საქართველოს უზენაესი სასამართლო
გ ა დ ა წ ყ ვ ე ტ ი ლ ე ბ ა
საქართველოს სახელით

Nბს-1235(კ-19) 28 მაისი, 2021 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:

ნინო ქადაგიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ქეთევან ცინცაძე, ნუგზარ სხირტლაძე


საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორი (მოსარჩელე) - შპს „...ა“

მოწინააღმდეგე მხარეები (მოპასუხეები) - სსიპ ჯანმრთელობის ეროვნული სააგენტო, სსიპ სამედიცინო და ფარმაცევტული საქმიანობის რეგულირების სააგენტო (სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს უფლებამონაცვლეები)

დავის საგანი - ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების ბათილად ცნობა

გასაჩივრებული განჩინება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 12.04.2019წ. განჩინება


აღწერილობითი ნაწილი:

12.03.2018წ. შპს „...ამ“ სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას, მოპასუხე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიმართ, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის 04.06.2015წ. N04-156/ო ბრძანებით შექმნილი სათათბირო ორგანოს (კომისიის) 23.01.2018წ. N23/01/2018 საოქმო გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის მოთხოვნით. თბილისის საქალაქო სასამართლოს 14.03.2018წ. განჩინებით შპს „...ის“ სარჩელი განსჯადობით გადაეგზავნა გორის რაიონულ სასამართლოს. გორის რაიონული სასამართლოს 26.06.2018წ. სასამართლო სხდომაზე დაზუსტდა სასარჩელო მოთხოვნები და საბოლოოდ მოთხოვნილ იქნა ჯარიმის დაკისრების შესახებ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 16.11.2017წ. N2017/16/11/02 შემოწმების აქტისა და შპს „...ის“ ადმინისტრაციული საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის 04.06.2015წ. N04-156/ო ბრძანებით შექმნილი სათათბირო ორგანოს (კომისიის) 23.01.2018წ. N23/01/2018 საოქმო გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა.

მოსარჩელე არ ეთანხმება საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში შპს „...ის“ 2013 წლის 28 თებერვლიდან 2017 წლის 22 მაისამდე პერიოდში შემოწმების შედეგებს და აღნიშნავს, რომ შემოწმებისას გამოვლენილი დარღვევების უმეტესობა უკავშირდება 2013-2014 წლებს. მითითებულ პერიოდში საყოველთაო ჯანდაცვის ელექტრონული პორტალი მუშაობდა შეფერხებით, რამაც გამოიწვია ბენეფიციართა ხარვეზებით რეგისტრაცია. დღევანდელი მდგომარეობით, პორტალზე უკვე შეუძლებელია ბენეფიციარის ძირითად კონტიგენტში დარეგისტრირება, თუ მისი ფაქტობრივი მისამართი სოფელშია. აღნიშნული კიდევ ერთხელ ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ გასულ პერიოდში პორტალი მუშაობდა ხარვეზებით, რაც მოგვიანებით გაასწორა სააგენტომ. ცვლილების შემდეგ, პროგრამაში აღარ არსებობს ე.წ. „კომენტარის ველი“, რაც იწვევდა ბენეფიციართა ხარვეზით დარეგისტრირებას. მართალია, სააგენტოს მოსაზრებით, პროგრამული ცვლილება უკავშირდებოდა „კომენტარის ველის“ გაუქმებას და არა ხარვეზის გასწორებას, თუმცა ფაქტია, რომ პროგრამული ხარვეზის გამოსწორების შემდეგ, დარღვევები მინიმუმამდე იქნა დაყვანილი, რაც ადასტურებს, რომ ბენეფიციართა არასწორად რეგისტრაცია არ უკავშირდებოდა მხოლოდ სამედიცინო დაწესებულებების მექანიკურ შეცდომას.

მოსარჩელის განმარტებით, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოსა და შპს „...ას“ შორის, საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებული „საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის“ ფარგლებში წარმოშობილია სახელშეკრულებო ურთიერთობა. აღნიშნული „პროგრამის“ 19.14 მუხლში საქართველოს მთავრობის 07.02.2014წ. N134 დადგენილებით შეტანილი ცვლილებით ცალმხრივად გაუარესდა შპს „...ის“, როგორც სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებლის მდგომარეობა, კერძოდ, მითითებული მუხლით, თუ დაწესებულება დაფინანსებას იღებს გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით), ზედამხედველობის ნებისმიერ ეტაპზე: ა) ბენეფიციარის რეგისტრაციის (მ.შ., მკაცრი აღრიცხვის ფორმების წარმოების) წესების დარღვევის გამო, საჯარიმო სანქციების ოდენობა ანაზღაურებულ შემთხვევებზე განისაზღვრება ამ ბენეფიციარზე დარღვევით რეგისტრაციის მთელ პერიოდში ანაზღაურებული თანხის ორმაგი ოდენობით, ხოლო ასანაზღაურებელი შემთხვევების დროს - პროგრამით გათვალისწინებული თანხის ორმაგი ოდენობით. ამდენად, მითითებული მუხლიდან გამომდინარე, ჯარიმის ოდენობა არის ბიუჯეტში აღსადგენი თანხის 200%, რაც ცხადყოფს იმ ფაქტს, რომ ჯარიმა შეუსაბამოდ მაღალია და ზიანს აყენებს მიმწოდებელს. მოსარჩელე მიუთითებს სამოქალაქო კოდექსის 417-418-ე, 115-ე, 361-ე მუხლებზე და ყურადღებას ამახვილებს კანონმდებლობით სასამართლოსთვის მინიჭებულ შესაძლებლობაზე, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, იმსჯელოს შეუსაბამოდ მაღალი პირგასამტეხლოს შემცირების შეაძლებლობაზე.

გორის რაიონული სასამართლოს 26.06.2018წ. გადაწყვეტილებით შპს „...ის“ სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა შპს „...ამ“.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 12.04.2019წ. განჩინებით არ დაკმაყოფილდა შპს „...ის“ სააპელაციო საჩივარი, უცვლელად დარჩა გორის რაიონული სასამართლოს 26.06.2018წ. გადაწყვეტილება.

სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 12.04.2013წ. N04-185/ო ბრძანებით დამტკიცებული, მიმწოდებლის მიერ საანგარიშო პერიოდში გაწეული გეგმიური ამბულატორიული მომსახურების ამსახველი, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოში წარსადგენი ელექტრონული ანგარიშგების ფორმის მიხედვით, ,,ძირითადი კონტიგენტის’’ რაოდენობაში იწერება დაწესებულებაში დარეგისტრირებული ბენეფიციარების ჯამური რაოდენობა, რომლის საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში ამბულატორიული მომსახურეოების მისაღებად სამედიცინო დაწესებულებაში რეგისტრაციაზე მოსარგებლის თანხმობის ფორმაში დაფიქსირებული ფაქტობრივი მისამართი მდებარეობს ქალაქში ან დაბაში, ხოლო ,,დამატებითი კონტიგენტის’’ რაოდენობაში - სამედიცინო დაწესებულებაში რეგისტრაციაზე მოსარგებლის თანხმობის ფორმაში დაფიქსირებული ფაქტობრივი მისამართი მდებარეობს სოფელში. სააპელაციო პალატამ დადგენილად მიიჩნია, რომ შპს "...ის" გორის N... ფილიალში 2013 წლის 28 თებერვლიდან 2017 წლის 22 მაისამდე პერიოდში, 533 შემთხვევაში ,,ძირითად კონტიგენტში’’ დარეგისტრირებული პაციენტების ფაქტობრივ მისამართად დაფიქსირებული იყო „სოფელი“. ამდენად, მითითებული პირები რეგისტრირებულნი უნდა ყოფილიყვნენ არა ,,ძირითად’’, არამედ ,,დამატებით’’ კონტიგენტში. არასწორი ქმედების შედეგად, შპს ,,...ამ’’ სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ზედმეტად მიიღო 9 577,65 ლარი.

სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ 2014 წლის 7 თებერვლის ცვლილებამდე მოქმედი რედაქციის ,,საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის” 19.14 მუხლის თანახმად, თუ დაწესებულება დაფინანსებას იღებდა გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით), რევიზიისას გამოვლენილი დარღვევების შემთხვევაში საჯარიმო სანქციების ოდენობა განისაზღვრებოდა თითოეულ შემთხვევაზე შესაბამის თვეში ასანაზღაურებელი თანხის 0,5%-ით, მაგრამ არაუმეტეს თვეში ჯამურად 3 000 ლარისა. 07.02.2014წ. განხორციელებული ცვლილების შემდეგ, „პროგრამის” 19.14 მუხლი ჩამოყალიბდა შემდეგნაირად: თუ დაწესებულება დაფინანსებას იღებს გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით), რევიზიისას გამოვლენილი დარღვევების შემთხვევაში საჯარიმო სანქციების ოდენობა განისაზღვრება თითოეულ შემთხვევაზე შესაბამის თვეში ასანაზღაურებელი თანხის ორმაგი ოდენობით. 23.02.2015წ. კვლავ შევიდა ცვლილება „პროგრამის“ 19.14 მუხლში და ჩამოყალიბდა შემდეგნაირად: თუ დაწესებულება დაფინანსებას იღებს გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით), ზედამხედველობის ნებისმიერ ეტაპზე გამოვლენილი დარღვევების შემთხვევაში საჯარიმო სანქციების ოდენობა განისაზღვრება თითოეულ შემთხვევაზე შესაბამის თვეში ასანაზღაურებელი თანხის ორმაგი ოდენობით. ამასთან, 01.02.2017წ. ჩამოყალიბებული რედაქციით, 19.14 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, თუ დაწესებულება დაფინანსებას იღებს გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით), ზედამხედველობის ნებისმიერ ეტაპზე ბენეფიციარის რეგისტრაციის (მ.შ., მკაცრი აღრიცხვის ფორმების წარმოების) წესების დარღვევის გამო, საჯარიმო სანქციების ოდენობა ანაზღაურებულ შემთხვევებზე განისაზღვრება ამ ბენეფიციარზე დარღვევით რეგისტრაციის მთელ პერიოდში ანაზღაურებული თანხის ორმაგი ოდენობით; ხოლო ასანაზღაურებელი შემთხვევების დროს − პროგრამით გათვალისწინებული თანხის ორმაგი ოდენობით.

სააპელაციო სასამართლომ საქმის მასალებით დადგენილად მიიჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ზედმეტად მიღებულმა თანხამ შეადგინა 9 577,65 ლარი, ხოლო აღნიშნულ თანხაზე დარიცხულმა ჯარიმის ოდენობამ შეადგინა 15 101,47 ლარი, საიდანაც 10,19 ლარი წარმოადგენს 2013 წლის მარტიდან 2014 წლის იანვრის ჩათვლით დარიცხულ ჯარიმას, ხოლო 15 091,28 ლარი - 2014 წლის თებერვლიდან 2017 წლის აპრილის ჩათვლით დარიცხულ ჯარიმას (სულ - 24 679,12 ლარი).

სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 361.2 მუხლის თანახმად, ვალდებულება უნდა შესრულდეს ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად, დათქმულ დროსა და ადგილას. მოცემულ შემთხვევაში, შპს "...ის" გორის N... ფილიალში 2013 წლის 28 თებერვლიდან 2017 წლის 22 მაისამდე პერიოდში გამოვლენილ 533 შემთხვევაში, „ძირითად კონტიგენტში“ დარეგისტრირებული პაციენტების ფაქტობრივ მისამართად დაფიქსირებული იყო „სოფელი“, თუმცა მითითებული პირები რეგისტრირებულნი უნდა ყოფილიყვნენ არა ,,ძირითად’’, არამედ ,,დამატებით’’ კონტიგენტში. არ უნდა იქნეს გაზიარებული მოსარჩელის არგუმენტი იმასთან დაკავშირებით, რომ მითითებულ 533 შემთხვევაში, ,,შეცდომა’’ მოხდა საყოველთაო ჯანდაცვის ელექტრონული საქმის წარმოების პროგრამული ხარვეზით. ელექტრონული საქმის წარმოების თავისებურებიდან, კომპიუტერული პროგრამირების სირთულისა და ახალი ტექნოლოგიური ინოვაციების შექმნისას არსებული პრობლემებიდან გამომდინარე, შესაძლოა, მართლაც წარმოიშვას პროგრამული ხარვეზი (მით უფრო მისი დანერგვის საწყის ეტაპზე) და შესაბამისი ხარვეზის არსებობის დამტკიცება მომხმარებლის მხრიდან გართულებული იყოს, თუმცა შპს ,,...ას’’ არ წარმოუდგენია რაიმე სახის მტკიცებულება იმასთან დაკავშირებით, რომ გამოვლენილი დარღვევების უმეტესობის 2013-2014 წლებში დაშვების დადასტურების მიზნით, პროგრამულ ხარვეზთან დაკავშირებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოში წარდგენილ იქნა წერილობითი პრეტენზია.

სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ ,,ძირითად კონტიგენტში’’ ბენეფიციართა რეგისტრაციით სახელმწიფო ბიუჯეტიდან კლინიკისათვის ყოველთვიურად უფრო მეტი თანხის გადაცემა ხდებოდა, ვიდრე ეს ხდება ,,დამატებითი კონტიგენტის’’ შემთხვევაში, ნაკლებად სარწმუნოდ უნდა იქნეს მიჩნეული, რომ 533 შემთხვევა მექანიკური შეცდომით იყო გამოწვეული. თუნდაც მექანიკური შეცდომით ,,ძირითად კონტიგენტში’’ ბენეფიციართა არასწორი რეგისტრაცია არ გამორიცხავს შპს ,,...ის’’ ბრალეულობას და არ აქარწყლებს მის პასუხისმგებლობას ჩადენილ დარღვევასთან მიმართებაში, რამდენადაც საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას გაუფრთხილებლობით მიყენებული ზიანისთვისაც (992-ე მუხლი). მოცემულ შემთხვევაში, არ დასტურდება, რომ მითითებული 533 შემთხვევა გამოწვეული იყო საყოველთაო ჯანდაცვის ელექტრონული საქმის წარმოების პროგრამული ხარვეზით ან იმგვარი ,,მექანიკური შეცდომით’’, რაც გამორიცხავდა შპს ,,...ის’’ ბრალეულობას ჩადენილ ქმედებაში. სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, მდგომარეობას ვერ შეცვლის მხარეთა მიერ მითითებული ის გარემოება, რომ შპს ,,...ას’’ შემოწმებულ პერიოდში ,,დამატებით კონტიგენტში’’ რეგისტრირებული ჰყავდა ბენეფიციართა მცირე რაოდენობა, რომლებიც განეკუთვნებიან ,,ძირითად კონტიგენტში’’ დასარეგისტრირებელ პირებს და ამის გამო, მოსარჩელეს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან კაპიტაციის გზით მიღებული აქვს ნაკლები დაფინანსება. ეს საკითხი ცალკე მსჯელობის საგანია და ამგვარი შემთხვევების არსებობა არ ადასტურებს მითითებული 533 ფაქტის მართლზომიერებას ან გამორიცხავს შპს ,,...ის’’ ბრალეულობას ჩადენილ დარღვევებში. დასახელებულ დარღვევებზე 2014 წლის თებერვლიდან პასუხისმგებლობა გამკაცრდა. იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ კლინიკა ცალკეულ პირებზე სახელმწიფო ბიუჯეტიდან კაპიტაციის გზით (ანუ ყოველთვიურად) იღებდა დაფინანსებას (მიუხედავად იმისა, რეალურად მიიღებდა თუ არა ბენეფიციარი მომსახურებას), საჯარიმო თანხის გადაანგარიშება და დაკისრება 2014 წლის თებერვლამდე არასწორად რეგისტრირებულ ბენეფიციარებზე, მიღებულ თანხებზე ჯარიმის გაორმაგებული ოდენობით, 2014 წლის თებერვლიდან, კანონიერია.

სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ,,საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის” 20.1 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტიდან გამომდინარე, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო, როგორც პროგრამის ადმინისტრირებაში მონაწილე სახელმწიფო დაწესებულება, უფლებამოსილი იყო, საჯარიმო სანქცია დაეკისრებინა შპს ,,...ისათვის’’. დაკისრებული ჯარიმის (პირგასამტეხლოს) ოდენობასთან დაკავშირებით სასამართლომ მიუთითა სამოქალაქო კოდექსის 416-420-ე მუხლებზე და აღნიშნა, რომ მიუხედავად ხელშეკრულების მხარეთა თავისუფლებისა, თავად განსაზღვრონ პირგასამტეხლოს ოდენობა, სასამართლო უფლებამოსილია, შეამციროს შეუსაბამოდ მაღალი პირგასამტეხლო. სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, ,,საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის” 19.14 მუხლში 07.02.2014წ. ცვლილებით განსაზღვრული პირგასამტეხლოს ოდენობა - თითოეულ შემთხვევაზე შესაბამის თვეში ასანაზღაურებელი თანხის ორმაგი ოდენობა, მოცემულ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არის შეუსაბამოდ მაღალი და არ მოითხოვს მისი გონივრული შესაბამისობის დადგენას ძირითად სახელშეკრულებო ვალდებულებასთან მიმართებაში. კანონმდებლობით, შეთანხმებული პირგასამტეხლო შესაძლებელია აღემატებოდეს მოსალოდნელ ზიანს, მაგრამ ამით არ უნდა დაირღვეს ხელშეკრულების პირობების სამართლიანობის პრინციპები და დაუსაბუთებლად შეიზღუდოს პირის კანონიერი ინტერსები. იმ პირობებში, როდესაც მოსარჩელე წლების განმავლობაში დაფინანსებას იღებს კაპიტაციით და სანქციის ოდენობა განსაზღვრულია კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით - ,,საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით”, დაკისრებული ჯარიმის ოდენობა განსახილველ შემთხვევაში არ არის შეუსაბამოდ მაღალი. ჯარიმის 15 101,47 ლარით განსაზღვრა უკიდურესად მძიმე და შეუსაბამოდ არათანაბარ სამართლებრივ თუ უფლებრივ საზღვრებში, კაბალურ მდგომარეობაში არ აყენებს მოსარჩელეს. შესაბამისად, არ არსებობს მისი შემცირების ფაქტობრივი საფუძველი.

სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ კეთილსინდისიერების პრინციპი არის როგორც ნორმატიული, ისე სუბიექტური ნების განმარტების ინსტრუმენტი, რაც, თავის მხრივ, გულისხმობს იმასაც, რომ, მართალია, კონტრაჰენტის ქცევა უნდა შეესაბამებოდეს ფორმალურად მოქმედ მატერიალურ სამართალსა თუ კონტრაქტის პირობებს, მაგრამ მისი განხორციელება კონკრეტულ შემთხვევებში არ უნდა იყოს უსამართლო ან/და არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს მეორე მხარის საფუძვლიან ნდობას. კეთილსინდისიერების პრინციპი ძირითადად გულისხმობს იმას, რომ კონტრაჰენტმა მხედველობაში მიიღოს მეორე მხარის ინეტერესები. მოცემულ შემთხვევაში, არსებობს მოპასუხისათვის პირგასამტეხლოს დაკისრების როგორც მატერიალური, ისე ფორმალური საფუძველი. ,,საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით’’ განსახორციელებელი ღონისძიებების მნიშვნელობის, ასევე ამ პროცესში მონაწილე პირთა კანონიერი ინტერესებისა და უფლებების გათვალისწინებით, პირგასამტეხლოს ოდენობა - 15 101,47 ლარი არ არის შეუსაბამოდ მაღალი.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 12.04.2019წ. განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა შპს „...ამ“. კასატორმა გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.

კასატორის განმარტებით, მოცემულ შემთხვევაში, სადავოა არა ელექტრონულ პროგრამაში 533 შემთხვევის ხარვეზით რეგისტრაციის ფაქტი, არამედ ამ შემთხვევათა ხარვეზით დარეგისტრირების მიზეზი, რამდენადაც ბენეფიციართა არასწორად დარეგისტრირება გამოწვეული იყო პროგრამული ხარვეზით. პროგრამის გამართულად ფუნქციონირების ვალდებულება ეკისრება მის განმახორციელებელს - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 361-ე მუხლის თანახმად, ყოველი შესრულება გულისხმობს ვალდებულების არსებობას. ვალდებულება უნდა შესრულდეს ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად, დათქმულ დროსა და ადგილას. შპს „...ამ“ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს აცნობა, რომ დარღვევების უმეტესი ნაწილი (სულ 533 შემთხვევა, საიდანაც 505 შემთხვევა უკავშირდება 2013 წელს რეგისტრირებულ ბენეფიციარს) დაფიქსირდა 2013-2014 წლებში. 2013 წელს განხორციელდა სამედიცინო დაწესებულებების, მათ შორის, შპს „...ის“ მიმწოდებლის სტატუსით რეგისტრაცია საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში. აღნიშნული პერიოდისთვის, მისამართის შეყვანისას საყოველთაო ჯანდაცვის ელექტრონული პროგრამა უმეტეს შემთხვევაში, ავტომატურად არეგისტრირებდა ბენეფიციარებს „ძირითად სიაში“, მათ შორის, იმ ბენეფიციარებს, რომლებიც ფაქტობრივად ცხოვრობდენ სოფელში და წესის თანახმად, უნდა დარეგისტრირებულიყვნენ დამატებით სიაში. 2013 წელს „საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის“ დამტკიცების პერიოდში რეგისტრაციის პროცესი სიახლე იყო როგორც სამედიცინო დაწესებულებებისათვის, ისე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოსათვის. პროგრამა ხარვეზით მუშაობდა და ამის გამო, შპს „...ის“ თანამშრომლებს უწევდათ ბენეფიციარების რეგისტრაცია ღამის განმავლობაში. დღისით მუშაობა შეუძლებელი იყო. ამ ეტაპზე ხარვეზი გამოსწორებულია და პროგრამა არ იძლევა „დამატებით სიაში“ დასარეგისტრირებელი ბენეფიციარის „ძირითად სიაში“ დარეგისტრირების საშუალებას. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო აღნიშნავს, რომ პროგრამული ცვლილება არ განხორციელებულა პროგრამული ხარვეზის გასწორების მიზნით და გაუქმდა მხოლოდ ე.წ. „კომენტარის ველი“, რომელიც თავის დროზეც გავლენას არ ახდენდა მოსარგებლის სტატუსზე, თუმცა ფაქტია, რომ პროგრამული ხარვეზის გამოსწორების შემდეგ, აღნიშნული სახის დარღვევები მინიმუმამდე იქნა დაყვანილი, რაც კიდევ ერთხელ ადასტურებს იმ გარემოებას, რომ ბენეფიციარების არასწორად რეგისტრაცია არ მომხდარა სამედიცინო დაწესებულებების შეცდომის საფუძველზე. ამასთან, კასატორის მოსაზრებით, გაურკვეველია, თუ მხოლოდ ე.წ. „კომენტარის ველი“ გაუქმდა (რაც არ წარმოადგენდა ბენეფიციართა ხარვეზით დარეგისტრირების მიზეზს), მაშინ რატომ იქნა დაყვანილი მინიმუმამდე ხსენებული სახის ხარვეზი. მოცემული მსჯელობა კიდევ ერთხელ ადასტურებს გასულ პერიოდში პროგრამული ხარვეზის არსებობას, ხოლო შემდგომში მისი აღმოფხვრის ფაქტს.

კასატორის მოსაზრებით, „პროგრამის“ ხარვეზით ფუნქციონირების ფაქტს ადასტურებს ის გარემოებაც, რომ კასატორმა „დამატებით სიაში“ ის ბენეფიციარები დაარეგისტრირა, რომლებიც „ძირითად სიაში“ უნდა დარეგისტრირებულიყვნენ, შესაბამისად, მოცემულ კონტიგენტის მომსახურებისთვის იღებდა იმაზე ნაკლებ ღირებულებას ვიდრე უნდა მიეღო. ამასთან, ორივე ინსტანციის სასამართლო თავად ადასტურებს იმ გარემეობას, რომ კომპიუტერული პროგრამირების სირთულისა და ახალი ტექნოლოგიური ინოვაციების შექმნისას არსებული პრობლემებიდან გამომდინარე, შესაძლოა, მართლაც წარმოიშვას პროგრამული ხარვეზი. სასამართლოს მთავარ სხდომაზე თავად მოპასუხის წარმომადგენელმაც აღიარა, რომ პროგრამას საწყის ეტაპზე გააჩნდა ხარვეზები, რაც შემდგომში გამოსწორდა. აღნიშნული წარმოადგენს თავისთავად პროგრამის გაუმართაობის დამადასტურებელ ერთ-ერთ უტყუარ არგუმენტს.

კასატორის განმარტებით, მისთვის, როგორც მიმწოდებლისათვის, რთულია პროგრამის ხარვეზით ფუნქციონირების დადასტურება, თუმცა პროგრამულ ხარვეზს ცალსახად ადასტურებს შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები: 1) ბენეფიციართა რეგისტრაცია არასწორად განხორციელდა (533 შემთხვევა) 2013-2014 წლებში, ანუ პროგრამული ხარვეზის გამოსწორებამდე; 2) კლინიკა არამხოლოდ „დამატებით სიაში“ დარეგისტრირებულ ბენეფიციარებს არეგისტრირებდა „ძირითად სიაში“, არამედ პირიქით - „ძირითად სიაში“ დასარეგისტრირებელი ბენეფიციარები რეგისტრირდებოდნენ „დამატებით სიაში“, რის გამოც, სამედიცინო დაწესებულება იღებდა ნაკლებ შემოსავალს თვეების განმავლობაში; 3) მოპასუხე მხარე თავად ადასტურებს, რომ პროგრამას საწყის ეტაპზე გააჩნდა ხარვეზები, რაც შემდგომში გამოსწორდა; 4) ქვედა ინსტანციის სასამართლოებმა დაადასტურეს, რომ კომპიუტერული პროგრამირების სირთულისა და ახალი ტექნოლოგიური ინოვაციების შექმნისას არსებული პრობლემებიდან გამომდინარე, შესაძლოა, მართლაც გააჩნდეს მას პროგრამული ხარვეზი, მით უფრო მისი დანერგვის საწყის ეტაპზე; 5) „ძირითად სიაში“ რეგისტრირებული ბენეფიციარების მომსახურება მოცულობით აღემატება „დამატებით სიაში“ რეგისტრირებული ბენეფიციარების მომსახურების მოცულობას, თუმცა პროგრამული ხარვეზის გამო, „ძირითად სიაში“ რეგისტრირებული პაციენტები ამავე სიისთვის განკუთვნილ მომსახურებას იღებდნენ სრულად. შესაბამისად, შპს „...ას“ არანაირი ინტერესი არ ჰქონდა, განზრახ დაერეგისტრირებინა „ძირითად სიაში“ „დამატებითი სიის“ კონტიგენტი, რადგან გაწეული მომსახურება სრულად შეესაბამებოდა არსებულ დაფინანსებას.

კასატორი აღნიშნავს, რომ „პროგრამის" ფარგლებში განმახორციელებლის მიერ დადგენილი პირობების დაცვით მოსარგებლეთა რეგისტრაცია მიმწოდებლის სახელშეკრულებო ვალდებულებაა და მისი დარღვევა განაპირობებს მიმწოდებლის სახელშეკრულებო პირობებით (პროგრამით) დადგენილ პასუხისმგებლობას, ხოლო პროგრამის განმახორციელების ვალდებულებას, ამავე ხელშეკრულების ფარგლებში წარმოადგენს პროგრამის გამართულად ფუნქციონირების ვალდებულება. აღნიშნულიდან გამომდინარეობს, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოსა და შპს „...ას“ შორის საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში ხორციელდება ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი სახელშეკრულებო ურთიერთობა. მოცემულ შემთხვევაში, საქართველოს მთავრობის 07.02.2014წ. N134 დადგენილებით შეტანილი ცვლილებით, ცალმხრივად გაუარესდა შპს „...ის“, როგორც სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებლის მდგომარეობა (სამედიცინო მომსახურების მიმწოდებლის, რომელიც დაფინანსებას იღებს გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით)), კერძოდ, საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილების 19.14 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, თუ დაწესებულება დაფინანსებას იღებს გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით), ზედამხედველობის ნებისმიერ ეტაპზე ბენეფიციარის რეგისტრაციის (მ.შ., მკაცრი აღრიცხვის ფორმების წარმოების) წესების დარღვევის გამო, საჯარიმო სანქციების ოდენობა ანაზღაურებულ შემთხვევებზე განისაზღვრება ამ ბენეფიციარზე დარღვევით რეგისტრაციის მთელ პერიოდში ანაზღაურებული თანხის ორმაგი ოდენობით, ხოლო ასანაზღაურებელი შემთხვევების დროს პროგრამით გათვალისწინებული თანხის ორმაგი ოდენობით. აღნიშნული მუხლის შინაარსიდან გამომდინარე, ჯარიმა გამოდის შეუსაბამოდ მაღალი ოდენობის - ბიუჯეტში აღსადგენი თანხის 200%, რის გამოც, მიმწოდებელს ადგება პირდაპირი და უშუალო ზიანი.

კასატორი მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 115-ე, 417-418-ე, 420-ე 361.2 მუხლებზე და აღნიშნავს, რომ კლინიკისათვის დაკისრებული ჯარიმის, როგორც პირგასამტეხლოს ოდენობის განსაზღვრისას ყურადღება ექცევა რამდენიმე გარემოებას. მათ შორის: ა) პირგასამტეხლოს, როგორც სანქციის ხასათის მქონე ინსტრუმენტის ფუნქციას, თავიდან აიცილოს დამატებით ვალდებულების დამრღვევი მოქმედებები; ბ) დარღვევის სიმძიმესა და მოცულობას და კრედიტორისათვის წარმოქმნილი საფრთხის ხარისხს; გ) ვალდებულების დამრღვევი პირის ბრალეულობის ხარისხს; დ) პირგასამტეხლოს ფუნქციას, მოიცვას თავის თავში ზიანის ანაზღაურება. ამასთან, სამოქალაქო კოდექსის 420-ე მუხლის თანახმად, სასამართლოს შეუძლია გათვალისწინებით შეამციროს შეუსაბამოდ მაღალი პირგასამტეხლო. მოცემულ შემთხვევაში, არ უნდა იქნეს გაზიარებული ქვედა ინსტანციის სასამართლოების მოსაზრება იმასთან დაკავშირებით, რომ კლინიკისათვის დაკისრებული ჯარიმა - 15101.47 ლარი არ არის შეუსაბამოდ მაღალი, რამდენადაც ჯარიმის ოდენობა შეადგენს დასაბრუნებელი თანხის 200%-ს და აღნიშნული წინააღმდეგობაშია სამართლიანობის პრინციპთან, დაუსაბუთებლად ზღუდავს კასატორის კანონიერ ინტერესს. გაურკვეველია სააპელაციო სასამართლოს მითითება იმ გარემოებაზე, რომ ვინაიდან მოსარჩელე წლებია, დაფინანსებას იღებს კაპიტაციით, ამავე დროს სანქციის ოდენობა განსაზღვრულია კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით - "საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით", დაკისრებული ჯარიმის ოდენობა განსახილველ საქმესთან მიმართებაში არ არის შეუსაბამოდ მაღალი. კასატორის განმარტებით, შპს "...ა" დაფინანსებას იღებს საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით გათვალისწინებულ სამედიცინო მომსახურებაში, რომელსაც წლების განმავლობაში უწევს ბენეფიციარებს. ერთი მოსარგებლის მომსახურების ფიქსირებული ღირებულება, "ძირითად სიაში" რეგისტრირებული ბენეფიციარისთვის თვეში შეადგენს 1,97 ლარს, ხოლო "დამატებით სიაში" რეგისტრირებული ბენეფიციარისთვის - 1,07 ლარს. აღნიშნულ ფასებში სხვაობა გამოწვეულია განსხვავებული სამედიცინო მომსახურების პაკეტით, კერძოდ, "ძირითად სიაში" რეგისტრირებული ბენეფიციარების მომსახურება მოცულობით აღემატება "დამატებით სიაში" რეგისტრირებული ბენეფიციარების მომსახურების მოცულობას, თუმცა მოცემულ შემთხვევაში, პროგრამული ხარვეზის გამო, "ძირითად სიაში" რეგისტრირებული პაციენტები ამავე სიისთვის განკუთვნილ მომსახურებას იღებდნენ სრულად. ამდენად, შპს „...ას“ არანაირი ინტერესი არ ჰქონდა, „ძირითად სიაში“ განზრახ დაერეგისტრირებინა „დამატებითი სიის“ კონტიგენტი, ვინაიდან გაწეული მომსახურება სრულად შეესაბამებოდა არსებულ დაფინანსებას. შესაბამისად, საფუძველს მოკლებულია ის მოსაზრება, რომ შპს „...ა“ წლებია, იღებს დაფინანსებას და ამ მიზეზის გამო, დაკისრებული ჯარიმა (დასაბრუნებელი თანხის 200%) არ არის შეუსაბამოდ მაღალი.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორი ითხოვს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინების გაუქმებას და ახალი გადაწყვეტილების მიღებას, რომლითაც სარჩელი დაკმაყოფილდება.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 06.11.2019წ. განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული შპს „...ის“ საკასაციო საჩივარი.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 15.04.2021წ. განჩინებით შპს „...ის“ საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნა დასაშვებად და სსკ-ის 408.3 მუხლის საფუძველზე, დადგინდა მხარეთა დასწრების გარეშე საქმის განხილვა. ამავე სასამართლოს 15.04.2021წ. განჩინებით, მოპასუხე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საპროცესო უფლებამონაცვლეებად ცნობილ იქნენ სსიპ ჯანმრთელობის ეროვნული სააგენტო და სსიპ სამედიცინო და ფარმაცევტული საქმიანობის რეგულირების სააგენტო.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საქმის მასალების შესწავლის, გასაჩივრებული განჩინების კანონიერებისა და საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობის შემოწმების შედეგად, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ შპს „...ის“ საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, შემდეგ გარემოებათა გამო:

განსახილველი დავის საგანი უკავშირდება ,,საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებული „საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის“ ფარგლებში, გეგმური ამბულატორიული მომსახურების მისაღებად რეგისტრირებულ მოსარგებლეებზე შევსებული თანხმობის ფორმების შემოწმებას და შემოწმებისას გამოვლენილი დარღვევების გამო, შპს „...ისათვის“ (პროგრამით მოსარგებლისათვის) პასუხისმგებლობის დაკისრებას.

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებული ზემოაღნიშნული „პროგრამის“ 23.4. მუხლის თანახმად, პროგრამაში მონაწილე სამედიცინო დაწესებულებებმა პროგრამით მოსარგებლეთა რეგისტრაცია დადგენილი წესით უნდა განახორციელონ მხოლოდ მოსარგებლის თანხმობის საფუძველზე. ამავე მუხლს 13.03.2014წ. N228 ცვლილებით დაემატა 41 პუნქტი, რომლის სადავო პერიოდში მოქმედი რედაქციის მიხედვით, 2014 წლის პირველი აპრილიდან პროგრამაში მონაწილე სამედიცინო დაწესებულებებმა 21-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული გეგმური ამბულატორიული მომსახურებისათვის ახალი მოსარგებლეების რეგისტრაცია უნდა განახორციელონ სპეციალური სააღრიცხვო (მკაცრი აღრიცხვის) დოკუმენტით (მოსარგებლის თანხმობის ფორმა), რომლის ფორმას და გამოყენების წესს ამტკიცებს სამინისტრო, ხოლო 2014 წლის 1 აპრილამდე დარეგისტრირებული მოსარგებლეების მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტით ხელახალი რეგისტრაციის ვადებს განსაზღვრავს განმახორციელებელი სამინისტროსთან შეთანხმებით.

დადგენილია, რომ შპს „...ა“ წარმოადგენს ზემოაღნიშნული „პროგრამის“ სუბიექტს - პროგრამის ფარგლებში შესაბამისი მომსახურების მიმწოდებელ სამედიცინო დაწესებულებას, ხოლო სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო სადავო პერიოდში წარმოადგენდა პროგრამის განმახორციელებელს და უფლებამოსილი იყო, დადგენილი პროცედურის გათვალისწინებით, სამედიცინო დაწესებულებაში განეხორციელებინა შემოწმება, შესაბამისი აქტის შედგენით. „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილების საფუძველზე, 2017 წლის 20 ივლისიდან 2017 წლის 15 აგვისტოს ჩათვლით სააგენტომ განახორციელა თემატური შემოწმება, რომელიც შეეხებოდა შპს „...ის“ გორის N... ფილიალის მიერ წარდგენილ, 2013 წლის 28 თებერვლიდან 2017 წლის 22 მაისამდე პერიოდში გეგმური ამბულატორიული მომსახურების მისაღებად რეგისტრირებულ მოსარგებლეებზე შევსებულ თანხმობის ფორმებს.

შემოწმების შედეგად შედგენილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 16.11.2017წ. N2017/16/11/02 თემატური შემოწმების აქტის მიხედვით, მიმწოდებელმა დაარღვია „საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებული ელექტრონული ანგარიშგების ფორმების დამტკიცების შესახებ“ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 12.04.2013წ. N04-185/ო ბრძანების N2 დანართის (საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის გეგმური ამბულატორიული მომსახურების კომპონენტით გათვალისწინებული მომსახურების საანგარიშგებო ფორმა) მოთხოვნები, კერძოდ, მიმწოდებელთან არსებული დოკუმენტაციის თანახმად, საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის გეგმური ამბულატორიული მომსახურების კომპონენტით გათვალისწინებული მომსახურების მიმღებად, 533 შემთხვევაში, ძირითად კონტიგენტში დარეგისტრირებული პაციენტების ფაქტობრივ მისამართში დაფიქსირებული იყო „სოფელი“, რის გამოც, აღნიშნულ მოსარგებლეებზე მიმწოდებლის მხრიდან ზედმეტად მოთხოვნილმა თანხამ შეადგინა 9577,65 ლარი.

ადმინისტრაციულმა ორგანომ მიუთითა ,,საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებული „საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის“ 19.14 მუხლზე და აღნიშნა, რომ მითითებული მუხლის 2014 წლის 7 თებერვლამდე მოქმედი რედაქცია გამოყენებულ უნდა იქნეს 2013 წლის მარტის თვიდან 2014 წლის იანვრის თვის ჩათვლით რევიზიისას გამოვლენილ დარღვევებთან მიმართებაში, ხოლო ამავე მუხლის 2017 წლის 7 თებერვლის შემდეგ მოქმედი რედაქცია უნდა გავრცელდეს 2014 წლის თებერვლის თვიდან გამოვლენილ შემთხვევებზე. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ მიუთითა, რომ „პროგრამის“ 19.3 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტიდან და 20.2 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტიდან გამომდინარე, მიმწოდებლის მიერ ზედმეტად მოთხოვნილი თანხის ოდენობა ჯამში უნდა განისაზღვროს 9577,65 ლარით, ხოლო 19.14 მუხლის შესაბამისი რედაქციების გათვალისწინებით, კლინიკას ჯარიმის სახით უნდა დაეკისროს 15101,47 ლარის ანაზღაურება (2013 წლის მარტის თვიდან 2014 წლის იანვრის ჩათვლით - 10,19 ლარი+2014 წლის თებერვლიდან 2017 წლის აპრილის ჩათვლით - 15091,28 ლარი).

სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 16.11.2017წ. N2017/16/11/02 თემატური შემოწმების აქტის სამართლებრივ საფუძვლებად, საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებულ „საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამასთან“ ერთად, მითითებულ იქნა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის 26.02.2013წ. N04-69/ო ბრძანება და საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 17.03.2014წ. N01-19/ნ ბრძანება „საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში გეგმური ამბულატორიული მომსახურების მისაღებად სამედიცინო დაწესებულებაში რეგისტრაციაზე მოსარგებლის თანხმობის ფორმის, მისი გამოყენებისა და აღრიცხვა-ანგარიშგების წესის დამტკიცების შესახებ“.

საკასაციო სასამართლო, განსახილველი დავის სწორად გადაწყვეტის მიზნებისათვის საყურადღებოდ მიიჩნევს „პროგრამის“ ფარგლებში შპს „...ის“ შესამოწმებელად განსაზღვრულ პერიოდს და თვლის, რომ უპირველესად, უნდა შეფასდეს საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებაში 2015 წლის ცვლილებით ამოქმედებული კონტროლის განხორციელების ხუთწლიანი ვადის სადავო პერიოდზე სრულად გავრცელების მართებულობა.

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებული „პროგრამის“ 2015 წლის 26 ოქტომბრამდე მოქმედი რედაქციის 151.2 მუხლის თანახმად, პროგრამით განსაზღვრული პირობების შესრულების კონტროლის განხორციელების ვადა არ უნდა ყოფილიყო შემთხვევის დასრულებიდან სამ კალენდარულ წელზე მეტი, ხოლო 2015 წლის 26 ოქტომბერს განხორციელებული ცვლილების შემდეგ, „პროგრამის“ 151.1 მუხლით დადგინდა, რომ პროგრამით განსაზღვრული პირობების შესრულების კონტროლი ხორციელდება ანაზღაურებული/ასანაზღაურებელი შემთხვევების დასრულებიდან 5 წლის განმავლობაში. ამდენად, 2015 წლის 26 ოქტომბრამდე კონტროლის ხანდაზმულობის ვადის ხანგრძლივობა განსხვავდება შესაბამისი ცვლილების ამოქმედების შემდეგ განსაზღვრული ხანდაზმულობის ვადისაგან. ამასთანავე, ორივე შემთხვევაში, კონტროლის განხორციელების ვადის ათვლა უკავშირდება შემთხვევის დასრულების მომენტს, შესაბამისად, ხანდაზმულობისათვის დადგენილი ვადა შემთხვევის დასრულების მომენტში მოქმედი ნორმით უნდა განისაზღვროს.

მოცემულ შემთხვევაში, სააგენტომ შეამოწმა 2013 წლის 28 თებერვლიდან 2017 წლის 22 მაისამდე პერიოდში რეგისტრირებულ მოსარგებლეებზე შევსებული თანხმობის ფორმები, კანონმდებლობით გათვალისწინებულ დოკუმენტებთან ერთად. შემოწმება კი, დაიწყო 2017 წლის 20 ივლისს. ამდენად, შემოწმების დაწყებისას, ადმინისტრაციულ ორგანოს, ცალკეულ შემთხვევათა დასრულების მომენტში მოქმედი „პროგრამის“ 151 მუხლის რედაქციის გათვალისწინებით უნდა განესაზღვრა შემოწმების ვადა, თუმცა სააგენტომ სადავო შემოწმების პერიოდზე (28.02.2013-22.05.2017წწ.) სრულად გაავრცელა „პროგრამის“ 151 მუხლის 2015 წლის 26 ოქტომბრიდან ამოქმედებული რედაქცია - გამოიყენა მითითებული რედაქციით განსაზღვრული შემოწმების 5 წლიანი ვადა.

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ ზემოაღნიშნული „პროგრამის“ ფარგლებში კონტროლის განხორციელებისათვის ხანდაზმულობის ვადის დადგენის მიზანს წარმოადგენს შესამოწმებელი სუბიექტისათვის სანქციის დაკისრების შესაძლებლობა მხოლოდ ნორმატიული აქტით დაშვებული კონტროლის ვადის განმავლობაში გამოვლენილ დარღვევებთან მიმართებაში. ამდენად, სამედიცინო დაწესებულების იურიდიული პასუხისმგებლობა არ უნდა დადგეს ამ ვადის ფარგლებს გარეთ არსებულ შესაძლო შემთხვევებთან მიმართებაში, თუნდაც მათი შინაარსი ფორმალურად შესაბამისობაში იყოს კანონით სანქცირებას დაქვემდებარებული ქმედების შემადგენლობასთან. მოცემულ შემთხვევაში, საკასაციო პალატა თვლის, რომ სამედიცინო დაწესებულების კონტროლის განხორციელებისას, „პროგრამაში“ შეტანილი 26.10.2015წ. N522 ცვლილებისათვის სააგენტოს უკუძალა არ უნდა მიენიჭებინა და აღნიშნული ვადა უნდა გაევრცელებინა 2015 წლის 26 ოქტომბრის შემდეგ დასრულებულ შემთხვევებზე, მანამდე კი, ურთიერთობაზე უნდა გავრცელებულიყო ნორმატიული აქტის ძველი რედაქციით დადგენილი სამწლიანი ხანდაზმულობის ვადა. სადავო შემოწმების პერიოდზე „პროგრამის“ 151 მუხლის 2015 წლის 26 ოქტომბრიდან ამოქმედებული რედაქციის სრულად გავრცელებით მოსარჩელისათვის შეიქმნა საუარესო მდგომარეობა - გაიზარდა მისი პასუხისმგებლობის მოცულობა, იმ პირობებში, როდესაც შესამოწმებელი პერიოდის ნაწილთან მიმართებაში ძველი რედაქციის ნორმის გამოყენებისას, შემოწმების დაწყებიდან - 2017 წლის 20 ივლისიდან უკუთვლით სამწლიანი პერიოდი სრულად არ გავრცელდებოდა სადავო შემთხვევაში შესამოწმებლად არჩეულ პერიოდზე (შემოწმებას არ დაექვემდებარებოდა 2013 წლის 28 თებერვლიდან 2014 წლის შესაბამისი თვის მონაკვეთი). მნიშვნელოვანია, რომ „პროგრამაში“ 26.10.2015წ. განხორციელებული ცვლილება ამოქმედდა გამოქვეყნებისთანავე და იგი არ შეიცავს დათქმას უკუძალის თაობაზე („ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 24-ე მუხლის შესაბამისად, ნორმატიულ აქტს უკუძალა აქვს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს პირდაპირ არის დადგენილი ამ ნორმატიული აქტით).

საკასაციო პალატა საყურადღებოდ მიიჩნევს იმ გარემოებას, რომ საქმის განხილვის ყველა ეტაპზე, მოსარჩელე მიუთითებდა მის მიმართ გამოვლენილ შემთხვევათა პერიოდზე და აღნიშნავდა, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოვლენილ დარღვევათა ძირითადი ნაწილი 2013-2014 წლებს უკავშირდება. საქმის მასალებით უდავოდ არ დგინდება, შემოწმებას დაქვემდებარებულ შემთხვევათა სრული ოდენობის რა ნაწილი უკავშირდება კონკრეტულად 2013-2014 წლებს, თუმცა აღნიშნულ გარემოებას განსახილველი დავისათვის პრინციპული მნიშვნელობა აქვს და საჭიროებს ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან გამოკვლევას, რამდენადაც სადავო შემოწმებასთან მიმართებაში „პროგრამის“ სათანადო ნორმების გამოყენება და ხანდაზმულობის გამო შესაბამისი პერიოდის ნაწილის შემოწმების დაუშვებლობა, გამორიცხავს სათანადო დროის მონაკვეთში არსებულ შემთხვევებთან მიმართებაში შესამოწმებელი სუბიექტის დამრღვევად ცნობას და მისთვის სანქციის დაკისრებას.

საკასაციო პალატა, განსახილველი დავისათვის ასევე რელევანტურად მიიჩნევს ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან სამედიცინო დაწესებულების შემოწმების პერიოდის სწორად განსაზღვრის პირობებში, შესაბამის პერიოდში გამოვლენილი, დარღვევებად შეფასებული ქმედებების შინაარსის შესაბამისობის დადგენას ნორმატიული აქტით გათვალისწინებული ქმედების შემადგენლობასთან, რისთვისაც გათვალისწინებულია ფინანსური პასუხისმგებლობა (ანაზღაურებული თანხის უკან დაბრუნება და ჯარიმა).

როგორც უკვე აღინიშნა, მოცემულ შემთხვევაში, სადავო შემოწმების აქტის მიხედვით, შემოწმებას დაექვემდებარა გეგმური ამბულატორიული მომსახურების მისაღებად რეგისტრირებულ მოსარგებლეებზე შევსებული თანხმობის ფორმები, ხოლო „შემოწმების შედეგად გამოვლენილი დარღვევა-ნაკლოვანებების ფაქტობრივ აღწერასა და სამართლებრივ შეფასებაში“ მითითებულ იქნა, რომ მიმწოდებლის მხრიდან დარღვეულია საყოველთაო ჯანდაცვის სახელმწიფო პროგრამის გეგმური ამბულატორიული მომსახურების კომპონენტით გათვალისწინებული მომსახურების საანგარიშგებო ფორმის მოთხოვნები (სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 12.04.2013წ. N04-185/ო ბრძანების N2 დანართი).

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 12.04.2013წ. N04-185/ო ბრძანებით დამტკიცებული „2013 წლის საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამით“ გათვალისწინებული, მიმწოდებლის მიერ საანგარიშო პერიოდში გაწეული გეგმიური ამბულატორიული მომსახურების ამსახველი, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოში წარსადგენი ელექტრონული ანგარიშგების ფორმა“ (დანართი N2) შეიცავს სამედიცინო დაწესებულებისათვის სავალდებულო ქმედებათა ერთობლიობის აღწერას, რომელიც უკავშირდება გეგმურ ამბულატორიულ მომსახურებაზე შესაბამისი ფორმის შევსებას, მასში ძირითადი და დამატებითი კონტინგენტების რაოდენობების მითითებით. აღნიშვნა იმის თაობაზე, რომ ბრძანებით გათვალისწინებული ელექტრონული ანგარიშგების ფორმა წარმოადგენს მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტს, ნორმატიულ აქტებში მოძიებული ვერ იქნა, თუმცა, საგულისხმოა, რომ იგი ივსება მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტში (რეგისტრირებული მოსარგებლის თანხმობის ფორმაში) ასახული მონაცემების გათვალისწინებით („ძირითადი კონტინგენტის რაოდენობაში“ იწერება დაწესებულებაში დარეგისტრირებულ იმ ბენეფიციართა ჯამური რაოდენობა, რომელთა ფაქტობრივი მისამართიც, „პროგრამის“ ფარგლებში ამბულატორიული მომსახურეობის მისაღებად რეგისტრაციისას შევსებული თანხმობის ფორმიდან გამომდინარე, მდებარეობს ქალაქში ან დაბაში, ხოლო „დამატებითი კონტინგენტის რაოდენობაში“ - იმ ბენეფიციართა ჯამური რაოდენობა, რომელთა ფაქტობრივი მისამართიც, „პროგრამის“ ფარგლებში ამბულატორიული მომსახურეობის მისაღებად რეგისტრაციისას შევსებული თანხმობის ფორმიდან გამომდინარე, მდებარეობს სოფელში).

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ კანონიერების პრინციპის დაცვით პირისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრება უკავშირდება სახელმწიფოს ვალდებულებას - სამართლებრივი ნორმის სიცხადის და სამართლებრივი შედეგების განჭვრეტადობის უზრუნველყოფის თაობაზე. სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან გამომდინარე, დიდი მნიშვნელობა უნდა მიენიჭოს ნორმის სიცხადეს, მის განსაზღვრულობას და განჭვრეტადობას. „..აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე, არაორაზროვნება. ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბების მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგები..“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის N2/3/406,408 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საკასაციო პალატა თვლის, რომ პასუხისმგებლობის გამომწვევი შეიძლება იყოს მხოლოდ ის ქმედება, რომელიც მისი გამოვლენის მომენტისათვის შესაბამისობაშია კონკრეტული ურთიერთობის მარეგულირებელი ნორმატიული აქტით გათვალისწინებული, დარღვევის ამსახველი რომელიმე ქმედების ნიშნებთან. ქმედების შემადგენლობაში იგულისხმება პირის მიერ ჩადენილი ქმედების შესაბამისობა ნორმატიული აქტის კონკრეტული ნორმით განსაზღვრულ კონსტრუქციასთან. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში გამოვლენილი ქმედებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების წინაპირობის წარმოშობისათვის, სავარაუდო დარღვევა, თავისი შინაარსით, სრულად უნდა შეესაბამებოდეს კანონით ასეთად მიჩნეული ქმედების ნიშნებს. ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში, „პროგრამით“ გათვალისწინებული დარღვევების გამოვლენაზე უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანოს კანონისმიერი ვალდებულებიდან გამომდინარეობდა უპირველესად კანონით გათვალისწინებული ქმედების შემადგენლობის არსებობის დადგენა, ხოლო შემდგომ - ჩადენილი ქმედებისათვის პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმის გამოყენება.

დადგენილია, რომ მოცემულ შემთხვევაში, სადავო შემოწმების აქტით ადმინისტრაციულმა ორგანომ 12.04.2013წ. N04-185/ო ბრძანებით გათვალისწინებული ელექტრონული ანგარიშგების ფორმის მოთხოვნების დარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძვლად მიიჩნია „პროგრამის“ 19.14 მუხლი, რომელიც ადგენს გამოვლენილი დარღვევებისათვის უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით) დაფინანსების მიმღები სამედიცინო დაწესებულების სანქცირების შესაძლებლობას.

საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ 27.01.2017წ. ცვლილების განხორციელებამდე, „პროგრამის“ 19.14 მუხლი არ ასახავდა სამედიცინო დაწესებულებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების წარმომშობი კონკრეტული ქმედების შინაარსს. ნორმა ზოგადად მიუთითებდა უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით) დაფინანსების მიმღები სამედიცინო დაწესებულების შემოწმებისას გამოვლენილი დარღვევებისათვის საჯარიმო სანქციების დაკისრების შესაძლებლობაზე. შესაბამისი რედაქციებით, პერიოდულად იცვლებოდა მხოლოდ საჯარიმო სანქციის ოდენობის განსაზღვრის პრინციპი (07.02.2014წ. ცვლილებამდე მოქმედი რედაქციით საჯარიმო სანქციების ოდენობა განისაზღვრებოდა თითოეულ შემთხვევაზე შესაბამის თვეში ასანაზღაურებელი თანხის 0,5%-ით, მაგრამ არაუმეტეს თვეში ჯამურად 3,000 ლარისა, ხოლო ამავე მუხლის 07.02.2014წ. ცვლილების შემდგომ მოქმედი რედაქციებით - თითოეულ შემთხვევაზე შესაბამის თვეში ასანაზღაურებელი თანხის ორმაგი ოდენობით).

მნიშვნელოვანია, რომ მითითებული „პროგრამის“ 19.14 მუხლში 27.01.2017წ. განხორციელებული ცვლილებით, პირველად დადგინდა სამედიცინო დაწესებულებისათვის საჯარიმო სანქციების დაკისრების შესაძლებლობა, ბენეფიციარის რეგისტრაციის (მ.შ., მკაცრი აღრიცხვის ფორმების) წარმოების წესების დარღვევის შემთხვევებში, კერძოდ, 27.01.2017წ. განხორციელებული ცვლილების შემდეგ (ცვლილება ამოქმედდა 2017 წლის 1 თებერვლიდან), 19.14 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტი შემდეგი სახით ჩამოყალიბდა: თუ დაწესებულება დაფინანსებას იღებს გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით), ზედამხედველობის ნებისმიერ ეტაპზე ბენეფიციარის რეგისტრაციის (მ.შ., მკაცრი აღრიცხვის ფორმების წარმოების) წესების დარღვევის გამო, საჯარიმო სანქციების ოდენობა ანაზღაურებულ შემთხვევებზე განისაზღვრება ამ ბენეფიციარზე დარღვევით რეგისტრაციის მთელ პერიოდში ანაზღაურებული თანხის ორმაგი ოდენობით; ხოლო ასანაზღაურებელი შემთხვევების დროს - პროგრამით გათვალისწინებული თანხის ორმაგი ოდენობით.

საკასაციო პალატის მოსაზრებით, მოცემულ შემთხვევაში, ადმინისტრაციულმა ორგანომ უნდა დაადასტუროს, რომ „პროგრამის“ 19.14 მუხლის 2017 წლის 27 იანვრის ცვლილებამდე არსებულ რედაქციებში მითითებული „გამოვლენილი დარღვევები“ მოიაზრებს 12.04.2013წ. N04-185/ო ბრძანებით გათვალისწინებულ ელექტრონული ანგარიშგების ფორმის დარღვევას, ხოლო 2017 წლის 27 იანვრის ცვლილების შემდეგ, ქმნის ამავე "პროგრამის" 19.14 მუხლის შემადგენლობას. კერძოდ, ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან მკაფიოდ უნდა გამოიკვეთოს, ელექტრონული ანგარიშგების ფორმის შევსების წესების დარღვევა მიჩნეულია თუ არა მკაცრი აღრიცხვის ფორმების წარმოების წესის დარღვევად და ამ მოცემულობაში, რის საფუძველზე მიეკუთვნება ელექტრონული ანგარიშგების ფორმა მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტს. ამასთანავე, თუ გამოირიცხება ელექტრონული ანგარიშგების ფორმის მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტად მიჩნევის შესაძლებლობა, უნდა დადგინდეს, ადგილი აქვს თუ არა მოსარჩელის მხრიდან ზოგადად "ბენეფიციარის რეგისტრაციის წესების" დარღვევას და კონკრეტულად რაში ვლინდება. ამდენად, ელექტრონული ანგარიშგების ფორმის მოთხოვნების დაუცველობის გამო მოსარჩელის, როგორც გლობალური ბიუჯეტის პრინციპით (კაპიტაციით) დაფინანსების მიმღები სამედიცინო დაწესებულებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძვლად „პროგრამის“ 19.14 მუხლის მითითება, ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან საჭიროებს სათანადო განმარტებას და დასაბუთებას.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო შემოწმების აქტის გამოცემის სამართლებრივ საფუძვლად სააგენტომ ასევე მიუთითა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 17.03.2014წ. N01/19-ნ ბრძანებაზე, რომლითაც დამტკიცებულია „საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში გეგმური ამბულატორიული მომსახურების მისაღებად სამედიცინო დაწესებულებაში რეგისტრაციაზე მოსარგებლის თანხმობის ფორმის გამოყენებისა და აღრიცხვა-ანგარიშგების წესი“ (დანართი №2). საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ აღნიშნული „წესი“ შეეხება თანხმობის ფორმის, როგორც მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტის მოხმარების, გამოყენებისა და აღრიცხვა-ანგარიშგების წესს („წესის“ 1.1 მუხლი), შესაბამისად, „წესით“ დადგენილი პირობების დარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობა საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებული „პროგრამის“ ფარგლებში, უნდა დაუკავშირდეს აღნიშნული „წესით“ გათვალისწინებულ მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტს, მოცემულ შემთხვევაში კი, როგორც უკვე აღინიშნა, სადავო აქტით სამედიცინო დაწესებულებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების წინაპირობად მიჩნეულ იქნა სააგენტოს 12.04.2013წ. N04-185/ო ბრძანებით დამტკიცებული „პროგრამის“ გეგმური ამბულატორიული მომსახურების კომპონენტით გათვალისწინებული მომსახურების საანგარიშგებო ფორმის მოთხოვნების დარღვევა.

საკასაციო პალატის მოსაზრებით, სადავო შემთხვევის 17.03.2014წ. N01/19-ნ ბრძანებასთან კავშირის დადგენის შემთხვევაშიც, გასათვალისწინებელია, რომ ბრძანებით დამტკიცებულ „წესს“ მხოლოდ 02.08.2017წ. შეტანილი ცვლილებით დაემატა მითითებითი ნორმა, რომელიც ადგენს სამედიცინო დაწესებულებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობას ამ წესით გათვალისწინებული პირობების დარღვევისათვის, ,,საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილების N1 დანართის მე-19 მუხლის საფუძველზე. განსახილველი სადავო შემოწმების პერიოდი კი, მოიცავდა 2013 წლის 28 თებერვლიდან 2017 წლის 22 მაისამდე შუალედს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, გასაჩივრებული შემოწმების აქტი არ იძლევა დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობას, სადავო შემოწმებულ შემთხვევებზე სწორად გავრცელდა თუ არა საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილებით დამტკიცებული „საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის“ შესაბამისი ნორმებისა და მასთან დაკავშირებული სხვა ნორმატიული აქტების მოქმედება. საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ აღნიშნული საკითხის გარკვევა არსებითი მნიშვნელობისაა და უზრუნველყოფს როგორც მოსარჩელის დარღვევის სუბიექტად მიჩნევის, ისე მისთვის დაკისრებული პასუხისმგებლობის მოცულობის სისწორის დადგენას. ადმინისტრაციულმა ორგანომ, გარემოებათა სრულყოფილად გამოკვლევის და შეფასების შედეგად, უპირველესად უნდა განსაზღვროს შემოწმებას დაქვემდებარებული ზუსტი პერიოდი, ხოლო შემდეგ - დაადგინოს შემოწმებისას გამოვლენილი შემთხვევების შესაბამისობა კანონით გათვალისწინებული ქმედების შემადგენლობასთან და იმსჯელოს სანქციის დაკისრების შესაძლებლობაზე. ქმედებათა ზუსტი შემადგენლობისა და მათთვის განსაზღვრული პასუხისმგებლობის კანონით განსაზღვრული ზომის მისადაგების შემდეგ, გამოვლენილ შემთხვევათა პერიოდის გათვალისწინებით, დადგენილი წესის შესაბამისად, ზუსტად უნდა განსაზღვროს როგორც ანაზღაურებული შემთხვევის უკან დასაბრუნებელი თანხის, ისე ფინანსური ჯარიმის ოდენობა.

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 96.1 მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია ადმინისტრაციული წარმოებისას გამოიკვლიოს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ყველა გარემოება და გადაწყვეტილება მიიღოს ამ გარემოებათა შეფასების და ურთიერთშეჯერების საფუძველზე. ამავე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, დაუშვებელია ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემას საფუძვლად დაედოს ისეთი გარემოება ან ფაქტი, რომელიც კანონით დადგენილი წესით არ არის გამოკვლეული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ.

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლის თანახმად, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, უფლებამოსილია, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად, ბათილად ცნოს იგი და ადმინისტრაციულ ორგანოს დაავალოს, ამ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ გამოსცეს ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლის გამოყენების აუცილებელ წინაპირობას წარმოადგენს სასამართლოს მხრიდან საქმის გარემოებების გამოკვლევისა და სადავო საკითხის არსებითად გადაწყვეტის შეუძლებლობა. „..საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილით მინიჭებულ უფლებამოსილებას სასამართლო იყენებს იმ შემთხვევაში, როცა სასამართლო წესით ვერ ხერხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება. მათი დადგენა მხოლოდ ადმინისტრაციულ ორგანოს შეუძლია მისთვის კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებიდან გამომდინარე ან აღნიშნული საკითხი მის დისკრეციას განეკუთვნება. შესაბამისად, შეუძლებელი ხდება სასამართლოს მიერ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მატერიალური კანონიერების შეფასება..“ (სუს 13.12.2018წ. Nბს-681-681(კ-18) გადაწყვეტილება).

ზემოაღნიშნული მსჯელობის გათვალისწინებით, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში სახეზეა ასკ-ის 32.4 მუხლის გამოყენების წინაპირობები: გასაჩივრებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 16.11.2017წ. N2017/16/11/02 თემატური შემოწმების აქტი გამოცემულია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების სათანადოდ გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, ამასთან, სასამართლო წესით ვერ ხერხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება. შესაბამისად, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად უნდა იქნეს ცნობილი აღნიშნული აქტი და რამდენადაც „საყოველთაო ჯანდაცვაზე გადასვლის მიზნით გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 21.02.2013წ. N36 დადგენილების მოქმედი რედაქციით, პროგრამით განსაზღვრული პირობების შესრულების კონტროლის განხორციელების უფლებამოსილება მინიჭებული აქვს სსიპ სამედიცინო და ფარმაცევტული საქმიანობის რეგულირების სააგენტოს, აღნიშნულ ადმინისტრაციულ ორგანოს უნდა დაევალოს საქმის გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ, ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა.

რაც შეეხება სასარჩელო მოთხოვნას ადმინისტრაციული საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის 04.06.2015წ. N04-156/ო ბრძანებით შექმნილი სათათბირო ორგანოს (კომისიის) 23.01.2018წ. N23/01/2018 საოქმო გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის თაობაზე: საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ადმინისტრაციულ საჩივარს, როგორც უფლების დაცვის საშუალებას, მხარისათვის განსაკუთრებული ინტერესი გააჩნია. ადმინისტრაციული წარმოება ადმინისტრაციულ საჩივართან დაკავშირებით გულისხმობს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის კანონიერების გადამოწმებას როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური თვალსაზრისით. ამდენად, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის 04.06.2015წ. N04-156/ო ბრძანებით შექმნილ სათათბირო ორგანოს (კომისიას) გასაჩივრებული აქტის კანონიერებისა და მიზანშეწონილობის გადამოწმების ვალდებულება წარმოეშვა მაღალი ხარისხით, თუმცა საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის შესახებ გადაწყვეტილებით დგინდება, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანომ არ გამოიკვლია საქმეში არსებული მტკიცებულებები, დამატებით არ შეაფასა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები და არ გააკეთა დასაბუთებული დასკვნა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 16.11.2017წ. N2017/16/11/02 თემატური შემოწმების აქტის კანონიერებასთან დაკავშირებით. ამდენად, საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ სახეზეა ადმინისტრაციული საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის 04.06.2015წ. N04-156/ო ბრძანებით შექმნილი სათათბირო ორგანოს (კომისიის) 23.01.2018წ. N23/01/2018 გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის საფუძველი.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლის საფუძველზე, არსებობს გასაჩივრებული განჩინების გაუქმებისა და შპს „...ის“ საკასაციო საჩივრის ნაწილობრივ დაკმაყოფილების საფუძველი.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53.3 მუხლის თანახმად, თუ სააპელაციო ან საკასაციო სასამართლო შეცვლის გადაწყვეტილებას ან გამოიტანს ახალ გადაწყვეტილებას, იგი შესაბამისად შეცვლის სასამართლო ხარჯების განაწილებასაც.

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 10.2 მუხლის თანახმად, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმის გარემოებების სათანადო გამოკვლევის გარეშე, ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია აანაზღაუროს პროცესის ხარჯები მის სასარგებლოდ გადაწყვეტილების გამოტანის შემთხვევაშიც. ამასთან, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53.1 მუხლის შესაბამისად, იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე გათავისუფლებული იყოს სახელმწიფოს ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების გადახდისაგან. ამდენად, სადავო საკითხის ასკ-ის 32.4 მუხლის საფუძველზე გადაწყვეტის პირობებში, სსიპ ჯანმრთელობის ეროვნულ სააგენტოს და სსიპ სამედიცინო და ფარმაცევტული საქმიანობის რეგულირების სააგენტოს შპს „...ის“ სასარგებლოდ უნდა დაეკისროთ სახელმწიფო ბაჟის სახით პირველი ინსტანციის სასამართლოში გადახდილი 740,37 ლარის, სააპელაციო სასამართლოში გადახდილი 987,16 ლარის და საკასაციო სასამართლოში გადახდილი 1233,96 ლარის (სულ 2 961,49 ლარის) ანაზღაურება.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მეორე ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:


1. შპს „...ის“ საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;

2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 12 აპრილის განჩინება და საქმეზე მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება;

3. შპს „...ის“ სარჩელი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;

4. ბათილად იქნეს ცნობილი ადმინისტრაციული საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დირექტორის 04.06.2015წ. N04-156/ო ბრძანებით შექმნილი სათათბირო ორგანოს (კომისიის) 2018 წლის 23 იანვრის N23/01/2018 საოქმო გადაწყვეტილება;

5. სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად იქნეს ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2017 წლის 16 ნოემბრის N2017/16/11/02 თემატური შემოწმების აქტი და სსიპ სამედიცინო და ფარმაცევტული საქმიანობის რეგულირების სააგენტოს დაევალოს საქმის გარემოებათა გამოკვლევის შემდეგ, კანონით დადგენილ ვადაში, ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა;


6. სსიპ ჯანმრთელობის ეროვნულ სააგენტოს და სსიპ სამედიცინო და ფარმაცევტული საქმიანობის რეგულირების სააგენტოს შპს „...ის“ სასარგებლოდ დაეკისროთ ამ უკანასკნელის მიერ სახელმწიფო ბაჟის სახით გადახდილი 2 961,49 ლარის (740,37+987,16+1233,96) ანაზღაურება;

7. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.




თავმჯდომარე: ნ. ქადაგიძე





მოსამართლეები: ქ. ცინცაძე





ნ. სხირტლაძე