№ბს-222-219(კ-14) 7 ოქტომბერი, 2014 წელი ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:
ნათია წკეპლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
მოსამართლეები: მაია ვაჩაძე, პაატა სილაგაძე

სხდომის მდივანი - ანა ვარდიძე

კასატორი (მოპასუხე) – სსიპ შემოსავლების სამსახური; წარმომადგენლები - ა. ჭ-ი; გ. ჩ-ე;

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელე) - ო. გ-ი; წარმომადგენლები - დ. მ-ე; კ. მ-ი;

დავის საგანი – ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების ბათილად ცნობა;

გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 12 მარტის განჩინება.

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

მოსარჩელე: ო. გ-ი; წარმომადგენელი - ნ. ს-ე;

მოპასუხე: სსიპ შემოსავლების სამსახური; წარმომადგენელი - ა. ს-ი;


სარჩელის სახე: საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22-ე მუხლის საფუძველზე ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების ბათილად ცნობა.

სარჩელის საგანი:
1. შემოსავლების სამსახურის 2013 წლის 19 ივნისის საგადასახადო სამართალდარღვევის ოქმის №025609 ბათილად ცნობა;

2. შემოსავლების სამსახურის 2013 წლის 6 აგვისტოს №37135 ბრძანების ბათილად ცნობა.

სარჩელის საფუძველი: გასაჩივრებული აქტების კანონსაწინააღმდეგობა.

ფაქტობრივი გარემოებები: მოსარჩელის განმარტებით, ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას, კერძოდ, ამზადებს მეტალოპლასტმასის კარ-ფანჯარას. უკანასკნელი ხუთი წლის განმავლობაში მას საქმიანი ურთიერთობა აკავშირებს შპს „...“, რომელსაც გააჩნია მოსარჩელისათვის საჭირო ნედლეულის საწყობი, წინასწარ აძლევს შეკვეთას და შემდეგ გადააქვს საამქროში.

2013 წლის 19 ივნისს საგადასახადო სამართალდარღვევის №025609 ოქმით, საგადასახადო კოდექსის 286.2 მუხლის შესაბამისად, სამეწარმეო საქმიანობისათვის განკუთვნილი საქონლის ზედნადების გარეშე ტრასპორტირებისათვის დაჯარიმდა 500 ლარით.

აღნიშნული სამართალდარღვევის ოქმი მოსარჩელემ გაასაჩივრა შემოსავლების სამსახურში, რომლის 2013 წლის 6 აგვისტოს №37135 ბრძანებით საჩივარი არ დაკმაყოფილდა.

მოსარჩელის მტკიცებით, მას არ ჩაუდენია მართლსაწინააღმდეგო ქმედება, მან შპს „...“ 15 ივნისს მისცა შეკვეთა საქონელზე, რისი გადაზიდვაც განახორციელა ნაწილობრივ 17 ივნისს და ნაწილობრივ 19 ივნისს, სატრანსპორტო ზედნადები შეიქმნა 17 ივნისს, მოსარჩელის განმარტებით, მას უარი არ უთქვამს საქონელზე, გარდა წუნდებულისა, ასევე უარი არ განუცხადებია ზედნადების ამოწერაზე.

მოსარჩელის განმარტებით ტვირთის ზედნადების გარეშე ტრანსპორტირება არ არის გამოწვეული მისი ბრალით. მან დაზუსტებით იცოდა, რომ ტრანსპორტირებულ ნივთებზე ზედნადები უკვე გამოწერილი იყო. მისი გამოწერის ვალდებულება ეკისრებოდა შპს „...“, რომელმაც ნაცვლად მინის რაოდენობის კორექტირებისა, საერთოდ ამოიღო მინა ჩამონათვალიდან.

სამართლებრივი: მოსარჩელემ სარჩელის დაკმაყოფილების სამართლებრივ საფუძვლად მიუთითა საგადასახადო კოდექსის 1-ლ, მე-7, მე-9 და 269-ე მუხლებზე (იხ. ს.ფ. 2-11; ტ.1).

მოპასუხემ - სსიპ შემოსავლების სამსახურმა შესაგებლით სარჩელი არ ცნო.

ფაქტობრივი: მოპასუხის მტკიცებით, საქმის მასალებით დადგენილია, რომ სადავო №025609 საგადასახადო სამართალდარღვევის ოქმის შესაბამისად, ი/მ ,,ო. გ-ს“ დაეკისრა საგადასახადო კოდექსის 286-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული სანქცია - 500 ლარის ოდენობით.

2013 წლის 19 ივნისს 17:30 საათზე გამოვლინდა, რომ ი/მ ,,ო. გ-ი“ ახორციელებდა სამეწარმეო საქმიანობისათვის განკუთვნილი საქონლის ტრანსპორტირებას სასაქონლო ზედნადების გარეშე, ელექტრონული ზედნადები შეიქმნა 17:49 საათზე, საგადასახადო სამართალდარღვევის გამოვლენის შემდეგ, რითაც დაირღვა საგადასახადო კოდექსის 136.4 მუხლი.

სამართლებრივი: მოპასუხის მოსაზრებით, სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტები შედგენილია საგადასახადო კოდექსის 286-ე მუხლისა და ,,მიმდინარე კონტროლის პროცედურების, სასაქონლო მატერიალურ ფასეულობათა ჩამოწერის, საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფის, საქმის წარმოების წესის დამტკიცების თაობაზე ,,საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წლის 31 დეკემბრის №994 ბრძანების 72-ე მუხლის შესაბამისად და არ არსებობს მათი გაუქმების სამართლებრივი საფუძვლები (იხ. ს.ფ. 24-31; ტ.1).


საქმის გარემოებები:

2013 წლის 15 ივნისს შპს „...“ წარედგინა შეკვეთა ი/მ ,,ო. გ-ისაგან“ მეტალო-პლასტმასის კარ-ფანჯრის დამზადებისათვის საჭირო მასალის, მათ შორის, 180 მ2 მინის შესაძენად. აღნიშნულ შეკვეთაზე 17 ივნისს შეიქმნა ზედნადები №0067679677. ტვირთის ა/მანქანაზე დატვირთვის დროს აღმოჩნდა, რომ საქონელი იყო წუნიანი, კერძოდ, მინა იყო დამტვრეული. გამყიდველს მიეთითა დამტვრეული ფენების განცალკევებაზე. შეკვეთის ჩამონათვალში არსებული სხვა ნივთების ტრანსპორტირება მოხდა იმავე დღეს, ხოლო მინის ტრანსპორტირება მოსარჩელემ განახორციელა 19 ივნისს. აღმოჩნდა, რომ 17 ივნისს შექმნილ ზედნადებში შპს „...“ ბუღალტერმა რაოდენობაში კორექტირების ნაცვლად, ჩანაწერი მინის შესახებ საერთოდ გააუქმა. აღნიშნული ფაქტის შესახებ მოსარჩელისათვის ცნობილი გახდა მას შემდეგ რაც შემოსავლების სამსახურის წარმომადგენლებმა ოქმის შედგენის მიზნით შეაჩერეს ტვირთი.

2013 წლის 19 ივნისს საგადასახადო სამართალდარღვევის №025609 ოქმით, საგადასახადო კოდექსის 286.2 მუხლის შესაბამისად, სამეწარმეო საქმიანობისათვის განკუთვნილი საქონლის ზედნადების გარეშე ტრასპორტირებისათვის მოსარჩელე დაჯარიმდა 500 ლარით, რაც მან გაასაჩივრა შემოსავლების სამსახურში, რომლის 2013 წლის 6 აგვისტოს №37135 ბრძანებით საჩივარი არ დაკმაყოფილდა.


საქალაქო (რაიონული) სასამართლოს გადაწყვეტილება/სარეზოლუციო/:

ახალციხის რაიონული სასამართლოს 2013 წლის 31 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით ი/მ ,,ო. გ-ის“ სარჩელი არ დაკმაყოფილდა; ი/მ ,,ო. გ-ი“ გათავისუფლდა სანქციისგან, ვინაიდან სამართალდარღვევა გამოწვეული იყო გადასახადის გადამხდელის შეცდომით/არცოდნით.

სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტები:

2013 წლის 19 ივნისს შემოსავლების სამსახურის ახალციხის სერვისცენტრის თანამშრომლებმა №025609 სამართალდარღვევის ოქმით, ი/მ ,,ო. გ-ი“ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 286-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული ქმედების ჩადენის გამო დაჯარიმდა 500 ლარით.

ზემოაღნიშნული სამართალდარღვევის ოქმი მოსარჩელემ გაასაჩივრა შემოსავლების სამსახურში, რომლის 2013 წლის 06 აგვისტოს №37135 ბრძანებით საჩივარი არ დაკმაყოფილდა.

სასამართლოს მიერ სადავოდ მიჩნეული ფაქტები:
სადავოა გასაჩივრებული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების კანონიერება.

სასამართლოს დასკვნები - საქმის განხილვის დროს დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელის ქმედება შეიცავს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 286-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული სამართალდარღვევის ნიშნებს, რის გამოც სარჩელი №025609 ოქმის გაუქმების მოთხოვნით არ უნდა დაკმაყოფილდეს, ამავდროულად, მოსარჩელე უნდა გათავისუფლდეს სანქციისაგან, ვინაიდან სამართალდარღვევა გამოწვეული იყო შეცდომით/არცოდნით.

დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების სამართლებრივი შეფასება:
რაიონული სასამართლოს მითითებით, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 136-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, სამეწარმეო საქმიანობისათვის ქვეყნის შიგნით საქონლის ტრანსპორტირებისას, ხოლო საქონლის მიწოდებისას − მყიდველის მოთხოვნის შემთხვევაში (გარდა სპეციალური დამატებული ღირებულების გადასახადის ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განხორციელებული მიწოდებისა, რომლებიც მოიცავს სასაქონლო ზედნადებით გათვალისწინებულ რეკვიზიტებს) სასაქონლო ზედნადები უნდა გამოიწეროს საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი ფორმითა და წესით. ამასთანავე, საქონლის მიწოდებისას მყიდველის მოთხოვნის შემთხვევაში სასაქონლო ზედნადების გამოწერისას აკრძალულია საქონლის სასაქონლო ზედნადების გარეშე შენახვა.

ამავე კოდექსის 286-ე მუხლის 1-ლი და მე-2 ნაწილების თანახმად, სამეწარმეო საქმიანობისათვის საქონლის სასაქონლო ზედნადების გარეშე ტრანსპორტირება, მყიდველის მოთხოვნისას სასაქონლო ზედნადების გაუცემლობა ან საქონლის შეძენისას სასაქონლო ზედნადების მიღებაზე უარის თქმა, თუ სასაქონლო ზედნადების გარეშე ტრანსპორტირებული ან მიწოდებული/მისაწოდებელი საქონლის საბაზრო ღირებულება არ აღემატება 10 000 ლარს, იწვევს პირის დაჯარიმებას 500 ლარის ოდენობით. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული ქმედება, ჩადენილი განმეორებით, იწვევს პირის დაჯარიმებას 5 000 ლარის ოდენობით.

,,გადასახადის ადმინისტრირების შესახებ“ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წლის 31 დეკემბრის №996-ე ბრძანების 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, სამეწარმეო საქმიანობისათვის, სასაქონლო ზედნადები სავალდებულოა გამოყენებულ იქნეს საქონლის ქვეყნის შიგნით ტრანსპორტირებისას, მიუხედავად იმისა ხდება თუ არა საქონლის მიწოდება; ამავე ბრძანების 251-ე მუხლის თანახმად, ზედნადები ივსება ელექტრონულად (გარდა ამ მუხლის მე-13 პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა) საქონლის გამყიდველის/გამგზავნის მიერ, საქონლის მიწოდებისთანავე ან საქონლის ტრანსპორტირების დაწყებისთანავე.

სასამართლოს შეფასებით, ი/მ ,,ო. გ-მა“ არსებული კანონმდებლობის სათანადოდ არცოდნის გამო არასწორად ივარაუდა, რომ წუნდებული საქონლის რამოდენიმე დღის შემდეგ ტრანსპორტირებისთვის საჭირო იქნებოდა ახალი სატრანსპორტო ზედნადების შედგენა. ი/მ ,,ო. გ-ი“ (ტრანსპორტირების განმახორციელებელ მის წარმომადგენელს) და ტრანსპორტირებამდე უნდა დარწმუნებულიყო სასაქონლო ზედნადების არსებობის ფაქტთან დაკავშირებით, რითაც თავიდან აიცილებდა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენას.

რაიონულმა სასამართლომ გამოიყენა, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილი, რომლის თანახმად, საგადასახადო ორგანოს/დავის განმხილველ ორგანოს ან სასამართლოს უფლება აქვს, გაათავისუფლოს კეთილსინდისიერი გადასახადის გადამხდელი ამ კოდექსით გათვალისწინებული სანქციისაგან, თუ სამართალდარღვევა გამოწვეულია გადასახადის გადამხდელის შეცდომით/არცოდნით და განმარტა, რომ გადასახადის გადამხდელის კეთილსინდისიერების ფაქტი უნდა დადგინდეს ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში, არსებული სამართალგადაცდომის ფაქტთან მიმართებაში. კონკრეტულ შემთხვევაში დადგენილია, რომ ი/მ ,,ო. გ-ის“ მიერ საგადასახადო სამართალდარღვევის ფაქტი ჩადენილია, არა განზრახი მოქმედებით, არამედ მოსარჩელის მიერ შექმნილი ვითარების არასათანადოდ შეფასებით, უშუალოდ ტვირთის ტრანსპორტირების განმხორციელებელი პირის, ი/მ ,,ო. გ-ის“ უფლებამოსილი წარმომადგენლის - იოსებ პარუნაშვილის მიერ კანონმდებლობის სათანადოდ არ ცოდნით. ამასთან, სასამართლომ გაითვალისწინა ის გარემოებაც, რომ სასაქონლო ზედნადები ამჟამად ფაქტობრივად შედგენილია და შესაბამისად, მოსარჩელის მოქმედებით არ არის გამოწვეული არანაირი ზიანი. რის გამოც სასამართლომ მიიჩნია, რომ შექმნილ ვითარებაში არ იკვეთება მოსარჩელის არაკეთილსინდისიერების ფაქტი, რის გამოც იგი უნდა გათავისუფლდეს სახდელისაგან.

სამართლებრივი შეფასება /კვალიფიკაცია/:
საქალაქო სასამართლომ გადაწყვეტილების გამოტანისას იხელმძღვანელა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 136-ე, 1751-ე, 286-ე, 269-ე მუხლებით და გადასახადის ადმინისტრირების შესახებ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წლის 31 დეკემბრის №996 ბრძანებით (იხ. ს.ფ. 69-74; ტ.1).

აპელანტი: სსიპ შემოსავლების სამსახური; წარმომადგენლები - ა. ჭ-ი, გ. ჩ-ე.


მოწინააღმდეგე მხარე: ო. გ-ი; წარმომადგენელი - გ. დ-ე.

აპელაციის საგანი და მოცულობა /ფარგლები/:
ახალციხის რაიონული სასამართლოს 2013 წლის 31 ოქტომბრის გადაწყვეტილების იმ ნაწილში გაუქმება, რომლითაც ი/მ ,,ო. გ-ი“ გათავისუფლდა სანქციისაგან და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით ი/მ ,,ო. გ-ისათვის“ საგადასახადო სამართალდარღვევით გათვალისწინებული სანქციის 500 ლარის დაკისრება (იხ. ს.ფ. 77-88; ტ.1).

აპელაციის მოტივები:

ფაქტობრივი: ფაქტობრივ გარემოებებზე მითითებული არ აქვს.

სამართლებრივი: აპელანტს მიაჩნია, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების ის ნაწილი, რომლითაც გადასახადის გადამხდელი გათავისუფლდა საგადასახადო სანქციის შეფარდებისაგან, იმ საფუძვლით, რომ სამართალდარღვევა გამოწვეული იყო შეცდომით/არცოდნით, მოკლებულია სამართლებრივ საფუძველს, ვინაიდან, სასამართლოს გადაწყვეტილებაში მითითებული აქვს, რომ მოსარჩელე ი/მ ,,ო. გ-ი“ ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას, კერძოდ, ამზადებს მეტალოპლასტმასის კარ-ფანჯარას. ,,მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, კი სამეწარმეო საქმიანობად მიიჩნევა მართლზომიერი და არაერთჯერადი საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების მიზნით, დამოუკიდებლად და ორგანიზებულად. შესაბამისად, სამეწარმეო საქმიანობა წარმოადგენს მოგებაზე ორიენტირებულ მრავალჯერად საქმიანობას, რასაც ასევე უთითებს სასამართლო თავისსავე გადაწყვეტილებაში, კერძოდ, უკანასკნელი ხუთი წლის განმავლობაში მოსარჩელეს საქმიანი ურთიერთობა აკავშირებს შპს „...“, რომელსაც გააჩნია მოსარჩელისთვის საჭირო ნედლეულის საწყობი. აღნიშნული პერიოდის განმავლობაში კი არც ერთხელ მოსარჩელის მხრიდან ადგილი არ ჰქონია სასაქონლო ზედნადების გარეშე საქონლის ტრანსპორტირების ფაქტს, ე.ი. აპელანტის მტკიცებით, მოსარჩელეს ჰქონდა გამომუშავებული უნარ-ჩვევები, რომლებიც საჭიროა საგადასახადო კანონმდებლობის მოთხოვნების შესასრულებლად, მათ შორის, სასაქონლო ზედნადების გამოწერისათვის.

ამასთან, აპელანტის მოსაზრებით, სასამართლოს ან საგადასახადო ორგანოს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილში მითითებული უფლების გამოყენების შესაძლებლობა აქვს მხოლოდ ორი წინაპირობის არსებობისას, ერთი - გადასახადის გადამხდელი უნდა იყოს კეთილსინდისიერი და მეორე - სამართალდარღვევა გამოწვეული უნდა იყოს გადასახადის გადამხდელის შეცდომით/არცოდნით. შესაბამისად, ორივე პირობა კუმულაციურად უნდა იყოს, რათა აღნიშნული უფლება რეალიზდეს, რასაც კონკრეტულ შემთხვევაში აპელანტის განმარტებით, ადგილი არ აქვს. მართალია, რომ გადასახადის გადამხდელს ადრე არ ჰქონია სამართალდარღვევა ჩადენილი და სასამართლომ ის შეაფასა, როგორც კეთილსინდისიერი გადამხდელი, მაგრამ შეცდომა/არცოდნა ამ შემთხვევაში არ არის, რადგანაც გადამხდელმა იცოდა, რომ მას ვალდებულება ჰქონდა სასაქონლო ზედნადებით მოეხდინა საქონლის ტრანსპორტირება, უფრო მეტიც, ხუთი წლის განმავლობაში განხორციელებული ეკონომიკური საქმიანობისას დაუგროვდებოდა საკმარისი გამოცდილება და ცოდნა, რომ მას კანონით ამის იმპერატიულად დადგენილი ვალდებულება ჰქონდა.

აპელანტს მიაჩნია, რომ ფაქტობრივი გარემოება, რომელიც საფუძველი გახდა სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებისა, არ იქნა სათანადოდ შესწავლილი და გამოკვლეული, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 136-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად სამეწარმეო საქმიანობისათვის ქვეყნის შიგნით საქონლის ტრანსპორტირებისას, ხოლო საქონლის მიწოდებისას − მყიდველის მოთხოვნის შემთხვევაში (გარდა სპეციალური დამატებული ღირებულების გადასახადის ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განხორციელებული მიწოდებისა, რომლებიც მოიცავს სასაქონლო ზედნადებით გათვალისწინებულ რეკვიზიტებს) სასაქონლო ზედნადები უნდა გამოიწეროს საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი ფორმითა და წესით. ამასთანავე, საქონლის მიწოდებისას მყიდველის მოთხოვნის შემთხვევაში სასაქონლო ზედნადების გამოწერისას აკრძალულია საქონლის სასაქონლო ზედნადების გარეშე შენახვა. კონკრეტულ შემთხვევაში საქონლის ტრანსპორტირების მიზანი იყო გადაზიდული საქონლის შემდგომ სამეწარმეო საქმიანობაში ჩართვა, შესაბამისად, მოსარჩელე ვალდებული იყო, აღნიშნულ ფაქტს მოჰკიდებოდა მეწარმისათვის დამახასიათებელი გულისხმიერებით, საქონლის ტრანსპორტირების დაწყებამდე შეემოწმებინა, რამდენად წესრიგში იყო ის დოკუმენტები, რაც აუცილებელი იყო საქონლის ტრანსპორტირებისათვის და მხოლოდ ამის შემდეგ დაეწყო საქონლის გადატანა დანიშნულების ადგილამდე. ამ შემთხვევაში სახეზე არ არის არც შეცდომის ფაქტი და არც არცოდნის, გადასახადის გადამხდელმა მოცემულ შემთხვევაში უმოქმედობით ჩაიდინა სამართალდარღვევის ფაქტი, კერძოდ, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მიხედვით საგადასახადო სამართალდარღვევად ითვლება პირის მართლსაწინააღმდეგო ქმედება, ჩადენილი მოქმედებით ან უმოქმედობით (იხ. ს.ფ 84-96).

სააპელაციო სასამართლოში წარმოდგენილი განცხადებით ო. გ-ის წარმომადგენელმა მოითხოვა სააპელაციოს საჩივრის დაკმაყოფილებაზე ურის თქმა (იხ. ს.ფ. 24-25; ტ.2).

სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების /სარეზოლუციო ნაწილი/ შინაარსი:
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 12 მარტის განჩინებით სსიპ შემოსავლების სამსახურის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა ახალციხის რაიონული სასამართლოს 2013 წლის 31 ოქტომბრის გადაწყვეტილება (იხ. ს.ფ. 30-38; ტ.2).

გასაჩივრებული გადაწყვეტილების დასკვნების გაზიარების თაობაზე სასამართლოს მსჯელობა: სააპელაციო სასამართლომ სრულად გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასებები და დასკვნები საქმის ფაქტობრივ და სამართლებრივ საკითხებთან დაკავშირებით და დამატებით მიუთითა, რომ 2013 წლის 17 ივნისს, ი/მ ,,ო. გ-მა“ შპს „...“ წარუდგინა შეკვეთის განაცხადი, მათ შორის -180 მ2 მინის შეძენის შესახებ. თუმცა მინის ტრანსპორტირება მოსარჩელემ 17 ივნისს ვერ შეძლო, რადგან შპს „...“ აღმოაჩნდა დაზიანებული მინა. მინის ნაკლი მოსარჩელემ აღმოაჩინა ავტომანქანაზე დატვირთვის შემდეგ, ტვირთი დაუბრუნა შპს „...“ და შეუთანხმდა, რომ ნაკლის აღმოფხვრის შემდეგ შეიძენდა შეკვეთის განაცხადში მითითებულ მინას. შპს „...“ უფლებამოსილმა თანამშრომელმა მინის დაბრუნების გამო, უკვე შედგენილ ზედნადებში მითითებული ჩამონათვალიდან გააუქმა ჩანაწერი მინის შესახებ.

2013 წლის 19 ივნისს, ნაკლის აღმოფხვრის შემდეგ, ი/მ ,,ო. გ-მა“ მოახდინა 2013 წლის 17 ივნისს წარდგენილ შეკვეთის განაცხადში მითითებული მინის ტრანსპორტირება. მოსარჩელე არ დარწმუნდა, რომ 19 ივნისს ტვირთის ტრანსპორტირების ზედნადები ნამდვილად იყო გამოწერილი შპს „...“ მიერ და ზედნადების გარეშე მოახდინა ტვირთის ტრანსპორტირება. იმის გამო, რომ 17 ივნისს მოხდა წუნდებული მინის გამყიდველისათვის დაბრუნება, მოსარჩელემ ივარაუდა, რომ ამ ტვირთის ტრანსპორტირების შესახებ შპს „...“ მიერ ზედნადები 17 ივნისს გამოწერილი იყო. მოსარჩელეს უარი არ უთქვამს ნივთის შეძენაზე, იგი შეუთანხმდა შპს „...“, რომ ნაკლის აღმოფხვრის შემდეგ მოახდენდა შეძენილი საქონლის ტრანსპორტირებას (იხ. ს.ფ. 30-38; ტ.2).

კასატორი: სსიპ შემოსავლების სამსახური; წარმომადგენლები - ა. ჭ-ი, გ. ჩ-ე;

მოწინააღმდეგე მხარე: ო. გ-ი; წარმომადგენლები - დ. მ-ე; კ. მ-ი.

კასაციის საგანი და მოცულობა /ფარგლები/:
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 12 მარტის განჩინების გაუქმება მოსარჩელის ჯარიმისგან გათავისუფლების ნაწილში და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.

კასატორი საკასაციო საჩივარს ამყარებს ძირითადად იმავე საფუძვლებზე, რაზეც მიუთითებდა სააპელაციო საჩივარში და დამატებით აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმის განხილვისას დაარღვია სსსკ-ის 105-ე მუხლის მოთხოვნა, საქმის ფაქტობრივი გარემოებები არ გამოიკვლია სრულად და ობიექტურად, საქმის სააპელაციო წესით განხილვისას ო. გ-ის წარმომადგენელმა დააფიქსირა ურთიერთგამომრიცხავი მოსაზრებები, კერძოდ: ახსნა-განმარტების სტადიაზე ო. გ-ის მძღოლმა 2013 წლის 19 ივნისს შპს „...“ მოსთხოვა სასაქონლო ზედნადების ამოწერა, რაზედაც მიიღო დასტური, რომ ზედნადები ატვირთული იყო და მხოლოდ ამის შემდეგ დაიწყო საქონლის ტრანსპორტირება. მძღოლს გააჩნდა ნდობა შპს-ს მიმართ, რომ ზედნადები ნამდვილად ატვირთული იყო, რასაც მანქანაში ტექნიკური საშუალებების არქონის გამო ვერ გადაამოწმებდა. ამავე სხდომაზე იმავე პირმა დააფიქსირა, რომ მძღოლი ვარაუდობდა, 2013 წლის 17 ივნისს გამოწერილი სასაქონლო ზედნადები შეიცავდა ჩანაწერს 180 მ.კვ. მინაზე, რის გამოც მან ჩათვალა, რომ ახალი ზედნადების გამოწერა არ იყო საჭირო. სასამართლოს არ გამოუკვლევია ამ ორი განსხვავებული ფაქტობრივი გარემოებიდან რომელს ჰქონდა ადგილი, რაც გადაწყვეტილების გაუქმების აბსოლუტური საფუძველია.

აგრეთვე, კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ არასწორად გაიზიარა რაიონული სასამართლოს დასკვნა საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილის გამოყენებასთან დაკავშირებით, ვინაიდან იმისათვის, რომ გადასახადის გადამხდელი მიჩნეულ იქნეს კეთილსინდისიერად, სახეზე უნდა იყოს მითითებული ნორმით გათვალისწინებული პირობები, კერძოდ, გადასახადის გადამხდელი უნდა იყოს კეთილსინდისიერი და მისი მოქმედება გამოწვეული უნდა იყოს შეცდომით ან/და არცოდნით. აღნიშნული მუხლის დისპოზიციის მიხედვით ორივე პირობა უნდა არსებობდეს კუმულაციურად. კასატორის მოსაზრებით, კეთილსინდისიერი გადამხდელის ცნება საგადასახადო კოდექსით განსაზღვრული არ არის, შესაბამისად, თითოეული საკითხის გადაწყვეტისას საკითხი უნდა შეფასდეს ინდივიდუალურად, იმ ფაქტების მხედველობაში მიღებით, რამაც შეიძლება განსაზღვროს კეთილსინდისიერი გადამხდელის ცნება, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული გადასახადის გადამხდელის პირადი აღრიცხვის ბარათზე არსებული დავალიანება, წინა პერიოდში ჩადენილი სამართალდარღვევის ფაქტი და სხვა ფაქტორები, რომელთა შეფასების შედეგადაც დგინდება გადამხდელის კეთილსინდისიერების ფაქტი. დადგენილია, რომ ი/მ ,,ო. გ-მა“ სამართალდარღვევა ჩაიდინა განმეორებით, შესაბამისად, საგადასახადო ორგანო მას ვერ მიიჩნევდა კეთილსინდისიერ გადამხდელად.

კასატორმა მოითხოვა საკასაციო საჩივრის განსახილველად დაშვება ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34.3 მუხლის ,,ა” და „გ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საფუძვლებით (იხ. ს.ფ. 43-54; ტ.2).

მოწინააღმდეგე მხარის ი/მ „ო. გ-ის“ წარმომადგენლებს წერილობითი შეპასუხება საკასაციო საჩივარზე არ წარმოუდგენიათ.

კასატორის - სსიპ შემოსავლების სამსახურის წარმომადგენელმა საკასაციო საჩივრის დასაშვებობასთან დაკავშირებით წარმოდგენილ წერილობით მოსაზრებაში მოითხოვა კასაციის დაშვება ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34.3 მუხლის ,,ა” და „გ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული საფუძვლებით, კერძოდ, მოცემული საქმის განხილვა მნიშვნელოვანია სამართლის განვითარებისათვის, რამდენადაც განიმარტება კეთილსინდისიერი გადასახადის გადამხდელის ცნება, ასევე, საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილი (იხ. ს.ფ. 66-68; ტ.2).

საკასაციო სასამართლოს მიერ საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის პროცესუალური წანამძღვრები:
საკასაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ საქმე დასაშვებია ადმინისტრაციულ საპროცესო კოდექსის 34.3 მუხლის ,,ა” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საფუძვლის თაობაზე და იგი მიჩნეულ იქნა დასაშვებად, როგორც აბსოლუტური კასაცია (იხ. ს.ფ. 54-57; ტ.2).
საკასაციო სასამართლოს მთავარ სხდომაზე კასატორის წარმომადგენელმა მხარი დაუჭირა კასაციას და მოითხოვა მისი დაკმაყოფილება.

მოწინააღმდეგე მხარის წარმომადგენელმა არ ცნო კასაცია და მოითხოვა მის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა (იხ. სხდომის ოქმი, ს.ფ. ტ.2.)


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების შესწავლის, საკასაციო საჩივრის მოტივების საფუძვლიანობის, მხარეთა ახსნა-განმარტებების მოსმენის, გასაჩივრებული განჩინების დასაბუთებულობა-კანონიერების შემოწმებისა და საქმის სასამართლო განხილვის შედეგად მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ სსიპ შემოსავლების სამსახურის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს; გაუქმდეს ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 12 მარტის განჩინება და საკასაციო სასამართლოს მიერ მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც ი/მ „ო. გ-ის“ სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს, შემდეგ გარემოებათა გამო:

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ გასაჩივრებული განჩინების გამოტანისას სააპელაციო სასამართლომ დაარღვია მატერიალური და საპროცესო სამართლის ნორმები, კერძოდ, სსსკ-ის 393.2 მუხლისა და 394-ე მუხლის ,,ე” ქვეპუნქტის მოთხოვნები; სასამართლომ დავა გადაწყვიტა ისე, რომ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს არ მისცა სწორი სამართლებრივი შეფასება, სადავო სამართალურთიერთობას არასწორად შეუფარდა სამართლის ნორმა, სასამართლო დასკვნა არ გამომდინარეობს საქმეში შეკრებილი მტკიცებულებების ობიექტური ანალიზისა და შეფასებიდან, განჩინება იურიდიული თვალსაზრისით დაუსაბუთებელია, რამდენადაც სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობებში არ არის გაქარწყლებული აპელაციის მოტივები, სასამართლოს საერთოდ არ უმსჯელია აპელაციის ძირითად მოტივზე - საგადასახადო კოდექსის 269.7. მუხლის არასწორ გამოყენებასთან დაკავშირებით.

კასაციის დაშვების წანამძღვრის განმარტება კონკრეტულ საქმეზე: წინამდებარე საქმე მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ საკასაციო სასამართლომ უნდა განმარტოს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილით (კანონის 28.12. 2012 წლის რედაქცია) საგადასახადო ორგანოსა და სასამართლოსათვის მინიჭებული კომპეტენციის არსი, მიზანი, შემადგენლობა და ფარგლები.

საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, საკასაციო საჩივრის მოტივი განსახილველ საქმეში, რამაც შექმნა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34.3 ,,ა” ქვეპუნქტით განსაზღვრული აბსოლუტური კასაციის წანამძღვრები, არის საგულისხმო და განსაკუთრებული სამართლებრივი თვალსაზრისით, რამაც მოცემულ საქმეს მიანიჭა სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებისათვის მნიშვნელოვანი საქმის სტატუსი. სამართლის განვითარებისათვის მნიშვნელოვანია საკასაციო სასამართლომ განმარტოს:
1. საგადასახადო პასუხისმგებლობის იურიდიული შინაარსი და პრინციპები;
2. საგადასახადო სანქციის, როგორც საგადასახადო პასუხისმგებლობის ზომის არსი;
3.გადასახადის გადამხდელის პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების საფუძვლები;
4. კეთილსინდისიერი გადასახადის გადამხდელის ცნება;
5.საგადასახადო და სასამართლო ორგანოთა მიერ ამ კომპეტენციის გამოყენების წინაპირობები.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მოცემულ საქმეზე ჩამოყალიბებული სამართლებრივი შეფასებები და სასამართლო დასკვნები სასარგებლო იქნება, როგორც საგადასახადო ორგანოების, საგადასახადო მოხელეთა მმართველობითი საქმიანობისათვის, ასევე საგადასახადო სამართალურთიერთობათა მონაწილეთათვის, კერძოდ, მეწარმეთათვის, რამდენადაც საგადასახადო სამართალი, რომელიც განეკუთვნება ადმინისტრაციული სამართლის განსაკუთრებულ ნაწილს, აწესრიგებს საქონლისა და სატრანსპორტო საშუალების გადაადგილებასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ ურთიერთობებს, გადასახადის გადამხდელისა და უფლებამოსილი ორგანოს სამართლებრივ მდგომარეობას, განსაზღვრავს საგადასახადო სამართალდარღვევის სახეებს, საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევისათვის პასუხისმგებლობას, უფლებამოსილი ორგანოსა და მისი თანამდებობის პირების არამართლზომიერ ქმედებათა გასაჩივრების წესსა და პირობებს, საგადასახადო დავის გადაწყვეტის წესს, არეგულირებს საგადასახადო ვალდებულების შესრულებასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ ურთიერთობებს. ამდენად, აღნიშნული სამართლის ინსტიტუტების სწორი გაგება-გამოყენება უშუალოდ განაპირობებს ადამიანთა ყოფას, საზოგადოებრივი წესრიგის ხარისხსა და კულტურას.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ქვეყნის სწორ განვითარებაში განსაკუთრებული როლი ეკისრება კანონიერ ადმინისტრირებას საგადასახადო სისტემაში, რამდენადაც იგი პირდაპირ კავშირშია ქვეყნის საფინანსო-ეკონომიკურ მდგრადობასთან, სამეწარმეო აქტივობის ხარისხთან, იმპორტ-ექსპორტის ინტენსიურობასთან, ინოვაციური პროექტების განხორციელებასთან, გადასახადის გადამხდელთა კულტურის ჩამოყალიბებასთან და სხვ.; საგადასახადო ადმინისტრირება მმართველობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სფეროა და საგადასახადო სამართალურთიერთობების კვალიფიციური მოწესრიგება უშუალოდ აისახება საზოგადოებაში პოზიტიური ტენდენციების და მმართველობითი სისტემის მიმართ ნდობის ატმოსფეროს ჩამოყალიბება-დამკვიდრებაზე.

საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილში 2012 წლის 28 დეკემბერს განხორციელებული (ამოქმედდა 2013 წლის 1-ლი იანვრიდან) საკანონმდებლო ცვლილებით საგადასახადო ორგანოებსა და სასამართლო ხელისუფლებას მიენიჭა კომპეტენცია - გაათავისუფლოს კეთილსინდისიერი გადასახადის გადამხდელი დაკისრებული სანქციისაგან, რომლის გამოყენება, როგორც ადმინისტრაციული ორგანოების, ასევე ეროვნული სასამართლოების მხრიდან მოითხოვს საგადასახადო ინსტიტუტების არსისა და დანიშნულების კვალიფიციურ ანალიზს და სამართლებრივი სტანდარტის დადგენას.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ამ თვალსაზრისით, სახელმძღვანელოდ რეკომენდირებული სასამართლო შეფასებები და დასკვნები დღემდე სასამართლო აქტებში არ ასახულა, რის გამოც საკასაციო სასამართლოს სამართლებრივი დასკვნა სახელმძღვანელო გახდება სახელმწიფოში არსებული საგადასახადო ორგანოებისათვის და მათი პრაქტიკისათვის, ხოლო ადმინისტრაციულ სამართალურთიერთობებში შესაბამისი სასამართლო განმარტება ხელს შეუწყობს ადმინისტრაციულ საქმეთა განმხილველ სასამართლოებს ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებაში.

სადავო სამართალურთიერთობა წარმოშობილია საგადასახადო სამართალდარღვე-ვათა სფეროში, გადასახადის გადამხდელსა და საგადასახადო ორგანოს შორის.
ქვემდგომმა სასამართლოებმა მოსარჩელე მიიჩნიეს საგადასახადო სამართალდამრღვევის ჩამდენად და ამ ნაწილში მოსარჩელეს გადაწყვეტილებები არც სააპელაციო და არც საკასაციო წესით არ გაუსაჩივრებია, თუმცა გამოიყენეს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილი და იგი, როგორც კეთილსინდისიერი გადამხდელი გაათავისუფლეს საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან.

საკასაციო სასამართლოს მიერ საქმის საკასაციო წესით განხილვისას შესწავლილ იქნა შემოსავლების სამსახურის დავების განხილვის საბჭოს პრაქტიკა მითითებული ნორმის გამოყენებასთან მიმართებით (იხ, ს.ფ. 89-116; ტ.2.), რომლის გაანალიზების შედეგად საკასაციო სასამართლო მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ საგადასახადო და სასამართლო ორგანოების მიერ სამართლის ნორმის გაგება-განმარტება-გამოყენება არ პასუხობს კანონის მოთხოვნებს და არ შეესაბამება საგადასახადო სამართლის ინსტიტუტების მიზანსა და ამოცანებს.

საკასაციო სასამართლო აძლევს რა სამართლებრივ შეფასებას მითითებული უფლებამოსილების გამოყენების დამკვიდრებულ პრაქტიკას, მიაჩნია იგი საზიანოდ ერთი მხრივ, ქვეყნის საგადასახადო და სასამართლო ორგანოების ავტორიტეტისთვის, მეორე მხრივ, საგადასახადო სამართალურთიერთობათა კანონიერი მოწესრიგებისათვის.
1.საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობა იურიდიული პასუხისმგებლობის ერთ-ერთი სახეა. იურიდიული პასუხისმგებლობა გულისხმობს სამართალდამრღვევის მიმართ სახელმწიფო იძულების ზომების გამოყენებას მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ჩადენისათვის. საკუთარი ქმედებისათვის ადამიანი პასუხს აგებს კანონისა და სასამართლოს წინაშე.

იურიდიული პასუხისმგებლობა სოციალური პასუხისმგებლობის ერთ–ერთი ფორმაა. იგი ყოველთვის წარსულს (მოქმედება ან უმოქმედობა) აფასებს და დადგება სამართლებრივი მოთხოვნების დარღვევისათვის. იურიდიული პასუხისმგებლობა სამართლის ნორმების დარღვევის გარდაუვალი შედეგია.

იურიდიული პასუხისმგებლობა განუყოფლად არის დაკავშირებული სახელმწიფოსთან, სამართლის ნორმებთან, ფიზიკური პირებისა და მათი გაერთიანებების ვალდებულებასთან და მართლსაწინააღმდეგო ქცევასთან.

პასუხისმგებლობის გამოყენებისათვის უნდა არსებობდეს წინაპირობები: პირის ბრალეულობა, მისი ქცევის მართლწინააღმდეგობა, მიყენებული ზიანი, მიზეზობრივი კავშირი მის ქცევასა და დამდგარ მართლსაწინააღმდეგო შედეგს შორის.

იურიდიული პასუხისმგებლობა სახელმწიფო იძულებას ეფუძნება (ეს სამართლის ნორმის სანქციის რეალიზაციის კონკრეტული ფორმაა), დგება სამართალდარღვევის ჩადენის შემთხვევაში და დაკავშირებულია საზოგადოებრივ გაკიცხვასთან.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 43–ე მუხლის მე–4 ნაწილის თანახმად, საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობით დადგენილ ვალდებულებათა შეუსრულებლობის ან არაჯეროვნად შესრულების შემთხვევაში გადასახადის გადამხდელს ეკისრება საგადასახადო კოდექსით ან/და საქართველოს სხვა საკანონმდებლო აქტებით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობა.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობა მიზნად ისახავს საგადასახადო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფას და მას ახასიათებს იურიდიული პასუხისმგებლობის ყველა ნიშანი. ამასთან, საგადასახადო სამართალურთიერთობის მრავალფეროვნებიდან გამომდინარე, პასუხისმგებლობის საკითხები სამართალში წარმოიშობა მრავალმხრივი მიმართულებით, რომელიც დაკავშირებულია სისხლის, ადმინისტრაციულ, სამოქალაქო, საფინანსო, საგადასახადო და სხვ. ურთიერთობებთან. უნდა აღინიშნოს, რომ საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევის შემთხვევაში, პასუხისმგებლობის საკითხები რეგულირდება არა მარტო შესაბამისი კანონმდებლობით, არამედ სხვა დარგის სამართლებრივი ნორმებითაც.

საკასაციო სასამართლოს მოქმედი კანონმდებლობის ნორმების საფუძველზე მიაჩნია, რომ საგადასახადო ურთიერთობათა სფეროში ჩადენილი სამართალდარღვევები კანონმდებლობით დადგენილი ნორმების მიხედვით, ქმედების საზოგადოებრივი საშიშროებისა და ხასიათიდან გამომდინარე, იწვევს სისხლისსამართლებრივ, ადმინისტრაციულ ან სამოქალაქო – სამართლებრივ პასუხისმგებლობას.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ დოქტრინის მიხედვით საგადასახადო სამართლებრივი პასუხისმგებლობის ინსტიტუტი თავისი სტრუქტურით არის ურთიერთდაკავშირებული სამართლის სხვა დარგებით განსაზღვრული პასუხისმგებლობის სხვადასხვა სახეების ერთობლიობა, რომლებითაც დადგენილია სამართალდარღვევის სახეები სამართალურთიერთობათა სფეროში და მათი ჩადენის შემთხვევაში, შესაბამისი სამართლის დარგით გათვალისწინებულია პასუხისმგებლობა. იგი იძულებითი ხასიათის ზემოქმედების ღონისძიებათა კომპლექსია და გამოიყენება კონკრეტული საგადასახადო სამართალდამრღვევის მიმართ, სანქციის სახით, კანონმდებლობით დადგენილი საფუძვლით და წესით.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობას გააჩნია სამი საფუძველი:
1. ფორმალური (ნორმატიული), ე.ი. მისი მომწესრიგებელი ნორმატიული აქტების სისტემა, რომლებიც ადგენენ საგადასახადო სამართალდარღვევათა შემადგენლობებს, სამართალდაცვითი ურთიერთობის მონაწილეთა უფლებებს და ვალდებულებებს, განსაზღვრავენ საგადასახადო პასუხისმგებლობის პრინციპებს, გამოყენების წესს და პროცესუალურ ფორმას;

2. ფაქტობრივი, ე.ი. საგადასახადო სამართლის კონკრეტული სუბიექტის ქმედება, რომელიც არღვევს პასუხისმგებლობის ზომებით დაცულ სამართლებრივ ნორმებს;

3.პროცესუალური, ე.ი. უფლებამოსილი ორგანოს აქტი (გადაწყვეტილება) კონკრეტული საგადასახადო სამართალდამრღვევის მიმართ კონკრეტული სანქციის დაკისრების შესახებ.

საგადასახადო პასუხისმგებლობა დგება მხოლოდ აღნიშნული საფუძვლების არსებობის შემთხვევაში. ამასთან, საფუძვლები მკაცრად განსაზღვრული თანმიმდევრობით უნდა წარმოიშვას. აუცილებელია, არსებობდეს ვალდებულების დამდგენი ნორმა და სანქცია მისი შეუსრულებლობისათვის. შემდეგ უნდა წარმოიშვას ფაქტობრივი საფუძველი – საგადასახადო სამართალდარღვევა. ნორმისა და საგადასახადო სამართალდარღვევის არსებობის შემთხვევაში უფლებამოსილი სუბიექტი, კანონით დადგენილი წესით, განსაზღვრავს საგადასახადო სანქციას საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობის სამართლებრივი ურთიერთობის შემადგენლობა რთული სოციალურ–სამართლებრივი მოვლენაა და იგი შემდეგი ელემენტების ერთობლიობას მოიცავს: სუბიექტები (მონაწილეები), სუბიექტების (მონაწილეების) უფლებები და ვალდებულებები, მათი ქმედება (ქცევა).

საგადასახადო პასუხისმგებლობის სამართლებრივ ურთიერთობაში, როგორც წესი, ორი მხარე მონაწილეობს: სახელმწიფო, საგადასახადო კანონმდებლობით განსაზღვრული კომპეტენტური ორგანოების სახით და სამართალდამრღვევი. აღნიშნულ სუბიექტებს შორის სამართალდაცვითი ურთიერთობები ყალიბდება, რომლებშიც სახელმწიფო უფლებამოსილ მხარეს, ხოლო სამართალდამრღვევი – ვალდებულ მხარეს წარმოადგენს.

სახელმწიფოს უფლება, სამართალდამრღვევის მიმართ გამოიყენოს სახელმწიფო–სამართლებრივი იძულების (პასუხისმგებლობის ზომა), წარმოშობს სამართალდამრღვევის თმენის ვალდებულებას, გამოყენებული ზომების მიმართ. ამასთან, საგადასახადო პასუხისმგებლობის გამოყენება სახელმწიფოსათვის ერთდროულად უფლებაც არის და ვალდებულებაც. იმ შემთხვევაშიც, თუ სამართალდამრღვევი ნებაყოფლობით წყვეტს საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩადენას (მაგალითად, დადგენილი ვადის გასვლის შემდეგ საგადასახადო ორგანოში დგება საგადასახადო აღრიცხვაზე), სახელმწიფო არ კარგავს საგადასახადო პასუხისმგებლობის შესაბამისი ზომის გამოყენების უფლებას.

საგადასახადო პასუხისმგებლობის სამართლებრივი ურთიერთობის ორივე მხარეს მხოლოდ საგადასახადო კანონმდებლობის ფარგლებში შეუძლია მოქმედება. ამასთან, საგადასახადო პასუხისმგებლობის რეალიზაცია ძირითადად კონკრეტულად განსაზღვრული სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დამდგენი საგადასახადო კოდექსის კონკრეტული ნორმის გამოყენებით არის შესაძლებელი.

შეჯამების სახით, შეიძლება დავასკვნათ, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობა არის კონკრეტული საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩამდენი პირის ვალდებულება, საგადასახადო კოდექსით დადგენილი საფუძვლითა და წესით, პასუხი აგოს მის მიერ ჩადენილი მართლსაწინააღმდეგო ქმედებისათვის.

საგადასახადო პასუხისმგებლობა საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩამდენი ბრალეული პირის ვალდებულებაა, მოითმინოს საგადასახადო კოდექსის სანქციებით გათვალისწინებული სახელმწიფო იძულების ზომები, რაც მას დამატებით იურიდიულ ვალდებულებას აკისრებს. იგი კომპეტენტური ორგანოების მიერ საგადასახადო კოდექსით დადგენილი საპროცესო წესით გამოიყენება.

საგადასახადო პასუხისმგებლობას, იურიდიული ფუნქციის გარდა, სოციალური ფუნქციაც გააჩნია. საგადასახადო პასუხისმგებლობის სოციალური ფუნქცია საგადასახადო სამართალდარღვევის თავიდან აცილების ზოგადი და კერძო პრევენციით ხორციელდება.

ზოგადი პრევენცია უზრუნველყოფს ახალი საგადასახადო სამართალდარღვევის თავიდან აცილებას საგადასახადო სამართლის ყველა სუბიექტის მიერ, ხოლო კერძო პრევენცია – ახალი საგადასახადო სამართალდარღვევის თავიდან აცილებას საგადასახადო სამართლის ინდივიდუალურად განსაზღვრული სუბიექტის მიერ.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საზოგადოების საგადასახადო–სამართლებრივი კულტურის ჩამოყალიბება-დამკვიდრებაში საგადასახადო პოლიტიკის პრევენციულ–განმარტებით ხასიათის მიდგომებს განსაკუთრებული დატვირთვა გააჩნია.

საგადასახადო პასუხისმგებლობა, იურიდიული პასუხისმგებლობის სხვა სახეების მსგავსად, კანონიერების, სამართლიანობის, პასუხისმგებლობის გარდაუვალობის და ა.შ. პრინციპებს ეფუძნება, ანუ პრინციპთა ერთიან სისტემას, რომლებიც ასახავენ მის შინაარსს, არსს, ფუნქციებსა და რეალიზაციის ფორმებს. საგადასახადო პასუხისმგებლობის პრინციპები ასახავენ მის ობიექტურ არსს, მიზნებს, ბუნებას და დანიშნულებას.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ პასუხისმგებლობის ზომების განსაზღვრის დროს კანონმდებელი შეზღუდულია სამართლიანობის, პროპორციულობის და სამართლის სხვა კონსტიტუციური და ზოგადი პრინციპების მოთხოვნებით.

საგადასახადო პასუხისმგებლობის ზომების გამოყენებისას სახელმწიფოსათვის მნიშვნელოვანი და არსებითია არა მხოლოდ საგადასახადო სამართალდამრღვევის დასჯა, არამედ საჯარო ქონებრივი ინტერესების აღდგენა და წარმოშობილი ზიანის კომპენსაცია.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის გათვალისწინებული საგადასახადო სანქცია უნდა შეესაბამებოდეს ჩადენილი ქმედების სიმძიმეს და მიყენებული ზიანის მოცულობას. კანონით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის ზომა ჩადენილი სამართალდარღვევის ადეკვატური უნდა იყოს.

საგადასახადო პასუხისმგებლობის ზომების დაწესებისას მხედველობაში მიიღება კანონით დაცული სამართლებრივი სიკეთისათვის მიყენებული ზიანის მოცულობაც. საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის დაწესებული პასუხისმგებლობის ზომა უნდა ითვალისწინებდეს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედების (უმოქმედობის) შედეგს და შეესაბამებოდეს ამ სამართალდარღვევის შედეგად წარმოშობილი საგადასახადო დავალიანების მოცულობას.

საგადასახადო კანონმდებლობის მიხედვით, საგადასახადო პასუხისმგებლობის ზომა გამოიყენება სამართალდამრღვევის პიროვნების, ბრალის ხარისხის, პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი და დამამძიმებელი გარემოებების გათვალისწინებით.

საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის ზომა დასაბუთებული უნდა იყოს აღნიშნულ სამართალდარღვევასთან ბრძოლის არსიდან გამომდინარე. მისი მიზანი შეიძლება იყოს ახალი სამართალდარღვევის თავიდან აცილება (სამართალდამრღვევის დასჯა და ზოგადი პრევენცია). საკასაციო სასამართლოს შეფასებით, თუ პასუხისმგებლობის ზომას ამ მიზნების გარდა სხვა მიზანიც გააჩნია, მაშინ პასუხისმგებლობის ზომა დაუსაბუთებელია.

მმართველობის ტოტალიტარული სისტემისაგან განსხვავებით, სამართლებრივ სახელმწიფოში სამართალი სხვადასხვა საზოგადოებრივი ინტერესების კოორდინაციის მექანიზმია. ერთი სამართლებრივი სიკეთის დაცვა (მოცემულ შემთხვევაში – სახელმწიფოს ფისკალური ინტერესები) გარდაუვალ ზიანს აყენებს მეორეს (საკუთრების უფლებას და სამეწარმეო საქმიანობის თავისუფლებას, რაც ადამიანის ძირითად უფლებათა ჯგუფს განეკუთვნება). სამართლიანობის პრინციპის თანახმად, ასეთი ზიანი უნდა შეესაბამებოდეს კანონით დაცულ სამართლებრივ სიკეთეს. გადასახადის შემცირებამ გარდაუვლად უნდა გამოიწვიოს სამართალდამრღვევის მიმართ პასუხისმგებლობის ზომის გამოყენება, მაგრამ იგი არ უნდა ატარებდეს რეპრესიულ ხასიათს.

საგადასახადო სამართალდარღვევის გამო არარეპრესიული ხასიათის სანქციის გამოყენება გულისხმობს პასუხისმგებლობის სუბიექტის მატერიალური მდგომარეობის გათვალისწინებას. საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის გამოყენებული სანქცია არ უნდა უზღუდავდეს ამ პირს შემდგომში შემოსავლის მიღების შესაძლებლობას. აღნიშნული მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული არა მხოლოდ გადასახადის განაკვეთებისა და საგადასახადო ვალდებულების სხვა ელემენტების დაწესების დროს, არამედ საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობის ზომების დაწესების დროსაც.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საჯარო მმართველობის უმნიშვნელოვანესი პრინციპი - კანონიერების პრინციპი საგადასახადო სამართალურთიერთობებში გულისხმობს საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობას მხოლოდ საგადასახადო კოდექსით დადგენილი საფუძვლითა და წესით. საგადასახადო სამართალში კანონიერების პრინციპი მისი ზოგადსამართლებრივი მნიშვნელობის დეტალიზაციაა, რომელიც საერთაშორისო ნორმებსა და კონსტიტუციის დებულებებს ეფუძნება. პასუხისმგებლობაში მიცემის კანონიერების სტანდარტი დადგენილია სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ 1966 წლის საერთაშორისო პაქტით (მე–14 მუხლის პირველი პუნქტი), ასევე ევროპის საბჭოს 1950 წლის კონვენციით ,,ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის შესახებ“ (მე–7 მუხლის პირველი პუნქტი).

კანონისა და ადმინისტრაციული ორგანოს წინაშე მოქალაქეთა თანასწორობის კონსტიტუციური რანგის პრინციპიდან გამომდინარე, სამართლის ნორმა უნდა იყოს მკაფიოდ განსაზღვრული, ნათელი და არაორაზროვანი. სამართალგამოყენებით პროცესში მოქალაქეთა თანასწორობა შეიძლება უზრუნველყოფილი იქნეს მხოლოდ ნორმის ერთგვაროვანი გაგებისა და განმარტების პირობით. სამართლის ნორმის არაკონკრეტული შინაარსი იძლევა სამართალშეფარდებით პროცესში განსხვავებული გაგება-განმარტების, აგრეთვე თვითნებობის შესაძლებლობას, რაც საბოლოო ჯამში, უსათუოდ იწვევს თანასწორობის, აგრეთვე კანონის უზენაესობის პრინციპების დარღვევას.

საგადასახადო პასუხისმგებლობის ერთჯერადობის პრინციპის თანახმად, არავის არ შეიძლება განმეორებით დაეკისროს პასუხისმგებლობა ერთი და იმავე საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის. ჩადენილი საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის საგადასახადო პასუხისმგებლობის განმეორებით დაკისრება დაუშვებელია, ვინაიდან კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობის ზომა ამომწურავია და საკმარისი ხარისხით ასახავს საგადასახადო პასუხისმგებლობის ფუნქციებს. ერთი და იმავე სუბიექტის იმავე სამართალდარღვევისათვის პასუხისგებაში მიცემა თავისთავად ზრდის საგადასახადო კოდექსით დადგენილი საგადასახადო პასუხისმგებლობის ზომას.

პასუხისმგებლობა საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის არ არსებობს იზოლირებულად მხოლოდ საგადასახადო სამართლის ფარგლებში: ჩადენილი ქმედების სიმძიმიდან ან სუბიექტური შემადგენლობიდან გამომდინარე, სახელმწიფოს ქონებრივი ინტერესების დაცვის მიზნით, შესაძლებელია სამართლის სხვა დარგების ნორმების გამოყენებაც. აღნიშნული გარემოების გათვალისწინებით, საგადასახადო კოდექსის 269–ე მუხლის მე–4 ნაწილი განსაზღვრავს საგადასახადო პასუხისმგებლობის შესაბამისობას სისხლისსამართლებრივ და ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობასთან.

საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის საწარმოს (ორგანიზაციის) თანამდებობის პირის პერსონალური პასუხისმგებლობის პრინციპის შესაბამისად, საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის საწარმოს (ორგანიზაციის) მიმართ საგადასახადო სანქციის გამოყენება შესაბამისი საფუძვლების არსებობისას არ ათავისუფლებს მის თანამდებობის პირებს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი ადმინისტრაციული, სისხლისსამართლებრივი ან სხვა სახის პასუხისმგებლობისაგან. იგულისხმება შემთხვევა, როდესაც საწარმოს (ორგანიზაციის) მიერ ჩადენილი საგადასახადო სამართალდარღვევა უკავშირდება ამ საწარმოს (ორგანიზაციის) თანამდებობის პირის მიერ ჩადენილ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევას ან სისხლის სამართლის დანაშაულს. აღნიშნულის გამო, საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის საწარმოს (ორგანიზაციის) მიმართ საგადასახადო სანქციის გამოყენება არ ათავისუფლებს მის თანამდებობის პირებს პერსონალური პასუხისმგებლობისაგან.

კანონით დაწესებული გადასახადების გარდაუვალი გადახდის პრინციპის თანახმად, საგადასახადო სანქცია გამიჯნულია საგადასახადო ვალდებულებისაგან. საგადასახადო სანქციის გადახდა არ ათავისუფლებს პირს კუთვნილი საგადასახადო ვალდებულების შესრულებისაგან. საგადასახადო სანქცია და საგადასახადო ვალდებულება გადასახადის გადამხდელისა და საგადასახადო აგენტის სამართლებრივი სტატუსის ორი დამოუკიდებელი ელემენტია.

შესაბამისად, საგადასახადო სანქციის გადახდა არ შთანთქავს გადასახადისა და საურავის გადახდის ვალდებულებას. გადასახადის გადამხდელისათვის ან საგადასახადო აგენტისათვის საგადასახადო სანქციის დაკისრება არ წყვეტს მათ საგადასახადო ვალდებულებას ანუ კუთვნილი გადასახადების და შესაბამისი საურავის გადახდის ვალდებულებას.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობის პრინციპების დაცვა და რეალიზაცია უზრუნველყოფს პრაქტიკაში საგადასახადო კანონმდებლობის სწორად გამოყენებას, სახელმწიფოს ფინანსური პოლიტიკის სტაბილურობას, საგადასახადო ურთიერთობების ყველა სუბიექტის უფლებებისა და ქონებრივი ინტერესების დაცვას.

2.საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სამართლის ზოგადი თეორიის თანახმად, სამართლის ნორმის ნაწილს, რომელიც ადგენს იძულებითი ხასიათის ღონისძიებას დისპოზიციით გათვალისწინებული ქცევის წესის დარღვევისათვის, სანქცია ეწოდება. ამდენად, სანქცია სახელმწიფოს მიერ დადგენილი სამართლის ნორმაში ასახული რეგულაციაა, სხვა პირთა უფლებების დაცვის მიზნით.

საგადასახადო სანქცია სახელმწიფო რეაგირების ფორმა და სახელმწიფოებრივი იძულების გარეგანი მატერიალური გამოხატულებაა და გამოხატავს სახელმწიფოს ნეგატიურ რეაქციას ჩადენილ საგადასახადო სამართალდარღვევაზე. ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ საგადასახადო სანქცია არ არის ფისკალური ინსტრუმენტი ანუ საბიუჯეტო შემოსავლების დამატებითი წყარო. საგადასახადო სანქციის ამოცანას ბიუჯეტის ქონებრივი დანაკარგების მაქსიმალური ნეიტრალიზაცია, დარღვეული უფლებების აღდგენა და სამართალდამრღვევის დასჯა წარმოადგენს.

საგადასახადო სანქცია, როგორც საგადასახადო პასუხისმგებლობის ზომა, შეესაბამება იურიდიული სანქციის ნიშნებს, კერძოდ:
• საგადასახადო სანქცია საგადასახადო–სამართლებრივი ნორმის ელემენტია, ამიტომ ჯარიმა არსებობს საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩადენის ფაქტის მიუხედავად;
• საგადასახადო სანქციის გამოყენებისათვის ერთადერთ კანონიერ საფუძველს პირის მიერ საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩადენა წარმოადგენს;
• საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩადენის შემთხვევაში საგადასახადო სანქცია გამოიყენება უდავო წესით;
• საგადასახადო სანქციის გამოყენება არ ათავისუფლებს პირს საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევამდე არსებული საგადასახადო ვალდებულების შესრულებისგან;
• საგადასახადო სანქცია თავისი შინაარსით სამართალდამრღვევი პირის უფლებების აკრძალვაში და შეზღუდვაში გამოიხატება.

საგადასახადო სანქცია მჭიდროდ არის დაკავშირებული საგადასახადო პასუხისმგებლობასთან. ამასთან, „საგადასახადო სანქცია“ და „საგადასახადო პასუხისმგებლობა“ არაიდენტური ცნებებია. საგადასახადო პასუხისმგებლობის ერთ–ერთი სტადია საგადასახადო სანქციის შეფარდებაა. მოქმედი საგადასახადო კოდექსის ნორმების ანალიზით შეიძლება დავასკვნათ, რომ საგადასახადო პასუხისმგებლობა საგადასახადო სანქციის შეფარდების გარეშე ფაქტობრივად შეუძლებელია.

საგადასახადო პასუხისმგებლობას საგადასახადო სანქციისაგან იურიდიული ფაქტები განასხვავებენ. საგადასახადო პასუხისმგებლობას სამართალდარღვევის ჩადენა განაპირობებს. შესაბამისად, სამართალდაცვითი ურთიერთობების წარმოშობის იურიდიულ ფაქტს საგადასახადო კანონმდებლობის დარღვევა წარმოადგენს. საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან განსხვავებით საგადასახადო სანქცია ნორმატიულად არის განსაზღვრული. იგი საგადასახადო კოდექსის შესაბამისი ნორმის სტრუქტურის ნაწილია. შესაბამისად, საგადასახადო სანქცია საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან დამოუკიდებლად არსებობს.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ფართო გაგებით სანქცია საგადასახადო ნორმის ელემენტია, რომელიც ითვალისწინებს უარყოფით შედეგებს საგადასახადო ვალდებულებების შეუსრულებლობის ან არაჯეროვანი შესრულებისათვის. ვიწრო გაგებით კი საგადასახადო სანქცია ასახულია საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 270–ე მუხლის პირველ ნაწილში, რომლის მიხედვით, საგადასახადო სანქცია არის პასუხისმგებლობის ზომა ჩადენილი საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის. საგადასახადო სანქციის ლეგიტიმური განსაზღვრების არსებობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, ვინაიდან საგადასახადო პასუხისმგებლობის ინსტიტუტის განვითარების ლოგიკურ დასასრულს გვიჩვენებს.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 270–ე მუხლის მეორე ნაწილში განსაზღვრულია ამ კოდექსით გათვალისწინებულ შემთხვევებში საგადასახადო სანქციის სახეები, კერძოდ, ის გამოიყენება გაფრთხილების, საურავის, ფულადი ჯარიმის, საქართველოს საბაჟო საზღვრის გადაკვეთის უფლების შეზღუდვის, სამართალდარღვევის საქონლის ან/და სატრანსპორტო საშუალების უსასყიდლოდ ჩამორთმევის სახით (26.12.2013. წ. საკანონმდებლო რედაქცია).

3. საკასაციო სასამართლო საქართველოს საგადასახადო კოდექსის ნორმების მიხედ-
ვით აღნიშნავს, რომ კანონმდებელი სამართალდამრღვევის მიმართ სანქციის შემცველი ნორმების დადგენის პარალელურად ითვალისწინებს საგადასახადო პასუხისმგებლობისგან განთავისუფლების შესაძლებლობას, რაც კონკრეტული საფუძვლების განსაზღვრაში გამოიხატა. საგადასახადო პასუხისმგებლობის გამომრიცხველი გარმოებებისაგან განსხვავებით პირის მიერ ჩადენილი ქმედება შეიცავს სამართალდარღვევის ყველა ნიშანს, მაგრამ საგადასახადო პასუხისმგებლობის კანონიერი საფუძვლის არსებობის მიუხედავად, საგადასახადო კანონმდებლობით განსაზღვრულ შემთხვევებში, იგი თავისუფლდება პასუხისმგებლობისაგან.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსი ითვალისწინებს საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან განთავისუფლების შემდეგ საფუძვლებს:

1.საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269–ე მუხლის მე-51 ნაწილის თანახმად, ფისკალურად ვალდებულ პირს საგადასახადო კოდექსით გათვალისწინებული ფულადი ჯარიმა არ დაეკისრება, თუ იგი ალტერნატიული საგადასახადო შემოწმების განმახორციელებელი პირის (აუდიტორის) დასკვნის (ალტერნატიული საგადასახადო შემოწმების აქტის, მათ შორის, ალტერნატიული საგადასახადო შემოწმების შუალედური აქტის) შესაბამისად, საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი წესით განახორციელებს საგადასახადო ანგარიშგებას.

2. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269–ე მუხლის მე-6 ნაწილის მიხედვით, ფისკალურად ვალდებულ პირს საგადასახადო დეკლარაციაში ან გაანგარიშებაში არასწორად ნაჩვენები ინფორმაციის გამო გადასახადის შემცირებისათვის საგადასახადო კოდექსის 275-ე მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა არ დაეკისრება, თუ იგი საგადასახადო ორგანოს წარუდგენს შესწორებულ დეკლარაციას (გაანგარიშებას), ამავე ნორმით დათქმული სავალდებულო პირობების დაცვით.

საკასაციო სასამართლო საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან განთავისუფლების აღნიშნული საფუძვლის გაანალიზებისას მიიჩნევს, რომ ამგვარი მიდგომა დამკვიდრებული და აპრობირებულია სისხლის სამართალში, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან განთავისუფლების ინსტიტუტს ქმედითი მონანიების გამო.

3. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-4 მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით ფისკალურად ვალდებული პირის საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან განთავისუფლების ერთ–ერთ საფუძველს ხანდაზმულობის ვადის გასვლა წარმოადგენს.

უნდა აღინიშნოს, რომ ხანდაზმულობის ვადა ვრცელდება საგადასახადო კოდექსით გათვალისწინებულ ნებისმიერ საგადასახადო სანქციაზე, გარდა საგადასახადო კანონმდებლობით დადგენილ ვადაში გადასახადის თანხის გადაუხდელობისათვის დარიცხული საურავისა.

4. საქართველოს საგადასახადო კოდექსი ითვალისწინებს საქართველოს საბაჟო საზღვრის გადაკვეთასთან დაკავშირებული საგადასახადო სანქციებისაგან განთავისუფლების სამ დამოუკიდებელ საფუძველს:
საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269–ე მუხლის მე-61 ნაწილის თანახმად, საბაჟო დეკლარაციაში არასწორი მონაცემის არსებობის გამო პირი განთავისუფლდება საქართველოს საბაჟო საზღვრის გადაკვეთასთან დაკავშირებული საგადასახადო სანქციებისაგან (სკ–ის 289–ე მუხლი), თუ იგი როგორც საქონლის გაშვებამდე, ასევე საქონლის გაშვების შემდეგ რეგისტრირებულ საბაჟო დეკლარაციაში განახორციელებს შესაბამისი ცვლილებების შეტანას.

5.საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269–ე მუხლის მე-71 ნაწილის თანახმად, საქონლის განკარგვის ღონისძიებების განხორციელებისას (საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველსაყოფად ყადაღადადებული საქონლის რეალიზაციისას, საქონლის განადგურებისას, საქონლის სახელმწიფო საკუთრებაში გადაცემისას) ან დაუძლეველი ძალის მოქმედების შედეგად საქონლის განადგურებისას ან/და სისხლის სამართლის საქმეზე სასჯელის სახით საქონლის ჩამორთმევისას, პირს აღნიშნულ საქონელთან დაკავშირებით საქართველოს საბაჟო საზღვრის გადაკვეთასთან დაკავშირებული ცალკეული სამართალდარღვევებისთვის ფულადი ჯარიმა არ დაეკისრება, ხოლო დაკისრებული ფულადი ჯარიმა აღსრულებულად ჩაითვლება.

6. საკასაციო სასამართლოს შეფასებით, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269–ე მუხლის მე–9 ნაწილის შინაარსი (2011 წლის 8 ნოემბრის საკანონმდებლო ცვლილების გათვალისწინებით. მოქმედი რედაქცია) ფაქტობრივად შეიცავს საგადასახადო პასუხისმგებლობისგან განთავისუფლების კიდევ ერთ საფუძველს. აღნიშნული ნორმის თანახმად, საგადასახადო ორგანოს უფლებამოსილ პირს უფლება აქვს, საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი წესით და დადგენილ შემთხვევებში, საგადასახადო სამართალდარღვევის ოქმის შედგენის გარეშე, პირს განუსაზღვროს ვადა საგადასახადო სამართალდარღვევის აღმოსაფხვრელად და აღნიშნული ვადის მოქმედების პერიოდში პირს იმავე სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობა არ ეკისრება.

მითითებული დანაწესის სამართლებრივი შედეგი ნიშნავს, რომ პირის მხრიდან საგადასახადო სამართალდარღვევის განსაზღვრულ ვადაში აღმოფხვრის შემთხვევაში, მას საგადასახადო პასუხისმგებლობა არ დაეკისრება.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ აღნიშნული საფუძვლით პირის საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების შემთხვევებისა და წესის განსაზღვრა საკანონმდებლო ორგანოს მიერ დელეგირებული იქნა აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე, ამასთან მისი გამოყენება საგადასახადო ორგანოს დისკრეციულ უფლებამოსილებას განეკუთვნა. საკასაციო სასამართლო დასძენს, რომ ადმინისტრაციული ორგანოების მხრიდან დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენების კანონიერების საერთო სტანდარტი დადგენილია საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-6 მუხლით, რაც ყოველი კონკრეტული საქმის განხილვისას ზედმიწევნით უნდა იქნეს უზრუნველყოფილი მმართველობის კანონიერების, თანასწორობისა და მიუკერძოებლობის პრინციპების დაცვით.

7. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ცალკეულ შემთხვევებში პირი შეიძლება
განთავისუფლდეს საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან მხოლოდ წარმომადგენლობითი ორგანოს – საქართველოს პარლამენტის მიერ გამოცხადებული
საგადასახადო ამნისტიის საფუძველზე. მაგ.: „ამნისტიისა და არადეკლარირებული საგადასახადო ვალდებულებებისა და ქონების ლეგალიზაციის შესახებ“ საქართველოს 2004 წლის 24 დეკემბრის კანონის მე-4 მუხლის თანახმად, საგადასახადო ამნისტია შეეხო გადასახადის გადამხდელებსა და საგადასახადო აგენტებს, რომლებმაც 2004 წლის 1 იანვრამდე არ განახორციელეს საგადასახადო ვალდებულებათა დეკლარირება ან/და გადახდა. ამასთან, შესრულებულად ჩაითვალა საქართველოს რეზიდენტი და არარეზიდენტი ფიზიკური და იურიდიული პირების მიერ 2004 წლის 1 იანვრამდე წარმოშობილი და შეუსრულებელი საგადასახადო ვალდებულებები და შეწყდა მათ მიმართ სისხლისსამართლებრივი დევნა, ადმინისტრაციული ან კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის სამართალწარმოება.

8.განსახილველ სადავო სამართალურთიერთობასთან დაკავშირებით ჩვენთვის საინტერესოა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269–ე მუხლის მე–7 ნაწილით გათვალისწინებული საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან განთავისუფლების კიდევ ერთი საფუძველი, კერძოდ: კეთილსინდისიერი გადასახადის გადამხდელი შეიძლება განთავისუფლდეს საგადასახადო კოდექსით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობისაგან, თუ სამართალდარღვევა გამოწვეულია გადასახადის გადამხდელის შეცდომით (არცოდნით).

4.აღნიშნული საფუძვლით გადამხდელის საგადასახადო პასუხისმგებლობისგან განთავისუფლების უფლებამოსილება მიენიჭათ საგადასახადო ორგანოს/დავის განმხილველ ორგანოსა და სასამართლოს.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მითითებული ნორმით კანონმდებელმა საგადასახადო სამართალში შემოიტანა გადასახადის გადამხდელის კეთილსინდისიერების (GOOD FAITH) პრინციპი, რაც მთელი რიგი ქვეყნების კანონმდებლობით პასუხისმგებლობის (ბრალის) გამომრიცხველ გარემოებად განიხილება.

განსახილველ საქმეში სასამართლო ორგანოებმა მოსარჩელის მიმართ გამოიყენეს მითითებული კომპეტენცია, თუმცა, სრულიად დაუსაბუთებლად, რამდენადაც სასამართლოებმა არ განმარტეს, თუ რა კრიტერიუმებით შეფასდა ინდ.მეწარმის კეთილსინდისიერების ხარისხი, ამგვარი განმარტების სტანდარტი არ არის დადგენილი არც საგადასახადო დავების განმხილველი საბჭოს გადაწყვეტილებებში, რაც საკასაციო სასამართლოს შეფასებით უკიდურესად პრობლემატურს ხდის მოცემული კომპეტენციის კვალიფიციურ და კეთილსინდისიერ გამოყენებას, რაც არ შეესაბამება მმართველობისა და მართლმსაჯულების კანონიერებისა და სამართლიანობის პრინციპებით განხორციელების მიზანსა და ამოცანას, საჯარო წესრიგს.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ აღნიშნული ვითარება გამოწვეულია კანონის ნორმის ზოგადი შინაარსით და იგი უნდა დაიძლიოს სამართლის ნორმის პროგრესული, დინამიური და ლოგიკური განმარტების მეშვეობით.

საკასაციო სასამართლოს სხდომაზე სასამართლოს დავალების საფუძველზე სსიპ შემოსავლების სამსახურის მიერ წარმოდგენილი ცნობის თანახმად სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით: „2014 წელს შემოსავლების სამსახურის დავების დეპარტამენტში დასრულებულია 6528 საჩივრის განხილვა, მათ შორის, 456 საჩივართან დაკავშირებით მედიაციის საბჭომ მიიღო გადაწყვეტილება საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილის საფუძველზე პირის საგადასახადო ჯარიმისაგან გათავისუფლების შესახებ.“ (იხ. სხდომის ოქმი და ცნობა, ს.ფ. 120-123, ტ.2.). საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, მხოლოდ ერთი წლის განმავლობაში მითითებული ნორმის გამოყენების მასშტაბი საკმაოდ სოლიდურია, რაც კიდევ უფრო ამძაფრებს კანონშესაბამისი განმარტების მოხდენის საჭიროებას.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსი გადასახადის გადამხდელის ქმედების შესაფასებლად არ განსაზღვრავს „კეთილსინდისიერების“ ან „არაკეთილსინდისიერების“ ცნებას, თუმცა კეთილსინდისიერების საკითხს საგადასახადო დავების გადაწყვეტისა და კონკრეტული საგადასახადო–სამართლებრივი ნორმების შეფარდების პროცესში განსაკუთრებული დატვირთვა გააჩნია.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ზოგადად, კეთილსინდისიერება აბსტრაქტული და ყოვლისმომცველი ცნებაა, რომლის სტანდარტი შეფასებითი კრიტერიუმების საფუძველზე სამართალშეფარდებითი პრაქტიკის შედეგად უნდა დაკონკრეტდეს და დადგინდეს.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ კეთილსინდისიერების პრინციპს ან სამართალურთიერთობის კეთილსინდისიერი მონაწილის დაცვის პრინციპს ზოგადსამართლებრივი ბუნება გააჩნია, ვინაიდან „კეთილსინდისიერების“ ცნება, როგორც სამოქალაქო სამართალურთიერთობის უმთავრესი პრინციპი, ძირითად გამოყენებას ჰპოვებს სამოქალაქო სამართალურთიერთობების მომწესრიგებელ სამართლებრივ აქტებში.

საკასაციო სასამართლო მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით საერთაშორისო გამოცდილების შესწავლის შედეგად აღნიშნავს, რომ მთელი რიგი ქვეყნების დოქტრინა და საგადასახადო კანონმდებლობა გადასახადის გადამხდელის მოქმედებების კეთილსინდისიერების შესაფასებლად ფართოდ იყენებს „უფლებათა ბოროტად გამოყენების“ ცნებას. გათვალისწინებულია სხვა სპეციალური პროცედურებიც. იმისათვის, რომ პირის მიერ განხორციელებული მოქმედებები ან დადებული გარიგებები საგადასახადო ადმინისტრაციების მიერ შემდგომში უფლებათა ბოროტად გამოყენებად არ შეფასდეს, კეთილსინდისიერ გადასახადის გადამხდელს შესაძლებლობა აქვს, საგადასახადო ორგანოებიდან წინასწარ მიიღოს სპეციალური განმარტებები კონკრეტული გარიგების განხორციელებისას საგადასახადო კანონმდებლობის გამოყენების შესახებ.

საკასაციო სასამართლო საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 85-ე მუხლის საფუძველზე განმარტავს, რომ კოდექსით დადგენილია ადმინისტრაციული ორგანოს მოვალეობა სამართლებრივი დახმარების გაწევის თაობაზე. ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია, განუმარტოს დაინტერესებულ მხარეს მისი უფლებები და მოვალეობები, გააცნოს განცხადების განხილვის წესი, წარმოების სახე და ვადა. აგრეთვე ის მოთხოვნები, რომლებსაც უნდა აკმაყოფილებდეს განცხადება ან საჩივარი, მიუთითოს განცხადებაში დაშვებული შეცდომების შესახებ. გარდა აღნიშნულისა, ადმინისტრაციული ორგანო (წარმოდგენილი საჯარო მოსამსახურის სახით) დაინტერესებული პირისათვის სამართლებრივი დახმარების გაწევისას მოქმედებს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის პრინციპების საფუძველზე _ კანონის წინაშე თანასწორობის, უფლებამოსილების კანონის საფუძველზე განხორციელების, საჯარო და კერძო ინტერესების პროპორციულობის დაცვის, კანონიერი ნდობისა და საქმის მიუკერძოებლად გადაწყვეტის პრინციპების გათვალისწინებით.

ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულება სამართლებრივი დახმარების გაწევის თაობაზე ასევე რეგლამენტირებულია საქართველოს საგადასახადო კოდექსში. კერძოდ, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 38-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს საგადასახადო ორგანოებისაგან მიიღოს ინფორმაცია საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობის გამოყენების, გადასახადის გადამხდელის უფლებების დაცვის შესახებ, კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს მის შესახებ საგადასახადო ორგანოებში არსებულ ინფორმაციას.
ამავე კოდექსის 51-ე მუხლით გათვალისწინებულია საგადასახადო ორგანოების ვალდებულებები, მათ შორის განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია: საგადასახადო კანონმდებლობის დაცვის (I ნაწილის ,,ა“ ქვეპუნქტი.), გადასახადის გადამხდელთა უფლებების დაცვის ( ,,ბ“ ქვეპუნქტი), გადასახადის გადამხდელის წერილების, საჩივრების და შეკითხვების დადგენილი წესით განხილვის, გადასახადის გადამხდელის უფლებებისა და ვალდებულებების თაობაზე ინფორმაციის მიწოდების (,,ნ“ ქვეპუნქტი) ვალდებულებები. პრაქტიკაში საგადასახადო ორგანოს წერილობით განმარტებას, განსხვავებით საგადასახადო ორგანოს მიერ გამოცემული ფასიანი წინასწარი გადაწყვეტილებისა, იურიდიული ძალა არ გააჩნია. აღნიშნულის არგუმენტია ის, რომ პირის მიერ შესრულებული ან შესასრულებელი სამეურნეო ოპერაციის განხორციელებისას საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობის გამოყენების შესახებ საგადასახადო ორგანოს წერილობითი განმარტება სახელმწიფო ორგანოების ოფიციალურ აქტს არ წარმოადგენს და იგი განმარტებით–სარეკომენდაციო ხასიათისაა.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ნორმის ასეთი შეზღუდული ინტერპრეტაცია სამართალგამოყენების პრაქტიკის შეცვლისას საგადასახადო ურთიერთობების კეთილსინდისიერ მონაწილეს საკმარისი გარანტიებით არ აღჭურავს.

საგადასახადო კოდექსით დადგენილია გადასახადის გადამხდელთა უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვის უზრუნველყოფის ვალდებულება.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ადმინისტრაციულ ორგანოთათვის კანონმდებლობით დაწესებული ვალდებულებები წარმოადგენს მათ საჯარო ვალდებულებას და რომლის შესრულების კანონიერი, პატივსადები მოლოდინი გააჩნია ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილე ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილის კვალიფიციური გაგება-გამოყენება მოითხოვს ნორმის ტექსტის გაანალიზებას, რის საფუძველზეც უნდა დავასკვნათ, რომ გადასახადის გადამხდელის კეთილსინდისიერებას კანონმდებელი მის მიერ დაშვებულ შეცდომას უკავშირებს. გადასახადის გადამხდელი კეთილსინდისიერია იმ შემთხვევაში, თუ სამართალდარღვევა გამოწვეულია მის მიერ დაშვებული შეცდომით (არცოდნით).

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ გადასახადის გადამხდელის კეთილსინდი-
სიერება გულისხმობს პირის სუბიექტურ დამოკიდებულებას მის მიერ ჩადენილი ქმედებისადმი. პირს სწამს, რომ მისი ქმედება კანონიერია, არ არის მართლსაწინააღმდეგო. ამასთან, პირი მოქმედებს ე.წ. საპატიებელი შეცდომის პირობებში ანუ მან არ იცოდა და არც შეიძლებოდა სცოდნოდა, რომ ჩადიოდა აკრძალულ ქმედებას (სამართალდარღვევას). საპატიებელი შეცდომის დროს პირი ფიქრობს, რომ არ არსებობს ისეთი ნორმა, რომელიც მის ქმედებას კრძალავს. მაშასადამე, მას არ გააჩნია სამართალდარღვევის ჩადენის შეგნება. იმ შემთხვევაში, თუ შეცდომა საპატიებელი არ არის (მაგალითად, მოქმედებდა თვითიმედოვნებით ან დაუდევრობით) პირი არ შეიძლება განთავისუფლდეს საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან.

საკასაციო სასამართლო დაუშვებლად მიიჩნევს გადამხდელის შეცდომის არასამართლებრივი, ანუ ყოფითი გაგებით განმარტება-გამოყენების პრაქტიკაში დამკვიდრებას და განმარტავს: მოცემულ შემთხვევაში კანონის მიზანს წარმოადგენს საგადასახადო პასუხისმგებლობისგან გაათავისუფლოს არა სტანდარტულად შეცდომის დამშვები პირი, არამედ პირი, რომელიც სამართლებრივი შეცდომის არეალში მოქმედებდა, რადგან სამართლებრივი შეცდომის დროს პირი არასწორად აფასებს ჩადენილი ქმედების სამართლებრივ არსს და ამ ქმედებით გამოწვეულ სამართლებრივ შედეგს.

სამართლებრივი შეცდომა შეუძლებელია გავაიგივოთ კანონის არცოდნასთან, რომელსაც ადგილი აქვს იმ შემთხვევაში, თუ პირმა საერთოდ არ იცოდა საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული და კანონით დადგენილი წესით ძალაში შესული კანონის არსებობის შესახებ მაშინ, როდესაც უნდა სცოდნოდა და ობიექტურად შეეძლო სცოდნოდა ამის შესახებ. კანონის არცოდნა, როგორც წესი, არ ათავისუფლებს პირს პასუხისმგებლობისაგან.

შეცდომას პირი უნდა უშვებდეს საპატიო მიზეზთა გამოისობით. მაგ.: ასეთ საპატიო მიზეზს შეიძლება წარმოადგენდეს საგადასახადო ორგანოს წერილობითი განმარტების შესრულება, რომელიც გამოხატავს საგადასახადო ორგანოს პოზიციას გადასახადის გადამხდელის მიერ შესრულებული ან შესასრულებელი სამეურნეო ოპერაციის განხორციელებისას საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობის გამოყენების შესახებ. თუ გადასახადის გადამხდელი მოქმედებს ასეთი განმარტების შესაბამისად, მას არ გააჩნია სამართალდარღვევის ჩადენის შეგნება. წერილობითი განმარტების სარეკომენდაციო ხასიათის მიუხედავად, პირს გააჩნია კანონიერი ნდობა საგადასახადო ორგანოსა და მის მიერ გაცემული წერილობითი განმარტების მიმართ.

გადასახადის გადამხდელი შეიძლება კეთილსინდისიერად ცდებოდეს კანონის არსთან მიმართებაშიც, თუ აშკარად ბუნდოვანი და ორაზროვანი შინაარსის გამო კანონის ნორმა აზრთა სხვადასახვაობის, განსხვავებული ინტერპრეტაციის და არაერთგვაროვანი ახსნა-განმარტების საშუალებას იძლევა.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მოქალაქეთა კონსტიტუციური ვალდებულების რეალიზაციის მიზნით, საგადასახადო კანონმდებლობის ნორმები არ უნდა იყოს ბუნდოვანი და ორაზროვანი, ისინი ჯეროვანი სიზუსტით უნდა იყოს ფორმულირებული. ორაზროვანი და ბუნდოვანი ნორმები, სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპებთან შეუსაბამო, სახელმწიფო ორგანოებისა და უფლებამოსილი პირების თვითნებური მოქმედებების საფუძველია, რაც არღვევს კანონის წინაშე მოქალაქეთა თანასწორობის კონსტიტუციურ პრინციპს.

საკასაციო სასამართლო ზემოაღნიშნული განმარტებების შედეგად ასკვნის: პირი შეიძლება განთავისუფლდეს საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან, თუ იგი საგადასახადო კანონმდებლობის ნორმის აშკარა ბუნდოვანი და ორაზროვანი შინაარსის გამო კეთილსინდისიერად ცდებოდა კანონის არსთან მიმართებაში, ამასთან, სასამართლო საგადასახადო კანონმდებლობაში არსებულ ბუნდოვანებას, წინააღმდეგობასა და ორაზროვნებას გადასახადის გადამხდელის სასარგებლოდ განმარტავს.

5. საგადასახადო და სასამართლო ორგანოთა მიერ ამ კომპეტენციის გამოყენების წინაპირობები.
როგორც ზემოთ განვმარტეთ, აღნიშნული საფუძვლით გადასახადის გადამხდელი შეიძლება, განთავისუფლდეს პასუხისმგებლობისაგან, როგორც საგადასახადო ორგანოს, შემოსავლების სამსახურის და დავების განხილვის საბჭოს, ასევე სასამართლოს მიერ.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ამ უფლებამოსილების კვალიფიციური გამოყენება წარმოადგენს, როგორც საგადასახადო, ასევე სასამართლო ორგანოების, როგორც საჯარო ხელისუფლების ინსტიტუტების უმნიშვნელოვანეს ამოცანას, რამდენადაც მხოლოდ კანონშესაბამისი პრაქტიკის დამკვიდრება უზრუნველყოფს საგადასახადო სამართალურთიერთობათა საგადასახადო კანონმდებლობის პრინციპებისა და სამართლებრივი სტანდარტების საფუძველზე მოწესრიგებას, რაც არსებითია საგადასახადო დავების კანონიერი და სამართლიანი გადაწყვეტისთვის.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საგადასახადო და სასამართლო ორგანოებმა საგადასახადო კოდექსით მინიჭებული უფლებამოსილება უნდა გამოიყენონ წინამდებარე გადაწყვეტილებით დადგენილი გადასახადის გადამხდელის კეთილსინდისიერების შეფასების კრიტერიუმით, საჯარო მმართველობის კანონიერების, კანონის წინაშე თანასწორობის, პირის კანონიერი ნდობის უფლებისა და მიუკერძოებლობის პრინციპების საფუძველზე განხორციელების მიზნით.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საგადასახადო ორგანოების მიერ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-7 ნაწილით მინიჭებული კომპეტენციის გამოყენებით მიღებულ გადაწყვეტილებათა კანონიერებასთან დაკავშირებულ ადმინისტრაციულ დავებზე უნდა უზრუნველყონ სრულფასოვანი სასამართლო კონტროლის განხორციელება.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საქართველოს 1995 წლის კონსტიტუციით დადგენილი ხელისუფლების დანაწილების პრინციპის რეალიზაცია მნიშვნელოვნად არის განპირობებული სასამართლო ხელისუფლების როლით, სასამართლოს მიერ ობიექტური, მიუკერძოებელი და კვალიფიციური მართლმსაჯულების განხორციელებით, ვინაიდან სასამართლო ახორციელებს რა სახელმწიფო ხელისუფლების განსაკუთრებულ ფუნქციას _ მართლმსაჯულებას, ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში ეს მოიცავს არა მხოლოდ კონკრეტული კონფლიქტების (დავები) გადაწყვეტას, არამედ, სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოთა საქმიანობაზე სასამართლო კონტროლის განხორციელებას.

მოქმედი კანონმდებლობით შესაძლებელია ადმინისტრაციულ ორგანოთა გადაწყვეტილებების, ხელშეკრულებების, ქმედებების /მოქმედება, უმოქმედობა/ გასაჩივრება საერთო სასამართლოში, რა დროსაც სასამართლოს ობიექტურობასა და მიუკერძოებლობას, დამოუკიდებლობას განუზომელი მნიშვნელობა აქვს, რათა აღადგინოს დარღვეული წონასწორობა პირსა და ოფიციალურ სტრუქტურას შორის.

აღსანიშნავია, რომ ევროპის საბჭოსა და ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის სამართლებრივი თანამშრომლობის ფარგლებში ორგანიზებული მრავალმხრივი შეხვედრების, კერძოდ, 1996 წ. 13-15 ნოემბერს მადრიდში გამართული შეხვედრის დასკვნების თანახმად ადმინისტრაციული აქტების კონტროლი დემოკრატიის და კანონის უზენაესობის ერთ-ერთ ძირითად მოთხოვნად იქნა მიჩნეული, ვინაიდან, სახელმწიფოსა და მისი მრავალი ადმინისტრაციული ორგანოს მარეგულირებელი ან ინდივიდუალური აქტები რეგულარულად ზემოქმედებს მათ იურისდიქციას დაქვემდებარებაზე და უშუალო ზეგავლენას ახდენს ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციით აღიარებულ ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებზე. სასამართლო ვალდებულია, უზრუნველყოს გონივრული კონტროლი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელებისადმი; ყველა ადმინისტრაციული აქტი უნდა ექვემდებარებოდეს მოსამართლის მიერ გადასინჯვას, მოსამართლე გადაწყვეტილების მიღებისას უნდა იყოს დამოუკიდებელი და კომპეტენტური, სამართალწარმოება უნდა იყოს მისი ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად, გადაწყვეტილებები უნდა მიიღებოდეს გონივრულ ვადაში, გადაწყვეტილება უნდა აღსრულდეს დროულად.

სასამართლო კონტროლი ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილებებზე უზრუნველყოფს დარღვეული უფლების აღდგენას, კანონის უზენაესობის დამკვიდრებას, ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის სამართლებრივი ნორმებით მკაცრად რეგლამენტირებულ ჩარჩოში მოქცევას, ეფექტიანი დაცვის რეალიზაციას და ა.შ.

საკასაციო სასამართლო დასძენს, რომ სამართლიანი სასამართლოს ევროპულ სტანდარტთან შესაბამისობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ადმინისტრაციული მართლმსაჯულების განხორციელებისას, რადგან საჯარო-სამართლებრივ დავებში სასამართლოს კვალიფიციურობა და მიუკერძოებლობა მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს სახელმწიფოს ქვეშევრდომთა განწყობას ეროვნული სახელმწიფოს და მისი ადმინისტრაციის მიმართ.


რაც შეეხება საკუთრივ, სასამართლო ორგანოების მხრიდან გადასახადის გადამხდელის კეთილსინდისიერ პირად მიჩნევას და მის საგადასახადო სანქციისგან განთავისუფლებას, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ყოველი დავის განხილვა-გადაწყვეტისას სასამართლოს მიერ განვითარებული სამართლებრივი დასკვნები უნდა გამომდინარეობდეს საქმეში არსებული მტკიცებულებებიდან და შესაბამისად მათი შეფასებისა და გამოკვლევის საფუძველზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებიდან. არარსებულ ფაქტობრივ გარემოებაზე დამყარებული გადაწყვეტილება, სასამართლოს მიერ ნორმის სწორად განმარტების პირობებშიც კი წინააღმდეგობრივია და სამართლებრივად მცდარ შეხედულებამდე მიდის, რამდენადაც სასამართლოს მიერ იურიდიული კვალიფიკაციის მოხდენა თავის თავში მოიცავს საქმის ფაქტობრივი გარემოებების შესაბამისობას კანონით დადგენილი ნორმის შემადგენლობის ნიშნებთან.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ყოველი კონკრეტული საქმის გადაწყვეტა სასამართლოში დაკავშირებულია გარკვეული ფაქტების დადგენასთან. ფაქტების დადგენის აუცილებლობა განპირობებულია იმით, რომ სასამართლო იხილავს და წყვეტს მხარეთა შორის წარმოქმნილ დავებს, რომლებიც სამართლით რეგულირებული ურთიერთობებიდან წარმოიშობიან. სამართლებრივი ურთიერთობა კი შეიძლება აღმოცენდეს, განვითარდეს ან შეწყდეს მხოლოდ იურიდიული ფაქტების საფუძველზე. ე.ი ისეთი ფაქტების საფუძველზე, რომლებსაც სამართლის ნორმა უკავშირებს გარკვეულ იურიდიულ შედეგს.

საქმის გარემოებების გამორკვევა და ფაქტების დადგენა მართლმსაჯულების უპირველეს ამოცანას წარმოადგენს, სწორედ დადგენილი ფაქტების საფუძველზე ხდება ნორმათშეფარდება.

საკასაციო სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებებში არაერთგზის განმარტა, რომ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი აგებულია შეჯიბრებითობის პრინციპზე, რაც ოფიციალობის პრინციპის გათვალისწინებით სრულად გამოიყენება ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში. აღნიშნული პრინციპის შესაბამისად, მხარეები თავად განსაზღვრავენ, თუ რომელი ფაქტები უნდა დაედოს საფუძვლად მათ მოთხოვნას ან რომელი მტკიცებულებებით უნდა იქნეს დადასტურებული ეს ფაქტები (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის და სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლები).

ადმინისტრაციული სამართალწარმოების უმნიშვნელოვანესი პრინციპი _ ოფიციალობის პრინციპი განსაზღვრავს ადმინისტრაციული მართლმსაჯულების როლს. ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, განსხვავებით სამოქალაქო სამართალწარმოებისგან სასამართლო პროცესუალური აქტივობის ცენტრში იმყოფება, ადმინისტრაციულ სამართალში მოქმედი საჯარო და კერძო ინტერესების პროპორციულობის პრინციპი ადმინისტრაციულ საპროცესო სამართალში სასამართლოს აკისრებს საპროცესო სამართალურთიერთობაში მხარეთა საპროცესო უფლებებში ბალანსის მიღწევისთვის აუცილებელ საპროცესო მოქმედებების შესრულებას.

ოფიციალობის პრინციპზე დაყრდნობით სასამართლო უფლებამოსილია თავისი ინიციატივით მიიღოს გადაწყვეტილება დამატებითი ინფორმაციის ან მტკიცებულების წარმოსადგენად (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მუხლი 4); სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 103-ე მუხლით მინიჭებული უფლებამოსილების გარდა, საკუთარი ინიციატივით შეაგროვოს ფაქტობრივი გარემოებები და მტკიცებულებები (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მუხლი 19).

ადმინისტრაციული სასამართლოს ეს უფლებამოსილება კანონმდებლის მიერ განმტკიცებულია ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-20 მუხლში ადმინისტრაციულ ორგანოთა ვალდებულების დადგენით, წარუდგინოს სასამართლოს საქმის განხილვისა და გადაწყვეტისათვის აუცილებელი დოკუმენტები და სხვა ინფორმაცია.

სასამართლოს უფლებამოსილება _ თავისი ინიციატივით მოიპოვოს მტკიცებულებები ან ინფორმაცია, ნიშნავს, რომ სასამართლომ უნდა განსაზღვროს შემთხვევები, როდესაც საფრთხე ემუქრება მართლმსაჯულების ძირითად პრინციპს _ მხარეთა თანასწორობის /ანუ თანაბარი შესაძლებლობა _ დაიცვან თავიანთი უფლებები/ რეალიზაციას საჯარო სამართლებრივი დავების მონაწილეთა სუბორდინაციული მდგომარეობიდან გამომდინარე.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საქმის არსებითად /ფაქტობრივი და სამართლებრივი თვალსაზრისით/ განმხილველი სასამართლოების მიერ ოფიციალობის პრინციპის მეშვეობით საქმის გარემოებათა დამატებითი გამოკვლევა, მტკიცებულებათა მოპოვება სახელმწიფოში დღეისათვის არსებული სამართლებრივი კულტურის პირობებში არის უპირობო აუცილებლობა, ადმინისტრაციულ დავათა კანონიერად გადაწყვეტისათვის, ადმინისტრაციულ ორგანოთა საქმიანობაზე სრულფასოვანი სასამართლო კონტროლის განხორციელებისათვის, რის გარეშეც სამართლებრივი სახელმწიფოს, როგორც ღირებულებითი სიკეთით სარგებლობა შესაძლებელია ვერ იქნეს მიღწეული.

საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მოცემული დავის გადაწყვეტისას რაიონულმა და სააპელაციო სასამართლოებმა სავსებით უგულებელყვეს ადმინისტრაციული მართლმსაჯულების უმნიშვნელოვანესი, საჯარო ინტერესის უზრუნველმყოფი უფლებამოსილება, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლოს არ მიუღია ზომები, დამატებითი მტკიცებულებების, ინფორმაციის მოსაპოვებლად, ისე მიიჩნიეს მოსარჩელე კეთილსინდისიერ გადამხდელად, რომ არც კი გადაუმოწმებიათ მისი საგადასახადო ისტორია, რაიონული სასამართლოს შეფასება, „მოსარჩელის მიერ სამართალდარღვევის ჩადენა განპირობებული აარა განზრახი მოქმედებით, არამედ შექმნილი ვითარების არასათანადოდ შეფასებით, უშუალოდ ტვირთის ტრანსპორტირების განმხორციელებელი პირის, ი/მ -ის უფლებამოსილი წარმომადგენლის - ი. პ-ის მიერ კანონმდებლობის სათანადოდ არცოდნით“ (იხ.ს.ფ. 73-74, ტ.1.), ვერ უძლებს კრიტიკას და არ შეესაბამება საგადასახადო სამართალდარღვევის კანონით დადგენილ შემადგენლობას.

მართლსაწინააღმდეგო ქმედების შემადგენლობის განსაზღვრის, შემთხვევის სამართალდარღვევად მიჩნევის და სამართლებრივი კვალიფიკაციის მიცემისას ქმედების განზრახი ან გაუფრთხილებელი ხასიათის გათვალისწინებასთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლომ იმსჯელა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებაში საქმეზე №ბს-364-353(კ-13) - ი/მ ,,ჯ. წ-ის“ სარჩელისა გამო, მოპასუხის: სსიპ შემოსავლების სამსახურის მიმართ, 2014 წლის 17 ივნისის გადაწყვეტილებაში, კერძოდ: „საგადასახადო კოდექსის 269-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით: ,,საგადასახადო სამართალდარღვევად ითვლება პირის მართლსაწინააღმდეგო ქმედება (მოქმედება ან უმოქმედობა), რომლისთვისაც ამ კოდექსით გათვალისწინებულია პასუხისმგებლობა. საგადასახადო სამართალდარღვევისათვის პირს პასუხისმგებლობა შეიძლება დაეკისროს მხოლოდ ამ კოდექსით დადგენილი საფუძვლითა და წესით“. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საგადასახადო სამართალდარღვევა განეკუთვნება ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა სპეციფიკურ სახეს, შესაბამისად მის მიმართ სრულად ვრცელდება ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შემადგენლობის მოთხოვნები. აღნიშნულთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო ეყრდნობა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ საქმეზე №ბს-544-535(კ-12) გ. ბ-ის სარჩელისა გამო, მოპასუხეების: საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტისა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის თბილისის და მცხეთა-მთიანეთის საპატრულო პოლიციის მთავარი სამმართველოს მიმართ, 2013 წლის 2 აპრილის გადაწყვეტილებაში ჩამოყალიბებულ სამართლებრივ შეფასებებსა და სასამართლო დასკვნებს, კერძოდ: ,,საკასაციო სასამართლო ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის მე-10 მუხლის, რომელშიც დეფინირებულია ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ცნება, განმარტავს: ქმედება, რომელიც გამოხატულია პოზიტიური თუ ნეგატიური ფორმით, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად (გადაცდომად) კვალიფიცირდება თუ სახეზეა შემდეგი ერთობლიობა: სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი წესრიგის, საკუთრების, მოქალაქეთა უფლებებისა და თავისუფლებების, მმართველობის დადგენილი წესის ხელმყოფი მართლსაწინააღმდეგო, ბრალეული (განზრახი ან გაუფრთხილებელი) მოქმედება ან უმოქმედობა, რომლისთვისაც კანონმდებლობით გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა. ამავე კოდექსით განსაზღვრულია ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის გამომრიცხველი გარემოებები:
1. ადმინისტრაციული ქმედუნარიანობა /მუხლი 13. / ;
2. აუცილებელი მოგერიება /მუხლი 18./ ;
3. უკიდურესი აუცილებლობა /მუხლი 19. /;
4. შეურაცხადობა /მუხლი 20. /.“

,,ადმინისტრაციული სახდელის შემფარდებელი ადმინისტრაციული ორგანოების მიერ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შემთხვევის გამოვლენისას საქმის ფაქტობრივი გარემოებების გამოკვლევა, დადგენა, შემთხვევის მონაწილის სამართალდამრღვევად მიჩნევა, ადეკვატური სამართლებრივი კვალიფიკაციის მოხდენა და სამართალდამრღვევისთვის სანქციის შეფარდება აუცილებლად მოიცავს ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის გამომრიცხველი გარემოებების, ისევე, როგორც ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელ ან დამამძიმებელ გარემოებათა გამოკვლევა-დადგენასა და შეფასებას. სწორედ, ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის გამომრიცხველი გარემოებების არარსებობის პირობებში შეიძლება პირს შეეფარდოს ადმინისტრაციული სახდელი, რომლის დადების ზოგადი წესების თანახმად, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის სახდელი დაედება იმ ნორმატიული აქტით დაწესებულ ფარგლებში, რომელიც ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევისათვის ამ კოდექსის და ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა შესახებ სხვა აქტების ზუსტი შესაბამისობით /მუხლი 33. 1/.“

„საგადასახადო კოდექსის 281.7 მუხლით გათვალისწინებული სამართალდარღვევის კვალიფიკაცია და მისი შეფარდება პირისთვის, შეუძლებელი და შესაბამისად, კანონსაწინააღმდეგო იქნება პირის ბრალეულობის განსაზღვრის გარეშე. სააპელაციო სასამართლომ უნდა იმსჯელოს, არის თუ არა სახეზე ისეთი ობიექტური გარემოება, რამაც შეიძლება გამორიცხოს მეწარმის ბრალეულობის საკითხი, რამდენადაც პირის ბრალის გარეშე ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის შემადგენლობა სახეზე არ არის. მხოლოდ ამ ფაქტების გამოკვლევა-დადგენის შემდეგ მეწარმეს შეიძლება დაეკისროს ან არ დაეკისროს პასუხისმგებლობა. “

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე სახეზეა კასაციის დაკმაყოფილების, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 12 მარტის განჩინების გაუქმებისა და საკასაციო სასამართლოს მიერ ახალი გადაწყვეტილების მიღების, ხოლო ი/მ ,,ო. გ-ის“ სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის სამართლებრივი საფუძველი, შემდეგ გარემოებათა გამო:

საკასაციო სასამართლოს შეფასებით, მოსარჩელე ი/მ ,,ო. გ-ი“ გასაჩივრებული სამართალდარღვევის ჩადენისას არ მოქმედებდა სამართლებრივი შეცდომის ფარგლებში, მისი ქმედება, რომელიც ქვემდგომმა სასამართლოებმა არასწორად დააკვალიფიცირეს შეცდომად, საქმეში არსებული მასალების საფუძველზე რეალურად არ გამორიცხავს მის ბრალეულობას, რამდენადაც იგი მოქმედებდა გაუფრთხილებლად, რაც ბრალის ერთ-ერთ ფორმას წარმოადგენს, შესაბამისად, არ არსებობს მისი კეთილსინდისიერ პირად მიჩნევის მატერიალურ-სამართლებრივი საფუძვლები, რის გამოც დაუშვებელია საგადასახადო კოდექსის 269.7 მუხლით მინიჭებული კომპეტენციის ამ ნორმითვე განსაზღვრული პირობებით საგადასახადო პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების სამართლებრივი შემადგენლობის არარსებობის გამო, გამოყენება.


საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სსსკ-ის 55-ე მუხლის მიხედვით ი/მ ,,ო. გ-ს“ უნდა დაეკისროს 100 ლარის გადახდა სასამართლო ხარჯების სახით სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ.


ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1.2; საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლებით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

1. სსიპ შემოსავლების სამსახურის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 12 მარტის განჩინება და საკასაციო სასამართლოს მიერ მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება;
3. ი/მ ,,ო. გ-ის“ სარჩელი არ დაკმაყოფილდეს;
4. ი/მ ,,ო. გ-ს“ დაეკისროს სასამართლო ხარჯების სახით 100 ლარის გადახდა სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ;
5. საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე: /ნ. წკეპლაძე/


მოსამართლეები: /მ. ვაჩაძე/


/პ. სილაგაძე/