საქართველოს უზენაესი სასამართლო
გ ა დ ა წ ყ ვ ე ტ ი ლ ე ბ ა
საქართველოს სახელით

საქმე №ბს-508(2კ-21) 12 ივლისი, 2022 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:
გოჩა აბუსერიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მაია ვაჩაძე, ბიძინა სტურუა
საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი მოსმენის გარეშე
კასატორი (მოპასუხე) - საქართველოს გენერალური პროკურატურა
პროცესუალური მოწინააღმდეგე (მოსარჩელე) - მ. ქ-ა
მესამე პირი - საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო
გასაჩივრებული გადაწყვეტილება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილება
კასატორების მოთხოვნა - გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღება
დავის საგანი - მატერიალური ზიანის ანაზღაურება
ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი

მ. ქ-ამ 2018 წლის 31 მაისს სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას, მოპასუხის - საქართველოს მთავარი პროკურატურის მიმართ და მოითხოვა საქართველოს მთავარი პროკურატურისთვის მის სასარგებლოდ მორალური ზიანის 19500 (ცხრამეტი ათას ხუთასი) ლარის და მატერიალური ზიანის სახით 237 681,60 (ორასოცდაჩვიდმეტი ათას ექვსას ოთხმოცდაერთი ლარი და სამოცი თეთრი) ლარის ოდენობით დაკისრება.
სარჩელის მიხედვით, 2010 წლის 5 ივლისს, მ. ქ-ას საქართველოს სსკ-ის 338-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით (2006 წლის 30 მაისამდე მოქმედი რედაქცია) წარედგინა ბრალი და აღკვეთის ღონისძიებად შეეფარდა პატიმრობა. 2011 წლის 5 იანვრის განაჩენით, ბრალის აღიარებით პროკურატურასთან მიაღწია საპროცესო შეთანხმებას, რის შედეგად სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა 5 წლის, 6 თვისა და 10 დღის ვადით, საიდანაც 6 თვე და 10 დღე განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში მოხდით, ხოლო 5 წელი ჩაეთვალა პირობითად 6 წლის გამოსაცდელი ვადად, ასევე დამატებით სასჯელად შეეფარდა ჯარიმა 10 000 ლარის ოდენობით, რაც გადაიხადა.
ქ.თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2013 წლის 11 მარტის განჩინებით, მ. ქ-ას მიმართ გამოყენებული იქნა „ამნისტიის შესახებ“ საქართველოს 2012 წლის 28 დეკემბრის კანონი, რითაც მ. ქ-ას 1/4-ით შეუმცირდა 2011 წლის 5 იანვრის განაჩენით დანიშნული სასჯელი, ამასთან ამნისტია გადახდილ ჯარიმას არ შეხებია.
2014 წელს მოსარჩელემ შუამდგომლობით მიმართა ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს და ახალ გარემოებაზე მითითებით მოითხოვა მის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამამართლებელი განაჩენით შეცვლა. 2015 წლის 15 ივლისს ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს განაჩენით, გაუქმდა მ. ქ-ას მიმართ გამოტანილი გამამტყუნებელი განაჩენი და მოსარჩელე სრულად გამართლდა. ამავე განაჩენით გამართლებულ მ. ქ-ას განემარტა მიყენებული ზიანის ანაზრაურების უფლების შესახებ.
მოსარჩელის განმარტებით, დაპატიმრებამდე იყო დასაქმებული, მასთან ეტაპობრივად გრძელდებოდა ხელშეკრულებები და ასევე ეზრდებოდა ანაზღაურება. 2010 წლის 01 ივნისის ხელშეკრულებით მუშაობის ვადა ამოეწურა 2010 წლის 30 ივნისს, რის შემდეგაც მოსარჩელე აგრძელებდა მუშაობას და ის ჩვეულებრივ მოელოდა ახალი ხელშეკრულების დადებას. აღნიშნული პერიოდისთვის მისი ანაზღაურება შეადგენდა 2 329,60 ლარს, თუმცა შრომითი ხელშეკრულება აღარ განახლდა იმ მიზეზით, რომ მოსარჩელე სამსახურში ბრალდებულის სახით დააკავეს, რითაც მიადგა მატერიალური ზიანი. მატერიალური ზიანი ასევე მიადგა იმის გამო, რომ ჯარიმის სახით გადაიხადა 10 000 ლარი, ადვოკატის მომსახურებით სარგებლობისთვის გასწია ხარჯი 2 500 ლარის ოდენობით, პრობაციონერის შეღავათისთვის სარგებლობისთვის - 400 ლარი, ხოლო კვებაზე გაწეულმა ხარჯმა შეადგინა 1 140 ლარი. გარდა ამისა, უკანონო პატიმრობაში გატარებული პერიოდისა და განცდილი ემოციების გამო მოსარჩელემ მოითხოვა მორალური ზიანის სახით 19 500 ლარის ანაზღაურება.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 22 ივნისის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-16 მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე, საქმეში მესამე პირად ჩაება საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 29 იანვრის საოქმო განჩინებით, საქართველოს მთავარი პროკურატურის უფლებამონაცვლედ ცნობილი იქნა საქართველოს გენერალური პროკურატურა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 25 ივლისის გადაწყვეტილებით მ. ქ-ას სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; საქართველოს გენერალურ პროკურატურას მოსარჩელე მ. ქ-ას სასარგებლოდ დაეკისრა მორალური ზიანის სახით - 5000 (ხუთი ათასი) ლარის, ხოლო მატერიალური ზიანის სახით 19 277 (6777 ლარი მიუღებელი ხელფასი, 2500 ლარი საადვოკატო მომსახურების ხარჯი და 10 000 ლარი ჯარიმის სახით გადახდილი თანხა) ლარის ანაზღაურება; დანარჩენ ნაწილში სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2011 წლის 05 იანვრის განაჩენით, თბილისის პროკურატურის სტაჟიორ-პროკურორ დ. ნ-ეს და განსასჯელ მ. ქ-ას შორის დადებული საპროცესო შეთანხმების დამტკიცებით, მ. ქ-ა ცნობილი იქნა დამნაშავედ საქართველოს სსკ-ის 338-ე მუხლის II ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისთვის. მასვე, საქართველოს სსკ-ის 42-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, დამატებით სასჯელის სახით დაეკისრა ჯარიმა 10 000 (ათი ათასი) ლარის ოდენობით და სასჯელის მოხდის ვადის ათვლა დაეწყო დაკავების მომენტიდან - 2010 წლის 05 ივლისიდან. 2014 წლის 18 აგვისტოს, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატას, შუამდგომლობით მიმართა მ. ქ-ამ ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2011 წლის 05 იანვრის განაჩენის გადასინჯვის მოთხოვნით. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2015 წლის 15 ივნისის განაჩენით, N1აგ/146-14 საქმეზე მსჯავრდებულ მ. ქ-ას შუამდგომლობა დაკმაყოფილდა; თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2011 წლის 05 იანვრის განაჩენი, მ. ქ-ას მიმართ გაუქმდა. მ. ქ-ა ცნობილი იქნა უდანაშაულოდ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 338-ე მუხლის მეორე ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტით (2006 წლის 31 მაისამდე მოქმედი რედაქცია) გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენაში და გამართლდა.
საქალაქო სასამართლომ მიუთითა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტზე, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე-5 მუხლის მე-5 პუნქტზე და აღნიშნა, რომ სახელმწიფო ორგანოს, მათ შორის სისხლისსამართლებრივი დევნის განმახორციელებელი ორგანოს მიერ უკანონოდ მიყენებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება განსაზღვრულია საქართველოს კონსტიტუციით და ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციით.
სასამართლომ გამოიყენა საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-ე მუხლი, სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლის მე-3 ნაწილი და აღნიშნა, რომ ზიანი ანაზღაურებას ექვემდებარება მიუხედავად ზიანის მიმყენებლის ბრალისა. შესაბამისად, ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის დაკმაყოფილებისთვის საკმარისია დადგინდეს ქმედების უკანონობა და სახეზე იყოს პირის მარეაბილიტირებელი გარემოება. ამასთან, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ზემოაღნიშნული ნორმები ანიჭებენ რა პირს ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებას, არ განსაზღვრავენ მარეაბილიტირებელ გარემოებებს. შესაბამისად, კანონმდებელმა სასამართლოს მიანიჭა თავისუფლება ქმედების უკანონობისა და რეაბილიტაციის საფუძვლების შეფასებისას. მარეაბილიტირებელ გარემოებად კი, სასამართლოს მოსაზრებით, უპირობოდ მიიჩნევა პირის მიმართ გამამართლებელი განაჩენის გამოტანა. კერძოდ, გამართლებულ პირს აქვს შესაძლებლობა, დარღვეული უფლება აღიდგინოს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული რეაბილიტაციისა და სისხლის სამართლის პროცესის ორგანოების უკანონო და დაუსაბუთებელი მოქმედებების შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების გზით. გამართლებულ პირს, რომელსაც გამამართლებელი განაჩენით შეეზღუდა უფლებები, შეუძლია სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით მოითხოვოს განაჩენით მიყენებული ქონებრივი და არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურება.
მორალური ზიანის ანაზღაურების საკითხთან დაკავშირებით, სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა სამოქალაქო კოდექსის 413-ე მუხლის პირველ ნაწილზე, მიუთითა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2013 წლის 10 აპრილის საქმეზე (№ბს-648-623(2კ-13)) ჩამოყალიბებული განმარტები და აღნიშნა, რომ მორალური ზიანი გულისხმობს ფიზიკურ და ზნეობრივ-ფსიქოლოგიურ ტანჯვას, რასაც პირი განიცდის ამა თუ იმ სიკეთის, უმეტესწილად არამატერიალურ ფასეულობათა ხელყოფით და მის ანაზღაურებას აკისრია სამი ფუნქცია: დააკმაყოფილოს დაზარალებული, ზემოქმედება მოახდინოს ზიანის მიმყენებელზე და თავიდან აიცილოს პიროვნული უფლების ხელყოფა სხვა პირების მიერ. მორალური ზიანის შეფასებისას სასამართლომ მხედველობაში უნდა მიიღოს დაზარალებულის სუბიექტური დამოკიდებულება ასეთი ზიანის სიმძიმის მიმართ, ასევე, ობიექტური გარემოებები, რითაც შეიძლება მისი ამ კუთხით შეფასება. მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეიძლება დადგინდეს მორალური ზიანის არსებობა და მისი გონივრული და სამართლიანი ანაზღაურების კრიტერიუმები. მოცემულ შემთხვევაში, ვინაიდან არსებობდა მ. ქ-ას მიმართ მარეაბილიტირებელი გარემოება, კერძოდ გამამართლებელი განაჩენი, სასამართლომ მიიჩნია, რომ არსებობდა მიზეზობრივი კავშირი სახელმწიფო ორგანოს უკანონო ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის, კერძოდ, უკანონოდ დაკავების/პატიმრობის შედეგად მოსარჩელეს მიადგა მორალური ზიანი, შესაბამისად, მოსარჩელის სოციალურ მდგომარეობისა და იმის გათვალისწინებით, რომ მოსარჩელეს თავისუფლება ჰქონდა აღკვეთილი ფაქტობრივად ექვსი თვისა და 9 დღის განმავლობაში (ამასთან იგი იმყოფებოდა პირობითი მსჯავრის ქვეშ), რის შემდეგაც მის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენი დადგა საპროცესო შეთანხმების საფუძველზე, ხოლო გამამართლებელი განაჩენი კი 4 წლის შემდეგ, ამასთან, იგი იყო თანამდებობის პირი და საქმე შუქდებოდა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებით, სასამართლომ, სასარჩელო მოთხოვნა მორალური ზიანის ანაზღაურების ნაწილში მიიჩნია საფუძვლიანად და დააკმაყოფილა ნაწილობრივ, კერძოდ, მოსარჩელე მ. ქ-ას სასარგებლოდ მოპასუხეს დაეკისრა მორალური ზიანის სახით 5 000 (ხუთი ათასი) ლარის ანაზღაურება.
მატერიალური ზიანის მოთხოვნასთან დაკავშირებით სასამართლომ აღნიშნა, რომ ზიანის ანაზღაურების ერთ-ერთი მთავარი ფუნქციაა პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენა. იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება (სკ-ის 408.1 მუხ.), ამასთანავე, ზიანის ფულადი ანაზღაურება ხორციელდება იმ შემთხვევაში, როდესაც ზიანის ანაზღაურება პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენით შეუძლებელია ან ამისათვის საჭიროა არათანაზომიერად დიდი დანახარჯები (სკ-ის 409-ე მუხ.). სასამართლომ განმარტა, რომ მხარისთვის მიყენებული მატერიალური ზიანი, რომლის არსებობა და მიზეზშედეგობრივი კავშირი უკანონო ქმედებასა და ზიანის წარმოქმნას შორის დასტურდება სათანადო მტკიცებულებებით, ექვემდებარება სრულად ანაზღაურებას.
სასამართლომ, გარდა იმისა, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2011 წლის 05 იანვრის განაჩენის გაუქმება და მოსარჩელის გამართლება მიიჩნია მ. ქ-ას მარეაბილიტირებელ გარემოებად, სასარჩელო მოთხოვნის, კერძოდ მატერიალური ზიანის სახით მიუღებელი ხელფასის 223 641, 60 ლარიდან 6777 ლარის ოდენობით ნაწილობრივ დაკმაყოფილების საფუძვლად მიუთითა იმ ფაქტობრივ გარემოებაზე, რომ შპს ,,ს...ის“ მიერ, 2017 წლის 27 მარტს გაცემული N292 ცნობის თანახმად, მ. ქ-ა, 2006 წლის 05 აპრილიდან ეჭვმიტანილის სახით დაკავებამდე მუშაობდა სს ,,ს...აში“ სხვადასხვა პოზიციებზე და მასთან მუდმივად, უწყვეტად იდებოდა ხელშეკრულებები 2006 წლიდან. 2009 წლის 01 ოქტომბრიდან 2010 წლის 01 ივლისამდე იგი მუშაობდა ს...ის სამსახურის უფროსის თანამდებობაზე. 2010 წლის 7 ივლისის ბრძანების მიხედვით, გათავისუფლდა დაკავებული თანამდებობიდან საქართველოს შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე და შეუწყდა უფლებამოსილება ხელშეკრულების ვადის გასვლის გამო 2010 წლის 1 ივლისიდან. შპს ,,ს...ის“ 2018 წლის 02 ნოემბრის N871 ცნობით სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ თანამდებობა, რომელსაც იკავებდა მოსარჩელე მ. ქ-ა, გაუქმდა 2010 წლის 01 ოქტომბრიდან.
მითითებული ფაქტობრივი გარემოებებით, მოწმეთა ჩვენებებით, დაკავების ოქმითა და საქმეში არსებული სხვა მტკიცებულებებით სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მ. ქ-ა 2010 წლის 1 ივლისის შემდგომაც, დაკავებამდე (5 ივლისამდე) ასრულებდა სამსახურებრივ მოვალეობას, ამდენად, სასამართლომ დადასტურებულად მიიჩნია პირდაპირი მიზეზობრივი კავშირის არსებობა ფულად ზარალსა და მოპასუხის ქმედებას (დაკავებას შორის) შორის. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ ნაწილობრივ დააკმაყოფილა მოსარჩელის მოთხოვნა, რადგან მიიჩნია, რომ არსებობდა მატერიალური ზიანის სახით დაკავებიდან - 2010 წლის 5 ივლისიდან 2010 წლის 1 ოქტომბრამდე (თანამდებობის გაუქმებამდე) და არა გამამართლებელი განაჩენის გამოტანამდე მიუღებელი ხელფასის ანაზღაურების საფუძველი, რაც შეადგენდა 6777 ლარს (5 ივლისის შემდგომ ხელფასი 2117,80 ლარი+აგვისტო 2329,60 ლარი+სექტემბერი 2329,60 ლარი).
საქალაქო სასამართლომ სასარჩელო მოთხოვნა საადვოკატო მომსახურების თანხის, 2500 ლარის მოპასუხეზე დაკისრების თაობაზე, სრულად დააკმაყოფილა, რამდენადაც 2014 წლის 29 ივლისს, მ. ქ-ასა და ე. ჯ-ეს შორის დადებული საადვოკატო მომსახურების ხელშეკრულებითა და 2014 წლის 08 აგვისტოს N3 საგადახდო დავალებით დადგენილად იქნა მიჩნეული მოსარჩელის მიერ მითითებული თანხის გადახდა. ამასთან, გამამართლებელი განაჩენის საფუძველზე, მოპასუხეს დაეკისრა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 42-ე მუხლის შესაბამისად, მსჯავრდებულ მ. ქ-აზე დამატებითი სასჯელის სახით დაკისრებული ჯარიმის 10 000 (ათი ათასი) ლარის ანაზღაურება.
რაც შეეხება სასარჩელო მოთხოვნებს როგორც პატიმრის ანგარიშზე ჩარიცხული თანხის 1140 ლარის, ასევე პრობაციის ბიუროში გადახდილი თანხის 400 ლარის მოპასუხისათვის დაკისრების შესახებ, პატიმრობის კოდექსის საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის, 23-ე მუხლის მე-5 ნაწილის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ საქართველოს კანონით დადგენილი რეგულაციების გათვალისწინებით, სასამართლომ მიიჩნია, უსაფუძვლოდ.
აღნიშნული გადაწყვეტილება სარჩელის დაკმაყოფილებულ ნაწილში სააპელაციო წესით გაასაჩივრა საქართველოს გენერალურმა პროკურატურამ, ხოლო სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ნაწილში - მ. ქ-ამ.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილებით, საქართველოს გენერალური პროკურატურის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; მ. ქ-ას სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; გაუქმდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 25 ივლისის გადაწყვეტილება მატერიალური ზიანის სახით მოპასუხისათვის პრობაციის ბიუროში შეღავათის დაწესების საფასურის - 400 ლარის ანაზღაურების დაკისრებაზე უარის თქმის ნაწილში და ამ ნაწილში მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც საქართველოს გენერალურ პროკურატურას მ. ქ-ას სასარგებლოდ დამატებით დაეკისრა მატერიალური ზიანის ანაზღაურება 400 (ოთხასი) ლარის ოდენობით; თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 25 ივლისის გადაწყვეტილება დანარჩენ ნაწილში დარჩა უცვლელი.
სააპელაციო პალატამ ძირითადად სრულად გაიზიარა პირველი ინსტანციის სამართლებრივი შეფასებები, ხოლო პრობაციის ბიუროში გადახდილი თანხის, 400 ლარის მოპასუხისათვის დაკისრების მოთხოვნასთან დაკავშირებით მიუთითა საქმეში წარმოდგენილ 2011 წლის 31 მარტის შემოსავლის ორდერზე, რომლის თანახმად, მ. ქ-ას მიერ საქართველოს სასჯელაღსრულების პრობაციის და იურიდიული დახმარების საკითხთა სამინისტროს ანგარიშზე უდავოდ გადახდილი ჰქონდა 400 ლარი პრობაციის ბიუროში მსჯავრდებულის გამოცხადებაზე შეღავათის დაწესებისთვის, შესაბამისად, სააპელაციო პალატამ მატერიალური ზიანის ანაზღაურების თაობაზე სასარჩელო მოთხოვნა ამ ნაწილში მიიჩნია საფუძვლიანად.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა როგორც საქართველოს გენერალურმა პროკურატურამ, ასევე მ. ქ-ამ, რომლებმაც მოითხოვეს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და მათ სასარგებლოდ ახალი გადაწყვეტილების მიღება.
საქართველოს გენერალური პროკურატურა საკასაციო საჩივარში მატერიალური ზიანის სახით მიუღებელი ხელფასის - 6777 (ექვსი ათას შვიდას სამოცდაჩვიდმეტი) ლარის ანაზღაურების დაკისრების თაობაზე არ იზიარებს ქვედა ინსტანციის სასამართლოების შეფასებას და აღნიშნავს, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველი ნაწილისა და ამავე კოდექსის 105-ე მუხლის პირველი ნაწილის მოთხოვნათა შესაბამისად, მატერიალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის დასასაბუთებლად მოსარჩელემ უნდა წარადგინოს ცალსახა მტკიცებულებები, რომლებიც დაადასტურებს ზიანის გამომწვევ გარემოებებსა და განსაზღვრავს მიყენებული ზიანის ოდენობას. მიუღებელი შემოსავალი თავისი ბუნებით გულისხმობს „წმინდა ეკონომიკურ დანაკარგს“, რომელიც ხელშეკრულების მხარემ განიცადა და რომელსაც ადგილი არ ექნებოდა, ხელშეკრულება რომ ჯეროვნად შესრულებულიყო. იმისათვის, რომ შემოსავალი მიუღებლად ჩაითვალოს, მას პირდაპირი და უშუალო კავშირი უნდა ჰქონდეს მოვალის მიერ ვალდებულების დარღვევასთან. პირდაპირ კავშირში იგულისხმება მოვლენების, მოქმედებისა და დამდგარი შედეგის ის ლოგიკური ბმა, რომელიც არ ტოვებს შემოსავლის მიღების რეალურ შესაძლებლობასთან დაკავშირებული ეჭვის საფუძველს. სისხლის სამართლის წარმოებაზე მითითება, ან გარკვეული დოკუმენტების წარმოდგენა, არ წარმოადგენს საკმარის საფუძველს მასზედ, რომ დადგინდეს კონკრეტული ოდენობით მატერიალური ზიანის დადგომის ფაქტი.
კასატორის განმარტებით, განსახილველ შემთხვევაში საქმეში არსებული წერილობითი მტკიცებულებებით (წერილები, ხელშეკრულებები და ხელშეკრულების შეწყვეტის ბრძანება), რომლებიც გაცემულია საქართველოს შრომის კოდექსის მე-3 მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული შესაბამისი დამსაქმებლის, სს „ს...ის“ მიერ, დგინდება, რომ მ. ქ-ას დამსაქმებელთან დადებული შრომითი ხელშეკრულების ვადა ამოიწურა 2010 წლის 30 ივნისს, შესაბამისად, შრომითი ხელშეკრულების ვადის გასვლის გამო 2010 წლის 1 ივლისიდან შეუწყდა შრომითი ხელშეკრულება და გათავისუფლდა თანამდებობიდან. ხელშეკრულების შეწყვეტის თაობაზე ბრძანება კანონიერ ძალაშია და არც ერთ ეტაპზე დასაქმებულ მ. ქ-ას სადავოდ არ გაუხდია. შესაბამისად, რაიმე სახით მსჯელობა სისხლის სამართლის საქმის წარმოებასთან და პროკურატურასთან მიმართებით მოკლებულია ყოველგვარ ფაქტობრივ და სამართლებრივ საფუძვლიანობას.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორი მიიჩნევს, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილება ამ ნაწილში დაუსაბუთებელი და უსაფუძვლოა, რადგან უსაფუძვლოდ იქნა დადგენილი საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოება 2010 წლის 1 ოქტომბრამდე მ. ქ-ას მუშაობის შესახებ. ამასთან, გადაწყვეტილება რეალურად არ შეიცავს დასაბუთებას, თუ რატომ მიიჩნია სასამართლომ, რომ მ. ქ-ასთან შრომითი ურთიერთობა შეწყდა არა ხელშეკრულების ვადის გასვლის (რაც წერილობითი მტკიცებულებებით დგინდება), არამედ სისხლისამართლებრივი დევნის დაწყების გამო და რომ არა სისხლის სამართლის საქმის წარმოება, იგი მუშაობას გააგრძელებდა გარკვეული პერიოდი.
კასატორი აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არ გამოიკვლია და არ შეაფასა საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებები, სასამართლომ დასკვნა დაამყარა მხოლოდ მოსარჩელის ახსნა-განმარტებასა და ასევე მოსარჩელის ინიციატივით დაკითხული მოწმეების ჩვენებებზე. სააპელაციო სასამართლომ სრულად უგულებელყო საქმეში დაცული წერილობითი მტკიცებულებები, რომლითაც დგინდება, რომ მ. ქ-ასთან დამსაქმებელმა შრომითი ურთიერთობა შეწყვიტა ხელშეკრულების ვადის გასვლის გამო. შესაბამისად, ერთი მხრივ სახეზეა სამოქალაქო საპროცესო ნორმების იმგვარი დარღვევა, რომელთა გამო სასამართლომ არასწორი გადაწყვეტილება მიიღო, ხოლო მეორე მხრივ სასამართლოს გადაწყვეტილება იურიდიულად იმდენად დაუსაბუთებელია, რომ შეუძლებელია მისი შემოწმება. საქმეში არსებული მტკიცებულებები და გარემოებები ცხადყოფს, რომ განსახილველ შემთხვევაში, საქართველოს გენერალური პროკურატურის მიმართ სახეზე არ არის მატერიალური ზიანის (მიუღებელი შემოსავალი) ანაზღაურების დაკისრების ისეთი წინაპირობების ერთობლიობა, როგორიცაა: მართლწინააღმდეგობა, ზიანი და მიზეზობრივი კავშირი ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის. შესაბამისად, სახეზეა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების წინაპირობები.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2021 წლის 21 სექტემბრის განჩინებით, მ. ქ-ას საკასაციო საჩივარი სრულად, ხოლო საქართველოს გენერალური პროკურატურის საკასაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაუშვებლად იქნა მიჩნეული. საქართველოს გენერალური პროკურატურის საკასაციო საჩივარი მატერიალური ზიანის სახით მიუღებელი ხელფასის - 6777 (ექვსი ათას შვიდას სამოცდაჩვიდმეტი) ლარის ანაზღაურების ნაწილში, დასაშვებად იქნა ცნობილი და მიღებულ იქნა ზეპირი მოსმენის გარეშე არსებითად განსახილველად.
ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ საქართველოს გენერალური პროკურატურის საკასაციო საჩივარი დაშვებულ ნაწილში უნდა დაკმაყოფილდეს; გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილება ნაწილობრივ და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება მ. ქ-ას სასარჩელო მოთხოვნის - მიუღებელი ხელფასის სახით მატერიალური ზიანის ანაზღაურების დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ მოცემულ საქმეში, საქართველოს გენერალური პროკურატურის დაშვებული საკასაციო საჩივრის გათვალისწინებით, სადავო საკითხს წარმოადგენს მ. ქ-ას უკანონო დაკავებიდან და პატიმრობიდან გამომდინარე, მიუღებელი იძულებითი განაცდურის საფუძვლით, საქართველოს გენერალური პროკურატურისათვის ზიანის ანაზღაურების დაკისრების საფუძვლიანობა.
საკასაციო პალატა მიუთითებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტზე, რომლის თანახმად, ყველასთვის გარანტირებულია სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოსაგან ან მოსამსახურისაგან უკანონოდ მიყენებული ზიანის სასამართლო წესით სრული ანაზღაურება შესაბამისად სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის სახსრებიდან.
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით (2015 წლის 31 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე №2/3/630 „საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“), „კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტის (ამჟამად მოქმედი რედაქციის 18.4 მუხლი) უპირველეს მიზანს წარმოადგენს დაზარალებული პირის ინტერესების დაცვა მიყენებული ზარალის ანაზღაურების გზით. სახელმწიფო რესურსის მასშტაბის, მოცულობის და ბუნების გათვალისწინებით, სახელმწიფოს მხრიდან არამართლზომიერ ქმედებათა განხორციელება ხშირ შემთხვევებში გაცილებით მეტი საფრთხის შემცველია კერძო სუბიექტების მხრიდან განხორციელებულ ანალოგიური სახის ქმედებასთან შედარებით. ამიტომ მიყენებული ზარალის ანაზღაურების ვალდებულების დაწესება ხელს უწყობს სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკების და თვითმმართველობის ორგანოთა და თანამდებობის პირთა თვითნებობის და ძალაუფლების უკანონოდ გამოყენების პრევენციას. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტი ზარალის ანაზღაურების უფლებას რამდენიმე წინაპირობის არსებობას უკავშირებს: 1. უნდა არსებობდეს სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოთა სახელით მოქმედი პირის ქმედებით პირისათვის ზარალის მიყენების ფაქტი; 2. ხსენებულ პირთა ქმედების უკანონო ხასიათი დადგენილი უნდა იყოს სათანადო წესით; 3. პირისათვის მიყენებული ზარალი გამოწვეული უნდა იყოს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტში მითითებული სუბიექტების უკანონო ქმედებით და უნდა არსებობდეს მიზეზობრივი კავშირი უკანონო ქმედებასა და დამდგარ ზარალს შორის.“
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ზემოაღნიშნული კონსტიტუციური დანაწესით სახელმწიფომ აიღო ვალდებულება, სახელმწიფო სახსრებიდან აანაზღაუროს მისი მოსამსახურეების მიერ უკანონოდ მიყენებული ზიანი. მითითებული კონსტიტუციური დებულების შესაბამისად, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 92-ე მუხლის მიხედვით პირს უფლება აქვს მოითხოვოს მიყენებული ზიანის ანაზღაურება. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-ე მუხლით განისაზღვრა კერძო სამართალში დადგენილი პასუხისმგებლობის ფორმების, პრინციპებისა და საფუძვლების გავრცელება სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის შემთხვევებზეც, გარდა იმ გამონაკლისებისა, რომლებიც ამავე კოდექსით არის დადგენილი. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, რეაბილიტირებული პირისათვის უკანონო მსჯავრდების, სისხლის სამართლის პასუხისგებაში უკანონოდ მიცემის, აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობის ან გაუსვლელობის ხელწერილის უკანონოდ გამოყენების, პატიმრობის ან გამასწორებელი სამუშაოების სახით ადმინისტრაციული სახდელის არასწორად დაკისრების შედეგად მიყენებული ზიანი ანაზღაურდება სახელმწიფოს მიერ მოკვლევის, წინასწარი გამოძიების, პროკურატურის ორგანოებისა და სასამართლოს თანამდებობის პირთა ბრალის მიუხედავად. ამრიგად, ზიანის ანაზღაურებისთვის, პირის ქმედება უნდა ატარებდეს მართლსაწინააღმდეგო ხასიათს და იწვევდეს პირისთვის ზიანის მიყენებას, დამდგარ შედეგსა და უკანონო ქმედებას შორის კი უნდა არსებობდეს პირდაპირი მიზეზობრივი კავშირი. რაც შეეხება მართლსაწინააღმდეგო ქმედების განმახორციელებელი პირის ბრალეულობას, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თავისებურებას წარმოადგენს ის, რომ მიყენებული ზიანი ანაზღაურებას ექვემდებარება მიუხედავად ზიანის მიმყენებლის ბრალისა. ასეთი ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის დაკმაყოფილებისთვის საკმარისია დადგინდეს ქმედების უკანონობა, მიზეზობრივი კავშირი და სახეზე იყოს პირის მარეაბილიტირებელი გარემოება. ამდენად ცალსახაა, რომ პირის ქონებრივი უფლებების უკანონო შეზღუდვა იწვევს მატერიალური ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებას.
პალატა დამატებით მიუთითებს ,,ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის“ ევროპული კონვენციის 1984 წლის 22 ნოემბრის N7 ოქმის (რატიფიცირებულია საქართველოს პარლამენტის 23.02.2000წ. N155-IIს დადგენილებით) მე-3 მუხლზე, რომლის თანახმად, ,,თუ საბოლოო გადაწყვეტილებით პირი მსჯავრდებულია სისხლის სამართლის დანაშაულისათვის და შემდგომში მისი ეს მსჯავრდება გაუქმდა, ან სასჯელის მოხდისაგან ის გათავისუფლდა, რადგან ახალმა ან ახლად გამოვლენილმა გარემოებებმა ცხადყო, რომ მართლმსაჯულება არაჯეროვნად განხორციელდა, ამგვარი მსჯავრდების გამო შეფარდებული სასჯელისათვის მას მიეკუთვნება კომპენსაცია შესაბამის სახელმწიფოში მოქმედი კანონის ან დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით“.
საქმის მასალების მიხედვით დადასტურებულია, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2015 წლის 15 ივნისის განაჩენით, მ. ქ-ას მიმართ თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიერ 2011 წლის 05 იანვარს გამოტანილი განაჩენი გაუქმდა - მ. ქ-ა ცნობილ იქნა უდანაშაულოდ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 338-ე მუხლის მეორე ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტით (2006 წლის 31 მაისამდე მოქმედი რედაქცია) გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენაში და გამართლდა. ასევე დადგენილია, რომ მოსარჩელე მუშაობდა სს ,,ს...აში“ სხვადასხვა პოზიციებზე, მათ შორის 2009 წლის 01 ოქტომბრიდან 2010 წლის 01 ივლისამდე იგი ხელშეკრულების საფუძველზე იკავებდა ს...ის სამსახურის უფროსის თანამდებობას, საიდანაც 2010 წლის 7 ივლისის ბრძანების მიხედვით, გათავისუფლდა 2010 წლის 1 ივლისიდან საქართველოს შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, ხელშეკრულების ვადის გასვლის გამო.
მითითებული ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე საკასაციო პალატა არ იზიარებს გასაჩივრებულ განჩინებაში სადავო საკითხზე სააპელაციო სასამართლოს მიერ განვითარებულ მსჯელობას და მიუთითებს, რომ სამოქალაქო კოდექსის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილის მოთხოვნათა გათვალისწინებით, ზიანის მიმყენებელი ვალდებულია აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება. აღნიშნული ნორმა შესაძლებელს ხდის დაზარალებული პირის უფლებების აღდგენას პირვანდელ მდგომარეობაში (restitutio in integrum). ქონებრივი ზიანის შემთხვევაში მისი დადგენისა და გამოთვლისას გამოიყენება ე. წ. დიფერენციის ჰიპოთეზა, რაც გულისხმობს არსებული ქონებრივი მდგომარეობის შეპირისპირებისა იმ ჰიპოთეზურ ქონებრივ მდგომარეობასთან, რომელიც იარსებებდა დამაზიანებელი შემთხვევის დადგომის გარეშე. ამ შეპირისპირების შედეგად გამოვლენილი ნეგატიური ქონებრივი სხვაობა წარმოადგენს ზიანს. ზიანის გამოთვლისას გასათვალისწინებელია არა მხოლოდ ქონების რეალურად შემცირებული ღირებულება, არამედ ასევე მიუღებელი შემოსავალიც (lucrum cessans), რაც გათვალისწინებულია იმავე კოდექსის 411-ე მუხლით (გ.ბათლიძე, ავტორთა კოლექტივი, სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი; წიგნი III, გვ. 689, ვალდებულებითი სამართლის ზოგადი ნაწილი, თბილისი, 2019 წ.). მითითებული მუხლის თანახმად, უნდა ანაზღაურდეს არა მხოლოდ ფაქტობრივად დამდგარი ქონებრივი დანაკლისი, არამედ მიუღებელი შემოსავალიც. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი მატერიალური ზიანად აკვალიფიცირებს ფაქტობრივად მიყენებულ (რეალურ) ზიანს და მიუღებელ შემოსავალს. მიუღებელი შემოსავალი თავისი ბუნებით გულისხმობს ეკონომიკურ დანაკარგს, რომელიც მხარემ განიცადა და რომელიც არ დადგებოდა, რომ არა ზიანის მიმყენებლის მართლსაწინააღმდეგო ქმედება. საკასაციო სასამართლომ არაერთ გადაწყვეტილებაში განმარტა სსკ-ის 411-ე მუხლის შინაარსში ნაგულისხმევი ზიანის ანაზღაურებაზე ვალდებულების არსი და აღნიშნა, რომ დასახელებული ნორმა მხოლოდ იმ შემოსავლის ანაზღაურების ვალდებულებას აკისრებს ხელშემკვრელ მხარეს, რომელიც ობიექტური მოცემულობითაა ნაკარნახევი და არა კრედიტორის სუბიექტური შეფასებით. მიუღებელი შემოსავალი ეს არის ანაცდენი სარგებელი (მოგება), რომელიც არ გულისხმობს ერთობლივ შემოსავალს, ყოველგვარი ხარჯების გამოქვითვების გარეშე და რომელსაც დაზარალებული ობიექტურად მიიღებდა სამოქალაქო ბრუნვის ნორმალური განვითარების შედეგად (სუსგ Nას-406-383-2014, 17.04. 2015წ.; Nას-218-210-2013, 10.03.2014წ.; №ას-406-383-2014, 17.04. 2015წ.).
საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ მხარეთა მტკიცების სტანდარტი განაპირობებს იმას, რომ მტკიცებულებებისა და გარემოებების კომპლექსურად შეფასებით მიუღებელი შემოსავლის აბსტრაქტულად არსებული შინაარსის მოთხოვნა იქცეს რეალურად არსებულ ზიანად. იმისათვის, რომ შემოსავალი რეალურად მიუღებლად ჩაითვალოს, მას პირდაპირი და უშუალო კავშირი უნდა ჰქონდეს ზიანის ანაზღაურებაზე პასუხისმგებელი პირის მართლსაწინააღმდეგო ქმედებასთან. ზიანის ანაზღაურების (როგორც ფაქტობრივად დამდგარი დანაკლისის, ასევე მიუღებელი შემოსავლის) მოვალეობის დაკისრების უმთავრესი წინაპირობა მიზეზობრივი კავშირია მოვალის ქმედებასა და ქმედების შედეგად დამდგარ ზიანს შორის, რაც დგინდება ე.წ. ეკვივალენტურობის პრინციპის საფუძველზე, ანუ ქმედება უნდა იყოს შედეგის ეკვივალენტური (condicio sine qua non). მიზეზობრივი კავშირის ჯაჭვი შეიძლება აერთიანებდეს ერთ ან რამდენიმე, შემთხვევით ან მოსალოდნელ, პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიზეზს. პალატა აღნიშნავს, რომ მიზეზშედეგობრივი კავშირისას უმნიშვნელოვანესია მიზეზებისა და დამდგარი შედეგის ფაქტობრივი ურთიერთკავშირის დადგენა. ამ მიზნით, დაზარალებული პირი ვალდებულია, დაამტკიცოს როგორც ზიანის არსებობა, აგრეთვე მიზეზობრივი კავშირი მოვალის ქმედებასა და დამდგარ ზიანს შორის. მოსარჩელემ უნდა დაამტკიცოს ზიანის არსებობა და მიზეზობრივი კავშირი, ხოლო მოპასუხემ უნდა ამტკიცოს ქმედების მართლზომიერება და ბრალის გამომრიცხავი გარემოებები. ზიანის მიყენების ფაქტის დასადასტურებლად იმ პირმა, ვისაც ზიანი მიადგა, უნდა წარადგინოს შესაბამისი დოკუმენტები, რათა დაამტკიცოს, შესაძლებლობის ფარგლებში, ზიანის არა მარტო არსებობა, არამედ მისი რაოდენობა და ღირებულებაც. ხოლო, იმ შემთხვევაში თუ შეუძლებელია რეალური ზიანის ზუსტი გამოანგარიშება, სასამართლო გამოანგარიშებას განახორციელებს მის ხელთ არსებული ფაქტების საფუძველზე.
ამრიგად, პალატა მიუთითებს, რომ ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებულ დავებზე, ზიანის არსებობა/არარსებობისა და ოდენობის დასადგენად მტკიცების ტვირთის მხარეთა შორის განაწილების საკითხიც, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, უნდა გადაწყდეს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის შესაბამისად, რაც ითვალისწინებს სადავო გარემოებების მტკიცების გარკვეულ სტანდარტს.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სამართალწარმოება მიმდინარეობს შეჯიბრებითობის საფუძველზე. მხარეები სარგებლობენ თანაბარი უფლებებითა და შესაძლებლობებით, დაასაბუთონ თავიანთი მოთხოვნები, უარყონ ან გააქარწყლონ მეორე მხარის მიერ წამოყენებული მოთხოვნები, მოსაზრებები თუ მტკიცებულებები. მხარეები თვითონვე განსაზღვრავენ, თუ რომელი ფაქტები უნდა დაედოს საფუძვლად მათ მოთხოვნებს ან რომელი მტკიცებულებებით უნდა იქნეს დადასტურებული ეს ფაქტები. შეჯიბრებითობის პრინციპი გამოხატულია სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლში, რომლის პირველი და მეორე ნაწილების მიხედვით, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. ამ გარემოებათა დამტკიცება შეიძლება თვით მხარეთა (მესამე პირთა) ახსნა-განმარტებით, მოწმეთა ჩვენებით, ფაქტების კონსტატაციის მასალებით, წერილობითი თუ ნივთიერი მტკიცებულებებითა და ექსპერტთა დასკვნებით. ამრიგად, მხარე ვალდებულია უზრუნველყოს მისი მოთხოვნების თუ შესაგებლის ფაქტობრივი (და არა იურიდიული) დასაბუთება (გამართლება) სათანადო მტკიცებულებების წარდგენის გზით. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მხოლოდ მოპასუხის ზეპირი განმარტება მოსარჩელის პოზიციას ვერ გადაწონის, ისევე როგორც მოსარჩელის მხოლოდ ახსნა-განმარტება ვერ იქნება მიჩნეული სათანადო მტკიცებულებად, იმ დროს, როდესაც მის მიერ მითითებული ფაქტის დასადასტურებლად წარსადგენია დავის საგანთან რელევანტური წერილობითი მტკიცებულებები.
განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელე მატერიალური ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით სასარჩელო მოთხოვნას აფუძნებდა იმ გარემოებაზე, რომ სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებამდე იყო დასაქმებული შპს ,,ს...აში“ და შრომითი ხელშეკრულების ვადის გასვლის გამო, 2010 წლის 1 ივლისიდან მისი გათავისუფლების მიუხედავად, ფაქტობრივად აგრძელებდა საქმიანობას, შესაბამისად ეჭვმიტანილის სახით დაკავებაც სამუშაო ადგილზე განხორციელდა 2010 წლის 5 ივლისს, რაც დადასტურებულია მოწმეთა ჩვენებებით და საქმეში არსებული წერილობითი მტკიცებულებებით.
მნიშვნელოვანია, რომ საქმეში წარმოდგენილი წერილობითი მტკიცებულებით, კერძოდ შპს ,,ს...ის“ 2010 წლის 07 ივლისის N99/კ ბრძანების მიხედვით (ს.ფ. 66), მოსარჩელე მ. ქ-ა სადავო პერიოდში მოქმედი შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, 2010 წლის 1 ივლისიდან გათავისუფლდა დაკავებული თანამდებობიდან. მოცემულ შემთხვევაში როგორც დამსაქმებელმა, ასევე მოსარჩელემ გამოხატეს ხელშეკრულების შეწყვეტის ნება, აღნიშნული ბრძანება ძალაშია და დასაქმებულის მიერ არ არის გასაჩივრებული, შესაბამისად, შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ მიღებული იურიდიული დოკუმენტი კანონიერია და მასში გამოხატული ნების სხვაგვარად შეფასება ადმინისტრაციული სასამართლოს მიერ სამართლებრივად შეუძლებელია. ამ მტკიცებულების მიხედვით, სადავო არ არის ის გარემოება, რომ მხარეები ერთმანეთთან იმყოფებოდნენ განსაზღვრული ვადით შრომით ურთიერთობაში და გააჩნდათ კონკრეტული უფლება-მოვალეობები, შესაბამისად მხოლოდ სამუშაო ადგილზე ყოფნა არ ქმნის საფუძველს დასკვნისათვის, რომ ეჭვმიტანილის სახით დაკავებისას, მ. ქ-ა შრომითსამართლებრივ ურთიერთობაში იმყოფებოდა მის დამსაქმებელთან და ამ გარემოებაზე მითითებით შესაძლებელი იყოს დადასტურდეს საქართველოს გენერალური პროკურატურის მიერ მატერიალური ზიანის მოსარჩელეზე მიყენების ფაქტი.
საკასაციო პალატა ასევე ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ მოსარჩელის მიერ სამსახურებრივი საქმიანობის ფაქტობრივად გაგრძელებულად მიჩნევის დასადასტურებლად სააპელაციო პალატა დაეყრდნო მოწმეთა ჩვენებებსა და დაკავების ოქმს, თუმცა აღნიშნული მტკიცებულებები, მ. ქ-ასთან შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის შესახებ 2010 წლის 07 ივლისის N99/კ ბრძანების ძალაში ყოფნის პირობებში, არ წარმოადგენს იმ სახის მტკიცებულებას, რომლითაც შესაძლებელია შრომითსამართლებრივი ურთიერთობის დადასტურება კომპანიასა და დასაქმებულს შორის. ამრიგად, საკასაციო პალატის მოსაზრებით, საქმეში არ არის წარმოდგენილი მტკიცებულება, რაც დაადასტურებდა, რომ მარეაბილიტირებელი გარემოების არარსებობის პირობებში, მ. ქ-ა 2010 წლის 1 ივლისიდან მიიღებდა შემოსავალს ხელფასის სახით. ამდენად, იმ პირობებში, როდესაც არ დასტურდება მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს ქმედების შედეგად მ. ქ-ასათვის მიყენებული ზიანის არსებობა, გამოირიცხება ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სისხლის სამართლის საქმეზე განხორციელებულ საპროცესო ღონისძიებებსა და შემოსავლის მიუღებლობას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი, რაც მოსარჩელისათვის ქონებრივი ზიანის ანაზღაურების მავალდებულებელი პირობა შეიძლება გამხდარიყო.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლზე, რომლის მიხედვითაც, საკასაციო სასამართლო თვითონ მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე, თუ არ არსებობს ამავე კოდექსის 412-ე მუხლით გათვალისწინებული გადაწყვეტილების გაუქმებისა და საქმის სააპელაციო სასამართლოში ხელახლა განსახილველად დაბრუნების საფუძვლები. მოცემულ შემთხვევაში, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ სააპელაციო პალატამ საქმეში წარმოდგენილ მტკიცებულებების არასრული და არასწორი შეფასების შედეგად სადავო საკითხზე მიიღო დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილება, რაც ქმნის საკასაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე ამ ნაწილში ახალი გადაწყვეტილების მიღების წინაპირობას.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ უნდა გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილება გასაჩივრებულ ნაწილში და საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლის საფუძველზე მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება მ. ქ-ას სასარჩელო მოთხოვნის - მატერიალური ზიანის სახით მიუღებელი ხელფასის - 6777 (ექვსი ათას შვიდას სამოცდაჩვიდმეტი) ლარის ანაზღაურების დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

1. საქართველოს გენერალური პროკურატურის საკასაციო საჩივარი მ. ქ-ას სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის სახით 6777 (ექვსი ათას შვიდას სამოცდაჩვიდმეტი) ლარის ანაზღაურებაზე უარის თქმის ნაწილში დაკმაყოფილდეს;
2. მ. ქ-ას სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის სახით 6777 (ექვსი ათას შვიდას სამოცდაჩვიდმეტი) ლარის ანაზღაურების ნაწილში გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება;
3. მ. ქ-ას სარჩელი მიუღებელი იძულებითი განაცდურის საფუძვლით მატერიალური ზიანის საქართველოს გენერალური პროკურატურისათვის დაკისრების ნაწილში არ დაკმაყოფილდეს;
4. საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


მოსამართლეები: გ. აბუსერიძე


მ. ვაჩაძე


ბ. სტურუა