საქართველოს უზენაესი სასამართლო

გ ა ნ ჩ ი ნ ე ბ ა

საქართველოს სახელით

№ბს-501(კ-19) 26 ოქტომბერი, 2021 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:
ბიძინა სტურუა (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მაია ვაჩაძე, გოჩა აბუსერიძე

საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორი (მოსარჩელე) - სს „...“

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე) - საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისია

გასაჩივრებული განჩინება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 31 იანვრის განჩინება

დავის საგანი - დადგენილების ნაწილობრივ ბათილად ცნობა, ზიანის ანაზღაურება




ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

2017 წლის 15 მარტს სს „...მ“ სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას მოპასუხის - საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის მიმართ.

მოსარჩელის განმარტებით, სს ,,..." ... წლის ივნისიდან ეწევა ელექტროენერგიის გამანაწილებელ საქმიანობას და ამ ფარგლებში ყიდულობს და ყიდის ელექტროენერგიას. საქართველოში ელექტროენერგიით საბითუმო ვაჭრობა ხორციელდება პირდაპირი ხელშეკრულებით ან ბაზრის ოპერატორის მეშვეობით მომხმარებლების მიერ მოხმარებული ელექტროენერგიის იმ მოცულობის შესყიდვა, რომელიც აღემატება შესაბამის პერიოდში პირდაპირი ხელშეკრულებებით მოსარჩელის მიერ შესყიდულ ოდენობას, ხდება საბალანსო ელექტროენერგიიდან, სისტემის კომერციული ოპერატორის მეშვეობით (საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის 30.08.06წ. №77 ბრძანებით დამტკიცებული ,,ელექტროენერგიის (სიმძლავრის) ბაზრის წესები" მუხლი 13). პირდაპირი ხელშეკრულებებით ელექტროენერგიას ყიდულობენ როგორც რეგულირებული, ისე დერეგულირებული ფასით. რეგულირებული ფასის განსაზღვრა სემეკის პრეროგატივაა (მის მიერვე შემუშავებული მეთოდოლოგიით), დერეგულირებული ფასი კი მხარეთა შეთანხმების საგანია.

,,ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ" საქართველოს კანონის 44-ე მუხლისა და სემეკის 30.07.14წ №14 დადგენილებით დამტკიცებული ,,ელექტროენერგიის განაწილების, გატარების და მოხმარების ტარიფების გაანგარიშების მეთოდოლოგიის" 25-ე და 26-ე მუხლების თანახმად, სს ,,...ს“ ელექტროენერგიის განაწილების, გატარებისა და მოხმარების ტარიფები დადგენილი ჰქონდა 2016 წლის 31 დეკემბრის ჩათვლით.

სს ,,...მ" 2016 წლის 1 ნოემბერს, სემეკში წარადგინა სატარიფო განაცხადი ელექტროენერგიის, განაწილების, გატარებისა და მოხმარების ტარიფების დადგენის მოთხოვნით. საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2016 წლის 7 ნოემბრის №74/1 გადაწყვეტილებით „ელექტროენერგიის ტარიფების შესახებ“ საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2008 წლის 4 დეკემბრის №33 დადგენილებაში ცვლილების შეტანის თაობაზე ნორმატიული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოსაცემად დაიწყო საჯარო ადმინისტრაციული წარმოება. 2016 წლის ტარიფების გაანგარიშების მიზნით ჩატარებული წარმოებისას, სემეკმა კორექტირებას დაუქვემდებარა ,,ზედმეტად მიღებული“ შემოსავალი, რომელიც აგრეთვე მოიცავდა შპს ,,...“ (...ჰესი, ...ჰესი, ...ჰესი) ელექტრო ენერგიის შესყიდვისას წარმოქმნილი ,,არამიზანშეწონილი“ ხარჯის - 2 118 993 ლარის კორექტირებას. მოსარჩელის მოსაზრებით, აღნიშნული დადგენილებით მას მიადგა ზიანი, რაც სადავო აქტის მიღების დროს შეადგენდა 2 731 664,13 ლარს.

მოსარჩელის განმარტებით, სადავო აქტის მიღების მიზნით ჩატარებული ადმინისტრაციული წარმოებისას სემეკის მიერ სათანადოდ არ იქნა გამოკვლეული საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებები, არასწორად იქნა განსაზღვრული და შეფასებული მათ მიერ წარდგენილი კონტრაქტები, არასწორად განხორციელდა კორექტირება და შედეგად არასწორად მოხდა 2017 წლის სამომხმარებლო ტარიფების განსაზღვრა. სემეკმა სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე, არაობიექტურად შეაფასა ხელშეკრულებების შინაარსი, თვითნებურად გამოყო კერძო სამართლის სუბიექტებს შორის არსებული, დასრულებული კონტრაქტები ისე, რომ არც უმსჯელია, ფაქტობრივად შესაძლებელი იყო თუ არა ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ურთიერთობის განცალკევებულად დარეგულირება; გასცდა თავისივე ნორმატიული აქტით დადგენილ წესებს, უსაფუძვლოდ და მის მიერვე დადგენილი მეთოდოლოგიის გვერდის ავლით უგულებელყო მინიმალური დანახარჯების პრინციპის შესაბამისად ფაქტობრივად გაწეული, ეკონომიკურად მიზანშეწონილი და მართლზომიერი ხარჯი. შესაბამისად, სემეკის უკანონო ქმედებით ენერგოკომპანიას მიადგა სამ მილიონამდე ლარის ოდენობის ზიანი, რომლის ანაზღაურების ვალდებულება ადმინისტრაციულ ორგანოს ეკისრება საქართველოს ადმინისტრაციული და სამოქალაქო კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელემ „ელექტროენერგიის ტარიფების შესახებ“ საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2008 წლის 4 დეკემბრის №33 დადგენილებაში ცვლილების შეტანის შესახებ“ საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2016 წლის 26 დეკემბრის №39 დადგენილების, კერძოდ, პირველი მუხლის მე-3 პუნქტის (№33 დადგენილების 111 მუხლის ჩამოყალიბების თაობაზე) ბათილად ცნობა და საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელ ეროვნულ კომისიისათვის მიყენებული ზიანის - 2 731 664.13 ლარის დაკისრების ანაზღაურება მოითხოვა.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 27 თებერვლის გადაწყვეტილებით სს „...ს“ სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.

აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა სს „...მ“, რომლითაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 31 იანვრის განჩინებით სს „...ს“ სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 27 თებერვლის გადაწყვეტილება.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 31 იანვრის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სს „...მ“.

კასატორის განმარტებით, 2014 წლის 30 ივლისის 30.07.14წ. №14 დადგენილებით დამტკიცებული ,,ელექტროენერგიის ტარიფების გაანგარიშების შესახებ მეთოდოლოგია" არ ითვალისწინებს სემეკის მიერ სამომხმარებლო ტარიფის განსაზღვრისას წინა პერიოდში ელექტროენერგიის შესყიდვაზე რეალურად გაწეული მართლზომიერი ხარჯის მიზანშეწონილობის შეფასებას და ამ შეფასების საფუძველზე, მის გამოკლებას სატარიფო წელს მისაღები შემოსავლებიდან. აღნიშნული დადგენილების მე-18 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, ელექტროენერგიის მოხმარების ტარიფის კორექტირება ხორციელდება მხოლოდ ელექტროენერგიის განაწილების ტარიფის ან/და ელექტროენერგიის შესყიდვის საშუალო შეწონილი ფასის კორექტირების შედეგად. სადავო კორექტირებას განაწილების ტარიფის კორექტირებასთან საერთო არაფერი აქვს. სემეკი თავადვე ადასტურებს, რომ სადავო კორექტირება არ შეეხება ფაქტობრივ და დაგეგმილ ფასს შორის სხვაობას და წარმოადგენს ენერგოკომპანიის მიერ გაწეული ფაქტობრივი ხარჯის პირდაპირ იგნორირებას, რითაც ცალსახად ირღვევა კორექტირების სემეკის მიერვე დადგენილი ნორმები. "მეთოდოლოგია" არ ითვალისწინებს ტარიფის კორექტირებას ელექტროენერგიის შესყიდვის ფაქტობრივი ფასის ,,გონივრულობის" ხარისხის მიხედვით. ეს კანონის იმპერატიული მოთხოვნაა, რომელიც მხარეთა შეფასებით განვრცობას არ ექვემდებარება.

კასატორის განმარტებით, სააპელაციო სასამართლომ არამართებულად აღნიშნა, რომ დისპეტჩერიზაციის ლიცენზიატი პირდაპირი ხელშეკრულების რეგისტრაციისას ამოწმებს ხელშეკრულების მხოლოდ ფორმალურ შესაბამისობას და არა მის შინაარსს. ასეთი სახის ჩანაწერი არც ერთ ნორმაში არ მოიაზრებოდა. თავად ხელშეკრულებები კანონის მოთხოვნათა დაცვით გაფორმდა, დარეგისტრირდა დისპეტჩერიზაციის ლიცენზიატთან (სს "..."), რაც „ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონის 221 მუხლის შესაბამისად, მათი მართლზომიერების გარანტია და ძალაში შესვლის წინაპირობაა, ე.ი. არც ერთ წინა ეტაპზე ენერგოკომპანიისათვის შენიშვნას/გაფრთხილებას ადმინისტრაციული ორგანოების მხრიდან, ადგილი არ ჰქონია მსგავსი ხელშეკრულებების დადების დროს; მათი მართლზომიერება, გონივრულობა თუ მიზანშეწონილობა, არავის მხრიდან კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დამდგარა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ენერგოკომპანია საბითუმო ბაზარზე უპრობლემოდ შეიძენდა გაცილებით მაღალი ფასის ელექტროენერგიას, რომელიც აისახებოდა ტარიფში. მართალია, სასამართლო უთითებს „ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონის 221 მუხლის მე-2 პუნქტზე, თუმცა არასწორად განმარტავს მას. კერძოდ, მითითებული ნორმის თანახმად, დისპეტჩერიზაციის ლიცენზიატს უფლება აქვს, არ მოახდინოს პირდაპირი ხელშეკრულებების (როგორსაც სადავო ხელშეკრულებები წარმოადგენდა) რეგისტრაცია იმ შემთხვევაში, თუ იგი არ შეესაბამება ბაზრის წესებით დადგენილ ვადებს, პირობებსა და პროცედურებს. შესაბამისად, ცალსახაა, რომ მხოლოდ ფორმალურ მხარეზე არ აკეთებს კანონმდებელი აქცენტს. არ შეიძლება ,,პირობები" იყოს ფორმალობა, სწორედ პირობაა ნებისმიერი ხელშეკრულების შინაარსი და ძირითადი კომპონენტი. ამასთან, კასატორის მოსაზრებით, სახეზეა კანონიერი ნდობის პრინციპი, რომელიც ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ ურთიერთობებში განსაკუთრებულ დატვირთვას ატარებს, რადგან ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ ურთიერთობას თავისი არსით სუბორდინაციული ხასიათი გააჩნია. კანონიერი ნდობის უფლება იცავს პირს ადმინისტრაციული ორგანოს სამართლებრივი შეცდომისა და მომავალში განსახორციელებელი მოქმედების შეუსრულებლობისაგან. აღნიშნული ინსტიტუტის სრულფასოვანი დამკვიდრება უზრუნველყოფს მმართველობის კანონიერებას, სტაბილურობას, მის ავტორიტეტს საზოგადოებაში. კანონიერი ნდობის ინსტიტუტის არსებობა პირდაპირ კავშირშია სამართლებრივ შედეგთან, სწორედ სამართლებრივი შედეგის სტაბილურობის შენარჩუნების მიზანს ემსახურება კანონიერი ნდობის დაცვა. მიუხედავად ზემოაღნიშნული გარემოებებისა, სასამართლოს ისიც კი არ გამოუკვლევია, ჰქონდა თუ არა ენერგოკომპანიას საფუძველი სადავო ხელშეკრულებების დადებისას, სცოდნოდა ან თუნდაც ევარაუდა, რომ სემეკს სამომხმარებლო ტარიფის გაანგარიშებისას, მის მიერ ამ ხელშეკრულებებით გაწეული ხარჯი შესაძლოა ზედმეტად მიღებულ შემოსავლად ჩაეთვალა.

სასამართლომ ასევე სრულიად დაუსაბუთებლად და კანონშეუსაბამოდ განმარტა, რომ სემეკს გააჩნია ,,...სამომხმარებლო ტარიფის გაანგარიშების მიზნებისათვის ელექტროენერგიის შესყიდვასთან დაკავშირებული დანახარჯების შეფასების უფლებამოსილება". მსგავსი დათქმა არც ერთ ნორმაში არ წერია, ეს მხოლოდ სასამართლოს მოსაზრებაა, რომელიც კანონს არ ემყარება. სამომხმარებლო ტარიფის განსაზღვრისას, სემეკი ხელმძღვანელობს ,,ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ" საქართველოს კანონით და სემეკის 30.07.14წ. #14 დადგენილებით დამტკიცებულ ,,ელექტროენერგიის ტარიფების გაანგარიშების შესახებ მეთოდოლოგიით". არც ერთი ზემოაღნიშნული ნორმატიული აქტი და არც რაიმე სხვა საკანონმდებლო ნორმა არ ითვალისწინებს სემეკის მიერ სამომხმარებლო ტარიფის განსაზღვრისას წინა პერიოდში ელექტროენერგიის შესყიდვაზე რეალურად გაწეული მართლზომიერი ხარჯის მიზანშეწონილობის შეფასებას და ამ შეფასების საფუძველზე მის გამოკლებას სატარიფო წელს მისაღები შემოსავლებიდან. შესაბამისად, სასამართლო არასწორად განმარტავს კანონს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, დააკონკრეტებდა იმ სამართლის ნორმას, რომლის საფუძველზეც კანონიერად განახორციელა სემეკმა სადავოდ გამხდარი ,,კორექტირება“. ასევე ვერც „ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონის 43-ე მუხლზე აპელირება შეიძლება გახდეს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების დასაბუთების სამართლებრივი საფუძველი, ვინაიდან იგი ადგენს კომისიის მიერ ტარიფების დადგენის მეთოდოლოგიის პრინციპებს და უთითებს, რომ ტარიფების დადგენისას და შესაბამისი მეთოდოლოგიის შემუშავებისას, კომისიის მიერ გათვალისწინებული უნდა იქნეს არა მხოლოდ მომხმარებელთა უფლებები, არამედ ინვესტორის და კეთილსინდისიერი მეწარმის უფლება უზრუნველყოს განხორციელებული ინვესტიციის უკუგება გონივრულ ვადებში, დაფაროს მიმდინარე ხარჯები, რომლებიც მოიცავს ეკონომიკურად გამართლებულ ფასად შეძენილი საწვავის ღირებულებას, საექსპლუატაციო დანახარჯებს, მიმდინარე და კაპიტალური რემონტის ხარჯებს, შრომის ანაზღაურებას, საბრუნავი კაპიტალის სახით და ინვესტიციისთვის აღებული სესხის პროცენტის გადასახადს, რეგულირებისა და ბაზრის ოპერატორის მომსახურების საფასურებს და სხვა დანახარჯებს. ტარიფი უნდა ითვალისწინებდეს კაპიტალდაბანდებებზე ამონაგებისა და ამორტიზაციის (ცვეთის) კეთილგონივრულ და სამართლიან დონეს (განაკვეთს), რომელიც საკმარისი უნდა იყოს რეაბილიტაციისა და განვითარების მიზნით ინვესტიციების მოსაზიდად. ,,მეთოდოლოგიის" მე-16 მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, ელექტროენერგიის მოხმარების ტარიფი მოიცავს ელექტროენერგიის შესყიდვასა და განაწილებასთან დაკავშირებულ დანახარჯებს. ტარიფის განსაზღვრა ხდება სატარიფო პერიოდის დაწყებამდე და შესაბამისად, ელექტროენერგიის შესყიდვის ფასი ტარიფის დადგენისას მონაწილეობს ამავე მეთოდოლოგიის მიხედვით განსაზღვრული საპროგნოზო მაჩვენებლით. ვინაიდან, ობიექტურად შესაძლებელია, რომ პროგნოზი ზუსტად არ დაემთხვეს დაფიქსირებულ რეალობას, მეთოდოლოგია ითვალისწინებს წინა პერიოდის ფაქტობრივი შედეგების მიხედვით კორექტირების შესაძლებლობას, შემდეგი სატარიფო პერიოდისთვის ტარიფის განსაზღვრისას. ამ კორექტირების წესიც ამომწურავად რეგულირდება "მეთოდოლოგიის" მე-4 თავით. კერძოდ, მე-18 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, ელ.ენერგიის მოხმარების ტარიფის კორექტირება ხორციელდება მხოლოდ ელ.ენერგიის განაწილების ტარიფის ან/და ელექტროენერგიის შესყიდვის საშუალო შეწონილი ფასის კორექტირების შედეგად. სადავო კორექტირებას განაწილების ტარიფის კორექტირებასთან საერთო არაფერი აქვს. შესაბამისად, სასამართლო, მოხმარებისა და განაწილების ტარიფების კორექტირებას ერთიან ჭრილში განიხილავს და არ ახდენს მათ გამიჯვნას კანონის მოთხოვნათა შესაბამისად. ელექტროენერგიის შესყიდვის საშუალო შეწონილი ფასის კორექტირების წესი რეგულირდება იმავე ,,მეთოდოლოგიის" 23-ე მუხლით, რომელიც ელექტროენერგიის შესყიდვის ფასის კორექტირებას ითვალისწინებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სატარიფო წელს საწარმოს მიერ შესყიდული ელექტროენერგიის ფაქტობრივი საშუალო შეწონილი ფასი განსხვავდება დაგეგმილი ფასისაგან, ამასთან, კორექტირება დასაშვებია მხოლოდ ,,ელექტროენერგიის შესყიდვის ფაქტობრივ და დაგეგმილ საშუალო შეწონილ ფასთა შორის სხვაობით". სემეკი თავადვე ადასტურებს, რომ სადავო კორექტირება არ შეეხება ფაქტობრივ და დაგეგმილ ფასს შორის სხვაობას და იგი წარმოადგენს ენერგოკომპანიის მიერ რეალურად გაწეული ხარჯის პირდაპირ იგნორირებას, რაც სადავოა სწორედ კორექტირების სემეკის მიერვე დადგენილ ნორმებთან შეუსაბამობის გამო. ,,მეთოდოლოგია" არ ითვალისწინებს ტარიფის კორექტირებას ელექტროენერგიის შესყიდვის ფაქტობრივი ფასის ,,გონივრულობის" ხარისხის მიხედვით. ეს კანონის იმპერატიული მოთხოვნაა, რომელიც სასამართლოსაც სწორედ ამგვარად უნდა განემარტა.

სასამართლო დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებად მიიჩნევს, რომ ენერგოკომპანიას გააჩნდა ელექროენერგიის საბითუმო ბაზარზე შესყიდვის ალტერნატიული შესაძლებლობა და თითქოს ამას მხარეები სადავოდ არ ხდიან, რაც თავისთავად არასწორი მსჯელობაა და ენერგოკომპანიის მხრიდან დავის საგანსაც სწორედ ეს წარმოადგენს. კასატორის განმარტებით, თავისთავად ბაზრიდან შესყიდვა შესაძლებელი კი იყო, მაგრამ ან პირდაპირი კონტრაქტით უნდა ეყიდა იაფი ელქტროენერგია ან ბაზრიდან უნდა შეეძინა. უდავოა, რომ ეს ორი შესაძლებლობა თანაბარი არ არის ფასის (რომელიც საგრძნობლად განსხვავებულია) სხვაობის გამო.

კასატორი ასევე არ დაეთანხმა სასამართლოს მსჯელობას, სადაც იგი უპირობო მტკიცებულებად მიიჩნევს მოპასუხე მხარის - ,,კომისიის მიერ ჩატარებულ კვლევას" და განმარტავს, რომ ელექტროენერგეტიკული ბაზრის ოპერატორისგან ენერგოკომპანიის მიერ ელექტროენერგიის შესყიდვა გამოიწვევდა ესკოს საშუალო შეწონილი ფასის შემცირებას. კასატორის მითითებით, მოპასუხე მხარის კვლევა ,,მყარ მტკიცებულებად" ვერ ჩაითვლება. ამასთან, თუ სასამართლო ,,მყარ მტკიცებულებად" მიიჩნევს სემეკის ,,კვლევას", მაშინ მას მტკიცებულებად ასევე უნდა ჩაეთვალა ენერგოკომპანიის საპაექრო სიტყვასთან ერთად წერილობითი ცხრილის სახით წარდგენილი კანონზე დამყარებული სემეკის ალბათობის თეორიების ვარიანტებიც, რომლის შესაბამისად, თუ სადავო ხელშეკრულებებით სს ,,...“ ელექტროენერგიას არ იყიდიდა, მაშინ ელექტრონერგიას არავინ არ შეიძენდა და მთელი ელექტროენერგია შევიდოდა ბაზარზე, რაც ესკოს შეწონილ ფასს გააიაფებდა. გასაჩივრებული გადაწყვეტილების თანახმად, თუ სს ,,...“ არ დათანხმდებოდა შპს ,,..." შემოთავაზებულ პირობას, იგი ამ პირობით სხვას ვერავის შეუთანხმდებოდა და როგორც დერეგულირებული ჰესების, ისე ...ჰესის მიერ წარმოებული ელექტროენერგია შევიდოდა საბალანსო ელექტროენერგიაში, რის შედეგადაც, დაიკლებდა საბალანსო ელექტროენერგიის ფასი, რაც არ იყო მართებული მსჯელობა. სასამართლომ დაუსაბუთებლად მიიჩნია, რომ სს ,,...“ ...ჰესის მიერ წარმოებულ ელექტროენერგიას შეიძენდა რეგულირებულ ფასად მესაკუთრისგან, ხოლო იმავე მესაკუთრის დერეგულირებული ჰესებისგან მიღებულ ელექტროენერგიას ჩაანაცვლებდა საბალანსო ელექტროენერგიით და ამ შემთხვევაში შპს „...“ ნაყიდი ელექტროენერგია იქნებოდა 2 118 993 ლარით ნაკლები. სასამართლომ არც სემეკის მიერ საპაექრო სიტყვასთან ერთად წარმოდგენილ ცხრილს მიაქცია ყურადღება, სადაც ასევე ზემოაღნიშნულ დაშვებებთან დაკავშირებით მოცემულია გაანგარიშება და სემეკი უშვებს ერთ-ერთ ვარიანტად, ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ელექტროენერგიის სრული ოდენობით ბაზარზე შესვლის შემთხვევაში, რამდენი ლარის დაკორექტირება უნდა მომხდარიყო.

კასატორი ასევე არ იზიარებს, სასამართლოს მსჯელობას, რომ ელექტროენერგიის ესკოს ფასთან შედარებით 10%-ით იაფად შეძენის მიუხედავად, ენერგოკომპანიას ალტერნატიული შესაძლებლობა რომ გამოეყენებინა, ესკოს საშუალო შეწონილი ფასი შემცირდებოდა.

კასატორის მოსაზრებით, ასევე არასწორია სასამართლოს მსჯელობა ზიანის ანაზღაურებაზე ურის თქმასთან მიმართებაში და აღნიშნავს, რომ სემეკის 2016 წლის 26 დეკემბრის #39 დადგენილების 1-ლი მუხლის მე-3 ნაწილი (#33 დადგენილების 11' მუხლის ჩამოყალიბების თაობაზე) პირდაპირ და უშუალო ზიანს აყენებს ს/ს ,,...ს“ კანონიერ ინტერესს და უკანონოდ ზღუდავს მის უფლებებს, საფრთხის ქვეშ დგება მისი გამართული საქმიანობა ენერგეტიკულ ბაზარზე, რაც შესაძლოა უარყოფითად აისახოს ქვეყნის ენერგომომარაგებაზე და არა ის, რაზეც სემეკი აპელირებს დაუსაბუთებლად, რომ ნორმატიული აქტის ბათილობის შემთხვევაში, რეგულაციიდან გავა ფიზიკური და იურიდიული პირების უფლება და შესაძლებლობა, ისარგებლონ ელექტროენერგიის მიღებით.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორმა გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 15 აპრილის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული სს „...ს“ საკასაციო საჩივარი.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლის, საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ სს „...ს“ საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მოთხოვნებს და არ ექვემდებარება დასაშვებად ცნობას შემდეგ გარემოებათა გამო:

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილი განსაზღვრავს საკასაციო საჩივრის განსახილველად დასაშვებობის ამომწურავ საფუძვლებს, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის თანახმად, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ საკასაციო საჩივარი დაიშვება, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.

საკასაციო საჩივრები არ არის დასაშვები სააპელაციო სასამართლოს განჩინების საკასაციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკისაგან განსხვავების არსებობის საფუძვლით, ამასთან, არ არსებობს საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღების ვარაუდი. სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინება ასევე არ ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს. ამასთან, საქმის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით.

საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორი ვერ ასაბუთებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით. კასატორი საკასაციო საჩივარში ვერ აქარწყლებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს და დასკვნებს.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პარაგრაფი ავალდებულებს სასამართლოს, დაასაბუთოს თავისი გადაწყვეტილება, რაც არ უნდა იქნეს გაგებული თითოეულ არგუმენტზე დეტალური პასუხის გაცემად (იხ. ჯღარკავა საქართველოს წინააღმდეგ, N7932/03; Van de Hurk v. Netherlands, par.61, Garcia Ruiz v. Spain [GC] par.26; Jahnke and Lenoble v France (dec.); Perez v France [GC], par. 81).

საკასაციო სასამართლო იზიარებს მოცემულ საქმეზე სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს, ამ გარემოებებთან დაკავშირებით გაკეთებულ სამართლებრივ შეფასებებს და მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არსებითად სწორად გადაწყვიტა მოცემული დავა.

განსახილველ შემთხვევაში დავის საგანია ,,ელექტროენერგიის ტარიფების შესახებ“ საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2008 წლის 4 დეკემბრის №33 დადგენილებაში ცვლილების შეტანის შესახებ საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2016 წლის 26 დეკემბრის №39 დადგენილების პირველი მუხლის მე-3 პუნქტის კანონიერება. სადავო აქტით „ელექტროენერგიის ტარიფების შესახებ“ საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2008 წლის 4 დეკემბრის №33 დადგენილების (სსმ III, 8.12.2008, №175, სარეგისტრაციო კოდი: ...) 111 მუხლი ჩამოყალიბდა შემდეგი რედაქციით - სს ,,...ს“ მომხმარებლებისთვის ელექტროენერგიის შესასყიდი ზღვრული ტარიფებია: 1. სს ,,...ს“ მომხმარებლებისათვის ელექტროენერგიის შესასყიდი ზღვრული ტარიფები ძაბვების მიხედვით: ა) 220/380 ვოლტი (არასაყოფაცხოვრებო მომხმარებელი) – 16.776 თეთრი/კვტსთ; ბ) 3,3-6-10 კილოვოლტი - 12.681 თეთრი/კვტსთ; გ) 35-110 კილოვოლტი - 11.502 თეთრი/კვტსთ. 2. მოსახლეობის სოციალური დაცვის დამატებითი გარანტიების შექმნის და ელექტროენერგიის რაციონალური გამოყენების ხელშეწყობის მიზნით, საქართველოს რეგიონებში (სს ,,...ს“ აბონენტებისათვის) საყოფაცხოვრებო მომხმარებლებისათვის (მოსახლეობისათვის) 220/380 ვოლტ ძაბვაზე მოხმარებული ელექტროენერგიის რაოდენობის მიხედვით ელექტროენერგიის შესასყიდი ზღვრული ტარიფები (30 კალენდარულ დღეში): ა) 101 კვტსთ-ის ჩათვლით - 10.978 თეთრი/კვტსთ; ბ) 101 კვტსთ-დან 301 კვტსთ-ის ჩათვლით - 14.348 თეთრი/კვტსთ; გ) 301 კვტსთ-დან და მეტი - 18.178 თეთრი/კვტსთ.“ საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის გადაწყვეტილებით კორექტირებას დაექვემდებარა სს ,,...ს“ მიერ 2015 წლის შესყიდვის კომპონენტში დაგეგმილსა და ფაქტობრივი შესყიდვის კალათას შორის ზედმეტად მიღებული შემოსავალი 9,950,389.8 ლარის ოდენობით, რომელიც ,,დროში ფულის“ ღირებულებით შეადგენს 12,827,377.4 ლარს. აღსანიშნავია, რომ 9,950,389.8 ლარი მოიცავს სს ,,...ს“ მიერ შპს „...გან“ (რეგულირებადი და დერეგულირებული ჰიდროელექტროსადგურებიდან) ელექტროენერგიის შესყიდვისას წარმოქმნილი არამიზანშეწონილი ხარჯის კორექტირებას, რომელიც შეადგენს 2,118,993 ლარს. მოსარჩელე ასევე ითხოვდა საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელ ეროვნულ კომისიისათვის ზიანის - 2 731 664.13 ლარის ანაზღაურების დაკისრებას.

მოსარჩელე, დავისადმი კანონიერ ინტერესს ასაბუთებს იმ გარემოებებზე მითითებით, რომ ბუნებრივია, სს ,,...სთვის“ სამომხმარებლო ტარიფის განსაზღვრისას სემეკი ხელმძღვანელობს ,,ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონით და მისივე 2014 წლის 30 ივლისის №14 დადგენილებით დამტკიცებული ,,ელექტროენერგიის ტარიფების გაანგარიშების შესახებ მეთოდოლოგიით“ თუმცა არც ერთი ზემოაღნიშნული ნორმატიული აქტი არ ითვალისწინებს სემეკის მიერ სამომხმარებლო ტარიფის განსაზღვრისას წინა პერიოდში ელექტროენერგიის შესყიდვაზე რეალურად გაწეული მართლზლომიერი ხარჯის მიზნაშეწონილობის შეფასებას და ამ შეფასების საფუძველზე მის გამოკლებას სატარიფო წელს მისაღები შემოსავლებიდან.

საკასაცო სასამართლო მიუთითებს, რომ „ელექტროენერგეტიკისა და ბუნებრივი გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, კანონის მიზანია კონკურენციის განვითარების საფუძველზე და არსებული არაკონკურენტული ბაზრის რეგულირების მექანიზმების გამოყენებით უზრუნველყოს საქართველოს წყალმომარაგების, ელექტროენერგიისა და ბუნებრივი გაზის ბაზრებისა და ტარიფების სისტემების ჩამოყალიბება და ამ საფუძველზე წყალმომარაგების, ელექტროენერგიის წარმოების, გადაცემის, დისპეტჩერიზაციის, განაწილების, იმპორტის, ექსპორტისა და მოხმარების, აგრეთვე ბუნებრივი გაზის მიწოდების, იმპორტის, ექსპორტის, ტრანსპორტირების, განაწილებისა და მოხმარების განსახორციელებლად გაწეული, ეკონომიკურად მიზანშეწონილი ხარჯების ზუსტი ასახვა ტარიფების სისტემებში. ამავე კანონის 42-ე მუხლით კანონმდებელი განსაზღვრავს კომისიის უფლებამოსილებას ტარიფების დადგენაში. კერძოდ, აღნიშნული მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების თანახმად, კომისია ვალდებულია, ამ კანონის 43-ე მუხლში აღნიშნული ტარიფის დადგენის პრინციპების გათვალისწინებით, საქართველოს ენერგეტიკულ და წყალმომარაგების სექტორებში სახელმწიფო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებებისა და მათ საფუძველზე მიღებული ნორმატიული აქტების შესაბამისად, არსებული წესით დაადგინოს ტარიფები ან/და შეიტანოს ცვლილებები მოქმედ ტარიფებში. კომისია ასევე უფლებამოსილია გაითვალისწინოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების სფეროებში სახელმწიფოს მიერ დადებული გარიგებები და სხვა შესაბამისი სამართლებრივი აქტები. კომისია უფლებამოსილია თავისი ინიციატივით გადახედოს ტარიფებს, აგრეთვე დაადგინოს ზღვრული სამომხმარებლო ტარიფები. კომისიას უფლება აქვს, შესაბამისი ლიცენზიატისაგან, მცირე სიმძლავრის ელექტროსადგურისაგან, მიმწოდებლისაგან, იმპორტიორისაგან, ექსპორტიორისაგან ან/და ბაზრის ოპერატორისაგან მოითხოვოს მისთვის საჭირო ინფორმაცია და დოკუმენტაცია. იმავე კანონის 43-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, კომისიის მიერ დამტკიცებული მეთოდოლოგია და მის საფუძველზე დადგენილი ფასები და ტარიფები შესაძლებლობას აძლევს ლიცენზიატებს, იმპორტიორებს, ბაზრის ოპერატორსა და მიმწოდებლებს, უზრუნველყონ განხორციელებული ინვესტიციის უკუგება გონივრულ ვადებში, დაფარონ თავიანთი მიმდინარე ხარჯები, რომლებიც მოიცავს ეკონომიკურად გამართლებულ ფასად შეძენილი საწვავის ღირებულებას, საექსპლუატაციო დანახარჯებს, მიმდინარე და კაპიტალური რემონტის ხარჯებს, შრომის ანაზღაურებას, საბრუნავი კაპიტალის სახით და ინვესტიციისთვის აღებული სესხის პროცენტის გადასახადს, რეგულირებისა და ბაზრის ოპერატორის მომსახურების საფასურებს და სხვა დანახარჯებს. ტარიფი უნდა ითვალისწინებდეს კაპიტალდაბანდებებზე ამონაგებისა და ამორტიზაციის (ცვეთის) კეთილგონივრულ და სამართლიან დონეს (განაკვეთს), რომელიც საკმარისი უნდა იყოს რეაბილიტაციისა და განვითარების მიზნით ინვესტიციების მოსაზიდად. ზემოაღნიშნული ნორმების დანაწესიდან გამომდინარე, კომისიას მინიჭებული აქვს სამომხმარებლო ტარიფის გაანგარიშების მიზნებისათვის ელექტროენერგიის შესყიდვასთან დაკავშირებული დანახარჯების შეფასების უფლებამოსილება.

საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის გადაწყვეტილებით კორექტირებას დაექვემდებარა სს ,,...ს“ მიერ 2015 წლის შესყიდვის კომპონენტში დაგეგმილსა და ფაქტობრივი შესყიდვის კალათას შორის ზედმეტად მიღებული შემოსავალი 9,950,389.8 ლარის ოდენობით, რომელიც დროში ფულის ღირებულებით შეადგენს 12,827,377.4 ლარს. კერძოდ, სს ,,...ს“ მიერ შპს „...გან“ (რეგულირებადი და დერეგულირებული ჰიდროელექტროსადგურებიდან) ელექტროენერგიის შესყიდვისას გადახდილი 2,118,993 ლარი კომისიამ არამიზანშეწონილ ხარჯად მიიჩნია. სატარიფო გაანგარიშებისას რეგულირებადი ჰიდროელექტროსადგურიდან შესასყიდი ელექტროენერგიის ღირებულება განისაზღვრა კომისიის მიერ დადგენილი ტარიფის მიხედვით, ხოლო მცირე ჰიდროელექტროსადგურებისგან მიღებული ელექტროენერგიის ღირებულება - ესკოს მიერ განსაზღვრული საბალანსო ელექტროენერგიის ფასის 100%-ით.

კასატორი არ ეთანხმება საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის მიერ სს ,,...ს“ მომხმარებლებისთვის ელექტროენერგიის შესასყიდი ზღვრული ტარიფების ცვლილებას და მიიჩნევს, რომ კომისიამ სს ,,...ს“ მიერ ელექტროენერგიის შესყიდვისას გადახდილი 2,118,993 ლარი უსაფუძვლოდ მიიჩნია არამიზანშეწონილ ხარჯად.

საქართველოს ენერგეტიკისა და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2014 წლის 30 ივლისის №14 დადგენილებით დამტკიცებულ „ელექტროენერგიის განაწილების, გატარების და მოხმარების ტარიფების გაანგარიშების მეთოდოლოგიის“ მე-19 მუხლის პირველ პუნქტით, ელექტროენერგიის მოხმარების ტარიფი მოიცავს ელექტროენერგიის შესყიდვასა და განაწილებასთან დაკავშირებულ დანახარჯებს. ამდენად, იმ პირობებში, როდესაც ელექტროენერგიის შესყიდვის ფასი წარმოადგენს ელექტროენერგიის მოხმარების ტარიფის ფორმირების ერთ-ერთ ელემენტს, მნიშვნელოვანია ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში დადგინდეს აღნიშნული საოპერაციო დანახარჯის მიზანშეწონილობის საკითხი არა მხოლოდ საწარმოს, როგორც მეწარმე სუბიექტის ეკონომიკური ინტერესების, არამედ საქმიანობის სფეროს რეგულაციის სპეციფიკის გათვალისწინებით. უდავოა, რომ სს ,,...ს“ გააჩნდა ალტერნატიული შესაძლებლობა ელექტროენერგია შეესყიდა საბითუმო ბაზარზე. კომისიის მიერ ჩატარებული კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ სს ,,...ს“ მიერ სს „...“ ელექტროენერგიის შესყიდვა გამოიწვევდა სადავო საანგარიშო პერიოდში (2015 წლის იანვარი, თებერვალი, მარტი, აპრილი) ესკოს საშუალო შეწონილი ფასების შემცირებას, ხოლო მოსარჩელე მხარის მიერ ვერ იქნა წარმოდგენილი შესაბამისი მტკიცებულება, რაც საწინააღმდეგო გარემოების არსებობას დაადასტურებდა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო იზიარებს, ქვედა ინსტანციის სასამართლობის განმარტებას, რომლის თანახმად, სს ,,...ს“ და შპს „...“ შორის გაფორმებული ხელშეკრულებების საფუძველზე შესყიდული ელექტროენერგიის ფასი შეადგენდა ესკოს მიერ კვალიფიციურ საწარმოებზე გასაყიდი ელექტროენერგიის ფასს მინუს 10% კვტ/სთ დღგ-ს გარეშე, მოსარჩელის მიერ ალტერნატიული შესაძლებლობის გამოყენების შემთხვევაში, ესკოს საშუალო შეწონილი ფასების შემცირების შედეგად, 2 118 993 ლარით შემცირდებოდა სს ,,...ს“ მიერ ელექტროენერგიის შესყიდვისას გაწეული ხარჯი, რაც ზემოაღნიშნული მსჯელობის გათვალისწინებით ასევე გამოიწვევდა ელექტროენერგიის მოხმარების ტარიფის შემცირებას. შესაბამისად, სს ,,...ს“ მიერ გაწეული ხარჯი (2 118 993 ლარი) არ წარმოადგენდა მინიმალური დანახარჯების შესაბამისად გაწეულ ხარჯს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო იზიარებს მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს პოზიციას და მიიჩნევს, რომ სს ,,...ს“ მიერ ელექტროენერგიის შესყიდვისას 2 118 993 ლარის ოდენობით გაწეული ხარჯი არ აკმაყოფილებს საოპერაციო დანახარჯის დასაბუთებულობის, გონივრულობის და სამართლიანობის კრიტერიუმებს. ამდენად, კომისიის მიერ სატარიფო გაანგარიშებისას, რეგულირებადი ჰიდროელექტროსადგურიდან შესასყიდი ელექტროენერგიის ღირებულების - კომისიის მიერ დადგენილი ტარიფის მიხედვით, ხოლო მცირე ჰიდროელექტროსადგურებისგან მიღებული ელექტროენერგიის ღირებულების - განსაზღვრა, ესკოს მიერ განსაზღვრული საბალანსო ელექტროენერგიის ფასის 100%-ით, შესაბამისობაშია მოქმედ კანონმდებლობასთან.

საკასაციო სასამართლო ასევე იზიარებს, ქვედა ინსტანციის სასამართლოების მოსაზრებას მოპასუხისათვის სს „...ს“ სასარგებლოდ ზიანის ანაზღაურებასთან მიმართებაში და განმარტავს, რომ სახელმწიფოს პასუხისმგებლობა მისი ორგანოების მიერ მიყენებული ზიანისათვის დადგენილია ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის XIV თავის დებულებებით, იქედან გამომდინარე, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს ზიანის მიმყენებელი ქმედება არსებითად არ განსხვავდება კერძო პირის ანალოგიური ქმედებისაგან, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-ე მუხლით განსაზღვრულ იქნა კერძო სამართალში დადგენილი პასუხისმგებლობის ფორმებისა და პრინციპების გავრცელება სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის შემთხვევებზეც, რაც გამოიხატა პასუხისმგებლობის სახეების დადგენით სამოქალაქო კოდექსზე მითითებით, იმ გამონაკლისის გარდა, რაც თავად ამ კოდექსით არის გათვალისწინებული. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 208-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, სახელმწიფო ადმინისტრაციული ორგანოს, აგრეთვე მისი თანამდებობის პირის ან სხვა სახელმწიფო მოსამსახურის მიერ მისი სამსახურებრივი მოვალეობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, ადგილობრივი თვითმმართველობის (მმართველობის) ორგანოს, აგრეთვე მისი თანამდებობის პირის ან სხვა მოსამსახურის მიერ მისი სამსახურებრივი მოვალეობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია ადგილობრივი თვითმმართველობის (მმართველობის) ორგანო.

სამოქალაქო კოდექსის 317-ე მუხლის I ნაწილის თანახმად, ვალდებულების წარმოშობისათვის აუცილებელია მონაწილეთა შორის ხელშეკრულება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ვალდებულება წარმოიშობა ზიანის მიყენების (დელიქტის) უსაფუძვლო გამდიდრების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა საფუძვლიდან, აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ვალდებულებითი სამართალი აწესრიგებს ისეთ ვალდებულებებთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს, რომელთა დარღვევისათვის დამრღვევს სასამართლოს მეშვეობით შეიძლება დაეკისროს შესრულება ან ზიანის ანაზღაურება. ვალდებულებითი ურთიერთობა კერძო სამართლის სუბიექტებს შორის წარმოშობილი სამართლებრივი ურთიერთობაა, ამასთან, იგი განსხვავდება საჯარო სამართალში არსებული ვალდებულებისაგან, სამოქალაქო კოდექსის 317.1. მუხლი ვალდებულების წარმოშობის წინაპირობად მიიჩნევს როგორც ხელშეკრულებას, ასევე, დელიქტს, უსაფუძვლო გამდიდრებას ან კანონით გათვალისწინებულ სხვა საფუძვლებს.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლის შესაბამისად, პირი, რომელიც სხვა პირს მართლსაწინააღმდეგო, განზრახი ან გაუფრთხილებელი მოქმედებით მიაყენებს ზიანს, ვალდებულია, აუნაზღაუროს მას ეს ზიანი. აღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, იმისთვის, რომ წარმოიშვას ზიანის ანაზღაურების მოვალეობა, სახეზე უნდა იყოს პირის მართლსაწინააღმდეგო მოქმედება, წარმოშობილი ზიანი და ბოლოს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედებასა და დამდგარ ზიანს შორის უნდა არსებობდეს მიზეზობრივი კავშირი.

საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, ზიანის მიმყენებლის მართლსაწინააღმდეგო ქმედებასა და დამდგარ ზიანს შორის მიზეზობრივი კავშირის არსებობა წარმოადგენს დელიქტური პასუხისმგებლობის დადგომის სავალდებულო პირობას და გამოიხატება იმაში, რომ პირველი წარმოშობს მეორეს. პასუხისმგებლობა დგება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ზიანი იყო ზიანის მიმყენებლის მოქმედების (უმოქმედობის) პირდაპირი და გარდაუვალი შედეგი.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ დელიქტური ვალდებულება ზიანის მიყენების შედეგად წარმოშობილი ვალდებულებაა და არასახელშეკრულებო ვალდებულების ერთ-ერთი სახე. ზიანი შეიძლება იყოს ხელშეკრულების დარღვევიდან წარმოშობილი ვალდებულების დარღვევის შედეგი, ხოლო დელიქტის დროს კი თვით ზიანის მიყენების ფაქტი წარმოადგენს ვალდებულების წარმოშობის საფუძველს, რომელი ვალდებულების ძალითაც დაზარალებულს უფლება აქვს, მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება მიმყენებლისაგან. ამასთან, ზიანის ანაზღაურების ვალდებულების დაკისრება შესაძლებელია, თუ სახეზეა ზიანი, ზიანი მიყენებულია მართლსაწინააღმდეგო მოქმედებით, მართლსაწინააღმდეგო მოქმედებასა და ზიანს შორის არსებობს მიზეზობრივი კავშირი.

კონკრეტულ შემთხვევაში კი, ვინაიდან, კანონიერად არის მიჩნეული საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის 2016 წლის 26 დეკემბრის №39 დადგენილება, არ არსებობს საქართველოს ენერგეტიკის და წყალმომარაგების მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის მიმართ ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის დაკმაყოფილების წინაპირობები.

ამდენად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ საქმეს არ გააჩნია არავითარი პრინციპული მნიშვნელობა სასამართლო პრაქტიკისათვის, ხოლო საკასაციო საჩივარს _ წარმატების პერსპექტივა.

შესაბამისად, არ არსებობს საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით რეგლამენტირებული არც ერთი საფუძველი, რის გამოც, საკასაციო საჩივარი არ უნდა იქნეს დაშვებული განსახილველად.

ამასთან, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 401-ე მუხლის მე-4 ნაწილზე და აღნიშნავს, რომ საკასაციო საჩივრის დაუშვებლად ცნობის შემთხვევაში პირს დაუბრუნდება მის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 70 პროცენტი.

საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ვინაიდან სს „...ს“ საკასაციო საჩივარზე 27.03.19წ. №69818001 საგადასახადო მოთხოვნით გადახდილია სახელმწიფო ბაჟი 8000 ლარის ოდენობით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 401-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, სს „...ს“ (ს/კ ...) უნდა დაუბრუნდეს საკასაციო საჩივარზე გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის - 8000 ლარის 70 პროცენტი - 5 600 ლარი, შემდეგი ანგარიშიდან: ქ. თბილისი, სახელმწიფო ხაზინა, ბანკის კოდი TRESGE22, მიმღების ანგარიშის №200122900, სახაზინო კოდი №300773150.


ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლით, 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 401-ე მუხლით,




დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. სს „...ს“ საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნეს დაუშვებლად;

2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 31 იანვრის განჩინება;

3. სს „...ს“ (ს/კ ...) დაუბრუნდეს საკასაციო საჩივარზე 27.03.19 წ. №69818001 საგადასახადო მოთხოვნით გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის - 8000 ლარის 70 პროცენტი - 5 600 ლარი, შემდეგი ანგარიშიდან: ქ. თბილისი, სახელმწიფო ხაზინა, ბანკის კოდი TRESGE22, მიმღების ანგარიშის №200122900, სახაზინო კოდი №300773150;

4. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე ბ. სტურუა


მოსამართლეები: მ. ვაჩაძე


გ. აბუსერიძე