საქმე №ბს-154(კ-22) 12 სექტემბერი, 2022 წელი
თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემდეგი შემადგენლობა:
გენადი მაკარიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
თამარ ოქროპირიძე, ქეთევან ცინცაძე


საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორი (მოპასუხე) - გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისია

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელე) - რ. გ-ი

მესამე პირი- სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო

დავის საგანი - ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალება

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 17 იანვრის გადაწყვეტილება

კასატორის მოთხოვნა - გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღება

აღწერილობითი ნაწილი:

1. რუსთავის საქალაქო სასამართლოს სარჩელით მიმართა რ. გ-იმა მოპასუხე - გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის მიმართ.

მოსარჩელემ მოითხოვა - ა) ბათილად იქნას ცნობილი გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 05 თებერვლის №01/10/2021 განკარგულება; ბ) დაევალოს გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას №... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთზე რ. გ-ის საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა.

სარჩელის თანახმად, 2020 წლის 5 სექტემბერს მოსარჩელემ მიმართა სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს №... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთზე, მდებარე გარდაბნის რაიონი, სოფელი ..., უფლებათა სპორადული რეგისტრაციის მოთხოვნით. აღნიშნული მიწის ნაკვეთი წარმოადგენს 1992 წლის მიღება-ჩაბარების აქტის საფუძველზე მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე მიწის ნაკვეთს და მოსარჩელეს იგი თვითნებურად აქვს დაკავებული, კერძოდ, წლებია სარგებლობს ამ ნაკვეთით და ამასთან ნაწილობრივ აქვს შემოღობილი. შესაბამისად, მოსარჩელეს ,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ’’ საქართველოს კანონიდან გამომდინარე, წარმოეშვა უფლება საკუთრების აღიარების თაობაზე, თუმცა მისი მოთხოვნა მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ არ დაკმაყოფილდა.

მოპასუხე გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიამ შესაგებლით სარჩელი არ ცნო და განმარტა, რომ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოდან 2020 წლის 8 ნოემბერს აღიარების კომისიაში გადაგზავნილი იქნა წერილი №437538, რომელიც შეეხებოდა რ. გ-ისათვის გარდაბანი, ...ს ადმინისტრაციულ ერთეულში 1038 კვ.მ მიწის ნაკვეთის საკუთრების უფლების აღიარებას. 2021 წლის 5 თებერვლის №01/10/2021 განკარგულებით რ. გ-ის მოთხოვნა მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ არ დაკმაყოფილდა, რადგან მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთი წარმოადგენს საძოვრის კატეგორიას და მისი საკუთრების უფლებით აღიარება კანონით დაუშვებელია. შესაბამისად, ვინაიდან საქმის განხილვის შედეგზე რ. გ-ის ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობა გავლენას ვერ მოახდენდა, იგი ადმინისტრაციული წარმოების დროს მიწვეული არ ყოფილა. ამასთან, სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოდან წარმოდგენილი ინფორმაციის თანახმად უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთზე დადგინდა ზედდება წარმოებაში მყოფ მონაცემებზე №... და გამოირკვა, რომ პრეტენზია გააჩნია თ. მ-ისაც, ამიტომ იკვეთება ფაქტი, რომ მოსარჩელე არ არის ერთადერთი პირი, რომელსაც სურს უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის საკუთრებაში რეგისტრაცია.

2. რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 29 მარტის განჩინებით სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო საქმეში ჩართული იქნა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-16 მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებულ მესამე პირად.
3. რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 28 სექტემბრის გადაწყვეტილებით რ. გ-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.

სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები: ა) რ. გ-იმა საკუთრების უფლების რეგისტრაციის მოთხოვნით მიმართა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს, უძრავ ქონებაზე, მდებარე: გარდაბნის რაიონი, სოფელი ...; ბ) საჯარო რეესტრის ეროვნულმა სააგენტომ 2020 წლის 08 ნოემბრის №437538 წერილით მიმართა გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის სპეციალური წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის შესაბამისად, კომპეტენციის ფარგლებში საკითხის განსახილველად და წარუდგინა მოსარჩელის მიერ წარდგენილი დოკუმენტაცია უძრავ ნივთზე, მდებარე: გარდაბნის რაიონი, სოფელი .... ასევე კომისიას ეცნობა, რომ წარდგენილი საკადასტრო აზომვითი ნახაზით ფიქსირდება ზედდება სარეგისტრციო წარმოებაში მყოფ №... განცხადებასთან. დაინტერესებულია პირია თ. მ-იი, რომლის განცხადება გადაგზავნილია გარდაბნის მუნიციპალიტეტის მერიაში საკარმიდამო ან/და საოჯახო მეურნეობის მოსაწყობად გაცემული მიწის ნაკვეთის დადასტურების მიზნით; გ) გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 05 თებერვლის №01/10/2021 განკარგულებით რ. გ-ის უარი ეთქვა ...ს ადმინისტრაციული ერთეულის ტერიტორიაზე მდებარე 1038 კვ.მ მიწის ნაკვეთის (ს. კ. №...) საკუთრების უფლების აღიარებაზე;

საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი სადავო ფაქტობრივი გარემოებები: ა) სალეგალიზაციო ობიექტი წარმოადგენს საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთს; ბ) სალეგალიზაციო მიწის ნაკვეთი სოფლის განაპირას მინდორშია, არის ფერდობი ქვა-ღორღით და მოსარჩელის მიერ მისი სარგებლობა არ დასტურდება.

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის ,,დ’’ ქვეპუნქტზე, მე-601 მუხლზე, ,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ,,გ’’ ქვეპუნქტზე, მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,პ’’ ქვეპუნქტზე, საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 ,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესისა და საკუთრების უფლების მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ’’ დადგენილების მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,პ" ქვეპუნქტზე მითითებით სასამართლომ განმარტა, რომ თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ მოთხოვნის განხილვა და გადაწყვეტა შესაბამისი ადმინისტრაციული ორგანოს დისკრეციულ უფლებამოსილებათა სფეროს მიეკუთვნება. დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელება უკავშირდება კანონმდებლობით განსაზღვრული კომპეტენციის ფარგლებს, მიზნის ლეგიტიმურობის, თანასწორობის, თანაზომიერების, საჯარო და კერძო ინტერესების პროპორციულობის, თანაფარდობის პრინციპების დაცვის მოთხოვნას. განსახილველ შემთხვევაში, 2021 წლის 5 თებერვლის გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის სხდომის №1 ოქმის და 2021 წლის 15 აპრილის ადგილზე დათვალიერების ოქმის შინაარსით დგინდება, რომ სალეგალიზაციო მიწის ნაკვეთი მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით წარმოადგენს საძოვრის კატეგორიის მიწის ნაკვეთს. ის გარემოება, რომ სალეგალიზაციო ობიექტი წარმოადგენს საძოვრის კატეგორიის მიწის ნაკვეთს, დასტურდება ასევე საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს საინფორმაციო სამსახურის უფროსის 2021 წლის 13 სექტემბრის №366173 წერილით, კერძოდ, №... საკადასტრო კოდით მიწის ნაკვეთი, გარდაბნის რაიონის ...ს ს/მეურნეობის 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით, წარმოადგენდა საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობს, ხოლო მოსარჩელის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთი სახნავის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებისაა.

საქალაქო სასამართლოს განმარტებით, მხოლოდ იმ გარემოებაზე მითითება, რომ სალეგალიზაციო ობიექტი 1989 წლის მდგომარეობითაა საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი არ შეიძლება სარჩელის დაკმაყოფილების საფუძველი გახდეს. საგულისხმოა, რომ გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის მიერ 2016 წლიდან, საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-16 მუხლის მე-4 პუნქტით დადგენილი გადაწყვეტილების მიღება მიწის ნაკვეთის დანიშნულების ან/და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორიის ცვლილების შესახებ არ მომხდარა. აღნიშნული მუხლის მიხედვით დანიშნულებისა და კატეგორიის მინიჭება ხდება მხოლოდ ისეთ შემთხვევაში თუ კომისიაში წარდგენილ დოკუმენტებში არ არის დაკონკრეტებული ან მათი შინაარსით არ ირკვევა მიწის ნაკვეთის დანიშნულება ან/და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორია.

სასამართლოს განმარტებით, საქმის მასალებით არ დასტურდება, ხოლო მოსარჩელის მიერ სასამართლოში საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლისა და საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102.3 მუხლის შესაბამისად ვერ იქნა წარმოდგენილი მტკიცებულებები, რომლითაც დადასტურდებოდა, რომ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა კანონით დადგენილი ისეთი პროცედურული ნორმების არსებით დარღვევას, რომლის არარსებობის შემთხვევაშიც ზემოაღნიშნულ საკითხზე მიღებული იქნებოდა სხვაგვარი გადაწყვეტილება. ამასთან, სალეგალიზაციო მიწის ნაკვეთი სოფლის განაპირას მინდორშია, ფერდობი ქვა-ღორღით და მოსარჩელის მიერ მისი სარგებლობა არ დასტურდება. დასახელებულ უძრავ ქონებაზე პრეტენზიას აცხადებს სხვა პირიც. 2021 წლის 15 აპრილის ადგილზე დათვალიერების ოქმის შინაარსიდან გამომდინარე კი მიწის ნაკვეთი დამუშავებულია, ხორბალი დათესილია ა. და ბ. მ-იების მიერ. ამ უკანასკნელთა მიერ მოხდა ორი წლის წინ მიწის ნაკვეთის გაკულტივება, რის შემდეგაც მოსარჩელემაც განაცხადა პრეტენზია.

4. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 17 იანვრის გადაწყვეტილებით რ. გ-ის სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; გაუქმდა რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 28 სექტემბრის გადაწყვეტილება და საქმეზე მიღებული იქნა ახალი გადაწყვეტილება; რ. გ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად იქნა ცნობილი რ. გ-ისთვის მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის შესახებ გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 05 თებერვლის №01/10/2021 განკარგულება და მოპასუხე კომისიას დაევალა გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული, საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ, გამოსცეს ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი სადავო საკითხთან დაკავშირებით, ამ გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან კანონით დადგენილ ვადაში.

სააპელაციო პალატის განმარტებით, „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის თანახმად, კანონი არეგულირებს ორი სახის ურთიერთობას, კერძოდ, ურთიერთობას, რომელიც გამომდინარეობს მიწის მართლზომიერი მფლობელობიდან და მიწის თვითნებურად დაკავებიდან. განსახილველ შემთხვევაში დადგენილია, რომ რ. გ-იმა 2020 წლის 5 სექტემბერს სახელმწიფო პროექტის ფარგლებში სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს მიმართა მიწის ნაკვეთზე სპორადული რეგისტრაციის მოთხოვნით, თუმცა საბოლოოდ, მისი განცხადება განხილული იქნა საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის მიერ, ვინაიდან უკავშირდებოდა მიწის თვითნებურად დაკავების ფაქტს, კერძოდ, გარდაბნის რაიონის, სოფელ ...ში, 1038.00 კვ.მ. მიწის ნაკვეთზე (ს/კ №...) მოსარჩელის საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ იმსჯელა საკუთრების უფლების აღიარების კომისიამ და მიიღო გადაწყვეტილება მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,პ“ ქვეპუნქტზე მითითებით. აღნიშნული აქტის გამოცემის წინაპირობა გახდა გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 5 თებერვლის №1 სხდომის ოქმი, რომლითაც ირკვევა, რომ საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი წარმოადგენს დაინტერესებული პირის საკუთრებაში რეგისტრირებული ნაკვეთის მომიჯნავე ფართს, რომელიც გარდაბნის რაიონის ...ს ს/მეურნეობის 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით არის საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი. გარდა ამისა, კომისიამ მიუთითა იმ გარემოებაზე, რომ მიწის ნაკვეთი ზედდებაში იყო სარეგისტრაციო წარმოებაში მყოფ მიწის ნაკვეთთან და ამასთან, აღნიშნული ნაკვეთი არ წარმოადგენდა არც საკარმიდამო და არც საოჯახო მეურნეობისთვის გათვალისწინებულ ფართს. აღნიშნულიდან გამომდინარე სადავო საკითხის მართებულად გადაწყვეტისთვის მნიშვნელოვანი იყო იმ გარემოების დადგენა თუ რომელ კატეგორიას განეკუთვნებოდა მოსარჩელის დაინტერესებაში არსებული სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი.

სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის სპეციალური წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, სააგენტო კომისიას შუამდგომლობით არ მიმართავს, თუ დაინტერესებული პირის მიერ წარმოდგენილი ან სააგენტოში დაცული/მოძიებული დოკუმენტაციით/ინფორმაციით უტყუარად დგინდება, რომ სარეგისტრაციოდ წარმოდგენილი მიწის ნაკვეთი არ ექვემდებარება საკუთრების უფლების აღიარებას „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად. ამავე შინაარსის დათქმას ითვალისწინებს ,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესისა და საკუთრების უფლების მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ" საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-12 მუხლის მე-4 პუნქტი. თავის მხრივ, „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,პ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საკუთრების უფლების აღიარებას არ ექვემდებარებოდა თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი.

საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-16 მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით, თუ ამ წესის მე-11 და მე-12 მუხლების შესაბამისად წარდგენილ დოკუმენტებში არ არის დაკონკრეტებული ან მათი შინაარსიდან არ ირკვევა მიწის ნაკვეთის დანიშნულება ან/და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორია, კომისია, დამატებით წარდგენილი ინფორმაციის ან დაინტერესებული პირის განცხადების საფუძველზე, იღებს გადაწყვეტილებას, მიწის ნაკვეთის დანიშნულების ან/და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორიის შესახებ.

პალატის განმარტებით, ზემოაღნიშნული ნორმები ცხადყოფს, რომ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო შუამდგომლობით არ მიმართავდა საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას, თუ უტყუარად დგინდებოდა, რომ სარეგისტრაციოდ წარმოდგენილი მიწის ნაკვეთი იყო საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, ვინაიდან ამ კატეგორიის მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება აღიარებას არ ექვემდებარებოდა, ხოლო მიწის ნაკვეთის კატეგორიის განსაზღვრის შეუძლებლობის შემთხვევაში, კომისია თავად იღებდა გადაწყვეტილებას, მიწის ნაკვეთის კატეგორიის თაობაზე. საქმეში წარმოდგენილი მიწის ნაკვეთის კატეგორიის განსაზღვრისთვის მნიშვნელობის მქონე მტკიცებულებების თვალსაზრისით, საყურადღებოა გარდაბნის რაიონის ...ს ს/მეურნეობის 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმა, რომელიც ასახავს მიწათსარგებლობის გეგმის შედგენის პერიოდისთვის არსებულ სიტუაციას. აღნიშნულ გეგმაზე ზოგადად დატანილია მიწის ნაკვეთთა კატეგორიის განმსაზღვრელი სიმბოლოები, მათ შორის, საძოვრის კატეგორიისთვის დადგენილია კონკრეტული სიმბოლო, რომლითაც მოსარჩელის დაინტერესებაში არსებული საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი ცალსახად მონიშნული არ არის (ტ. I, ს.ფ. 59). გარდა ამისა, მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ წარმოდგენილი 2021 წლის 15 აპრილის ადგილზე დათვალიერების ოქმიდან დგინდება, რომ საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი არის დამუშავებული და მასზე დათესილია ხორბალი. შესაბამისად, ნაკვეთი არც ფაქტობრივად არის გამოყენებული საძოვარი დანიშნულებით. ამასთან, უდავოა, რომ საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის მომიჯნავედ არსებული მიწის ნაკვეთები, მათ შორის, მოსარჩელის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთი, განეკუთვნება სახნავ კატეგორიას.

პალატის მოსაზრებით, ზემოაღნიშნული ფაქტობრივი გარემოებები, მით უფრო საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ საკუთრების უფლების აღიარების კომისიისთვის რ. გ-ის განცხადებისა და თანდართული დოკუმენტაციის გადაგზავნის პირობებში, მიუთითებდა იმ გარემოებაზე, რომ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში დაცული და მოძიებული დოკუმენტაციით/ინფორმაციით უტყუარად არ დგინდებოდა მიწის ნაკვეთის კატეგორია - საძოვარი, რის გამოც საკუთრების უფლების აღიარების კომისია, დამატებით წარდგენილი ინფორმაციის ან დაინტერესებული პირის განცხადების საფუძველზე, ვალდებული იყო თავად მიეღო გადაწყვეტილება, მიწის ნაკვეთის კატეგორიის განსაზღვრის შესახებ, რაც არ განუხორციელებია.

განსახილველ შემთხვევაში მოპასუხე ადმინისტრაციულმა ორგანომ მომიჯნავედ რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთა კატეგორიის გათვალისწინების გარეშე, ისე გამოსცა სადავო ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, რომ ობიექტურად არ გამოუკვლევია საქმის გარემოებები და საკითხის გადაწყვეტისას ცალმხრივად დაეყრდნო მტკიცებულებებს იმის შესახებ, რომ საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი წარმოადგენდა საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწას. გარდა ამისა, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ასევე არ იქნა გათვალისწინებული ის ფაქტი, რომ გარდაბნის რაიონის ...ს ს/მეურნეობის 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმა ასახავდა მიწათსარგებლობის გეგმის შედგენის პერიოდისთვის არსებულ სიტუაციას, ხოლო ამჟამად აღნიშნული მიწის ნაკვეთის საძოვრის დანიშნულებით გამოყენებას ადგილი არ ჰქონდა.

,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ’’ საქართველოს კანონის (სადავო აქტის გამოცემის დროს მოქმედი რედაქცია) მე-2 მუხლის ,,გ’’ ქვეპუნქტზე, ამავე მუხლის ,,ე’’ ქვეპუნქტზე, 51 მუხლის მე-3 პუნქტზე მითითებით სააპელაციო პალატამ განმარტა, რომ დაინტერესებული პირის მიერ კომისიაში კანონით დადგენილი დოკუმენტების წარდგენა ერთმნიშვნელოვნად არ გამორიცხავს საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით დადგენილი, საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების გამოკვლევის საფუძველზე გადაწყვეტილების მიღების ვალდებულებას, უფრო მეტიც, საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილება ავალდებულებს ადმინისტრაციულ ორგანოს (განსახილველ შემთხვევაში შესაბამის კომისიას) საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით დადგენილი სრულყოფილი ადმინისტრაციული წარმოების გზით მოახდინოს კანონითა და ბრძანებულებით მინიჭებული უფლების რეალიზაცია. ამ მიზნით კომისია უფლებამოსილია მოიპოვოს დამატებითი დოკუმენტები, დაათვალიეროს საკუთრებაში გადასაცემი ნაკვეთი, მოისმინოს განმცხადებლის, სხვა დაინტერესებული პირის განმარტებები და აღნიშნული მასალების ურთიერთშეჯერების საფუძველზე მიიღოს შესაბამისი დასაბუთებული გადაწყვეტილება.

მოცემულ შემთხვევაში კომისიის მიერ ზემოაღნიშნული ვალდებულებები შესრულებული არ არის. საკითხის განხილვაზე უფლებამოსილი ორგანოს მიერ მიწის ნაკვეთი დათვალიერებულია და მიწის ნაკვეთის 2021 წლის 15 აპრილის ადგილზე დათვალიერების ოქმი შედგენილია სადავო აქტის გამოცემის შემდგომ, ხოლო ადმინისტრაციული წარმოება, მიუხედავად იმისა, რომ კანონი საკუთრების უფლების აღიარების საკითხის გადაწყვეტას ფორმალური ადმინისტრაციული წარმოების წესით ითვალისწინებს, მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ჩატარებულია დაინტერესებული პირის ადმინისტრაციულ წარმოებაში მოწვევისა და მისთვის შეტყობინების გარეშე.

პალატის განმარტებით, ფიზიკურ პირზე საკუთრების უფლების აღიარება შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაინტერესებული პირი განცხადების წარდგენის მომენტისათვის ნამდვილად ფლობს, სარგებლობს ან თვითნებურად დაკავებული აქვს მიწის ნაკვეთი. დაინტერესებულმა პირმა საკუთრების უფლების აღიარების უფლებამოსილების განმახორციელებელ მუდმივმოქმედ კომისიაში უნდა წარადგინოს ის უტყუარი მტკიცებულებები, რომელიც გამორიცხავს აღნიშნული მიწის ნაკვეთის სხვა ფიზიკური ან იურიდიული პირის მართლზომიერ ან თვითნებურად დაკავების ფაქტს. მოცემულ შემთხვევაში დადგენილია, რომ მოსარჩელე რ. გ-ის მიერ წარდგენილი იყო მოწმეთა ჩვენებების სახით მეზობლების განცხადებები, რომლებიც მიუთითებდნენ, რომ საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთით მიწის განაწილების რეფორმიდან მოყოლებული სარგებლობდა რ. გ-ის ოჯახი. ამდენად, ადმინისტრაციული ორგანოს მტკიცების ტვირთს წარმოადგენდა იმის დადასტურება, რომ მიწის ნაკვეთზე რ. გ-ისთვის საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებისას, საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი არ წარმოადგენდა ისეთ თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთს, რაც განსაზღვრულია „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ,,გ’’ პუნქტით.

სააპელაციო პალატის განმარტებით, თ. მ-იმა, რომელიც დაინტერესებულია ამავე უძრავი ნივთით, საკუთრების უფლების რეგისტრაციის განხორციელება ვერ შეძლო იმ საფუძვლით, რომ მის მიერ მარეგისტრირებელ ორგანოში წარდგენილი ვერ იქნა საკუთრების უფლების ან მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი რაიმე დოკუმენტი, ხოლო გარდაბნის მუნიციპალიტეტის მერიის 2020 წლის 9 ნოემბრის წერილით სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს 2020 წლის 30 სექტემბრის მიმართვის პასუხად ეცნობა, რომ მოცემული მიწის ნაკვეთი არ წარმოადგენდა არც საკარმიდამო ან\და საოჯახო მეურნეობის მოსაწყობად კომლის წევრთა მიერ 2007 წლის 20 სექტემბრამდე ფაქტობრივად დაკავებულ მიწის ფართობს. შესაბამისად, მითითებული გარემოებები არ წარმოადგენს რ. გ-ის საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის საფუძველს, ვინაიდან სხვა პიროვნების დაინტერესება, ან მფლობელის ნების საწინააღმდეგოდ ნივთის თუნდაც დროებით დაპატრონება (დახვნა/დათესვა), ვერ დააბრკოლებს საკუთრების უფლების აღიარებას იმ პირის სასარგებლოდ, რომელსაც აღნიშნული უფლების რეალიზებისთვის საკმარისი საფუძვლები გააჩნია.

5. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 17 იანვრის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიამ.

კასატორის განმარტებით, კომისიის და ასევე საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ერთადერთ სახელმძღვანელოს წარმოადგენს მიწათსარგებლობის გეგმა და ამ ეტაპზე არ არსებობს არანაირი სხვა დოკუმენტი, რის მიხედვითაც იხელმძღვანელებენ სხვადასხვა უწყებები, ასევე გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ ზუსტად "მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ" საქართველოს კანონი ამოქმედდა იმ მიზნით რომ მოახდინოს მიწის ნაკვეთების სრულყოფილი უფლებრივი და საკადასტრო მონაცემების შექმნის უზრუნველყოფა. ვინაიდან საჯარო რეესტრის მიერ გადმოგზავნილი მონაცემებით დგინდებოდა, რომ ასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი წარმოადგენს საძოვრის კატეგორიას, კომისიამ ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ’’ საქართველოს კანონის მესამე მუხლის მეორე პუნქტის ,,ვ’’ ქვეპუნქტის შესაბამისად მიიღო გადაწყვეტილება მიწის ნაკვეთის აღიარებაზე უარის თქმის შესახებ. ზემოაღნიშნულ კანონში ცვლილება შევიდა 2020 წლის პირველი იანვრიდან და უშუალოდ ის მუხლი, რომ საძოვრის აღიარება ეწინააღმდეგება კანონს. კანონმდებელმა საჭიროდ ჩათვალა, რომ ზუსტად განესაზღვრა კანონში ეს დათქმა, ვინაიდან წლების განმავლობაში ფიქსირდებოდა ფაქტები საძოვრის კატეგორიის მიწის ნაკვეთების აღიარების, რაც მომავალში სისხლისამართლებრივი პასუხისმგებლობის საკითხის დადგომას განაპირობებდა კომისიის გარკვეული წევრების მიმართ. კანონში შესული ცვლილების შემდეგ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულმა სააგენტომ შეწყვიტა ისეთი განცხადებების გადაგზავნა აღიარების კომისიაში, სადაც მიწის ნაკვეთებს საძოვრის კატეგორია აქვს. გასათვალისწინებელია ის ფაქტიც, რომ ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონის ამოქმედებამდეც აღიარების კომისია ითხოვდა მიწის ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ ინფორმაციას კომპეტენტური ორგანოდან.

კასატორის განმარტებით, თუ დათვალიერების დროს ტერიტორიაზე არ იმყოფება პირუტყვი, რომელიც ბალახობს ან სხვა ნიშნებით არ გამოირჩევა მიწის ნაკვეთი, არ იგულისხმება, რომ იგი არ არის საძოვარი. ის ფაქტი, რომ სხვა მოქალაქეებმა (მ-იებმა) მოახერხეს ასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის დამუშავება არ ნიშნავს, რომ არ შეიძლება საძოვრის დამუშავება, როგორც თვითნებურად დაკავებულ მიწა. აღნიშნული ფაქტი ადასტურებს, რომ მოსარჩელე რეალურად არ ფლობდა უფლების აღიარების მომენტში მიწის ნაკვეთს, წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი ხელს შეუშლიდა სხვა პირს მის მიერ დაკავებული მიწის ნაკვეთის დამუშავებაში. პირველი ინსტანციის სასამართლომ გამოიკვლია ყველა გარემოება, მათ შორის ფოტომასალა და ვიდეომასალა, როგორ გამოიყურება მოთხოვნის მომენტისთვის ასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი და ის მიწის ნაკვეთიც რომელიც საკუთრებაში აქვს რ. გ-ის. გამოირკვა, რომ აპელანტს მის მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთიც კი არ აქვს დამუშავებული, ხოლო მის მომიჯნავედ მდებარე მიწის ნაკვეთი რომლის აღიარებასაც ითხოვს, რეალურად არც შემოღობილია, მასზე არ დგას შენობა ან ხე, არც გაშენებულია მასზედ რაიმე სახის სოფლის მეურნეობის კულტურა. შესაბამისად, მხოლოდ ის ფაქტი, რომ მიწის ნაკვეთი მომიჯნავეა, ასევე მოწმეთა ჩვენებები, არ იძლევა საფუძველს მოსარჩელის საკუთრებაში იქნას აღიარებული მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთი.

კასატორის განმარტებით, სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულება შეუძლებელია, ვინაიდან 2021 წლის 17 დეკემბერს შევიდა ცვლილება ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონში, სადაც მე-4 მუხლის მე-6 პუნქტში გაიწერა რომ სისტემური რეგისტრაციის გეოგრაფიულ არეალში მდებარე თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებას უზრუნველყოფს სააგენტო. საკუთრების უფლების აღიარების წესი განისაზღვრება მინისტრის ბრძანებით დამტკიცებული „საჯარო რეესტრის შესახებ“ ინსტრუქციით. ვინაიდან საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2011 წლის 31 დეკემბრის „მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ“ საქართველოს კანონის მიზნებისათვის, სისტემური რეგისტრაციის გეოგრაფიული არეალების განსაზღვრის თაობაზე №798 ბრძანებაში გარდაბნის მუნიციპალიტეტიც მოხვდა, ამიტომ კომისია მოკლებულია შესაძლებლობას საქმისთვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ გამოსცეს ახალი აქტი, ვინაიდან 2022 წლის 1 იანვრიდან კომისიას შეჩერებული აქვს უფლებამოსილება.

6. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 25 თებერვლის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის საკასაციო საჩივარი.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 11 მაისის განჩინებით გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის საკასაციო საჩივარი დასაშვებად იქნა მიჩნეული. მხარეებს განემარტათ, რომ საკასაციო საჩივარი არსებითად განხილული იქნებოდა მათი დასწრების გარეშე.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, გაუქმდეს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს შემდეგ გარემოებათა გამო:

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქმის მასალებში ასახულ შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებზე: ა) რ. გ-იმა საკუთრების უფლების რეგისტრაციის მოთხოვნით მიმართა სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს, უძრავ ქონებაზე, მდებარე: გარდაბნის რაიონი, სოფელი ... (ტ.1. ს.ფ. 13). იმ საფუძველზე მითითებით, რომ დაინტერესებული პირის მიერ არ არის წარმოდგენილი უძრავ ნივთზე საკუთრების ან მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი დოკუმენტი, ასევე სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ მოძიებული დოკუმენტაციით/ინფორმაციის მიხედვით, არ დადასტურდა უძრავ ნივთზე საკუთრების ან მართლზომიერი მფლობელობის ფაქტი, სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულმა სააგენტომ 2020 წლის 8 ნოემბერს №437538 წერილით მიმართა გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის სპეციალური წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის შესაბამისად, კომპეტენციის ფარგლებში საკითხის განსახილველად და წარუდგინა მოსარჩელის მიერ წარდგენილი დოკუმენტაცია უძრავ ნივთზე, მდებარე: გარდაბნის რაიონი, სოფელი .... ამასთან, კომისიას ეცნობა, რომ წარდგენილი საკადასტრო აზომვითი ნახაზით ფიქსირდება ზედდება სარეგისტრაციო წარმოებაში მყოფ №... განცხადებასთან. დაინტერესებულია პირია თ. მ-იი, რომლის განცხადება გადაგზავნილია გარდაბნის მუნიციპალიტეტის მერიაში საკარმიდამო ან/და საოჯახო მეურნეობის მოსაწყობად გაცემული მიწის ნაკვეთის დადასტურების მიზნით (ტ.1. ს.ფ. 14); ბ) საქმეში წარმოდგენილია გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 5 თებერვლის სხდომის ოქმი (ტ.1. ს.ფ. 46-48), რომლის შესაბამისად საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი (ს/კ №..., ფართით 1038 კვ.მ) წარმოადგენს დაინტერესებული პირის საკუთრებაში რეგისტრირებული ნაკვეთის (ს/კ №...) მომიჯნავე ფართს, რომელიც გარდაბნის რაიონის ...ს ს/მეურნეობის 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით არის საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი. გარდა ამისა, კომისიამ მიუთითა იმ გარემოებაზე, რომ მიწის ნაკვეთი ზედდებაში იყო №... განაცხადით მოთხოვნილ სარეგისტრაციო წარმოებაში მყოფ მიწის ნაკვეთთან და ამასთან, აღნიშნული ნაკვეთი არ წარმოადგენდა არც საკარმიდამო და არც საოჯახო მეურნეობისთვის გათვალისწინებულ ფართს; გ) გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 5 თებერვლის №01/10/2021 განკარგულებით რ. გ-ის უარი ეთქვა ...ს ადმინისტრაციული ერთეულის ტერიტორიაზე მდებარე 1038 კვ.მ მიწის ნაკვეთის (ს. კ. №...) საკუთრების უფლების აღიარებაზე. განკარგულებას საფუძვლად დაედო ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ,,გ’’ ქვეპუნქტი, მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,პ’’ ქვეპუნქტი, მე-51 მუხლის მე-7 და მე-9 პუნქტები, ასევე ,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესისა და საკუთრების უფლების მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ’’ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,პ’’ ქვეპუნქტი, მე-10 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტები და მე-17 მუხლის პირველი პუნქტი (ტ.1. ს.ფ. 16); დ) უძრავი ნივთი საკადასტრო კოდით №..., მდებარე გარდაბანი, სოფელი ..., დაზუსტებული ფართობი 1133 კვ.მ, ნაკვეთის დანიშნულება - სასოფლო-სამეურნეო, საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულია რ. გ-ის სახელზე (ტ.1. ს.ფ. 19-20).

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ განსახილველ შემთხვევაში დავის არსს და სასამართლოს მსჯელობის ძირითად საგანს წარმოადგენს რ. გ-ისათვის თვითნებურად დაკავების საფუძვლით მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის კანონიერება.

,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ’’ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის შესაბამისად ამ კანონის მიზანია მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ, აგრეთვე თვითნებურად დაკავებულ სახელმწიფო საკუთრების მიწაზე ფიზიკური, კერძო სამართლის იურიდიული პირების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზაციული წარმონაქმნების საკუთრების უფლების აღიარებით (შემდგომში – საკუთრების უფლების აღიარება) სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისება და მიწის ბაზრის განვითარების ხელშეწყობა.

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ ზემოდასახელებული საკანონმდებლო აქტი აწესრიგებს რა პირის მართლზომიერ მფლობელობაში არსებულ, ასევე პირის მიერ თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების საფუძვლებს, წესსა და პირობებს, ასევე განსაზღვრავს იმ ორგანოების უფლებამოსილებას, რომლებიც საკუთრების უფლების აღიარების პროცესში წარმოადგენენ სახელმწიფოს, ამავდროულად, ხელს უწყობს სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისებას და მიწის ბაზრის განვითარებას. საყურადღებოა, რომ კანონი ერთმანეთისაგან მიჯნავს ორი ტიპის - მართლზომიერ მფლობელობაში არსებულ და თვითნებურად დაკავებულ ნაკვეთებს.

კონკრეტულ შემთხვევაში, მოსარჩელე რ. გ-ი განცხადებით ითხოვდა მის საკუთრებაში №... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული უძრავი ნივთის მომიჯნავედ არსებულ ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებას, როგორც მის მიერ თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი.

,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, თვითნებურად დაკავებული მიწა არის ამ კანონის ამოქმედებამდე ფიზიკური პირის მიერ თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული), აგრეთვე დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი (შენობით ან მის გარეშე), რომელთა ჯამური ფართობი ბარში არ აღემატება 1.25 ჰექტარს, ხოლო „მაღალმთიანი რეგიონების განვითარების შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად განსაზღვრულ მაღალმთიან დასახლებაში − 5 ჰექტარს; კერძო სამართლის იურიდიული პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული), რომლის ფართობიც ნაკლებია საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის ფართობზე და რომელიც საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნის მომენტისთვის სახელმწიფოს მიერ განკარგული არ არის, გარდა ამ მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

სადავო აქტის თანახმად, რ. გ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საფუძველი გახდა მითითება ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის ,,გ’’ ქვეპუნქტზე და ამავე კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის ,,პ’’ ქვეპუნქტზე, რომლის თანახმად საკუთრების უფლების აღიარებას არ ექვემდებარება თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა - საძოვარი.

გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში სააპელაციო პალატამ, ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის სპეციალური წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-3 პუნქტზე მითითებით განმარტა, რომ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო შუამდგომლობით არ მიმართავდა საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას, თუ უტყუარად დგინდებოდა, რომ სარეგისტრაციოდ წარმოდგენილი მიწის ნაკვეთი იყო საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, ვინაიდან ამ კატეგორიის მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება აღიარებას არ ექვემდებარებოდა, ხოლო მიწის ნაკვეთის კატეგორიის განსაზღვრის შეუძლებლობის შემთხვევაში, კომისია თავად იღებდა გადაწყვეტილებას, მიწის ნაკვეთის კატეგორიის თაობაზე.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის სპეციალური წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, თუ სპორადული რეგისტრაციის ფარგლებში საკადასტრო აღწერის შედეგებისა და სარეგისტრაციო დოკუმენტაციის შეჯერებით დადგინდა, რომ სარეგისტრაციო ობიექტი სრულად ან ნაწილობრივ არ არის მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთი, სააგენტო ვალდებულია, დაინტერესებული პირის თანხმობით, შუამდგომლობით მიმართოს შესაბამისი მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოსთან არსებულ თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას (შემდგომ – კომისია) კომპეტენციის ფარგლებში საკითხის განსახილველად მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მიწის ნაკვეთზე განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან თუ მიწის ნაკვეთი დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავეა (შენობით ან მის გარეშე).

ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად სააგენტო კომისიას შუამდგომლობით არ მიმართავს, თუ დაინტერესებული პირის მიერ წარმოდგენილი ან სააგენტოში დაცული/მოძიებული დოკუმენტაციით/ინფორმაციით უტყუარად დგინდება, რომ სარეგისტრაციოდ წარმოდგენილი მიწის ნაკვეთი არ ექვემდებარება საკუთრების უფლების აღიარებას „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად.

,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესისა და საკუთრების უფლების მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ’’ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-12 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტების შესაბამისად (1) თუ „მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული სპორადული რეგისტრაციის ფარგლებში საკადასტრო აღწერის შედეგებისა და სარეგისტრაციო დოკუმენტაციის შეჯერებით დადგინდა, რომ სარეგისტრაციო ობიექტი სრულად ან ნაწილობრივ არ არის მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთი, სააგენტო ვალდებულია, დაინტერესებული პირის თანხმობით, შუამდგომლობით მიმართოს კომისიას კომპეტენციის ფარგლებში საკითხის განსახილველად; (2) სააგენტო კომისიას მიმართავს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მიწის ნაკვეთზე განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული), ან თუ მიწის ნაკვეთი დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავეა (შენობით ან მის გარეშე).

ამავე მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად სააგენტო არ მიმართავს შუამდგომლობით კომისიას, თუ დაინტერესებული პირის მიერ წარდგენილი ან სააგენტოში დაცული/მოძიებული დოკუმენტაციით/ინფორმაციით უტყუარად დგინდება, რომ სარეგისტრაციოდ წარდგენილ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება არ ექვემდებარება აღიარებას „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად.

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ აღნიშნული საკანონმდებლო ნორმები განსაზღვრავს სპორადული რეგისტრაციის დროს მიმდინარე საკითხის გადაწყვეტის წესს, როდესაც სარეგისტრაციო ობიექტი სრულად ან ნაწილობრივ არ არის მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთი. ასეთ შემთხვევაში კომისიის მიზანია დაადგინოს უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის თვითნებურად დაკავების გარემოებები და იმ შემთხვევაში, თუ არ დადასტურდება თვითნებურად დაკავების ფაქტი, კომისია იღებს წერილობით გადაწყვეტილებას, საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის თაობაზე. იმ შემთხვევაში, თუ უფლების აღიარებაზე უარის თქმის კანონით გათვალისწინებული საფუძვლები სახეზეა და სააგენტომ მაინც მიმართა კომისიას, ეს არ ნიშნავს, რომ ეს უკანასკნელი ვალდებულია დაადგინოს მიწის ნაკვეთის თვითნებურად დაკავების ფაქტი და არ გაითვალისწინოს, რომ კანონი კრძალავს მსგავსი კატეგორიის მიწის ნაკვეთის საკუთრების უფლებით აღიარებას. აღნიშნულს, ასევე მოწმობს საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-12 მუხლის მე-5 პუნქტი, რომლის თანახმად ამ მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, სააგენტოს უარი კომისიაში შუამდგომლობის გადაგზავნაზე დაინტერესებულ პირს არ უზღუდავს უფლებას, თავად მიმართოს კომისიას საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნით. ანუ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ სააგენტო არ მიმართავს შუამდგომლობით კომისიას, რადგან ადმინისტრაციული წარმოებისას დაინტერესებული პირის მიერ წარდგენილი ან სააგენტოში დაცული/მოძიებული დოკუმენტაციით/ინფორმაციით უტყუარად დადგინდა, რომ სარეგისტრაციოდ წარდგენილ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება არ ექვემდებარება აღიარებას „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, ეს არ ართმევს დაინტერესებულ პირს უფლებას თავად მიმართოს კომისიას საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნით, რა შემთხვევაშიც კომისია ვალდებული იქნება იმსჯელოს უფლებაასაღირებელი მიწის ნაკვეთი რამდენად აკმაყოფილებს ზემოდასახელებული კანონის მოთხოვნებს. შესაბამისად, ის ფაქტი, რომ რ. გ-ის განცხადება განსახილველად გადაეგზავნა გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას არ ნიშნავს, რომ საქმეში შეკრებილი დოკუმენტური მასალებით არ დგინდებოდა უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის საძოვრის კატეგორიის ფაქტი.

რაც შეეხება საქმეში წარმოდგენილი გარდაბნის რაიონის ...ს ს/მეურნეობის 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმას, სადაც დატანილია საძოვრის კატეგორიისთვის დადგენილი კონკრეტული სიმბოლოები და რომელიც ასახავს მიწათსარგებლობის გეგმის შედგენის პერიოდისთვის არსებულ სიტუაციას, აღნიშნულ დოკუმენტზე თავად სასამართლო მიუთითებს, რომ ამ დოკუმენტზე მოსარჩელის დაინტერესებაში არსებული საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი ცალსახად მონიშნული არ არის (ტ. I, ს.ფ. 59). ამავდროულად საქმეში წარმოდგენილია სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2021 წლის 13 სექტემბრის №366173 წერილი (ტ.1. ს.ფ. 165), სადაც მარეგისტრირებელი ორგანო განმარტავს, რომ საარქივო მასალების, კერძოდ, საკადასტრო კოდი №... - გარდაბნის რაიონის ...ს ს/მეურნეობის 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით წარმოადგენდა საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობს, ხოლო მომიჯნავე №... საკადასტრო კოდის მქონე მიწის ნაკვეთი სახნავი კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობს. გათვალისწინებით იმისა, რომ ფაქტობრივი მდგომარეობის მიხედვით სავსებით შესაძლებელია ერთმანეთის გვერდიგვერდ მდებარეობდეს სახნავი და საძოვარი კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობები, ასევე იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ 1989 წლის მდგომარეობით მიწის ნაკვეთს ვერ ექნებოდა მინიჭებული საკადასტრო კოდი (№...) გაურკვეველია რა მტკიცებულებებზე დაყრდნობით მიიჩნია სააპელაციო სასამართლომ, რომ 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმაზე უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი ცალსახად მონიშნული არ არის როგორც საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი. აღნიშნულთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო ასევე არ იზიარებს სააპელაციო პალატის განმარტებას, რომ რადგან სადავო მიწის ნაკვეთზე დათესილია ხორბალი და ნაკვეთი არც ფაქტობრივად არის გამოყენებული საძოვარი დანიშნულებით, ეს კიდევ ერთი მტკიცებულებაა სადავო მიწის ნაკვეთი მიჩნეული იქნას სახნავი კატეგორიის მიწის ნაკვეთად. აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლო ყურადღებას მიაქცევს იმ უდავო ფაქტობრივ გარემოებას, რომ როგორც მოსარჩელის, ასევე ამავე ნაკვეთზე საკუთრების უფლების მოპოვებით დაინტერესებული პირის - თ. მ-იის განცხადებაზე ადმინისტრაციული წარმოება მიმდინარეობდა, როგორც თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი, რაც ბუნებრივია არ გამორიცხავს, რომ საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი დაიკავოს პირმა და შემდეგ იგი დაამუშავოს, როგორც სახნავი კატეგორიის დანიშნულების მიწის ნაკვეთი.

სააპელაციო სასამართლო ხაზს უსვამს იმ გარემოებას, რომ საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის მომიჯნავედ არსებული მიწის ნაკვეთები, მათ შორის, მოსარჩელის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთი, განეკუთვნება სახნავ კატეგორიას. აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლო ყურადღებას მიაქცევს იმ ფაქტს, რომ არც პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ და არც სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილი არ არის ფაქტობრივი გარემოება უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის ყველა მოსაზღვრესთან დაკავშირებით. ის გარემოება, რომ სადავო მიწის ნაკვეთს ესაზღვრება მოსარჩელის მიწის ნაკვეთი ეს სადავო არ არის (მოსარჩელე საკუთრების უფლების აღიარებას ითხოვს, როგორც მომიჯნავე მიწის ნაკვეთი), თუმცა საქმეში წარმოდგენილია შპს ,,...ის’’ მიერ 2020 წლის 3 სექტემბრის მდგომარეობით შედგენილი საკადასტრო აზომვითი ნახაზი (ტ.1. ს.ფ. 63-64), რომლის თანახმად სადავო 1038 კვ. მ მიწის ნაკვეთს ოთხივე მხრიდან სახნავი კატეგორიის მიწის ნაკვეთი არ ესაზღვრება, რასაც ასევე ადასტურებს საქმეში წარმოდგენილი სიტუაციური ნახაზი (ს.ფ. 60). საყურადღებოა, რომ ამ უკანასკნელი დოკუმენტის ვიზუალური შედარება 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმასთან, სადაც დატანილია საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის განმსაზღვრელი ნიშნები იძლევა იმის ვარაუდის საფუძველს, რომ სადავო მიწის ნაკვეთი 1989 წლის მიწათსარგებლობის გეგმაზე ნამდვილად წარმოადგენს საძოვრის კატეგორიის მიწის ნაკვეთს, თუმცა აღნიშნული მიზანშეწონილია დადგინდეს სათანადო კვლევის გზით, ანუ შესაბამისი სპეციალისტის მიერ ან ექსპერტიზის ჩატარების გზით (საჭიროების შემთხვევაში).

რაც შეეხება სააპელაციო პალატის განმარტებას, რომ საკუთრების უფლების აღიარების კომისია, დამატებით წარდგენილი ინფორმაციის ან დაინტერესებული პირის განცხადების საფუძველზე, ვალდებული იყო თავად მიეღო გადაწყვეტილება, მიწის ნაკვეთის კატეგორიის განსაზღვრის შესახებ, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესისა და საკუთრების უფლების მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ’’ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-16 მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, თუ ამ წესის მე-11 და მე-12 მუხლების შესაბამისად წარდგენილ დოკუმენტებში არ არის დაკონკრეტებული ან მათი შინაარსიდან არ ირკვევა მიწის ნაკვეთის დანიშნულება ან/და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორია, კომისია, დამატებით წარდგენილი ინფორმაციის ან დაინტერესებული პირის განცხადების საფუძველზე, იღებს გადაწყვეტილებას, მიწის ნაკვეთის დანიშნულების ან/და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორიის შესახებ. მოცემულ შემთხვევაში, დადგენილია, რომ 2021 წლის 5 თებერვლის №01/10/2021 განკარგულებით რ. გ-ის მოთხოვნა მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ არ დაკმაყოფილდა, იმ საფუძველზე მითითებით, რომ მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთი წარმოადგენს საძოვრის კატეგორიას, ანუ ადმინისტრაციულ ორგანოს არ ჩაუთვლია, რომ არ არსებობს საკმარისი მტკიცებულებები №... საკადასტრო კოდის მქონე მიწის ნაკვეთი მიეჩნია საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთად. შესაბამისად, ადმინისტრაციული ორგანო არ იდგა იმ ვალდებულების წინაშე, რომ ემოქმედა საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-16 მუხლის მე-4 პუნქტის დანაწესიდან გამომდინარე.

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ’’ კანონის მე-51 მუხლის მე-3 ნაწილზე, რომლის თანახმად თუ კანონით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული, თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ მოთხოვნის დასადასტურებლად დაინტერესებულმა პირმა უნდა წარადგინოს: ა) მიწის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი დოკუმენტი ან/და მოწმის ჩვენება; ბ) მიწის ნაკვეთის საკადასტრო აგეგმვითი/აზომვითი ნახაზი, ხოლო ამ კანონის მე-3 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – მიწის ნაკვეთის საკადასტრო აგეგმვითი/აზომვითი ნახაზი, რომელზედაც მითითებული უნდა იყოს მაგისტრალური მილსადენის ადგილმდებარეობა და მაგისტრალურ მილსადენსა და მიწის ნაკვეთს შორის მანძილი; გ) ინფორმაცია საკუთრების უფლების აღიარების საფასურის ოდენობის დასადგენად; დ) დაინტერესებული პირის საიდენტიფიკაციო დოკუმენტების ასლები.

,,ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესისა და საკუთრების უფლების მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ’’ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის №376 დადგენილების მე-2 მუხლის ,,ე’’ ქვეპუნქტის შესაბამისად მიწის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი დოკუმენტი არის სასამართლოს აქტი, ორთოფოტო (აეროფოტოგადაღება), აბონენტად აყვანის დოკუმენტი, გადახდის ქვითარი ან/და სხვა დოკუმენტი.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ იმისათვის, რომ პირმა დაამტკიცოს მიწის თვითნებურად დაკავების ფაქტი, ვალდებულია, დაადასტუროს, რომ მართალია, სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე, მაგრამ ის ფლობს და სარგებლობს ამ მიწის ნაკვეთით, ანუ უკანონოდაა დაუფლებული მიწას და ახორციელებს მასზე ფაქტობრივ მფლობელობას. ამავდროულად აუცილებელია, რომ მიწის ნაკვეთის თვითნებურად დაკავების ფაქტიდან გამომდინარე, მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებისათვის დაინტერესებულმა პირმა დაადასტუროს, დასახელებული კანონის ამოქმედებამდე ფლობდა და სარგებლობდა თუ არა მიწის ნაკვეთით.

მოცემულ შემთხვევაში, სააპელაციო სასამართლო გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში თავად განმარტავს, რომ ფიზიკურ პირზე საკუთრების უფლების აღიარება შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაინტერესებული პირი განცხადების წარდგენის მომენტისათვის ნამდვილად ფლობს, სარგებლობს ან თვითნებურად დაკავებული აქვს მიწის ნაკვეთი. აღნიშნულის საწინააღმდეგოდ, საქმეში წარმოდგენილია გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 15 აპრილით დათარიღებული ადგილზე დათვალიერების ოქმი, სადაც მითითებულია, რომ სადავო მიწის ნაკვეთი არის დამუშავებული, მასზედ დათესილია ხორბალი ა. და ბ. მ-იების მიერ, რომლებიც ნაკვეთს ამუშავებენ უკვე 2 წელია. აღნიშნული დაადასტურა ასევე მერიის წარმომადგენელმა ს. ...ში. ა. და ბ. მ-იების მიერ მოხდა მიწის ნაკვეთის ბუჩქნარისაგან გათავისუფლება და დახვნა, რის შემდეგაც მოსარჩელემაც განაცხადა პრეტენზია.

მართალია, ზემოაღნიშნული დოკუმენტი შედგენილია გასაჩივრებული ინდივიდუალურ ადმინისტრაციული-სამართლებრივი აქტის გამოცემის შემდეგ, თუმცა იგი მნიშვნელოვანი მტკიცებულებაა ნაკვეთის ფლობის ფაქტთან დაკავშირებით და ერთმნიშვნელოვნად მიუთითებს, რომ მოსარჩელე კომისიაში განცხადების წარდგენის მომენტისათვის არ ფლობდა და არ სარგებლობდა უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთით. საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო პალატის განმარტებას, რომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში არსებული ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით სხვა პიროვნების დაინტერესება, ან მფლობელის ნების საწინააღმდეგოდ ნივთის თუნდაც დროებით დაპატრონება (დახვნა/დათესვა), ვერ დააბრკოლებს საკუთრების უფლების აღიარებას იმ პირის სასარგებლოდ, რომელსაც აღნიშნული უფლების რეალიზებისთვის საკმარისი საფუძვლები გააჩნია, თუმცა იმ ფაქტის დადასტურება, რომ დაინტერესებულმა პირმა მისი ნების საწინააღმდეგოდ დაკარგა ფაქტობრივი მფლობელობა მიწის ნაკვეთზე, ეს თავად ამ პირის მტკიცების ტვირთია, რაც მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეს არ განუხორციელებია. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე აქტის კანონიერების მტკიცების ტვირთი, მართალია, ადმინისტრაციულ ორგანოს ეკისრება, თუმცა აღნიშნული დანაწესი არ ათავისუფლებს მოსარჩელეს სარჩელის დასაბუთების, თავისი მოთხოვნის საფუძვლიანობის დამდგენი ფაქტობრივი გარემოებების მითითებისა და მათი დამადასტურებელი მტკიცებულებების წარმდგენის ვალდებულებისაგან. კონკრეტულ შემთხვევაში, მოსარჩელის მტკიცების ტვირთი არის კომისიაში განცხადების წარდგენის მომენტისათვის სადავო მიწის ნაკვეთით ფლობის ფაქტის სათანადო მტკიცებულებებით დადასტურება, ხოლო ფაქტის დაუმტკიცებლობის არახელსაყრელი შედეგები უნდა დაეკისროს იმ მხარეს, რომელსაც ამ ფაქტის დამტკიცება ევალებოდა. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელეს არ წარმოუდგენია საქმეზე სათანადო მტკიცებულებები, რაც დაადასტურებდა, რომ სადავო მიწის ნაკვეთს მისი ნების საწინააღმდეგოდ დაეუფლნენ ა. და ბ. მ-იები. ის ფაქტი, რომ თ. მ-იმა ვერ შეძლო ამავე უძრავი ნივთზე საკუთრების უფლების რეგისტრაციის განხორციელება არანაირი ფორმით არ ადასტურებს, რომ თ. მ-იი უძრავ ნივთს დაუფლებული იყო რ. გ-ის ნების საწინააღმდეგოდ. ეს უკანასკნელი ფაქტობრივი გარემოება სათანადო მტკიცებულებების წარმოდგენით უნდა დაადასტუროს მოსარჩელემ და მხოლოდ აღნიშნულის შემდეგ იქნება შესაძლებელი სასამართლომ იმსჯელოს საკითხზე - რამდენად არის საკუთრების უფლების აღიარების დამაბრკოლებელი გარემოება ის ფაქტი, რომ რ. გ-ის მიერ საკუთრების უფლების აღიარების კომისიაში განცხადების წარდგენის დროისათვის განმცხადებელი მიწის ნაკვეთზე არ ახორციელებდა ფაქტობრივ მფლობელობას. რაც შეეხება სადავო მიწის ნაკვეთით მოსარჩელის მიერ სარგებლობის ფაქტის დასადასტურებლად საქმეში წარმოდგენილ მოწმეთა ნოტარიულად დამოწმებული განცხადებებს (ტ.2. ს.ფ. 45-47), აღნიშნული არ წარმოადგენს საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნის დაკმაყოფილების საკმარის წინაპირობას. მოწმის ჩვენება საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნის დამადასტურებელი ერთ-ერთი მტკიცებულებაა, რომელიც სხვა მტკიცებულებებთან ერთობლიობაში უნდა შეფასდეს. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელის მიერ არ ყოფილა წარმოდგენილი მიწის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი სხვა რაიმე დოკუმენტი.

საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში მოქმედი ინკვიზიციურობის პრინციპიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლო არა მხოლოდ უფლებამოსილია, მიიღოს მხარის მიერ წარდგენილი მტკიცებულება, არამედ, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-19 მუხლის საფუძველზე, უფლებამოსილია საკუთარი ინიციატივითაც შეაგროვოს ფაქტობრივი გარემოებები და მტკიცებულებები. ამასთან, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 372-ე მუხლის თანახმად, საქმის განხილვა სააპელაციო სასამართლოში წარმოებს იმ წესების დაცვით, რაც დადგენილია პირველი ინსტანციით საქმეთა განხილვისათვის. სააპელაციო სასამართლოში, საკასაციო სასამართლოსაგან განსხვავებით, საქმის განხილვა მიმდინარეობს იმ წესების დაცვით, რომელიც გათვალისწინებულია პირველი ინსტანციის სასამართლოსათვის. შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლო უფლებამოსილია, საქმე განიხილოს არსებითად, გამოიკვლიოს და დაადგინოს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებები.

სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 601 მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს ან არსებითად დარღვეულია მისი მომზადების ან გამოცემის კანონმდებლობით დადგენილი სხვა მოთხოვნები. საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, თუ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ან მისი ნაწილი კანონს ეწინააღმდეგება და ის პირდაპირ და უშუალო (ინდივიდუალურ) ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას ან ინტერესს, ან უკანონოდ ზღუდავს მის უფლებას, სასამართლო ამ კოდექსის 22-ე მუხლში აღნიშნულ სარჩელთან დაკავშირებით გამოიტანს გადაწყვეტილებას ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის შესახებ.

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 96-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულებას წარმოადგენს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებათა გამოკვლევა. სწორედ საქმის გარემოებათა შეფასებისა და ურთიერთშეჯერების საფუძველზე უნდა იქნეს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გადაწყვეტილება მიღებული.

საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილით მინიჭებულ უფლებამოსილებას სასამართლო იყენებს იმ შემთხვევაში, როცა სასამართლო წესით ვერ ხერხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება. მათი დადგენა მხოლოდ ადმინისტრაციულ ორგანოს შეუძლია მისთვის კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებიდან გამომდინარე ან აღნიშნული საკითხი მის დისკრეციას განეკუთვნება. შესაბამისად, შეუძლებელი ხდება სასამართლოს მიერ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მატერიალური კანონიერების შეფასება.

საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ იმ პირობებში როდესაც მოსარჩელის მიერ არ არის წარმოდგენილი უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის ფაქტობრივად მფლობელობის დამადასტურებელი მტკიცებულებები, ყოველგვარ სამართლებრივ საფუძველს არის მოკლებული სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლითაც საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლის შესაბამისად, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად იქნა ცნობილი რ. გ-ისთვის მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის შესახებ გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2021 წლის 05 თებერვლის №01/10/2021 განკარგულება და მოპასუხე კომისიას დაევალა გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული, საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ, გამოსცეს ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი სადავო საკითხთან დაკავშირებით, ამ გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან კანონით დადგენილ ვადაში.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ სააპელაციო პალატის გასაჩივრებული გადაწყვეტილება არ არის დასაბუთებული, სასამართლომ სრულყოფილად არ გამოიკვლია საქმის ფაქტობრივი გარემოებები და არ მისცა მათ სწორი სამართლებრივი შეფასება, გადაწყვეტილება მოკლებულია სათანადო სამართლებრივ და ფაქტობრივ წანამძღვრებს, გადაწყვეტილების დასაბუთება იმდენად არასრულია, რომ მისი სამართლებრივი საფუძვლიანობის შემოწმება შეუძლებელია, რაც სსკ-ის 394-ე მუხლის ,,ე1“ ქვეპუნქტის თანახმად საკასაციო საჩივრის აბსოლუტურ საფუძველს ქმნის, აღნიშნული თავის მხრივ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმებისა და სსკ-ის 412-ე მუხლის საფუძველზე ხელახალი განხილვისათვის დაბრუნების წინაპირობაა. საქმის ხელახალი განხილვისას სასამართლომ სრულყოფილად უნდა გამოიკვლიოს საქმის ფაქტობრივი გარემოებები, საქმეზე შეკრებილი მტკიცებულებები და მისცეს მათ სწორი სამართლებრივი შეფასება.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის მე-4 ნაწილის შესაბამისად, თუ სააპელაციო ან საკასაციო სასამართლო დააბრუნებს საქმეს ხელახლა განსახილველად, მთელი სასამართლო ხარჯები, რაც გაწეულია ამ საქმის განხილვასთან დაკავშირებით, სარჩელის აღძვრიდან დაწყებული, უნდა შეჯამდეს და შემდეგ განაწილდეს მხარეთა შორის ამ მუხლის მიხედვით.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1-ლი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე, 390-ე, 412-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. გარდაბნის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 17 იანვრის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახალი განხილვისათვის დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. სასამართლო ხარჯები განაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისას;
4. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.



თავმჯდომარე გ. მაკარიძე


მოსამართლეები: თ. ოქროპირიძე


ქ. ცინცაძე