ბს-595-592(კ-17) 28 სექტემბერი, 2017წ.

ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:
ნუგზარ სხირტლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: მაია ვაჩაძე, ვასილ როინიშვილი

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლისა და 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე ზეპირი განხილვის გარეშე, განიხილა სსიპ კონკურენციის სააგენტოს საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საფუძვლები თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 26.04.2017წ. გადაწყვეტილებაზე

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

შპს „…“ 14.08.2015წ. სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას მოპასუხე სსიპ კონკურენციის სააგენტოს მიმართ მოპასუხის 14.07.2015წ. N81 ბრძანების და ამ ბრძანებით დამტკიცებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის მოთხოვნით იმ ნაწილში, რომლითაც მოსარჩელეს ჯარიმის სახით დაეკისრა 4 740 260 ლარის გადახდა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს 08.10.2015წ. განჩინებით დაკმაყოფილდა შპს „…“ შუამდგომლობა საქმის დახურულ სხდომაზე განხილვის შესახებ.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს 07.12.2015წ. განჩინებით შპს „…“ განემარტა, რომ სარჩელის წარმოებაში მიღებით სასკ-ის 29.1 მუხლის თანახმად, კანონის საფუძველზე შეჩერებულად ითვლება გასაჩივრებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის - სსიპ კონკურენციის სააგენტოს 14.07.2015წ. ბრძანების მოქმედება შპს „…“ მიმართებით.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 03.10.2016წ. გადაწყვეტილებით შპს „…“ სარჩელი არ დაკმაყოფილდა, რაც სააპელაციო წესით გასაჩივრდა მოსარჩელის მიერ.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 26.04.2017წ. გადაწყვეტილებით შპს „…“ სააპელაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, გაუქმდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 03.10.2016წ. გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც შპს „…“ სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, სასკ-ის 32.4 მუხლის საფუძველზე, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად იქნა ცნობილი „სსიპ კონკურენციის სააგენტოს თავმჯდომარის 12.11.2014წ. N14 ბრძანების შესაბამისად დაწყებული საქმის მოკვლევის ფარგლებში საავტომობილო საწვავის ბაზარზე გამოვლენილი სამართალდარღვევის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების დამტკიცების შესახებ“ სსიპ კონკურენციის სააგენტოს 14.07.2015წ. N81 ბრძანება და ამ ბრძანებით დამტკიცებული გადაწყვეტილება იმ ნაწილში, რომლითაც შპს „…“ დაეკისრა ჯარიმა და სსიპ კონკურენციის სააგენტოს დაევალა საქმეზე არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების ხელახალი გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ იმავე საკითხზე გამოსცეს ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 27.04.2017წ. გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გასაჩივრდა სსიპ კონკურენციის სააგენტოს მიერ.
კასატორმა აღნიშნა, რომ საკასაციო საჩივარი დასაშვებია სასკ-ის 34.3 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, რადგან უზენაეს სასამართლოს მოცემული დავის განხილვამდე მსგავს სამართლებრვი საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია, „კონკურენციის შესახებ“ კანონის მე-7 მუხლის გამოყენებასთან დაკავშირებით სახეზეა პირველი დავა, შესაბამისად მნიშვნელოვანია უზენაესი სასამართლოს მსჯელობა მე-7 მუხლით გათვალისწინებული ქმედების ნიშნებზე, ქმედების დენად ხასიათსა და ხანდაზმულობის საკითხებზე. კასატორმა მიუთითა, რომ სააპელაციო პალატის გადაწყვეტილების უდიდესი ნაწილი ეთმობა პირველი ინტანციის სასამართლოსა და აპელანტის პოზიციების დაფიქსირებას, თუმცა უგულებელყოფილია სააგენტოს არგუმენტები, გასაჩივრებული გადაწყვეტილება სამართლებრივად დაუსაბუთებელია, შეფასების გარეშე არის დატოვებული საქმის გადაწყვეტისათვის მნიშნელოვანი საკითხები. ასევე გაურკვეველია რა საკითხების გამოკვლევა და რა ოდენობისა თუ შინაარსის მტკიცებულებების მოძიება დაევალა სააგენტოს, სასამართლოს არ მიუთითებია კონკრეტულ ხარვეზებზე, რომლებიც ორგანომ უნდა გამოასწოროს, შესაბამისად, არსებობს რისკი, რომ ორგანო ჩაატარებს ახალ ადმინისტრაციულ წარმოებას, გაიღებს მნიშვნელოვან ადმინისტრაციულ რესურსს, ხოლო შემდგომ სასამართლო კვლავ არ დაეთანხმება კანონის ორგანოსეულ ინტერპრეტაციას. აღნიშნულის თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია, რომ უზენაესმა სასამართლომ განმარტოს სადავო ნორმები. კასატორი მიიჩნევს აგრეთვე, რომ არ არსებობდა სასკ-ის 32.4 მუხლის გამოყენების სამართლებრივი საფუძვლები, რადგან არ დასტურდება სასამართლოს მიერ საქმის გარემოებების გამოკვლევისა და სადავო საკითხის არსებითად გადაწყვეტის შეუძლებლობა. სააპელაციო პალატას არ უმსჯელია კანონის დროში მოქმედებაზე, უკუძალის საკითხზე. კასატორი თვლის, რომ ადმინისტრაციული წარმოება ჩატარდა ნორმატიული მოწესრიგების ფარგლებში, გამოთხოვილ იქნა ინფორმაცია სხვადასხვა ფიზიკური და იურიდიული პირებისგან, ახნა-განმარტება ჩამოერთვა არაერთ პირს, პოზიციის დაფიქსირების საშუალება მიეცა სავარაუდო სამართალდამრღვევსაც. ორგანოს, კანონით მისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლების გათვალისწინებით, არ შეუძლია იმსჯელოს შპს „…“ მიერ სარჩელსა და სააპელაციო საჩივარში მითითებულ ყველა არგუმენტზე.
კასატორმა აღნიშნა, რომ კონკურენციის შემზღუდველი შეთანხმებული ქმედება ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს მიერ განმარტებულია როგორც ქმედება, რომელსაც მიუხედავად იმისა, რომ არ მიუღწევია ფორმალურ შეთანხმებამდე, მაინც გამიზნულად ახდენს კონკურენციული რისკების პრაქტიკული თანამშრომლობით ჩანაცვლებას (გადაწყვეტილება საქმეზე „ICI კომისიის წინააღმდეგ“,1972), შესაბამისად, მთავარია დადგინდეს, გარკვეული ქმედება პრაქტიკული თანაშრომლობის გამოხატულებაა, თუ ბაზარზე დამოუკიდებელ ქმედებას წარმოადგენს („ევროკავშირის კონკურენციის სამართალი:ტექსტი, გადაწყვეტილებები და მასალები“, Jones, Sufrin, გვ.710). ამასთანავე, ევროკავშირის სასამართლო პრაქტიკაში აღიარებულია, რომ შესაძლოა სახეზე იყოს „ერთიანი შეთანხმება“, რომლის მხარეებს შეიძლება პასუხისმგებლობა დაეკისროთ მთლიანად კარტელურ შეთანხმებაში მონაწილეობის გამო, მიუხედავად იმისა, რომ მათ მონაწილეობა მიიღეს კონკურენციის შემზღუდველ მხოლოდ ცალკეულ ქმედებებში. ევროკავშირის სასამართლო პრაქტიკის მიხედვით როდესაც არ მოიპოვება თანამშრომლობის პირდაპირი მტკიცებულება, პარალელურმა ქმედებამ შეიძლება იქონიოს გარემოებრივი მტკიცებულების როლი, როდესაც ეს ისეთი ქმედებაა, რომელსაც ამ კონკრეტულ ბაზარზე წესით ადგილი არ უნდა ჰქონოდა და თუ არ არსებობს შედეგის ალტერნატიული დამაჯერებელი ახსნა, ამასთანავე, პარალელული ქმედება თავისთავად არ უტოლდება შეთანხმებულ ქმედებას, თუმცა წარმოადგენს ამ უკანასკნელის ძლიერ მტკიცებულებას, თუკი პარალელურ ქმედებას მივყავართ ისეთ მდგომარეობამდე, რომელიც არ შეესაბამება ბაზრის ნორმალურ მდგომარეობას. გასათვალისწინებელია, რომ განსახილველ შემთხვევაში ფასთა პარალელიზმის მაღალი მაჩვენებელი უდავოა, რაც არ წარმოადგენს ბაზრის ჩვეულებრივი განვითარების შედეგს, შესაბამისად, სამართლადამრღვევებისათვის სანქციების დაწესება მართლზომიერად განხორციელდა.
კასატორი მიიჩნევს, რომ შპს „…“ და ქველიცენზიანტებს შორის დადებული ხელშეკრულებები დამატებით გამოკვლევას აღარ საჭიროებს, რადგან ხელშეკრულების მხარეებმა არ უარყვეს ყოველდღიური კომუნიკაცია ე.წ. „სარეკომენდაციო ფასების“ შესახებ. მცდარია მოსარჩელის მოსაზრება სარეკომენდაციო ფასებზე მითითების ნებადართულობაზე. კასატორი აგრეთვე თვლის, რომ იმპორტის შეზღუდვაზე მსჯელობისას სააპელაციო სასამართლომ დაუსაბუთებლად არ გაითვალისწინა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები და მოწმეთა ჩვენებები

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაცნობის, საქმის მასალების შესწავლის, საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ სსიპ კონკურენციის სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მოთხოვნებს და არ ექვემდებარება დასაშვებად ცნობას შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილი განსაზღვრავს საკასაციო საჩივრის განსახილველად დასაშვებობის ამომწურავ საფუძვლებს, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის თანახმად, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ საკასაციო საჩივარი დაიშვება, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.
სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინება არ ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს. ამასთან, საქმის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით. საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დივერგენციის საფუძვლით.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორი ვერ ასაბუთებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით. კასატორი საკასაციო საჩივარში ვერ აქარწყლებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ გარემოებებსა და დასკვნებს.
საკასაციო სასამართლო იზიარებს მოცემულ საქმეზე სააპელაციო ინსტანციის სასამართლოს მიერ გაკეთებულ სამართლებრივ შეფასებებს და მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არსებითად სწორად გადაწყვიტა მოცემული დავა.
არასწორია კასატორის მოსაზრება, რომ სასკ-ის 34.3 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე არსებობს საკასაციო საჩივრის დაშვების წინაპირობა, რადგან უზენაეს სასამართლოს მსგავს სამართლებრივ საკითხზე აქამდე არ უმსჯელია, ამასთანავე, განმარტებას საჭიროებს „კონკურენციის შესახებ“ კანონის მე-7 მუხლი, შესაფასებელია სამართალდარღვევის დენადი ხასიათი, ხანდაზმულობის საკითხი და სხვ.. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ უზენაესი სასამართლო განიხილავს კონკრეტულ დავას და ამ დავის ფარგლებში აფასებს სამართლებრივ საკითხებს, საკასაციო სასამართლოს განმარტება კაზუალურია, საკასაციო სასამართლო არ ახდენს ნორმათა აბსტრაქტულ, ზოგად განმარტებას. უკეთუ ორგანოს მხრიდან გამოკვლევას საჭიროებს დავის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანი ფაქტობრივი გარემოებები, სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას იმსჯელოს ნორმათა განმარტების სისწორეზე, რადგან სუბსუმფციის განხორციელების უპირველესი პირობა სწორედ ფაქტობრივი გარემოებების სრულყოფილი დადგენაა.
საკასაციო პალატა არ იზიარებს კასატორის მოსაზრებას, რომ არ არსებობდა სასკ-ის 32.4 მუხლის საფუძველზე საკითხის ადმინისტრაციული ორგანოსათვის დაბრუნების საფუძველი და აღნიშნავს, რომ ადმინისტრაციულ პროცესში მოქმედი ინკვიზიციურობის პრინციპის გათვალისწინებით (სასკ-ის მე-19 მუხლი) მართალია სასამართლოს აქვს შესაძლებლობა ფაქტობრივი გარემოებების სრულყოფილად გამოკვლევის მიზნით შეაგროვოს დამატებითი მტკიცებულებები, თუმცა აღნიშნული უზრუნველყოფს ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში დაშვებული ხარვეზების აღმოფხვრას და არა ორგანოში განსახორციელებელი წარმოების ჩანაცვლებას. როდესაც წარმოების ხარვეზები არსებითია, ხოლო საქმის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე რიგი გარემოებები - გამოუკვლეველი, დაუშვებელია ადმინისტრაციული ორგანოს ფუნქციების სასამართლოსათვის დელეგირება, მით უფრო რომ საკასაციო სასამართლო არ არის ფაქტობრივი გარემოებების დამდგენი სასამართლო. სასკ-ის 32.4 მუხლის მიხედვით სასამართლო დავის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნობს აქტს იმ შემთხვევაში, უკეთუ აშკარაა, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანომ საკითხის გადაწყვეტისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოების გამოკვლევის გარეშე მიიღო გადაწყვეტილება. აღნიშნულ უფლებამოსილებას სასამართლო იყენებს იმ შემთხვევაში, როდესაც სამართალწარმოების ფარგლებში ვერ ხერხდება სადავო ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება, რაც თავის მხრივ შეუძლებელს ხდის სადავო ადმინისტრაციული აქტების კანონიერებაზე მსჯელობას. „კონკურენციის შესახებ“ კანონის დაცვასა და შესრულებაზე ზედამხედველობის განმახორციელებელი ორგანო არის სსიპ კონკურენციის სააგენტო („კონკურენციის შესახებ“ კანონის მე-4 მუხ.), რომელიც ახდენს კონკურენციის შეზღუდვისა და არაკეთილსინდისიერი კონკურენციის ფაქტების გამოსავლენად სასაქონლო და მომსახურების ბაზრების მონიტორინგსა და ანალიზს, კანონმდებლობის დარღვევის ფაქტების გამოვლენას, განხილვას და კომპეტენციის ფარგლებში შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებას (საქართველოს მთავრობის 14.04.2014წ. N288 დადგენილებით დამტკიცებული „სსიპ კონკურენციის სააგენტოს დებულების“ 3.1 მუხ. „ბ“, „ე“ ქვ.პ.). აღნიშნული ფუნქციების განსახორციელებლად სააგენტო აწარმოებს საქმის მოკვლევას, რომლის ფარგლებშიც იღებს ეკონომიკური აგენტებისა და დაინტერესებული პირებისგან ინფორმაციას, ადგილზე ახდენს აგენტების შემოწმებას, საჭიროების შემთხვევაში აწყობს შეხვედრებს, ახდენს ახსნა-განმარტებების ჩამორთმევას, იწვევს ექსპერტებს, გამოითხოვს ინფორმაციას სხვადასხვა უწყებებიდან, მათ შორის საგადასახადო ორგანოებიდან (დებულების 3.2 მუხლი). ამასთანავე, სააგენტოს, როგორც ადმინისტრაციულ ორგანოს, ეკისრება სზაკ-ით განსაზღვრული ვალდებულებები, კერძოდ, მან უნდა უზრუნველყოს საქმის გარემოებათა ყოველმხრივი გამოკვლევა, ფაქტობრივი გარემოებები, რომელთაც დაეფუძნება ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილება, უნდა იყოს სათანადოდ გამოკვლეული, შესწავლილი და შეფასებული (სზაკ-ის 53.5, 96.1, 96.2 მუხ.), ამ მიზნით ორგანო გამოითხოვს დოკუმენტებს, აგროვებს ცნობებს, უსმენს დაინტერესებულ მხარეებს, ნიშნავს ექსპერტიზას, მიმართავს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სხვა ზომებს მტკიცებულებათა სრულად შეგროვების, გამოკვლევისა და შეფასების მიზნით (სზაკ-ის 97-ე მუხ.). განსახილველ შემთხვევაში სააგენტოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება მოკლებულია სარწმუნო ფაქტობრივ და სამართლებრივ დასაბუთებას.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ პარალელული ქმედების არსებობა იმთავითვე არ ადასტურებს ეკონომიკურ აგენტებს შორის მართლსაწინააღმდეგო შეთანხმებას. კონკურენციის საწინააღმდეგო შეთანხმების დადასტურებისათის მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკურ აგენტებს შორის კომუნიკაციის ფაქტის დადგენას, რისი დამადასტურებელი მტკიცებულებაც, სააგენტოს მითითებით, მას არ გააჩნია. პირდაპირი მტკიცებულებების მოუძიებლობის შემთხვევაში, აუცილებელია სახეზე იყოს არაპირდაპირ მტკიცებულებათა ისეთი ერთობლიობა, რომელიც სარწმუნოდ დაადასტურებს შეთანხმებული ქმედების არსებობას. სააგენტო აღნიშნავს, რომ ფასთა პარალელიზმის განსაკუთრებით მაღალი მაჩვენებელი შეუძლებელია გამოწვეული ყოფილიყო ბაზრის ნორმალური განვითარების პირობებში, თუმცა არ ასაბუთებს როგორ განვითარდებოდა ბაზარი შეთანხმების გამორიცხვის შემთხვევაში, როგორ ჩამოყალიბდებოდა ბაზრის სტრუქტურა, რა სახის იქნებოდა ბაზრის კონცენტრაცია ან სხვანაირად იმოქმედებდნენ თუ არა ე.წ. „ხუთეულის“ წევრები. სანამ არსებობს ეკონომიკური აგენტების ქმედებების დამაჯერებელი, ალტერნატიული ახსნა-განმარტებები, ანტიკონკურენტული შეთანხმების არსებობა დადგენილად ვერ იქნება მიჩნეული (A. Ahlström Osakeyhtiö and others v Commission, 27.09.1988), რადგან ბაზარზე, სადაც კონკურენტების ფასების მონიტორინგი მარტივად არის შესაძლებელი, ეკონომიკურ აგენტს ვერ აეკრძალება თავისი განვითარების სტრატეგია კონკურენტი აგენტების ქცევას შეუსაბამოს.
იმპორტიორთა უმრავლესობის მიერ საქმიანობის შეწყვეტა, ბაზარზე ოლიგოპოლიის ჩამოყალიბება უტყუარად აგრეთვე არ ადასტურებს შეთანხმებული ქმედების არსებობას, რადგან სააგენტოს სათანადოდ არ გამოუკვლევია რამ გამოიწვია სხვა იმპორტიორთა ბაზრიდან გასვლა. მხოლოდ ზოგადი მითითებები ბარიერების დაწესების შესახებ არ ასაბუთებს სააგენტოს მოსაზრებას, რადგან არ არის გამოკვეთილი მიზეზობრივი კავშირი შპს … კონკრეტულ ქმედებებსა და არსებული შეზღუდვების წარმოქმნას შორის, ახსნა-განმარტებები ძირითადად არ ეფუძნებიან ობიექტურ, დადასტურებად ფაქტობრივ გარემოებებს და ზოგადი ხასიათისაა, ამასთან, იმპორტის ხელშემშლელ გარემოებად ზოგ შემთხვევაში მითითებულია პრობლემები საბაჟოზე, რკინიგზაზე, საწვავის სიძვირე და სხვ., თუმცა არ არის დადგენილი თუ როგორ გამოიწვევდა შპს „…“ აღნიშნულ დაბრკოლებებს. სააგენტოს მითითებით იმპორტი გაძნელებული იყო არაერთი ქვეყნიდან და ზღვიდანაც, თუმცა დაუდგენელი რჩება რა მექანიზმების გამოყენებით შეეძლო კერძო სამართლის იურიდიულ პირს მსგავსი მასშტაბების შეზღუდვების უზრუნველყოფა. ამდენად, იმპორტის ბარიერების არსებობის დადგენის შემთხვევაში, სააგენტოს სარწმუნოდ უნდა დაესაბუთებინა ამ ბარიერების შპს „…“ ქმედებებით განპირობება, რაც არ განუხორციელებია. გასათვალისწინებელია აგრეთვე, რომ სააგენტოს მიერ ჩამორთმეულ ახსნა-განმარტებებში ეკონომიკური აგენტები არ უთითებენ იმპორტის შეზღუდვისკენ მიმართულ, შპს „…“ მიერ განხორციელებულ მართლსაწინააღმდეგო ქმედებებზე, ძირითადად მითითება ხდება ე.წ. „ხუთეულის“ სხვა წევრზე. სააგენტო თეორიულადაც ვერ ასაბუთებს მოსარჩელის ჩართულობას იმპორტის შეზღუდვაში, არ წარმოდგენილა თუნდაც არაპირდაპირი მტკიცებულებები, რომლებიც იმპორტის შეზღუდვაში შპს „…“ მონაწილეობას დაადასტურებდნენ. ამასთანავე, მართალია ანტიკონკურენტული შეთანხმების არსებობის დადგენისას, ორგანოს შეუძლია გამოიყენოს სხვა ეკონომიკურ აგენტთა ჩვენებები, თუმცა აგენტთა ჩვენებები, რომელთა სიზუსტე სადავოდ გახადა სამართალდარღვევის ჩადენაში ეჭვმიტანილმა აგენტმა, ვერ ჩაითვლება დარღვევის სარწმუნო მტკიცებულებად, თუ ის არ არის დადასტურებული სხვა მტკიცებულებებით.
სადავო აქტის მიხედვით შპს „…“ ე.წ. „ხუთეულის“ წევრებთან ერთად უარს ამბობდა მცირე ზომის ეკონომიკური აგენტებისათვის საწვავის მიწოდებაზე. აღნიშნული მტკიცების გაზიარების შემთხვევაშიც კი, დადგენას საჭიროებს ხომ არ იყო მიწოდებაზე უარი განპირობებული ობიექტური გარემოებებით, მაგ.: გადახდის წესზე, მისაწოდებელი საწვავის ღირებულებასა და ოდენობაზე შეუთანხმებლობით, დავალიანების არსებობით და სხვ.. სააგენტოს სარწმუნოდ არ დაუსაბუთებია, რომ შპს „…“ მცირე ეკონომიკური აგენტებისათვის საწვავის მიწოდებაზე უარი განაცხადა იმავე სახელშეკრულებო პირობების არსებობისას, რა პირობებითაც აწვდიდა საწვავს ე.წ. „დაკავშირებულ“ პირებს (მაგ. წინასწარი გადახდა, მისაწოდებელი საწვავის ოდენობა და სხვ.).
ამასთანავე, ე.წ. „ხუთეულის“ წევრებს შორის შეთანხმების დადასტურებულად მიჩნევა საჭიროებდა ისეთი გარემოებების შეფასებას, როგორცაა ბაზარზე ახალი ეკონომიკური აგენტის (შპს „ს…“) შემოსვლა და ე.წ. „ხუთეულის“ წევრის - შპს „რ…“ ფოთის პორტში დაბრკოლებების შექმნა.
სააგენტო აქცენტს აკეთებს აგრეთვე საწვავის ფასის მკვეთრ მატებაზე, თუმცა არ აქვს გამოკვლეული ფასის განვითარების დინამიკა მსოფლიო ბაზარზე, ასევე არ აქვს შეფასებული თანამდევი ფაქტორების (მაგ. მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისი, ლარის კურსის ცვალებადობა, 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომი) გავლენა საწვავის ფასის ფორმირებასა და იმპორტის შეფერხებაზე.
სააგენტოს მითითება შპს „…“ მიერ კონკურენციისაგან თავშეკავების შესახებ ასევე არ არის სათანადოდ დასაბუთებული, რადგან სააგენტო ყურადღებას ამახვილებს მხოლოდ საწვავის იმპორტის შედარებით ხელსაყრელ პირობებზე, თუმცა არ დასტურდება ისეთი გარემოებების გათვალისწინება, როგორიცაა ყოველწლიური მოგების ოდენობა, აქტიური მომხმარებლების რაოდენობა და ზრდის ტენდენცია, პოტენციურ მომხმარებელთა რიცხვი, მომხარებელთა დამოკიდებულება კომპანიის მიმართ, აგს-ების ქსელის გაფართოების შემთხვევაში არსებული ეკონომიკური რისკები და სხვ.. სააგენტო სარწმუნოდ ვერ ასაბუთებს აგს-ების ქსელის გაფართოებაზე უარის სწორედ კონკურენციისაგან თავის შეკავებით განპირობებას. საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული თავისუფალი მეწარმეობის პრინციპი (30.2 მუხ.) გულისხმობს არა მხოლოდ სამეწარმეო საქმიანობის მონაწილეთათვის ბაზარზე მოქმედებისა და განვითარების თანაბარი პირობების დადგენას, არამედ აგრეთვე მეწარმეთათვის თავისუფლების მინიჭებას, კანონით დადგენილ ფარგლებში თავად განსაზღვრონ საქმიანობის შინაარსი, ფორმა, განვითარების მიმართულება, მოცულობა, მიღებული სარგებლის ათვისების გზები, ეკონომიკური რისკის გაწევის მიზანშეწონილობა და სხვ.. ამდენად, განსახილველ შემთხვევაში შპს „…“ მიერ აგს-ების რაოდენობის გაზრდაზე უარს შესაძლოა ჰქონდეს არაერთი დამაჯერებელი, ლეგიტიმური ახსნა, რაც სათანადო მტკიცებულებების არარსებობის პირობებში ფაქტობრივად და სამართლებრივად არასაკმარისად დასაბუთებულს ხდის სააგენტოს მითითებას შპს „…“ მიერ კონკურენციისგან თავის შეკავების შესახებ.
საქმის მასალებით დასტურდება, რომ შპს „…“ ქველიცენზიის ხელშეკრულებები აქვს დადებული სხვადასხვა მეწარმეებთან. ხელშეკრულებების თანახმად, ქველიცენზიანტებმა სათანადო, ფიქსირებული საზღაურის გადახდის სანაცვლოდ შეიძინეს უფლება შპს „…“ სასაქონლო ნიშნის გამოყენების შესახებ, მათ აიღეს ვალდებულება შპს „…“ მიერ დადგენილ საფირმო სტილთან შესაბამისობაში მოაწყონ აგს და გამოიყენონ სასაქონლო ნიშანი, გაწიონ მომხმარებელთა იმ ხარისხის მომსახურება, რომელიც არ ჩამორჩება შპს „…“ მიერ გაწეული მომსახურების ხარისხს და შეესაბამება ლიცენზიარის მიერ განსაზღვრულ სტანდარტს, ხელშეკრულებებით დადგინდა, რომ ქველიცენზიანტების მიერ აღნიშნული კომპონენტების დაცვის შემოწმებას უზრუნველყოფს შპს „…“ . ხელშეკრულებების მიხედვით, საწვავის ხარისხის შეუსაბამობის გამოვლენის შემთხვევაში, ლიცენზიანტი ვალდებულია აღნიშნულის შესახებ, აგრეთვე ხარვეზის გამოსწორების საშუალებებისა და ვადების შესახებ დაუყონებლივ შეატყობინოს შპს „…“, ხოლო საწვავის ან მომსახურების ხარვეზის შესახებ ინფორმაციის გავრცელების შემთხვევაში, ლიცენზიანტი ვალდებულია უზრუნველყოს ლიცენზიარის საქმიანი რეპუტაციის აღდგენა მხოლოდ შპს „…“ შეთანხმებული ფორმით და შინაარსით. ასევე შპს „…“ უნდა შეთანხმდეს ლიცენზიანტის მიერ ჩასატარებელი სარეკლამო აქციები, რეკლამის ფორმა, ხერხი და სხვ. ხელშეკრულებები არ შეიცავს დებულებებს ლიცენზიანტების მიერ საწვავის გასაყიდი ფასის ფიქსირების, შპს „…“ ქსელში არსებულ ფასთან იდენტურობის საჭიროების შესახებ. ხელშეკრულებებით დადგენილია მხოლოდ გასაყიდი საწვავის ხარისხისა და გაწეული მომსახურების სტანდარტის კონტროლის შესაძლებლობა. სააგენტო, ეკონომიკურ აგენტთა ახსნა-განმარტებების საფუძელზე უთითებს, რომ მართალია ხელშეკრულება არ შეიცავს დებულებებს ფასის ფიქსირების შესახებ, თუმცა შპს „…“ და ლიცენზიანტებს შორის სატელეფონო საუბრებით იდენტურ გასაყიდ ფასზე შეთანხმება არც ერთ მხარეს არ უარუყვია, რაც დამოუკიდებლად წარმოადგენს კონკურენციის შემზღუდველ ქმედებას, ლიცენზიანტს დამოუკიდებლად უნდა შეეძლოს მის მიერ გასაყიდი პროდუქტის ფასის განსაზღვრა. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საქართველოს მთავრობის 03.12.2010წ. N1551 დადგენილებით დამტკიცებული „კონკურენციის პოლიტიკის ყოვლისმომცველი სტრატეგიის“ მიხედვით კონკურენციის სფეროს განვითარება ორიენტირებულია ევროკავშირისა და საერთაშორისო სტანდარტებზე. ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს განმარტების თანახმად, ზოგადად, შეთანხმებები, რომლითაც მიმწოდებელი განსაზღვრავს საცალო ფასს ან ადგენს მინიმალურ სარეალიზაციო ფასს არ სარგებლობს აკრძალვისგან გათავისუფლებით, თუმცა გაყიდვის მინიმალური ფასის პირდაპირი ან არაპირდაპირი ფიქსირების შემთხვევაში, ანტიკონკურენციული ქმედების დასადგენად, სახელშეკრულებო ვალდებულებების ეკონომიკური და სამართლებრივი კონტექსტის მხედველობაში მიღებით, უნდა განისაზღვროს რამდენად ზღუდავს ვალდებულებები გადამყიდველს, რამდენად დგინდება შეთანხმებით ბაზარზე კონკურენციის შეზღუდვის მიზანი და შესწევს თუ არა შეთანხმებას უნარი გავლენა მოახდინოს სავაჭრო ურთიერთობებზე (Pedro IV Servicios SL v Total España SA, С-260/07, 02.04.2009 ). შეფასებას საჭიროებს აგრეთვე ის, თუ რამდენადაა გადამყიდველი დამოუკიდებელი ეკონომიკური აგენტი, ამასთანავე ორი მხარის ფორმალური სხვაობა არ არის საკმარისი, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკური ერთიანობის მახასიათებელს, გადამყიდველებმა, როგორც ეკონომიკურმა აგენტებმა, შესაძლოა დაკარგონ იდენტობა თუ ისინი არ წევენ სათანადო რისკებს და ფუნქციონირებენ როგორც ძირითადი ეკონომიკური აგენტის დამხმარე ორგანოები. გადამწყვეტი ფაქტორი არის პრინციპალთან დადებული ხელშეკრულება, სადაც მითითებულია მესამე პირებზე საქონლის გაყიდვასთან დაკავშირებული კომერციული და ფინანსური რისკების შესახებ (Confederación Española de Empresarios de Estaciones de Servicio v. Compañía Española de Petróleos SA, C-217/05, 14.12.2006). ამასთანავე, „კონკურენციის შესახებ“ კანონით (მე-8, მე-9 მუხ.), საქართველოს მთავრობის 01.09.2014წ. N526 დადგენილებით დამტკიცებული „კონკურენციის შემზღუდველი ხელშეკრულების აკრძალვიდან გამონაკლისებით“ განსაზღვრულია ისეთი შეთანხმებები, რომლებიც შესაძლოა ზღუდავდნენ კონკურენციას, თუმცა მაინც არ დაექვემდებარონ აკრძალვას წარმოების და მიწოდების გაუმჯობესების, ტექნიკური პროგრესის ხელშეწყობის, მომხმარებელთა კეთილდღეობის ზრდის და საბაზრო წილის გათვალისწინებით, დარღვევათა მცირე მნიშვნელობის გამო. განსახილველ შემთხვევაში სააგენტოს სათანადოდ არ გამოუკვლევია საქმის გარემოებები, ფასის ფიქსირებაზე შეთანხმების არსებობის დადასტურების შემთხვევაში, არ შეუფასებია სასაქონლო ნიშნით სარგებლობის უფლების გადაცემის შედეგად წარმოშობილი ურთიერთობის სპეციფიკა, ხელშეკრულების პირობები, მხარეთა შორის ეკონომიკური რისკის განაწილების წესი, ლიცენზიარისა და ლიცენზიანტის ეკონომიკური ერთიანობა, ვერტიკალური ინტეგრაციის ხარისხი, ბაზრის განვითარებაზე, მომხმარებელთა უფლებებზე ზემოქმედება, არ დაუდგენია კონკურენციის შეზღუდვის მიზნის არსებობა, ფასის ფიქსირებით გადამყიდველის შეზღუდვის ფარგლები და სხვა, საკითხის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანი, გარემოებები.
ამდენად, საკასაციო პალატა იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებას, რომ სადავო აქტი გამოცემულია საქმის გარემოებათა სათანადო გამოკვლევის გარეშე, ორგანო ვალდებულია საკითხის ხელახალი განხილვისას იმსჯელოს სააპელაციო და საკასაციო სასამართლოების მიერ მითითებულ გარემოებებზე, მოიძიოს დამატებითი მტკიცებულებები, ყოველმხრივ, სრულად და ობიექტურად შეაფასოს ისინი და მხოლოდ ამის შემდგომ გადაწყვიტოს სადავო საკითხი. სააგენტოს გადაწყვეტილება სახდელის დაკისრების შესახებ უნდა ეფუძნებოდეს არა დაშვებებსა და ვარაუდებს, არამედ წარმოების ფარგლებში მოპოვებულ საკმარის მტკიცებულებათა ერთობლიობას, დამაჯერებელ დასკვნებს, რადგან სათანადო მტკიცებულებების არარსებობის შემთხვევაში ეჭვი კონკურენციის საწინააღმდეგო ქმედების ჩადენაში უნდა გადაწყდეს სავარაუდო სამართალდამრღვევის სასარგებლოდ ("Eturas" UAB and Others v Lietuvos Respublikos konkurencijos taryba, C-74/14, 21.01.2016). ამასთანავე, არ გამოირიცხება ორგანოს შესაძლებლობა მის ხელთ არსებული ფრაგმენტული და ცალკეული მტკიცებულებები შეავსოს გარკვეული ვარაუდებით, თუმცა ასეთ პირობებში, კონკურენციის შემზღუდავი ქმედების/შეთანხმების არსებობა შესაძლოა დადგინდეს მხოლოდ სხვა ალტერნატიული ახსნის არაარსებობის შემთხვევაში (Aragonesas Industrias y Energia, SAU v. Commission, T-348/08, 25.10.2011). განსახილველ საქმეზე, სააგენტომ სათანადოდ ვერ დაადასტურა, რომ ბაზარზე განვითარებული მოვლენები მხოლოდ არამართლზომიერ შეთანხმებას, კონკურენციის წესების დარღვევას შეეძლო გამოეწვია.
საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს აგრეთვე იმ გარემოებაზე, რომ საქართველოში ანტიმონოპოლიური რეგულირება შემოღებულ იქნა 1992 წელს სახელმწიფო საბჭოს დეკრეტით „მონოპოლიური საქმიანობის შეზღუდვისა და კონკურენციის განვითარების შესახებ“, 1996 წელს მიღებულ იქნა „მონოპოლიური საქმიანობისა და კონკურენციის შესახებ“ კანონი, რომელიც 2005 წელს გაუქმებულ იქნა „თავისუფალი ვაჭრობისა და კონკურენციის შესახებ“ კანონით (ძალადაკარგულია ამჟამად მოქმედი „კონკურენციის შესახებ“ კანონით). აღნიშნული კანონის ერთ-ერთ ძირითად მიზანს წარმოადგენდა კორუფციის საფრთხის შემცირება და შედეგად, ბაზრის მონაწილეთათვის თანაბარი პირობების შექმნა (მე-3 მუხ.), კანონი ძირითადად ორიენტირებული იყო სახელმწიფო დახმარების გაცემის რეგულირებაზე, ადმინისტრაციული ორგანოების ქცევის მოწესრიგებაზე (მე-7 - მე-10, მე-13 მუხ.), კანონი თითქმის არ შეიცავდა დებულებებს ეკონომიკური აგენტებისათვის დაშვებული ან აკრძალული ქმედებების თაობაზე. კანონში იყო მხოლოდ ზოგადი მითითება კანონდამრღვევი პირისათვის დისციპლინური, ადმინისტრაციული ან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობის შესახებ (მე-14 მუხ.). ამავე პერიოდში მოქმედი რედაქციით ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი ითვალისწინებდა თავისუფალი ვაჭრობისა და კონკურენციის სააგენტოს თანამდებობის პირთა მიწერილობის შეუსრულებლობის და სააგენტოსათვის კანონმდებლობით განსაზღვრული ინფორმაციის მიუწოდებლობისათვის ჯარიმის დაკისრებას, რომლის ოდენობა არ აჭარბებდა 3000 ლარს (1592, 1593 მუხ.). უფლებამოსილი პირის მიერ შედგენილი სამართალდარღვევის ოქმის საფუძველზე საქმეებს განიხილავდა სასამართლო (208-ე მუხ.). კანონმდებლობაში არ იყო ფორმულირებული კონკურენციის საწინააღმდეგო ქმედებათა კონკრეტული შემადგენლობები იმ სახით, რა სახითაც ამჟამად მოქმედ მოწესრიგებაში ვხვდებით. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის თანახმად, სამართალდარღვევის ჩამდენმა პასუხი უნდა აგოს სამართალდარღვევის ჩადენის დროს და ადგილას მოქმედი კანონმდებლობის საფუძველზე, აქტებს, რომლებიც აწესებენ ან აძლიერებენ პასუხისმგებლობას ადმინისტრაციული სამართალდარღვევებისათვის, უკუქცევითი ძალა არა აქვთ (მე-9 მუხ.), ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად (გადაცდომად) ჩაითვლება მხოლოდ ის მოქმედება ან უმოქმედობა, რომლისთვისაც კანონმდებლობით გათვალისწინებულია ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა (მე-10 მუხ.). ამდენად, კონკრეტული ქმედებისათვის საჯარიმო სანქციის დაკისრება შესაძლებელია კანონის ძალაში შესვლიდან. აღნიშნულ დანაწესს არ ცვლის ის გარემოება, რომ დარღვევას დენადი ხასიათი ჰქონდა. განსახილველ შემთხვევაში გასულ პერიოდს მნიშვნელობა აქვს იმის დასადგენად, თუ რა მდგომარეობა იყო შექმნილი კანონის ძალაში შესვლის მომენტისათვის. ამასთანავე, იმის გათვალისწინებით, რომ „კონკურენციის შესახებ“ კანონი ადგენს 3-წლიან ხანდაზმულობის ვადას, ხოლო სადავო აქტი 14.07.2015წ. გამოიცა, დადგენას საჭიროებს ის პერიოდი, რომლის მიმართ დგინდება მონოპოლიური კანონმდებლობის მოთხოვნების დარღვევა. მნიშვნელოვანია აგრეთვე ის გარემოებაც, რომ სადავო აქტით დაკისრებული სახდელის საფუძვლად მითითებულია „კონკურენციის შესახებ“ კანონის მე-7 მუხლის აქტის გამოცემის დროს მოქმედი რედაქცია, ამასთანავე, მე-7 მუხლი მოცემული რედაქციით ჩამოყალიბდა 21.03.2014 წ. N2159 კანონით განხორციელებული ცვლილებების შედეგად (ამოქმედდა 2014 წლის 31 მარტიდან), რამაც შინაარსობრივად არსებითად შეცვალა ნორმის რედაქცია. ამდენად, სააგენტომ სათანადოდ უნდა განსაზღვროს შესამოწმებელი პერიოდი, გამოსაყენებელი კანონმდებლობა, დაადგინოს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივი გარემოებები, დაადასტუროს სამართალდარღვევის განგრძობადობა და მხოლოდ აღნიშნულის შემდეგ მოახდინოს ნორმის შეფარდება.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, პალატა მიიჩნევს, რომ კასატორის მიერ მითითებული გარემოებები არ ქმნის საკასაციო საჩივრის დასაშვებად ცნობის საფუძველს. საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ საკასაციო საჩივარს არ გააჩნია წარმატების პერსპექტივა. ამდენად, არ არსებობს საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით რეგლამენტირებული არც ერთი საფუძველი, რის გამოც სსიპ კონკურენციის სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ უნდა იქნეს დაშვებული განსახილველად.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლით, 34-ემუხლის მე-3 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 401-ე მუხლით და
დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. სსიპ კონკურენციის სააგენტოს საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნეს დაუშვებლად;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 26.04.2017წ. გადაწყვეტილება;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.

თავმჯდომარე ნ. სხირტლაძე

მოსამართლეები: მ.ვაჩაძე

ვ. როინიშვილი