“.
საქალაქო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 172-ე მუხლით, ასევე „პოლიციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის 1-ლი ნაწილის „ფ“ ქვეპუნქტით და აღნიშნა, რომ შპს „...“ მოიპოვა რა საკუთრების უფლება უძრავ ნივთზე, იგი უფლებამოსილი იყო მიემართა პოლიციისათვის საკუთრების უფლების დაცვის მიზნით, რითაც არ შელახულა მოსარჩელის უფლება. აღნიშნულის მტკიცების საფუძველს არ ქმნის ის გარემოება, რომ „იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-4 ნაწილის 2011 წლის ივლის-აგვისტოში მოქმედი რედაქციის თანახმად, საბინაო საკითხებთან დაკავშირებული დავები წყდებოდა სასამართლო წესით. საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის უფლებამოსილების სამართალდამცავი ორგანოებისათვის დაკისრება, ანუ გამოსახლების საკითხის გადაწყვეტის ალტერნატიული წესის შემოღება პირველ ეტაპზე განხორციელდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსში 2006 წლის 8 დეკემბერს შეტანილი ცვლილებით, ხოლო შემდეგ „პოლიციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლში 2007 წლის 4 ივლისს შეტანილი ცვლილებით.
საქალაქო სასამართლოს მოსაზრებით, მითითებულ ნორმებში შეტანილი ცვლილებების ანალიზი ცხადყოფს, რომ კანონმდებელს არ გაუკეთებია რაიმე დათქმა დევნილებთან დაკავშირებული საბინაო დავების მხოლოდ სასამართლო წესით გადაწყვეტის შესახებ. ზემოთ მითითებულ ნორმებში წინააღმდეგობის არსებობის პირობებშიც, „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის მე-8 პუნქტის თანახმად, უპირატესობა უნდა მიენიჭოს უფრო გვიან მიღებულ ნორმატიულ აქტს. ამასთან, „იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონში 2011 წლის 23 დეკემბრის კანონით შეტანილი ცვლილებების შედეგად, ზემოთ მითითებულ საკანონმდებლო აქტებს შორის წინააღმდეგობის აღმოფხვრის მიზნით, დევნილთა საბინაო დავების გადაწყვეტის წესი სრულ შესაბამისობაში იქნა მოყვანილი იმ წესთან, რასაც ადგენდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი და „პოლიციის შესახებ“ კანონი.
საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელის მიერ ფულადი კომპენსაციის მიუღებლობა არ წარმოშობდა შპს „...“ პასუხისმგებლობას, რამდენადაც საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსა და შპს „...“ შორის დადებული ხელშეკრულების თანახმად, შპს „...“ იკისრა ვალდებულება დაეფინანსებინა დევნილთა განსახლების ღონისძიებები საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს შესაბამისი წერილობითი მოთხოვნის საფუძველზე. დევნილისათვის საკომპენსაციო თანხის გადაცემა წარმოადგენდა დევნილთა განსახლების ღონისძიებების დაფინანსების ერთ-ერთ სახეს, რაც უნდა განხორციელებულიყო ორ სუბიექტს - შპს „...“ და სამინისტროს შორის კოორდინირებული მოქმედებების ხარჯზე. შპს „...“ არ იყო უფლებამოსილი დამოუკიდებლად, მხოლოდ თავისი შეხედულებით გადაეწყვიტა დაფინანსების საკითხი.
საქალაქო სასამართლომ არ გაიზიარა მოსარჩელის არგუმენტი, რომ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსაგან თანხმობის არსებობის მიუხედავად, არ იყო უფლებამოსილი სასტუმრო „ა...“ გამოესახლებინა დევნილები. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ დევნილების გამოსახლება განახორციელა „საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანების მოთხოვნათა დაცვით.
საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის ¹747 ბრძანებით დამტკიცებული წესის მე-2 მუხლის „ბ“ პუნქტის თანახმად, მართლზომიერი მფლობელობის ან/და სარგებლობის დამადასტურებელ დოკუმენტს წარმოადგენს ლტოლვილის ან იძულებით გადაადგილებული პირის – დევნილის მოწმობა ან საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ გაცემული ცნობა ლტოლვილის ან დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილის შესახებ (მხოლოდ ლტოლვილთა ან იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტებისათვის). Gამოსახლების პროცესის დაწყებამდე საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრომ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს გადასცა როგორც წერილობითი თანხმობა სასტუმრო „ა...“ შენობიდან დევნილების გამოსახლების თაობაზე, ასევე სასტუმრო „ა...“ რეგისტრირებული დევნილების სრული სია. ვინაიდან შპს „...“ განცხადება სრულად აკმაყოფილებდა საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანებით დამტკიცებული წესის ყველა მოთხოვნას და შინაგან საქმეთა სამინისტროს გააჩნდა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს წერილობითი Yთანხმობა დევნილების გამოსახლების თაობაზე, შინაგან საქმეთა სამინისტრო ვალდებული იყო განეხორციელებინა მისთვის კანონით დაკისრებული მოვალეობა და უზრუნველეყო დევნილთა გამოსახლება.
საქალაქო სასამართლომ არ გაიზიარა მოსარჩელის მოსაზრება, რომ დევნილის მოწმობის არსებობის პირობებში, რომელიც წარმოადგენს მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელ დოკუმენტს, აღნიშნული გამორიცხავდა დევნილის გამოსახლების შესაძლებლობას. საქალაქო სასამართლოს განმარტებით, დევნილის მოწმობის არსებობა არ ზღუდავს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს გასცეს წერილობითი თანხმობა დევნილის მოწმობის მქონე პირის გამოსახლების თაობაზე, ხოლო შინაგან საქმეთა სამინისტრო არაა უფლებამოსილი შეამოწმოს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ გაცემული თანხმობის მიზანშეწონილობა, მართლზომიერება ან კანონიერება.
საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მხრიდან დადასტურდა, რომ შ. გ-ს არ შეეთავაზა დაკავებული ფართის სანაცვლოდ ფულადი კომპენსაცია ან სხვა საცხოვრებელი ფართი იმის გამო, რომ იგი ფაქტობრივად არ ცხოვრობდა სასტუმრო აფხაზეთში. შესაბამისად, საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელე არ წარმოადგენდა „იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის (2011 წლის ივლის-აგვისტოში მოქმედი რედაქცია) მე-5 მუხლის მე-4 ნაწილის სუბიექტს და სამინისტრო არ იყო ვალდებული დაეცვა „იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-4 ნაწილის მოთხოვნები.
საქალაქო სასამართლოს განმარტებით, იმ პირობებში, როდესაც დევნილი მუდმივად და ფაქტობრივად არ ცხოვრობს კომპაქტური ჩასახლების ობიექტში, იგულისხმება, რომ მას გააჩნია სხვა, ალტერნატიული საცხოვრებელი ადგილი. ვინაიდან მოცემულ შემთხვევაში შ. გ-ი მუდმივად არ ცხოვრობდა სასტუმრო “ა...”, იგულისხმება, რომ სასტუმრო „ა...“ მისთვის არ წარმოადგენდა ერთადერთ საცხოვრებელ ადგილს. „იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მიზნებიდან გამომდინარე, დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი ნიშნავს დევნილის მიერ ფართის ფაქტობრივად ფლობას, ფართში ფაქტობრივად, მუდმივად, უწყვეტად ცხოვრებას. თუ დევნილის მიერ ფართის ფაქტობრივად ფლობა არ გამოიხატება ამ ფართში ფაქტობრივად, მუდმივი ცხოვრებით, აღნიშნული ნიშნავს, რომ ფართის გამოყენება ხდება არადანიშნულებისამებრ, კანონის მიზნის საწინააღმდეგოდ. შ. გ-ი სასტუმრო „ა...”“ არსებულ ფართს არ იყენებდა თავის მუდმივ საცხოვრებელ ადგილად, რის გამოც იგი არ წარმოადგენდა „იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის სუბიექტს და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს არ ევალებოდა მასთან მიმართებაში მითითებული კანონის მე-5 მუხლის მე-4 ნაწილის მოთხოვნის დაცვა. ის ფაქტი, რომ ქ. თბილისის პოლიციის მთავარი სამმართველოს ვაკე-საბურთალოს რაიონის სამმართველოს მე-7 განყოფილების მიერ მოსარჩელის მიმართ გამოიცა გაფრთხილება, არ ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ გამოსახლების მომენტში მოსარჩელე ნამდვილად ცხოვრობდა სასტუმრო „ა...“. საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფა ან სხვაგვარად ხელშეშლა არ გულისხმობს მხოლოდ და მხოლოდ ამ უძრავ ნივთში ცხოვრების ფაქტს. თუნდაც ის, რომ მოსარჩელე ახორციელებდა ნივთზე ფაქტობრივ ბატონობას მასში ფაქტობრივად ცხოვრების გარეშე, საკმარის წინაპირობას წარმოადგენს გაფრთხილების გამოსაცემად.
ამდენად, საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში არ არსებობდა მოსარჩელისათვის ზიანის ანაზღაურების საფუძველი.
საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა შ. გ-მა, რომელმაც მოითხოვა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 13 თებერვლის გადაწყვეტილების გაუქმება ნაწილობრივ, მატერიალური ზიანის ანაზღაურებაზე უარის თქმის ნაწილში, ხოლო ბინის ქირის ანაზღაურებაზე უარის თქმის ნაწილში აპელანტს საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება არ გაუსაჩივრებია. აპელანტმა ასევე მოითხოვა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 25 იანვრის საოქმო განჩინების გაუქმება, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მოსარჩელის შუამდგომლობები საკომპენსაციო თანხით ან სხვა საცხოვრებელი ფართით დაკმაყოფილებული, სასტუმრო „ა...“ გამოსახლებულ პირთა სახელობითი სიის წარმოდგენის საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსათვის დავალების, ასევე სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოდან სასტუმრო „ა...“ აღწერილ დევნილთა სრული სიის გამოთხოვის თაობაზე.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 8 მაისის განჩინებით შ. გ-ის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა და უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 13 თებერვლის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს შეფასებები და დასკვნები საქმის ფაქტობრივ და სამართლებრივ საკითხებთან დაკავშირებით.
სააპელაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა „იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლით და აღნიშნა, რომ მითითებული კანონით დადგენილია გამონაკლისი შემთხვევები, როდესაც სახელმიფოს დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტებიდან დევნილების გამოსახლების უფლება აქვს. მითითებული კანონის 53 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე არ ხდება კომპაქტურად განსახლების ობიექტებიდან დევნილების გამოსახლება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც დევნილებთან იდება წერილობითი შეთანხმება მათ მიერ დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტში დაკავებული ფართობის სანაცვლოდ საკომპენსაციო თანხის ან სხვა მატერიალური თუ არამატერიალური სიკეთის მიღების თაობაზე. დევნილს გამოეყოფა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართი, რომლითაც არ გაუარესდება მისი საყოფაცხოვრებო პირობები. დევნილს ფართობი თვითნებურად, კანონის დარღვევით აქვს დაკავებული.
სააპელაციო სასამართლომ არ გაიზიარა აპელანტის მოსაზრება იმის თაობაზე, რომ გამოსახლების მომენტში და გამოსახლებამდე იგი ცხოვრობდა სასტუმრო „ა...“. სააპელაციო სასამართლო დაეთანხმა საქალაქო სასამართლოს მსჯელობას მოწმეთა ჩვენებების არ გაზიარების თაობაზე.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ სამოქალაქო რეესტრის სააგენტომ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსა და სხვა უფლებამოსილ უწყებათა მხარდაჭერით განახორციელა კომპაქტური ჩასახლების ობიექტებში რეალურად მცხოვრები დევნილების აღწერა. სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს 2012 წლის 17 იანვრის №01/12515 წერილის თანახმად, სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს იძულებით გადაადგილებულ პირთა ელექტრონულ მონაცემთა ბაზაში არ ფიქსირდებოდა ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში შ. გ-ის რეგისტრაცია. აღნიშნულის გამაბათილებელი მტკიცებულება მოსარჩელის მიერ სასამართლოში წარმოდგენილი ვერ იქნა. სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მსჯელობა, რომ სამინისტრო არ იყო ვალდებული დაეცვა „იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-4 ნაწილის მოთხოვნები იმ პირთა მიმართ, რომლებიც თუმცა რეგისტრირებულნი იყვნენ სასტუმრო „ა...“, მაგრამ ფაქტობრივადარ ცხოვრობდნენ ამ კომპაქტურად განსახლების ადგილზე.
ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს დასკვნა, რომ მოცემულ შემთხვევაში არ დასტურდებოდა ზიანის ანაზღაურების პასუხისმგებლობის დაკისრებისათვის საქართველოს სამოქალაქო კანონმდებლობით დადგენილი ფაქტობრივი წანამძღვრები.
სააპელაციო სასამართლოს განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა შ. გ-მა, რომელმაც მოითხოვა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატეს 2012 წლის 8 მაისის განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით შ. გ-ის სასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილება. კასატორმა ასევე მოითხოვა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 25 იანვრის საოქმო განჩინების გაუქმება, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მოსარჩელის შუამდგომლობები საკომპენსაციო თანხით ან სხვა საცხოვრებელი ფართით დაკმაყოფილებული, სასტუმრო “ა...” გამოსახლებულ პირთა სახელობითი სიის წარმოდგენის საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსათვის დავალების, ასევე სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოდან სასტუმრო “ა...” აღწერილ დევნილთა სრული სიის გამოთხოვის თაობაზე.
კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ არასწორად შეაფასა მტკიცებულებები, არასწორად დაადგინა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები, რის შედეგადაც საქმეზე არასწორი განჩინება იქნა მიღებული.
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლომ არასწორად დაადგინა ფაქტობრივი გარემოება, რომ შ. გ-ი არც გამოსახლებამდე და არც გამოსახლების მომენტში არ ცხოვრობდა სასტუმრო „ა....“.
კასატორმა აღნიშნა, რომ „იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი, ანუ დევნილის რეგისტრაციის ადგილი განმარტებულია, როგორც დევნილის მიერ დევნილობის პერიოდში არჩეული საცხოვრებელი ადგილი ან ადგილი, სადაც იგი იქნა განსახლებული, მიუხედავად ამ ადგილის საკუთრების ფორმისა. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა მინისტრის 2007 წლის 1 ნოემბრის №124 ბრძანების თანახმად, დევნილის რეგისტრაციის ადგილი არის დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი. დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი წარმოადგენს ადმინისტრაციულ ერთეულს, სადაც იგი დროებით არის განსახლებული. დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი განისაზღვრება სამინისტროს დევნილთა რეესტრში არსებული მონაცემების საფუძველზე.
ამდენად, კასატორის მითითებით, შ. გ-ის რეგისტრაციის, ანუ დროებითი საცხოვრებელი ადგილია სასტუმრო „ა...”.
სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელის დროებითი საცხოვრებელი ადგილი არ წარმოადგენდა მის ფაქტობრი საცხოვრებელ ადგილსამყოფელს. სასამართლო დაეყრდნო სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს 2012 წლის 17 იანვრის №01/12515 წერილს, რომლის თანახმად, შ. გ-ი რეესტრის ბაზაში არ იყო რეგისტრირებული როგორც სასტუმრო „ა...“ მცხოვრები. თუმცა სამინისტროს წარმომადგენლის განმარტებით, შესაძლოა აღნიშნული ბაზა არ ყოფილიყო სრულყოფილი, გამორიცხული არ იყო მასში ცდომილებების არსებობა. ამასთან, სამინისტრო ეყრდნობოდა მხოლოდ საკუთარ და არა სამოქალაქო რეესტრის მონაცემებს.
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლო ასევე დაეყრდნო სამინისტროს წარმომადგენლის განმარტებას, რომ სამინისტრომ აღწერა ჩაატარა სასტუმრო „ა...“, რომლის დროსაც შ. გ-ი სასტუმროში ვერ ნახეს. მოწმის სახით დაკითხულმა სამინისტროს თანამშრომელმა აღნიშნა, რომ იგი აღწერას ატარებდა მე-2 და მე-5 სართულებზე, შესაბამისად, მე-6 სართულთან დაკავშირებით, სადაც მოსარჩელე ცხოვრობდა, მას სრულყოფილი ინფორმაცია ვერ ექნებოდა.
კასატორის მითითებით, შ. გ-ის დროებითი საცხოვრებელი, ანუ რეგისტრაციის ადგილი იყო მისი ფაქტობრივი ადგილსამყოფელი, რაც დადასტურდა მოწმეთა ჩვენებებით. ასევე, აღნიშნული ფაქტი დასტურდებოდა სამინისტროს 2011 წლის 12 აგვისტოს წერილით, რომლის თანახმად, სამინისტრომ პოლიციას მიაწოდა სასტუმროში მცხოვრებ და არა რეგისტრირებულ პირთა სია.
კასატორის მითითებით, სასამართლომ არ გაიზიარა სასარჩელო მოთხოვნა შპს „...“ მიმართ და მიიჩნია, რომ ეს უკანასკნელი უფლებამოსილი იყო მოეთხოვა მის საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთიდან მოსარჩელის გამოსახლება. კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნულთან დაკავშირებით, არასწორად განმარტა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 172-ე მუხლის მე-3 ნაწილი, რომ მესაკუთრეს საშუალება ეძლევა სასამართლოს გადაწყვეტილების გარეშე, შესაბამისი სამართალდამცავი ორგანოსაგან მოითხოვოს მოქმედების აღკვეთა.
მითითებული ნორმა ადგენს საგამონაკლისო შემთხვევას, როდესაც სამართალდამცავი ორგანო არ არის უფლებამოსილი განახორციელოს გამოსახლება, კერძოდ, სავარაუდო ხელმყოფის მიერ უძრავ ნივთზე საკუთრების, მართლზომიერი მფლობელობის ან/და სარგებლობის დამადასტურებელი წერილობითი დოკუმენტის წარდგენის შემთხვევაში, რასაც წარმოადგენს დევნილის მოწმობა. კასატორის მოსაზრებით, აღნიშნულთან დაკავშირებით, სააპელაციო სასამართლომ ასევე არასწორად განმარტა „პოლიციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის 1-ლი ნაწილის „ფ“ ქვეპუნქტი. გარდა აღნიშნულისა, სასამართლომ არასწორად მიუთითა “იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-4 ნაწილზე, რომელიც ცალსახად ადგენს, რომ საბინაო საკითხებთან დაკავშირებული დავები უნდა გადაწყდეს სასამართლოს მეშვეობით.
ამდენად, კასატორმა მიიჩნია, რომ შ. გ-ის გამოსახლებისას შპს „...“ მიერ დაირღვა კანონის მოთხოვნა. ასევე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსათვის ცნობილი იყო, რომ შ. გ-ი წარმოადგენდა მართლზომიერ მფლობელს და მას გააჩნდა აღნიშნულის დამადასტურებელი დოკუმენტი _ დევნილის მოწმობა. შესაბამისად, საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანებით დამტკიცებული წესის მე-8 მუხლის თანახმად, დაუშვებელი იყო დევნილის გამოსახლება სამინისტროს წერილობითი თანხმობის არსებობის პირობებშიც კი და სამინისტროს ავალდებულებდა შეეწყვიტა გამოსახლების პროცედურა მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი დოკუმენტის წარდგენისას.
კასატორის მითითებით, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მხრიდან ზიანის მიყენების ფაქტის დასადასტურებლად, უნდა შეფასდეს ეს უკანასკნელი უფლებამოსილი იყო თუ არა გაეცა წერილობითი თანხმობა დევნილთა გამოსახლებაზე. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სასამართლომ სადავოდ გახადა შ. გ-ის სასტუმროში ფაქტობრივად ცხოვრების ფაქტი, რის გამოც მიიჩნია, რომ სამინისტროს მის მიმართ “იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა შესახებ” საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-4 ნაწილის მოთხოვნის დაცვის ვალდებულება არ ეკისრებოდა. ამდენად, თუ სასამართლო მიიჩნევდა, რომ შ. გ-ი ცხოვრობდა სასტუმროში, სამინისტროს ქმედება უკანონოდ შეფასდებოდა და მას ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება დაეკისრებოდა. კასატორის განმარტებით, შ. გ-ს სხვა საცხოვრებელი ადგილი არ გააჩნდა. საჯარო რეესტრის სააგენტოს 2012 წლის 4 და 5 აპრილის ცნობებით დასტურდება, რომ მას არავითარი საკუთრება არ გააჩნდა, ხოლო სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს 2012 წლის 4 აპრილის წერილით დასტურდება, რომ როგორც დევნილი, შ. გ-ი არსად არ არის დაფიქსირებული.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 25 ოქტომბრის განჩინებით შ. გ-ის საკასაციო საჩივარი წარმოებაში იქნა მიღებული ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2013 წლის განჩინებით შ. გ-ის საკასაციო საჩივარი დაშვებულ იქნა განსახილველად.
საკასაციო სასამართლოში საქმის განხილვისას კასატორმა შეამცირა მოთხოვნა და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროდან გამოთხოვილი ინფორმაციაზე დაყრდნობით, რომლის თანახმად, სასტუმრო „ა...“ გამოსახლებულ ოჯახებისათვის გაცემული საკომპენსაციო თანხის განსაზღვრა ხორციელდებოდა სულადობის მიხედვით, მოპასუხეებისათვის ზიანის სახით 28000 აშშ დოლარის ექვივალენტი თანხის გადახდის დაკისრება მოითხოვა. თავის მხრივ, შპს „...“ მიერ საკასაციო სასამართლოში წარმოდგენილი ინფორმაციის თანახმად, ამ უკანასკნელის მიერ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსთან 2011 წლის 26 ივლისს დადებული ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებები შესრულებულია 3 687 335,28 აშშ დოლარის ფარგლებში, ხოლო გადასახდელად დარჩენილი 28904,52 აშშ დოლარი შპს „...“ მიერ გადარიცხულია ნოტარიუსის სადეპოზიტო ანგარიშზე.
კასატორმა ასევე დააზუსტა საკასაციო განაცხადი და მოხსნა მოთხოვნა მოსარჩელის შუამდგომლობების დაკმაყოფიელბაზე უარის თქმის ნაწილში თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2012 წლის 25 იანვრის საოქმო განჩინების გაუქმების თაობაზე.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობის შესწავლის, მხარეთა ახსნა-განმარტებების მოსმენისა და გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ შ. გ-ის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქმის მასალებში ასახულ შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებზე: მოსარჩელე შ. გ-ი არის იძულებით გადაადგილებული პირი. იძულებით გადაადგილებული პირის - დევნილის მოწმობის თანახმად, იგი რეგისტრირებული იყო ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე სასტუმრო „ა...“, რომელიც წარმოადგენდა დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტს. მასთან ერთად მითითებულ მისამართზე რეგისტრირებული იყო მისი მცირეწლოვანი შვილიც.
საქართველოს პრეზიდენტის 2011 წლის 19 ივლისის №19/07/05 განკარგულების თანახმად, ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე, სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული უძრავი ქონება პირდაპირი მიყიდვის ფორმით გადაეცა შპს „...“. ამავე განკარგულების თანახმად, საპროვატიზებო პირობად შპს „...“ განესაზღვრა 3 985 239,8 აშშ დოლარის ფარგლებში საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ განსახორციელებელი დევნილთა განსახლების ღონისძიებების დაფინანსება.
მითითებული განკარგულების საფუძველზე, 2011 წლის 26 ივლისს საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსა და შპს „...“ შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება. ხელშეკრულების მიხედვით, შპს „...“ იკისრა ვალდებულება უზრუნველეყო საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ განსახორციელებელი დევნილთა განსახლების ღონისძიებების დაფინანსება, რაც ამავე ხელშეკრულების 3.2.3. პუნქტის თანახმად, უნდა განხორციელებულიყო სამინისტროს წერილობითი მოთხოვნის საფუძველზე.
მითითებული უძრავი ქონება 2011 წლის 26 ივლისვე საჯარო რეესტრში აღირიცხა შპს „...“ საკუთრებად.
2011 წლის 27 ივლისს შპს „...“ წერილობით მიმართა ქ. თბილისის პოლიციის მთავარ სამმართველოს მის საკუთრებაში არსებული ობიექტიდან იქ მაცხოვრებელი პირების გამოსახლების მოთხოვნით.
ქ. თბილისის მთავარი სამმართველოს ვაკე-საბურთალოს სამმართველოს მიმართვის საფუძველზე, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრომ მიზანშეწონილად მიიჩნია ქ. თბილისში, ... გამზ. №25-ში მდებარე სასტუმრო „ა...“ შენობაში მაცხოვრებელ პირთა მიმართ უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის ღონისძიებების გამოყენება. ამასთან, სამინისტრომ ქ. თბილისის პოლიციის მთავარ სამმართველოს მიაწოდა სასტუმრო „ა...“ შენობაში მაცხოვრებელ პირთა სია, რომელშიც ასევე შეყვანილი იყო შ. გ-ი თავის შვილთან ერთად.
აღნიშნულის შესაბამისად, განხორციელდა დევნილების გამოსახლება სასტუმრო „ა...“ შენობიდან. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს 2011 წლის 1 სექტემბრის №06-06/6268 მიმართვის თანახმად, სასტუმროდან გამოსახლებული ოჯახების გარკვეულმა ნაწილმა მიიღო კომპენსაცია, ხოლო ნაწილი დაკმაყოფილდა საცხოვრებელი ფართით.
2011 წლის 13 აგვისტოს ქ. თბილისის მთავარი სამმართველოს ვაკე-საბურთალოს სამმართველოს პოლიციის მე-7 განყოფილების მიერ საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის შესახებ გაფრთხილება გაიცა შ. გ-ის სახელზე, რომლის ჩაბარებაზეც შ. გ-მა განაცხადა უარი.
მოსარჩელემ უკანონოდ მიიჩნია სასტუმრო „ა...“ გამოსახლება და წარმოდგენილი სარჩელით მოითხოვა აღნიშნულით მიყენებული ზიანის ანაზღაურების დაკისრება საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და შპს „...“, რომელთა ქმედებების შედეგადაც მას მადგა ზიანი.
საქმის განმხილველმა სასამართლოებმა სასარჩელო მოთხოვნის უარყოფის ძირითად არგუმენტად მიუთითეს იმ გარემოებაზე, რომ შ. გ-ი რეგისტრაციის მიუხედავად, არც გამოსახლებამდე და არც გამოსახლების მომენტში არ ცხოვრობდა სასტუმრო „ა...“, რის გამოც არ არსებობს მისთვის ზიანის ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება. აღნიშნული გარემოება სასამართლოებმა დადასტურებულად მიიჩნიეს ადმინისტრაციული ორგანოების განმარტებებზე დაყრდნობით, რომ სასტუმრო „ა...“ განხორციელებული დევნილთა აღწერის დროს შ. გ-ი არ იმყოფებოდა რეგისტრაციის ადგილას.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სასამართლოებს სრულყოფილად არ გამოუკვლევიათ საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივი გარემოებები და არ მოუხდენიათ მათი სათანადო სამართლებრივი შეფასება. დავის გადაწყვეტისათვის არსებითია დადგინდეს, იმ ვითარებაში, როდესაც დავას არ იწვევს ის გარემოება, რომ შ. გ-ი როგორც დევნილი, რეგისტრირებული იყო სასტუმრო „ა...“, რომელიც წარმოადგენდა დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტს, ამასთან, დევნილთა გამოსახლების შედეგად შ. გ-ს არც კომპენსაცია მიუღია და არც სანაცვლო ფართი გამოჰყოფია, აღნიშნულის შემდეგ იგი როგორც დევნილი, რეგისტრირებული არ არის. საჯარო რეესტრის მონაცემებით, მას საკუთრებაში რაიმე უძრავი ქონება არ ერიცხება.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის 11 მუხლის „გ“ პუნქტის თანახმად, დევნილის მოწმობა ადასტურებს პირის დევნილად ცნობასა და მისთვის დევნილის სტატუსის მინიჭებას. ამავე მუხლის „ე“ პუნქტის თანახმად, დევნილის დროებითი საცხოვრებელი, ანუ დევნილის რეგისტრაციის ადგილი განმარტებულია, როგორც დევნილის მიერ დევნილობის პერიოდში არჩეული საცხოვრებელი ადგილი ან ადგილი, სადაც იგი იქნა განსახლებული, მიუხედავად ამ ადგილის საკუთრების ფორმისა. მითითებული მუხლის „ლ“ პუნქტის შესაბამისად, დევნილთა რეგისტრაცია წარმოადგენს დევნილთა აღრიცხვა-რეგისტრაციასა და დევნილის ახალი მოწმობის გაცემის პროცედურას.
ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში უდავოდ დადასტურებულია, რომ შ. გ-ის რეგისტრაციის, საცხოვრებელ ადგილს სწორედ სასტუმრო „ა...“ წარმოადგენდა, რომელიც დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტი იყო შპს „...“ შენობის საკუთრებაში გადაცემამდე.
„საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის 54 მუხლის 1-ლი ნაწილის „თ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს ვალდებულებას წარმოადგენს საქართველოს აღმასრულებელი ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის შესაბამის ორგანოებთან ერთად უზრუნველყოს დევნილი საქართველოს ფარგლებში დროებითი საცხოვრებელით. ამავე კანონის 53 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიაზე საქართველოს იურისდიქციის აღდგენამდე არ ხდება დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტებიდან დევნილთა გამოსახლება გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც: ა) დევნილებთან იდება წერილობითი შეთნხმება მათ მიერ დევნილთა კომპაქტურად განსახლების ობიექტში დაკავებული ფართობის სანაცვლოდ საკომპენსაციო თანხის ან სხვა მატერიალური თუ არამატერიალური სიკეთის მიღების თაობაზე; ბ) დევნილს გამოეყოფა შესაბამისი საცხოვრებელი ფართობი, რომლითაც არ გაუარესდება მისი საყოფაცხოვრებო პირობები; გ) ხდება სტიქიური ან ტექნოგენური მოვლენები, რომლებიც რეგულირდება საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად; დ) დევნილს ფართობი თვითნებურად, კანონის დარღვევით აქვს დაკავებული.
ამდენად, მოქმედი კანონმდებლობით დაუშვებელია დევნილის დროებითი საცხოვრებელი ადგილიდან გამოსახლება კანონით განსაზღვრული სათანადო პირობების დაცვის გარეშე. კანონმდებლობა გარკვეულ გარანტიებს აწესებს და სამინისტროს ვალდებულებას აკისრებს სწორედ დროებითი საცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფასთან დაკავშირებით, რაც განიმარტება, როგორც დევნილის რეგისტრაციის ადგილი.
სასამართლოებმა სასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმისა და შ. გ-ის გამოსახლების კანონიერების დასაბუთებისათვის საკმარის საფუძვლად მიიჩნიეს მხოლოდ ის ფაქტობრივი გარემოება, რომ შ. გ-ი შემოწმებისას რეგისტრაციის ადგილას არ იმყოფებოდა და მხოლოდ ამ არგუმენტზე დაყრდნობით არ განიხილეს იგი სასამართლოებმა „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის სუბიექტად და მის მიმართ მითითებული კანონის მოთხოვნის დაცვა არ მიიჩნიეს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს კანონისმიერ ვალდებულებად, რადგან მიიჩნევს, რომ იგი ფაქტობრივად არ ცხოვრობდა მითითებულ ადგილას.
აღნიშნულთან დაკავშირებით, სასამართლოებმა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, მტკიცებულების ძალა არ მიანიჭეს საქმეზე დაკითხულ, სასტუმრო „ა...“ მაცხოვრებელთა ჩვენებებს, რომლებიც ადასტურებდნენ, რომ შ. გ-ი ცხოვრობდა სასტუმრო აფხაზეთში. აღნიშნულის უარყოფა სასამართლოების მხრიდან მოხდა მხოლოდ იმის გამო, რომ მოწმეთა ჩვენებები და მოსარჩელის ახსნა-განმარტება გარკვეულ წინააღმდეგობაში მოდიოდა იმ გარემოებასთან მიმართებაში, შ. გ-ი სასტუმროში გარკვეული პერიოდი ცხოვრობდა თუ არა ბებიასთან ერთად. სასამართლოები დაეყრდნენ მხოლოდ დევნილთა აღწერებთან დაკავშირებით მოწმეთა ჩვენებებსა და მოპასუხეთა განმარტებებს, რომ 2008 წელს ჩატარებული აღწერის დროს შ. გ-ი არ იმყოფებოდა სასტუმროში. აღნიშნულზე დაყრდნობით სასამართლოებმა უდავოდ დადასტურებულად მიჩნიეს, რომ შ. გ-ს ჰქონდა სხვა ფაქტობრივი საცხოვრებელი ადგილი, თუმცა ასეთ ვითარებაში სასამართლოებს არ გამოუკვლევიათ და დაუდგენიათ რეალურად სად ცხოვრობდა მოსარჩელე, ანუ მას გააჩნდა სხვა ფაქტობრივი საცხოვრებელი, თუ გარკვეული დროის განმავლობაში არ იმყოფებოდა მუდმივ საცხოვრებელ ადგილას. აღნიშნულთან დაკავშირებით სასამართლოებს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით მინიჭებული კომპეტენციის მიუხედავად, არ გამოუკვლევიათ და დაუდგენიათ მითითებული გარემოება.
გარდა აღნიშნულისა, სასამართლოებს სათანადო სამართლებრი შეფასება არ მოუხდენიათ იმ გარემოების, რომ დევნილთა აღწერა-რეგისტრაცია, დევნილთა კომპაქტური განსახლების ობიექტის აღწერა და მისი მიზნობრივად გამოყენების მონიტორინგი წარმოადგენს რა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს კომპეტენციას და იმ ვითარებაში, თუ დევნილთა აღწერის შედეგად დგინდებოდა, რომ შ. გ-ი რეგისტრაციის მიუხედავად არ ცხოვრობდა დროებით საცხოვრებელ ადგილას, რაც არსებითი იყო დევნილის მიმართ კანონით გათვალისწინებული გარანტიების განსახორციელებლად, რატომ იქნა მოსარჩელე შეყვანილი საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსათვის მიწოდებულ დევნილთა სიაში თავის მცირეწლოვან შვილთან ერთად, რატომ არ განხორციელდა სიების კორექტირება და შესაბამისად, „საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანების საფუძველზე, შ. გ-ის მიმართ ფართის გამოთავისუფლების თაობაზე რატომ გამოიცა მის მიმართ გაფრთხილება.
ამდენად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სასამართლოებს უნდა ემსჯელათ მითითებულ გარემოებებზე სასარჩელო მოთხოვნის საფუძვლიანობის შემოწმებისას.
გარდა აღნიშნულისა, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საქმის ხელახლა განხილვისას სასამართლოებმა მითითებული ფაქტობრივი გარემოებების გამოკლევისა და მათი სამართლებრივი შეფასების შედეგად უნდა იმსჯელონ თითოეული მოპასუხის მიმართ დამოუკიდებლად ზიანის ანაზღაურების თაობაზე სასარჩელო მოთხოვნის საფუძვლიანობაზე, რამდენადაც მოცემულ შემთხვევაში საქმე არ ეხება მოპასუხეთა სოლიდარულ პასუხისმგებლობას. უნდა შეფასდეს თითოეული მოპასუხის მიერ კანონის მოთხოვნათა დარღვევის ფაქტი, რაც შეიძლება გახდეს მოსარჩელისათვის ზიანის ანაზღაურების საფუძველი.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სახელმწიფოს პასუხისმგებლობა მისი ორგანოების მიერ მიყენებული ზიანისათვის დადგენილია ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის XIV თავის დებულებებით. ადმინისტრაციული ორგანოს ზიანის მიმყენებელი ქმედება არსებითად არ განსხვავდება კერძო პირის ანალოგიური ქმედებისაგან, შესაბამისად, კოდექსის 207-ე მუხლით განსაზღვრულ იქნა კერძო სამართალში დადგენილი პასუხისმგებლობის ფორმებისა და პრინციპების გავრცელება სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის შემთხვევებზეც, რაც გამოიხატა პასუხისმგებლობის სახეების დადგენით სამოქალაქო კოდექსზე მითითებით, იმ გამონაკლისის გარდა, რაც თავად ამ კოდექსით არის გათვალისწინებული. ამასთან, აღნიშნული კოდექის 208-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სახელმწიფო ადმინისტრაციული ორგანოს, აგრეთვე, მისი თანამდებობის პირის მიერ ან სხვა სახელმწიფო მოსამსახურის მიერ მისი სამსახურეობრივი მოვალეობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო.
მოსარჩელე ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნას უძრავი ქონების ახალი მესაკუთრის - შპს „...“ მიმართ ამყარებს იმ არგუმენტზე, რომ „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის მოთხოვნის შესაბამისად, მოსარჩელესთან შეთანხმების არარსებობის პირობებში იგი უფლებამოსილი არ იყო მიემართა სამართალდამცავი ორგანოსათვის დევნილთა გამოსახლების მოთხოვნით.
შპს „...“ პირდაპირი მიყიდვის ფორმით უძრავი ქონების გადაცემის შესახებ საქართველოს პრეზიდენტის 2011 წლის 19 ივლისის №19/07/05 განკარგულებითა და მასთან 2011 წლის 26 ივლისს გაფორმებული ნასყიდობის ხელშეკრულების თანახმად, მართალია შენობის ახალ მესაკუთრეს დაევალა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს მიერ განსახორციელებელი დევნილთა განსახლების ღონისძიებების დაფინანსება, მაგრამ ხელშეკრულების 3.2.3 პუნქტის თანახმად, შპს „...“ მიერ ნაკისრი ვალდებულების განხორციელება და დევნილთა კომპაქტური დასახლების ობიექტში მაცხოვრებელ დევნილთა სანაცვლო კომპენსაციითა თუ საცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფა უნდა განხორციელებულიყო მხოლოდ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს წერილობითი მოთხოვნის საფუძველზე. ამდენად, შპს „...“ უფლებამოსილებას არ განეკუთვნებოდა დევნილებთან დამოუკიდებლად, სამინისტროს მოთხოვნის გარეშე შეთანხმების წარმოება. შესაბამისად, ამ უკანასკნელმა მიმართა რა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მის საკუთრებაში გადაცემული უძრავი ქონების გამოთავისუფლების მოთხოვნით, არც მის ვალდებულებას და მით უფრო მის კომპეტენციას არ განეკუთვნებოდა იმ საკითხის გადაწყვეტა, მოხდა თუ არა შენობაში მაცხოვხოვრებელი ყველა დევნილის სათანადო უზრუნველყოფა.
მოცემულ შემთხვევაში კი, საქმის მასალებით დასტურდება და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს წარმომადგენლის ახსნა-განმარტებებიც მოწმობს, რომ სამინისტროს შპს „...“ მოსარჩელის კომპენსაციით უზრუნველყოფის მოთხოვნით არ მიუმართავს. შესაბამისად, ამგვარი მოთხოვნის არარსებობის პირობებში სახეზე არ არის შპს „...“ მხრიდან კანონის ან ხელშეკრულების მოთხოვნათა დარღვევის ფაქტი. მით უფრო, რომ საკასაციო სასამართლოში წარმოდგენილი ინფორმაციის თანახმად, შპს „...“ მიერ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსთან 2011 წლის 26 ივლისს დადებული ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებები შესრულებულია 3 687 335,28 აშშ დოლარის ფარგლებში, ხოლო გადასახდელად დარჩენილი 28904,52 აშშ დოლარი შპს „...“ მიერ გადარიცხულია ნოტარიუსის სადეპოზიტო ანგარიშზე.
რაც შეეხება მოსარჩელის მოთხოვნას საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიმართ, რომ ეს უკანასკნელი საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს წერილობითი თანხმობის მიუხედავად არ იყო უფლებამოსილი განეხორციელებინა დევნილთა გამოსახლება, რამდენადაც მოსარჩელეს გააჩნდა დევნილის მოწმობა, რაც „საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანების მე-2 მუხლის „ბ“ პუნქტის თანახმად, განიხილება მართლზომიერი მფლობელობის ან/და სარგებლობის დამადასტურებელ დოკუმენტად.
„საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შინაგან საქმეთა მინისტრის 2007 წლის 24 მაისის №747 ბრძანების 1-ლი მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, დევნილთა მიმართ უძრავი ნივთის ხელყოფის ან სხვაგვარად ხელშეშლის აღკვეთის ღონისძიებები უნდა განხროციელდეს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან შეთანხმებით, რაც მოცემულ შემთხვევაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ არ დარღვეულა და მან დევნილთა გამოსახლების ღონისძიებები აწარმოა მხოლოდ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსაგან მიღებული წერილობითი თანხმობის შემდეგ, ხოლო რაც შეეხება დევნილის მოწმობის არსებობას, სწორედ იმ პირობებში, როდესაც ხორციელდება ხელშეშლის აღკვეთის ღონისძიებები ამა თუ იმ პირის მიმართ, დევნილის მოწმობის არსებობის შემთხვევაშია საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო ვალდებული აღკვეთის ღონისძიებების გამოყენებაზე თანხმობის მისაღებად მიმართოს საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს და მისი დასტურის გარეშე არ განახორციელოს ამგვარი ღონისძიებები, წინააღმდეგ შემთხვევაში, თუ პირს და მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეს არ ექნებოდა დევნილის მოწმობა, რაც ადასტურებდა მის სტატუსს, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს არ წარმოეშობოდა ვალდებულება თანხმობის მისაღებად მიემართა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსათვის.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, ისევე როგორც უძრავი ქონების ახალი მესაკუთრის, უფლებამოსილებას და კომპეტენციას არ განეკუთვნებოდა გამოსახლების ღონისძიებების წარმოებისას, როდესაც მის მიერ დაცულ იქნა მოქმედი კანონმდებლობის მოთხოვნა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროსთან შეთანხმების შესახებ, გამოეკვლია მოსარჩელის მიეცა თუ არა შესაძლებლობა ესარგებლა კანონით მინიჭებული გარანტიით - უზრუნველყოფილი ყოფილიყო სათანადო კომპენსაციით ან სანაცვლო ფართით, რამდენადაც დევნილთა საცხოვრებელით უზრუნველყოფა საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტროს ვალდებულებას წარმოადგენს და მის კომპეტენციაში შედის საკითხის გადაწყვეტა, თუ რა ფორმით და ოდენობით უნდა მოხდეს დევნილის უზრუნველყოფა.
საკასაციო სასამართლო იზიარებს კასატორის მოსაზრებას, რომ დევნილის მოწმობის - ფართის მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი დოკუმენტის არსებობის პირობებში მის მიმართ არ უნდა ყოფილიყო გამოყენებული სათანადო პირობების დაცვის - წერილობითი შეთანხმებისა და კომპენსაციის ან სანაცვლო ადეკვატური ფართის შეთავაზების გარეშე გამოსახლება და საცხოვრებელის გარეშე დატოვება.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის მოსაზრებას, რომ კანონმდებლობა, კერძოდ, „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონი საცხოვრებელ ფართთან და საბინაო საკითხებთან დაკავშირებული დავების გადაწყვეტის კომპეტენციას მხოლოდ სასამართლოს ანიჭებს და ამგვარად უნდა იქნეს განმარტებული „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონში 2011 წლის 23 დეკემბერს შეტანილი ცვლილების შედეგად ჩამოყალიბებული რედაქცია, რომლის მიხედვით, საცხოვრებელ ფართთან/საბინაო საკითხებთან დაკავშირებული დავა წყდება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ამგვარი დასკვნა არ გამომდინარეობს მითითებული ნორმათა შინაარსიდან და აღნიშნულთან დაკავშირებით იზიარებს სასამართლოთა შეფასებას, რომ „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის მე-4 პუნქტში (2011 წლის ივლის-აგვისტოში მოქმედი რედაქცია) მხოლოდ სასამართლოს კომპეტენციაზე მითითება განპირობებული იყო იმ გარემოებით, რომ საკუთრების ხელყოფის აღკვეთის ღონისძიებების განხორციელება არ განეკუთვნებოდა სამართალდამცავი ორგანოების ფუნქციას, ხოლო კანონმდებლობაში განხორციელებული ცვლილების შესაბამისად, მას შემდეგ, რაც სასამართლოსათვის მიმართვის გარეშე შესაძლებელი გახდა საკუთრების უფლების დაცვა სამართალდამცავი ორგანოების მეშვეობით, აღნიშნული კომპეტენცია საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს დევნილთა მიმართებაშიც მიენიჭა.
საკასაციო სასამართლო ასევე ვერ დაეთანხმება კასატორის მოსაზრებას, რომ „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ კანონის მოქმედი რედაქციის 53 მუხლის 1-ლი ნაწილის ჩანაწერი გულისხმობს არა სამართალდამცავი ორგანოების მიერ დევნილთა გამოსახლების შესაძლებლობას, არამედ აღნიშნულმა ცვლილებამ დაადგინა ზემდგომ ადმინისტრაციულ ორგანოში ერთჯერადად გასაჩივრების პროცედურა მსგავს დავებთან მიმართებაშიც. ზემდგომ ადმინისტრაციულ ორგანოში თანამდებობის პირთა მოქმედებების გასაჩივრების შესაძლებლობას და დევნილთათვის დამატებითი გარანტიების მინიჭებას არეგულირებს არა „საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა შესახებ“ საქართველოს კანონის 53 მუხლის 1-ლი ნაწილი, არამედ ამავე კანონის მე-9 მუხლი.
ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ უნდა შეფასდეს სწორედ საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრომ შეასრულა თუ არა კანონით მისთვის დაკისრებული ვალდებულება მოეხდინა მოსარჩელის სათანადო უზრუნველყოფა და რამდენად ათავისუფლებდა სამინისტროს ამ ვალდებულებისაგან მხოლოდ იმ გარემოებაზე მითითება, რომ შ. გ-ი ფაქტობრივად არ ცხოვრობდა რეგისტრაციის ადგილას, მით უფრო იმ პირობებში, როდესაც აღნიშნული ფაქტობრივი გარემოება სათანადოდ არ არის გამოკვლეული და შეფასებული.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემული საქმის ხელახლა განხილვისას სააპელაციო სასამართლომ, ზემოხსენებულის გათვალისწინებით, ყოველმხრივ უნდა გამოიკვლიოს საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებები, სრულყოფილად დაადგინოს საქმის ფაქტობრივი გარემოებები და მისცეს მათ სწორი სამართლებრივი შეფასება, რის შედეგადაც სასამართლომ უნდა იმსჯელოს ჰქონდა თუ არა ადგილი მოსარჩელესთან მიმართებაში კანონის მოთხოვნათა დარღვევას და შესაბამისად, არსებობს თუ არა მოსარჩელისათვის ზიანის ანაზღაურების სამართლებრივი საფუძვლები. შესაძლებელია, მხარეები შეთანხმდნენ სანაცვლო ფართის გადაცემაზეც, რაზეც კასატორი შ. გ-ი თანახმა იყო.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, გაუქმდეს გასაჩივრებული განჩინება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს.






ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1-ლი მუხლის მე-2 ნაწილით, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 412-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. შ. გ-ის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2012 წლის 8 მაისის განჩინება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე მ. ვაჩაძე


მოსამართლეები: ლ. მურუსიძე


ნ. სხირტლაძე