საქმე Nბს-180(კ-19) 31 მარტი, 2023წ.
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:
ნუგზარ სხირტლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ქეთევან ცინცაძე, გიორგი გოგიაშვილი

საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორი (მოსარჩელე) - ნ. ხ-ი

მოწინააღმდეგე მხარეები (მოპასუხეები) - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილება

გასაჩივრებული განჩინება - ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 29.06.2018წ. განჩინება

დავის საგანი - ავტომატური დამუშავების საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილება, ახალი სარეიტინგო ქულის მინიჭება,ზეპირი აქტი, მტკიცების ტვირთი

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

ნ. ხ-მა სარჩელით მიმართა საჩხერის რაიონულ სასამართლოს მოპასუხე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოსა და სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების მიმართ, მოსარჩელემ მოითხოვა: სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 23.07.2017წ. გადაწყვეტილების, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 05.10.2017წ. №04/62471 გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილებისთვის ნ. ხ-ის ოჯახისთვის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის განმეორებით შემოწმებისა და ახალი სარეიტინგო ქულის მინიჭების შედეგად საარსებო შემწეობის დანიშვნის დავალება.
მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 23.07.2017წ. გადაწყვეტილება ნ. ხ-ისთვის 81 860 სარეიტინგო ქულის მინიჭების თაობაზე დაუსაბუთებელია, სახეზეა არა აღმჭურველი აქტის გამოცემაზე უარის თქმა (ოჯახის გადამოწმების შედეგად სახელმწიფოს უარი ოჯახის საარსებო შემწეობის მიმღებად რეგისტრაციაზე), არამედ შემზღუდავი აქტის გამოცემა (სახელმწიფოს მიერ ოჯახის ამორიცხვა საარსებო შემწეობის მიმღებთა ბაზიდან), რა დროსაც ადმინისტრაციულმა ორგანომ უნდა დაასაბუთოს, თუ რა გარემოებამ განაპირობა მოსარჩელის ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება და საარსებო შემწეობის შეწყვეტა. მოსარჩელის მოსაზრებით სარეიტინგო ქულის დაანგარიშებისას სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონულმა განყოფილებამ დაარღვია კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპი, არსებითად იდენტური ფაქტობრივი გარემოებების პირობებში (მოსარჩელის ოჯახის ბოლო სამი გადამოწმებისას შედგენილი 09.06.2015წ., 28.01.2017წ. და 23.06.2017წ. დეკლარაციები არსებითად იდენტურ ინფორმაციას შეიცავს) მიიღო ერთმანეთისგან განსხვავებული, მოსარჩელისთვის უფლების შემზღუდავი გადაწყვეტილებები და ხელყო ნ. ხ-ის სოციალური დაცვის უფლება. 09.06.2015წ., 28.01.2017წ. და 23.06.2017წ. დეკლარაციების შესაბამისად, მოსარჩელის ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა გაუარესდა - საარსებო შემწეობის შეწყვეტამდე ორსულიანი ოჯახის (ნ. ხ-ი დედასთან - ვ. ხ-თან ერთად) შემოსავალი თვეში 408 ლარს, თითოეულისთვის კი 204 ლარს შეადგენდა (28.01.2017წ. დეკლარაცია), ხოლო უფლების შეზღუდვის მომენტში, 23.06.2017წ. დეკლარაციის შესაბამისად, ოჯახის შემოსავალი 180 ლარამდე შემცირდა (ნ. ხ-ის სოციალური პაკეტის ოდენობა). ოჯახის შეფასებისთვის საჭირო სხვა ყველა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია ბოლო ორი შემოწმებისას იდენტურია, მიუხედავად ამისა, პირველ შემთხვევაში (28.01.2017წ.) ოჯახი შეფასდა 69 240 სარეიტინგო ქულით, ხოლო მეორე შემთხვევაში (23.06.2017წ.) - 81 860 სარეიტინგო ქულით. ამასთანავე, მოსარჩელის მოსაზრებით, საარსებო შემწეობის შეწყვეტით ნ. ხ-ს შეელახა სოციალური დაცვისა და სოციალური უზრუნველყოფის უფლება. სოციალური დახმარების პროგრამა, რომლის მიზანია ქვეყანაში სიღარიბესთან ბრძოლა და მისი აღმოფხვრა, სახელმწიფოს ერთ-ერთ მთავარ ბერკეტს წარმოადგენს სოციალურად მოწყვლადი ფენის მიმართ. პროგრამის მიზანი ეკონომიკურად უკიდურესად მოწყვლადი ოჯახების იდენტიფიცირება და შესაბამისი რესურსის გაცემით მათი არსებობის შენარჩუნება, მინიმალური საჭიროებების დაკმაყოფილებაა. სახელმწიფოს სწორედ კონსტიტუციით აღიარებეული უფლებებისა და სოციალური სახელმწიფოს პრინციპიდან გამომდინარე ეკისრება ვალდებულება, რომ არ დაუშვას ადამიანების უფლებების შელახვის შესაძლებლობა მინიმალური მოთხოვნილებების დაუკმაყოფილებლობის გამო. მოსარჩელის მიმართ უფლების დარღვევის საფრთხისა და ინტენსივობის გათვალისწინებით, მოცემული შემთხვევა პროგრესული რეალიზების პრინციპის ფარგლებში ვერ იქნება განხილული, რამდენადაც ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან საარსებო შემწეობის გაცემაზე უარის თქმა ფინანსური რესურსის არარსებობას არ უკავშირდება და ამგვარი არგუმენტებით არ არის გამყარებული.
საჩხერის რაიონული სასამართლოს 22.12.2017წ. სხდომაზე მოსარჩელემ დააზუსტა ერთ-ერთი სასარჩელო მოთხოვნის შინაარსი (სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 23.07.2017წ. გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა) და აღნიშნა, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილებას მოსარჩელისთვის სარეიტინგო ქულის მინიჭებისა და საარსებო შემწეობის შეწყვეტის შესახებ არ გამოუცია ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება გამოიხატა მოქმედებაში - ნ. ხ-ისთვის 81 860 სარეიტინგო ქულის მინიჭებასა და მისი ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის გაცემის შეწყვეტაში. მოსარჩელე სადავოდ არ ხდის 23.06.2017წ. დეკლარაციაში მითითებულ მონაცემებს, არამედ შესაფასებელია მისგან გამომდინარე შედეგების - ნ. ხ-ისთვის 81 860 სარეიტინგო ქულის მინიჭებასა და საარსებო შემწეობის შეწყვეტის მართლზომიერება, რომელთა თაობაზე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონულ განყოფილებას არ გამოუცია ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი (საჩხერის რაიონული სასამართლოს 22.12.2017წ. სხდომის ოქმი - 12:14:25-12:15:50).
საჩხერის რაიონული სასამართლოს 28.12.2017წ. გადაწყვეტილებით ნ. ხ-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. საქმის მასალების საფუძველზე სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ ნ. ხ-ი არის ეტლით მოსარგებლე, მკვეთრად გამოხატული (I ჯგ.) შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირი. მოსარჩელის ოჯახი 2006 წლიდან დღემდე რეგისტრირებულია სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში. მისი სოციალური პაკეტის ოდენობა შეადგენს 180 ლარს. აღნიშნული პერიოდის განმავლობაში ოჯახის დეკლარაცია შეივსო რამდენჯერმე: 06.05.2006წ. დეკლარაციის საფუძველზე ოჯახს მიენიჭა 49 000 ერთეული სარეიტინგო ქულა; 19.04.2008წ. დეკლარაციით – 70 980 ერთეული სარეიტინგო ქულა (ვერ მოიპოვა საარსებო შემწეობის უფლება); 24.07.2009წ. დეკლარაციით – 52 630 ერთეული სარეიტინგო ქულა; 13.06.2013წ. დეკლარაციით – 26 250 ერთეული სარეიტინგო ქულა; 17.09.2014წ. დეკლარაციით – 49 280 ერთეული სარეიტინგო ქულა; 09.06.2015წ. დეკლარაციით – 47 270 ერთეული სარეიტინგო ქულა; 28.01.2017წ. დეკლარაციით – 69 240 ერთეული სარეიტინგო ქულა (ვერ მოიპოვა საარსებო შემწეობის უფლება); 23.06.2017წ. დეკლარაციის საფუძველზე 27.02.2017წ. ოჯახს მიენიჭა – 81 860 ერთეული სარეიტინგო ქულა (ვერ მოიპოვა საარსებო შემწეობის უფლება). ნ. ხ-ის ოჯახისათვის 28.01.2017წ. დეკლარაციით მინიჭებული სარეიტინგო ქულის თაობაზე ცნობილი გახდა სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიული ერთეულის 21.04.2017წ. №04-06-11/894 წერილის საფუძველზე. ზემოაღნიშნული ქულა ძალაში შევიდა 27.02.2017წ. გადაწყვეტილებით, რომლიც მოსარჩელემ 23.05.2017წ. ადმინისტრაციული საჩივრით გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოში. საჩივრის ავტორმა მოითხოვა ნ. ხ-ის ოჯახისთვის სოციალურად დაუცველი ოჯახების ერთიან ბაზაში 69 240 სარეიტინგო ქულის განსაზღვრის თაობაზე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 27.02.2017წ. გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა, ასევე, საქმის გარემოებების განმეორებით შესწავლა და ნ. ხ-ისათვის საარსებო შემწეობის დანიშვნა. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 15.06.2017წ. №04/38598 გადაწყვეტილებით ნ. ხ-ის მოთხოვნა ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის მუნიციპალიტეტის რაიონულ განყოფილებას დაევალა ნ. ხ-ის ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის განმეორებით შესწავლა. 23.06.2017წ. დეკლარაციის საფუძველზე ნ. ხ-ის ოჯახს სოციალურად დაუცველი ოჯახების ერთიან ბაზაში მიენიჭა 81 860 სარეიტინგო ქულა. აღნიშნული გადაწყვეტილება 01.09.2017წ. ნ. ხ-მა გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოში და მოითხოვა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 23.07.2017წ. გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა, ასევე, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილებისათვის ნ. ხ-ისთვის საარსებო შემწეობის დანიშვნის შესახებ აღმჭურველი ადმინისტრაციული აქტის გამოცემის დავალება. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 05.10.2017წ. გადაწყვეტილებით ნ. ხ-ის ადმინისტრაციული საჩივარი არ დაკმაყოფილდა. სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ 23.06.2017წ. დეკლარაციის ყველა მონაცემი შევსებულია ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენლის - ნ. ხ-ის პასუხებზე დაყრდნობით, მოსარჩელე დეკლარაციაში მითითებულ ინფორმაციას გაეცნო, დაეთანხმა და მისი სისწორე ხელმოწერით დაადასტურა. საქმის მასალების საფუძველზე სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ ნ. ხ-ის ოჯახი საარსებო შემწეობას იღებდა 2006 წლის სექტემბრიდან 2008 წლის აპრილის ჩათვლით 2 წევრზე თვეში 42 ლარის ოდენობით; 2009 წლის ოქტომბრიდან 2013 წლის ივნისის ჩათვლით 2 წევრზე თვეში 54 ლარის ოდენობით; 2013 წლის ივლისიდან 2015 წლის აგვისტოს ჩათვლით 2 წევრზე თვეში 180 ლარის ოდენობით; 2015 წლის სექტემბრიდან 2016 წლის დეკემბრის ჩათვლით 2 წევრზე თვეში 100 ლარის ოდენობით. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე სასამართლომ მიიჩნია, რომ სადავო აქტებთან მიმართებით ყველა მონაცემი შევსებულია და სარეიტინგო ქულა გამოთვლილია კანონით დადგენილი ნორმების გათვალისწინებით, დაცულია „ქვეყანაში სიღატაკის დონის შემცირებისა და მოსახლეობის სოციალურად დაცვის სრულყოფის ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 24.04.2010წ. N126 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიანი ბაზის ფორმირების წესით“ გათვალისწინებული სოციალურად დაუცველი ოჯახების იდენტიფიკაციასთან, აღრიცხვასა და მონაცემთა ერთიანი ბაზის შექმნასთან, პროცესის მონაწილე ადმინისტრაციული ორგანოების უფლებამოსილებებისა და კომპეტენციის განსაზღვრასთან, მის განხორციელებასთან დაკავშირებული ორგანიზაციული საკითხები, ამასთანავე დაცულია საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის 20.05.2010წ. N141/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების წესით“ გათვალისწინებული სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრირებული ოჯახების იდენტიფიკაციის, ოჯახის სარეიტინგო ქულის დასადგენად მათი სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესახებ ინფორმაციის შეგროვებისთვის განსაზღვრული ორგანიზაციულ-სამართლებრივი საკითხები. აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გასაჩივრდა ნ. ხ-ის მიერ.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 29.06.2018წ. განჩინებით ნ. ხ-ის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, უცვლელი დარჩა საჩხერის რაიონული სასამართლოს 28.12.2017წ. გადაწყვეტილება.
სააპელაციო პალატამ სრულად გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები და მათი სამართლებრივი შეფასებები. პალატამ აღნიშნა, რომ „სოციალური დახმარების შესახებ“ კანონი ვრცელდება საქართველოში კანონიერ საფუძველზე მუდმივად მცხოვრებ, სპეციალური მზრუნველობის საჭიროების მქონე პირებზე, ღატაკ ოჯახებსა და უსახლკარო პირებზე, თუ ამავე კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი (მე-2 მუხ.). საარსებო შემწეობის დანიშვნის, შეჩერების, განახლებისა და შეწყვეტის წესი და პირობები, აგრეთვე მის გაცემასთან დაკავშირებული სხვა ურთიერთობები რეგულირდება მინისტრის ბრანებით (7.4 მუხ.). სააპელაციო პალატამ მიუთითა აგრეთვე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 20.05.2010წ. N141/ნ ბრძანებით დამტკიცებულ „სოციალურად დაუცველი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების წესზე“ (1.2 მუხ., 2.1.მუხ. „ე“ და „ვ“ ქვ.პ., 15.2 მუხ., 3.6 მუხ., 4.3 მუხ.) და აღნიშნა, რომ საარსებო შემწეობის ან სხვა ფულადი დახმარების მიღება ოჯახის სარეიტინგო ქულის ოდენობაზეა დამოკიდებული, რომლის გამოთვლა ხდება ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენლის მიერ სპეციალურ კითხვარში - „ოჯახის დეკლარაციაში“ დაფიქსირებული მონაცემებისა და სოციალური მომსახურების სააგენტოს უფლებამოსილი პირის მიერ ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესახებ შეგროვებული ინფორმაციის პროგრამული წესით დამუშავების შედეგად. პალატამ აღნიშნა, რომ საქმეში არ დგინდება ოჯახის დეკლარაციაში უზუსტო მონაცემების არსებობა. ამასთანავე, მხარეთა ახსნა-განმარტებით დადგენილია, რომ მონაცემები შევსებულია ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენლის - ნ. ხ-ის პასუხებზე დაყრდნობით. მითითებულ დეკლარაციაში ასახულ ინფორმაციას მოსარჩელე გაეცნო, დაეთანხმა და მისი სისწორე ხელმოწერით დაადასტურა. პალატამ აღნიშნა, რომ ნ. ხ-მა ვერ დაძლია მტკიცების ტვირთი და შესაბამისი მტკიცებულებებით ვერ დაასაბუთა აღძრული სარჩელის საფუძვლიანობა, ამასთან ვერც ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების ფორმალურ-მატერიალური კანონიერების თვალსაზრისით წარმოადგინა რაიმე არგუმენტირებული დასაბუთება. სააპელაციო პალატამ აღნიშნა, რომ სსკ-ის 4.1 მუხლის თანახმად, სამართალწარმოება მიმდინარეობს შეჯიბრებითობის საფუძველზე, მხარეები სარგებლობენ თანაბარი უფლებებითა და შესაძლებლობებით დაასაბუთონ თავიანთი მოთხოვნები, უარყონ ან გააქარწყლონ მეორე მხარის მიერ წამოყენებული მოთხოვნები, მოსაზრებები თუ მტკიცებულებები, მხარეები თვითონვე განსაზღვრავენ თუ რომელი ფაქტები უნდა დაედოს საფუძვლად მათ მოთხოვნებს ან რომელი მტკიცებულებებით უნდა იქნეს დადასტურებული ეს ფაქტები. სსკ-ის 102 მუხლის მიხედვით, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებები, რომელზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. სსკ-ის 103-ე მუხლის შესაბამისად, მხარეები თვითონ არიან ვალდებულნი წარუდგინონ მტკიცებულებები სასამართლოს. ადმინისტრაციული სამართალწარმოებისთვის მახასიათებელი ინკვიზიციურობის ელემენტი სასკ-ის მე-4 მუხლის დებულებიდან გამომდინარე, არ გამორიცხავს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში მხარეთა შეჯიბრებითობის პრინციპის დაცვის სავალდებულობას, რის საფუძველზეც თითოეული მხარე ვალდებულია დაასაბუთოს თავისი მოთხოვნები, უარყოს ან გააქარწყლოს მეორე მხარის მიერ წარდგენილი მოთხოვნები, მოსაზრებები თუ მტკიცებულებები. პალატამ მიუთითა, რომ მტკიცების პროცესი მოიცავს მხარეთა მიერ მტკიცებულებათა შეგროვებას და სასამართლოში წარდგენას, მხარე უფლებამოსილი და ვალდებულია თვითონვე დაამტკიცოს მის მიერ მითითებული გარემოებები, ამ ვალდებულების შეუსრულებლობა პირდაპირ და არსებით გავლენას ახდენს დავაზე და განაპირობებს სასამართლო გადაწყვეტილების შინაარსს. სასკ-ის მე-17 მუხლის 1-ლი ნაწილიადგენს მხარეთა საპროცესო მოვალეობებს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, რაც უზრუნველყოფს მხარეთა შეჯიბრებითობის პრინციპის სრულყოფილ რეალიზაციას. კანონი ადგენს საგამონაკლისო შემთხვევას, როდესაც დავის საგანს შეადგენს აქტის მართლზომიერების შემოწმება, მტკიცების ტვირთი ასეთ შემთხვევაში გადადის აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოზე - მოპასუხე სუბიექტზე. პალატამ მიიჩნია, რომ მტკიცების ტვირთის ამგვარი გადანაწილება არც ერთ შემთხვევაში არ გულისხმობს, რომ მოსარჩელე საერთოდ თავისუფლდება მის მიერვე მითითებული გარემოებების დასაბუთების ვალდებულებებისაგან. პალატამ მიიჩნია, რომ მოსარჩელემ ვერ დაძლია მტკიცების ტვირთი და შესაბამისი მტკიცებულებებით ვერ დაასაბუთა აღძრული სარჩელის საფუძვლიანობა, მოსარჩელემ ვერც აქტების ფორმალურ-მატერიალური კანონიერების თვალსაზრისით წარმოადგინა რაიმე არგუმენტირებული დასაბუთება, რაც სააპელაციო საჩივრის უარყოფის საფუძველია. სააპელაციო სასამართლოს აღნიშნული განჩინება საკასაციო წესით გასაჩივრდა ნ. ხ-ის მიერ.
კასატორი აღნიშნავს, რომ საკასაციო საჩივარი დასაშვებია სასკ-ის 34.2 მუხლის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების საფუძველზე, საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას, ამასთანავე, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია. კასატორის მოსაზრებით, სასამართლომ არასწორად განმარტა გამოყენებული კანონი, რაც ზემოაღნიშნული სამართლებრივი ნორმების საფუძველზე გადაწყვეტილების გაუქმების სამართლებრივი საფუძველია. სასამართლომ შეფასების გარეშე დატოვა მხარის მიერ წარმოდგენილი მნიშვნელოვანი სამართლებრივი არგუმენტები, არ შეამოწმა გასაჩივრებული სამართლებრივი აქტების მატერიალური კანონიერების საკითხი (მიღებული გადაწყვეტილების იურიდიული დასაბუთებულობა). შემზღუდავი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების გამოცემის დროს სოციალური მომსახურების ორგანოს უნდა დაესაბუთებინა ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესების ფაქტი. სააპელაციო პალატამ სადავო აქტების მხოლოდ ფორმალური კანონიერება შეამოწმა და შეფასების მიღმა დატოვა მათი მატერიალური კანონიერების საკითხი. პალატამ არ გაითვალისწინა აგრეთვე ის გარეოება, რომ ნ. ხ-ის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა მისთვის საარსებო შემწეობის შეწყვეტამდე და მას შემდგომ არ შეცვლილა. ამასთანავე, სააპელაციო პალატამ არასწორად შეაფასა მტკიცების ტვირთის საკითხი. მოსარჩელის მიერ წარმოდგნილი მტკიცებულებები და დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები ამართლებდა ნ. ხ-ის სასარჩელო მოთხოვნებს. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ შეფასების მიღმა დატოვა აგრეთვე ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ერთგვარი ფაქტობრივი გარემოებების პირობებში განსხვავებული სამართლებრივი შედეგების დადგომის საკითხი. კასატორის მოსაზრებით, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონულმა განყოფილებამ ნ. ხ-ის სარეიტინგო ქულის დაანგარიშებისას დაარღვია კანონის წინაშე თანაწორობის პრინციპი, არსებითად იდენტური ფაქტობრივი გარემოებების პირობებში (მოსარჩელის ოჯახის ბოლო სამი გადამოწმებისას შევსებული 09.06.2015წ., 28.01.2017წ. და 23.06.2017წ. დეკლარაციები არსებითად იდენტურ ინფორმაციას შეიცავს) მიიღო განსხვავებული, მოსარჩელისთვის უფლების შემზღუდავი გადაწყვეტილება და ხელყო ნ. ხ-ის სოციალური დაცვის უფლება. ზემოაღნიშნულ დეკლარაციათა ანალიზით დგინდება, რომ მოსარჩელის ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა გაუარესდა - საარსებო შემწეობის შეწყვეტამდე ორსულიანი ოჯახის (ნ. ხ-ი დედასთან - ვ. ხ-თან ერთად) შემოსავალი თვეში 408 ლარს, თითოეულისთვის კი 204 ლარს შეადგენდა (28.01.2017წ. დეკლარაცია), ხოლო უფლების შეზღუდვის მომენტში, 23.06.2017წ. დეკლარაციის თანახმად, ოჯახის შემოსავალი 180 ლარამდე შემცირდა (ნ. ხ-ის სოციალური პაკეტის ოდენობა). ოჯახის შეფასებისთვის საჭირო სხვა ყველა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია ბოლო ორი შემოწმებისას იდენტურია, მიუხედავად ამისა, პირველ შემთხვევაში (28.01.2017წ.) ოჯახი შეფასდა 69 240 სარეიტინგო ქულით, ხოლო მეორე შემთხვევაში (23.06.2017წ.) - 81 860 სარეიტინგო ქულით.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ნ. ხ-ის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, უნდა გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 29.06.2018წ. განჩინება და საქმე ხელახალი განხილვისთვის დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქმის მასალების მიხედვით, ნ. ხ-ის ოჯახს 28.01.2017წ. დეკლარაციის საფუძველზე 27.02.2017წ. მიენიჭა 69 240 ერთეული სარეიტინგო ქულა და შეუწყდა საარსებო შემწეობის მიღება, რაც მოსარჩელემ 23.05.2017წ. ადმინისტრაციული საჩივრით გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოში (ს.ფ. 42-50). სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 15.06.2017წ. N04/38598 გადაწყვეტილებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონულ განყოფილებას დაევალა ნ. ხ-ის ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის განმეორებით შესწავლა. ხსენებულ გადაწყვეტილებაში აღნიშნულია, რომ ნ. ხ-ის ხელახალი შემოწმების მიზანი იყო მოსარჩელის სოციალური დახმარებით უზრუნველყოფის უფლების უსაფუძვლოდ შეზღუდვის ფაქტის გამოსარიცხად მისი სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის დაზუსტება (ს.ფ. 51-55). 23.06.2017წ. განმეორებით შესწავლის საფუძველზე ოჯახს მიენიჭა 81 860 ერთეული სარეიტინგო ქულა. სადავო პერიოდში მოქმედი ნორმატიული მოწესრიგების - „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 28.07.2006წ. N145 დადგენილების მიხედვით განსაზღვრული იყო საარსებო შემწეობის მისაღები ორი ზღვრული ქულა (57 001 და 100 001), რომელთა დიფერენცირება ხდებოდა ქულის გამოთვლის მეთოდოლოგიის შესაბამისად, კერძოდ, საარსებო შემწეობის მისაღები ზღვრული ქულა იყო 57001, თუ ქულის დათვლა განხორციელდა საქართველოს მთავრობის 30.03.2010წ. №93 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის“ მიხედვით (7.1, 6.2 მუხ.), ხოლო შემწეობის მისაღები ზღვრული ქულა იყო 100 001, თუ ქულის გამოთვლა ხდებოდა საქართველოს მთავრობის 31.12.2014წ. №758 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის“ შესაბამისად, ამასთანავე, ეს ქულა არ იყო აბსოლუტური, შემწეობა არ ენიშნებოდა ყველა იმ ოჯახს, რომლის სარეიტინგო ქულა 100 001-ზე ნაკლები იყო (7.2, 6.3 მუხ.), კერძოდ, „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 28.07.2006წ. N145 დადგენილების 6.3 მუხლის „გ“ და „დ“ ქვეპუნქტების მიხედვით, საქართველოს მთავრობის 31.12.2014წ. N758 დადგენილებით დამტკიცებული „მეთოდოლოგიის“ შესაბამისად ქულის მინიჭებისას ოჯახს, რომლის შემადგენლობაშიც 16 წლის ასაკს მიუღწეველი პირი არ იმყოფებოდა, საარსებო შემწეობა შეიძლება დანიშვნოდა მხოლოდ 65 001 ქულაზე ნაკლები სარეიტინგო ქულის მინიჭების შემთხვევაში. ოჯახს, რომელსაც 65 001-დან 100 001 ქულამდე ჰქონდა მინიჭებული, ყველა წევრზე არ ენიშნებოდა სოცილური შემწეობა, ასეთ ოჯახს შემწეობა ენიშნებოდა მხოლოდ ოჯახის 16 წლამდე ასაკის წევრებზე (6.3 მუხ. „დ“ ქვ.პ.). ამდენად, თუ ოჯახში არ იყო 16 წლის ასაკს მიუღწეველი პირი და ამავე დროს ოჯახის სარეიტინგო ქულა ექცეოდა 65 001-დან 100 001-მდე ინტერვალში, ოჯახს საარსებო შემწეობა არ ენიშნებოდა. მოცემული დავის ფარგლებში შესაფასებელია 23.06.2017წ. დეკლარაციის საფუძველზე მოსარჩელისთვის 81 860 სარეიტინგო ქულის მინიჭებისა და საარსებო შემწეობის გაცემისგან თავის შეკავების კანონიერების საკითხი. 23.06.2017წ. მდგომარეობით სარეიტინგო ქულის გამოთვლა ხდებოდა საქართველოს მთავრობის 31.12.2014 წ. №758 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის“ შესაბამისად, ამდენად, დგინდება, რომ ნ. ხ-ისათვის სარეიტინგო ქულის განსაზღვრა მოხდა სწორედ N758 დადგენილებით დამტკიცებული „მეთოდოლოგიით“, რის გამო საარსებო შემწეობის დანიშვნის მიზნებისათვის მას უნდა ჰქონოდა 65 001 სარეიტინგო ქულაზე ნაკლები ქულა, რადგან ოჯახი არის ერთსულიანი და არ დგინდება მისი ოჯახის შემადგენლობაში 16 წელს ასაკს მიუღწეველი პირების ყოფნა. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 22.08.2006წ. N225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ თანახმად, საარსებო შემწეობის შეწყვეტის საფუძველია, საქართველოს მთავრობის მიერ დადგენილ „საარსებო შემწეობის ზღვრულ ქულაზე“ (16.1 მუხ.) მეტი სარეიტინგო ქულის ოჯახისათვის მინიჭება. ამდენად, მოსარჩელის ოჯახისთვის 81 860 სარეიტინგო ქულის მინიჭებით სააგენტომ გამორიცხა ნ. ხ-ისთვის სოციალური დახმარებით უზრუნველყოფის უფლების უსაფუძვლოდ შეზღუდვა და მისთვის შეწყვეტილი საარსებო შემწეობა უცვლელი დარჩა. იმის გათვალისწინებით, რომ 23.06.2017წ. მოსარჩელის ოჯახის განმეორებით გადამოწმების მიზანი მისთვის სოციალური დახმარებით უზრუნველყოფის უფლების უსაფუძვლოდ შეზღუდვის გამორიცხვა, 69 240 ქულის მინიჭების შედეგად საარსებო შემწეობის შეზღუდვის მართლზომიერების შემოწმება იყო, ნ. ხ-ისთვის სამართლებრივი შედეგი - საარსებო შემწეობის გაცემის შეწყვეტა საბოლოოდ განაპირობა 81 860 ქულის მინიჭებამ. ამდენად, მოცემული დავის ფარგლებში შესაფასებელია 23.06.2017წ. დეკლარაციის საფუძველზე მოსარჩელისთვის 81 860 სარეიტინგო ქულის მინიჭებისა და საარსებო შემწეობის გაცემისგან თავის შეკავების კანონიერების საკითხი.
საქმის მასალების მიხედვით, ერთ-ერთ დავის საგანს შეადგენს ნ. ხ-ის ოჯახისთვის 81 860 ქულის მინიჭებისა და მისი ოჯახისათვის საარსებო შემწეობის შეწყვეტის თაობაზე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 23.07.2017წ. გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საქმის მასალებით არ დასტურდება სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების მიერ სადავო გადაწყვეტილების (სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 23.07.2017წ. გადაწყვეტილება ნ. ხ-ის ოჯახისთვის 81 860 ქულის მინიჭებისა და მისი ოჯახისათვის საარსებო შემწეობის გაცემაზე უარის თქმის თაობაზე) წერილობითი ფორმით გამოცემა. აღნიშნულს ადასტურებს აგრეთვე საჩხერის რაიონული სასამართლოს 22.12.2017წ. სხდომაზე მოსარჩელის ახსნა-განმარტება იმის შესახებ, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონულ განყოფილებას მოსარჩელისთვის სარეიტინგო ქულის მინიჭებისა და საარსებო შემწეობის შეწყვეტის შესახებ არ გამოუცია ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილებები გამოიხატა მოქმედებაში - ნ. ხ-ისთვის 81 860 სარეიტინგო ქულის მინიჭებასა და მისი ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის გაცემისგან თავის შეკავებაში. მოსარჩელე სადავოდ არ ხდის 23.06.2017წ. დეკლარაციაში ასახულ მონაცემებს, შესაფასებელია მისგან გამომდინარე შედეგების მართლზომიერება.
საკასაციო პალატა თვლის, რომ დავის გადაწყვეტა საჭიროებს: I - სააგენტოს მიერ განხორციელებული საქმიანობის სამართლებრივი ფორმის (მათ შორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ზეპირის ფორმით გამოცემისა და მისი ძალაში შესვლის), ასევე II - სასამართლოს მიერ მხარეთა მტკიცებითი საქმიანობის საპროცესო კანონმდებლობის შესაბამისად წარმართვის საკითხების შეფასებას.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს განხორციელებული ან განსახორციელებელი სადავო საქმიანობის სამართლებრივი ფორმის სწორად განსაზღვრაზეა დამოკიდებული ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22-25-ე მუხლებით გათვალისწინებული უფლების დაცვის საპროცესო მექანიზმების სწორად გამოყენება. ამდენად, თავდაპირველად უნდა განისაზღვროს სააგენტოს მიერ განხორციელებული საქმიანობის სამართლებრივი ფორმა.
ადმინისტრაციული სამართლის ზოგადი ნაწილის არსებობა უზრუნველყოფს ადამიანის ძირითადი უფლებების დაცვას. იგი მოიცავს დებულებებს, რომლებიც საერთოა ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის ყველა სფეროსთვის, თუ სპეციალური კანონმდებლობით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. ერთიანი დებულებების დადგენა აფერხებს ადმინისტრაციული სამართლის კერძო ნაწილის სფეროების იზოლირებას, რის შედეგადაც ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობა ხდება სტაბილური და გამჭვირვალე. სტაბილურობისა და გამჭვირვალობის გარეშე საქმიანობის განხორციელება შეიცავს ადამიანის ძირითადი უფლებების დარღვევის მომეტებულ რისკს, რასაც მნიშვნელოვნად ამცირებს ადმინისტრაციულ სამართალში დადგენილი ერთიანი დებულებების დაცვა ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ.
ზოგადი ადმინისტრაციული სამართალი ითვალისწინებს ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის საჯარო-სამართლებრივი ფორმების სისტემას, რომელიც მოიცავს 4 ფორმას: ნორმატიული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, ადმინისტრაციული ხელშეკრულება და რეალაქტი. მითითებულ ფორმებს შორის ცენტრალური ადგილი უკავია ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს, რომელიც ადმინისტრაციულ ორგანოსა და ადრესატს შორის სამართლებრივი ურთიერთობის ცალმხრივად მოწესრიგების საშუალებაა ადმინისტრაციული ორგანოსთვის. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მატერიალურ-სამართლებრივი მნიშვნელობა ვლინდება იმაში, რომ ის არის კანონის (გენერალური რეგულაციის) მოთხოვნების ცალკეულ შემთხვევებსა და კონკრეტულ პირებზე გავრცელების საშუალება. სახელმწიფო ხელისუფლება კანონის მოთხოვნათა შესასრულებლად თავისი საქმიანობით უშუალოდ კი არ უპირისპირდება მოქალაქეს, არამედ გამოსცემს სამართლებრივ აქტს, რომლის საფუძველზეც მიიღება კონკრეტული ზომა, როგორც სამართლიანი, განსაზღვრული და სავალდებულო ძალის მქონე ქმედება. სწორედ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა ქმნის აქტის ამოქმედების შემდგომ მისი თვითაღსრულების პირობას. აღნიშნულში ვლინდება ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის აღსრულებითსამართლებრივი მნიშვნელობა, რომელიც მოიცავს შესაძლებლობას პირის ნების საწინააღმდეგოდ, კანონით დადგენილი აღსრულების საშუალებების გამოყენებით აღასრულოს აქტი. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის აღსრულების სამართლებრივი ფუნქცია იმაში ვლინდება, რომ ის არის აღსრულების დაწყების აუცილებელი წინაპირობა (სუსგ ბს-365-360(კ-16), 25.05.2017წ.). ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალაში შესვლით ადმინისტრაციული ორგანო ადგენს სტაბილურ სამართლებრივ ურთიერთობას აქტის ადრესატთან. სანამ მოქმედებს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, მანამდე უნდა შენარჩუნდეს აქტით გათვალისწინებული „სამართლებრივი შედეგი“ და შესაბამისად მისგან გამომდინარე „ფაქტობრივი მდგომარეობა“.
შინაარსის მიხედვით ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი იყოფა შემდეგ სახეობებად: ა) აქტი, რომელიც აწესებს, ცვლის ან წყვეტს ადმინისტრაციულ ორგანოსა და ადრესატს შორის სამართლებრივ ურთიერთობა; ბ) აქტი, რომელიც ადასტურებს ადმინისტრაციულ ორგანოსა და ადრესატს შორის სამართლებრივი ურთიერთობის (ადრესატის ან მესამე პირის მიმართ სახელმწიფოს პოზიტიური ან ნეგატიური ვალდებულების) არსებობა-არარსებობას. პირველ შემთხვევაში, აქტი ადგენს „მოთხოვნას“ ან „უფლებას“ (მაგ. ჯარიმის გადახდის დავალება ან მშენებლობის ნებართვის გაცემა), ხოლო მეორე შემთხვევაში - ადრესატის (სუბიექტის ან საგნის) „სამართლებრივად მნიშვნელოვან თვისებას“ (მაგ. პირისთვის დევნილის სტატუსის მინიჭება, შენობისთვის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსის განსაზღვრა და ა.შ.). თვისების სამართლებრივი მნიშვნელობა განპირობებულია იმით, რომ თვისების არსებობა-არარსებობაზეა დამოკიდებული თუ რა სამართლებრივი რეჟიმი გავრცელდება ადრესატის მიმართ. თვისების დადგენის (სტატუსის, რეჟიმის განსაზღვრის) შემდგომ ი/გასაგები ხდება ადრესატისა და ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ერთმანეთთან მიმართებით განსახორციელებელი/აკრძალული კონკრეტული ქმედებები, რომლებიც გათვალისწინებულია ნორმატიული აქტით. სამართლებრივი ურთიერთობის არსებობა-არარსებობის დადასტურების შესახებ გადაწყვეტილება სავალდებულოა, აქვს მბოჭავი ძალა ურთიერთობის მხარეებისთვის, რითაც იგი იძენს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ხასიათს. ამდენად, ის წარმოადგენს ქმედების განხორციელების „სამართლებრივი საფუძველს“ და საჭირო აღარაა უშუალოდ ქმედების განხორციელების შესახებ გადაწყვეტილების დამატებით მიღება. სანამ მოქმედია გადაწყვეტილება ურთიერთობის არსებობის დადასტურების შესახებ (ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი), მანამდე მხარეებს ევალებათ იმ ქმედებების განხორციელება, რაც გამომდინარეობს შესაბამისი კონკრეტული სამართლებრივი სტატუსიდან/რეჟიმიდან. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემულად მიჩნევის საკითხი დამოკიდებულია არა ადმინისტრაციული ორგანოსა და ადრესატის სუბიექტურ მოსაზრებებზე, არამედ ობიექტურ გარემოებაზე - განსაზღვრულ შემთხვევებში მხარეთა საჯარო-სამართლებრივი უფლება-მოვალეობების ცალმხრივად მოწესრიგებაზე. აღნიშნულ საკითხს, საჯარო მმართველობის განხორციელების ეტაპზე, აფასებს ადმინისტრაციული ორგანო, ხოლო სასამართლო წარმოების დროს სასამართლო ამოწმებს ადმინისტრაციული ორგანოს შეფასების სისწორეს.
განსახილველ შემთხვევაში, სააგენტოსა და მოსარჩელეს შორის უფლებრივი მდგომარეობა ზოგადად მოწესრიგებულია ადამიანის ძირითადი უფლებებით. სახელმწიფო ზრუნავს ადამიანის ჯანმრთელობისა და სოციალურ დაცვაზე, საარსებო მინიმუმითა და ღირსეული საცხოვრებლით უზრუნველყოფაზე, ოჯახის კეთილდღეობის დაცვაზე (საქართველოს კონსტიტუციის 5.4 მუხ.). საარსებო შემწეობა გაიცემა იმ ოჯახის ყველა სრულწლოვან წევრზე, რომლის სარეიტინგო ქულა ნაკლებია 65001 ქულაზე („სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 28.07.2006წ. N145 დადგენილების 6.3 მუხ.). ამდენად, ზოგადად სააგენტოს ეკისრება სახელმწიფო პოზიტიური ვალდებულება იზრუნოს ადამიანის სოციალურ დაცვაზე და უზრუნველყოს იგი საარსებო მინიმუმით, ხოლო მოსარჩელეს აქვს უფლება მიიღოს საარსებო შემწეობა კანონმდებლობით გათვალისწინებული კრიტერიუმის დაკმაყოფილების შემთხვევაში.
საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების მიხედვით, სააგენტო გასცემდა საარსებო შემწეობას ნ. ხ-ის სასარგებლოდ 2006 წლის სექტემბრიდან 2008 წლის აპრილის ჩათვლით და 2009 წლის ოქტომბრიდან 2016 წლის დეკემბრის ჩათვლით. 2017 წლის იანვრიდან მოპასუხე ადმინისტრაციულმა ორგანომ თავი შეიკავა საარსებო შემწეობის გაცემისგან. შესაბამისად, სააგენტოს დადასტურებული ჰქონდა სახელმწიფო პოზიტიური ვალდებულების არსებობა უშუალოდ მოსარჩელის მიმართ. 2017 წლის იანვარში სააგენტომ შეაფასა ნ. ხ-ის „კეთილდღეობის დონე“, განსაზღვრა სარეიტინგო ქულა და აღნიშნულის საფუძველზე ზეპირად დაადგინა (გადაწყვიტა) მოსარჩელის სამართლებრივად მნიშვნელოვანი თვისება, კერძოდ ის, რომ იგი აღარ აკმაყოფილებდა საარსებო შემწეობის მიმღები პირის სტატუსის „მოპოვების/შენარჩუნების“ კანონმდებლობით გათვალისწინებულ კრიტერიუმს. სამართლებრივი სტატუსის შენარჩუნებაზე უარის თქმის შესახებ ზეპირი გადაწყვეტილებით, სააგენტომ დაადასტურა სოციალური დაცვისა და საარსებო მინიმუმით უზრუნველყოფის შესახებ სახელმწიფო პოზიტიური ვალდებულების ნ. ხ-ის მიმართ არარსებობა. ადმინისტრაციულმა ორგანომ დაადგინა ისეთი სამართლებრივი რეჟიმი, რომელმაც გამოიწვია მოსარჩელის უფლებრივი მდგომარეობის შემცირება, კერძოდ შეუზღუდა საარსებო შემწეობის გაცემის სააგენტოსთვის დავალების მოთხოვნა. ამდენად, სახელმწიფო პოზიტიური ვალდებულების არარსებობის დადასტურების გამო, საარსებო შემწეობის მიმღები პირის სტატუსის შენარჩუნებაზე მოსარჩელისთვის უარის თქმის შესახებ სააგენტოს ზეპირი გადაწყვეტილება ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტია. სახელმწიფო პოზიტიური ვალდებულების არარსებობის დადასტურება და დაინტერესებული მხარის უფლებრივი მდგომარეობის შემცირება შეუძლებელია სამართლებრივი აქტის გარეშე, მარტოოდენ რეალაქტით, რადგან ეს უკანასკნელი მხოლოდ ფაქტობრივი შედეგია და არა სამართლებრივი ურთიერთობაში მონაწილე პირთა უფლებრივი მდგომარეობის განმსაზღვრელი საქმიანობა.
„სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 28.07.2006წ. N145 დადგენილების 3.1 მუხლის შესაბამისად, საარსებო შემწეობის ადმინისტრირების კომპეტენტური ორგანოა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სახელმწიფო კონტროლს დაქვემდებარებული სსიპ – სოციალური მომსახურების სააგენტო, რომელიც ამ წესისა და მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად უზრუნველყოფს საარსებო შემწეობის მაძიებელი ოჯახებისათვის საარსებო შემწეობის დანიშვნას, გაცემას, შეწყვეტას, გაანგარიშებას, შეჩერებას, აღდგენასა და საარსებო შემწეობის მიღებასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხთა გადაწყვეტას (ანალოგიურ დებულებას შეიცავს აგრეთვე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 22.08.2006წ. №225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-7 მუხ.). ამავე დადგენილების მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, საარსებო შემწეობის მიღების უფლება აქვს ოჯახს, რომელიც დადგენილი წესით რეგისტრირებულია სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში და მისი სარეიტინგო ქულა ნაკლებია ამ წესით დადგენილი საარსებო შემწეობის მისაღებ ზღვრულ ქულაზე (საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 22.08.2006წ. №225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ 4.1 მუხ.). საარსებო შემწეობის ადმინისტრირებისათვის სააგენტო უზრუნველყოფს საარსებო შემწეობის დანიშვნას, გაანგარიშებას, შეჩერებას, შეწყვეტას, განახლებას, აგრეთვე გაცემის ორგანიზაციას (9.1 მუხ. „ა“ ქვ.პ.). სააგენტო უფლებამოსილია არსებული/გამოვლენილი ფაქტების გათვალისწინებით, მიიღოს გადაწყვეტილება შემწეობის დანიშვნის, დანიშვნაზე უარის თქმის, შეჩერების, შეწყვეტის, ზედმეტად გაცემული შემწეობის უკან დაბრუნების ან/და შემწეობის ოდენობის გადაანგარიშების შესახებ (9.2 მუხ. „ბ“ ქვ.პ.). სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 31.12.09წ. №01/474-ო ბრძანებით დამტკიცებული „სოციალური მომსახურების სააგენტოს სოციალური მომსახურების ცენტრისა და რაიონული (საქალაქო) განყოფილების ტიპური დებულების“ მე-4 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, ცენტრი (განყოფილება) კანონმდებლობისა და ამ დებულებით გათვალისწინებული კომპეტენციის ფარგლებში იღებს გადაწყვეტილებებს სხვადასხვა სოციალური დახმარების დანიშვნის, შეჩერების, შეწყვეტის, აღდგენის, განახლების ან დანიშვნაზე უარის თქმის თაობაზე, ამავე მუხლის მეორე პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, ამ უფლებამოსილების ფარგლებში, განყოფილება კანონმდებლობის შესაბამისად გამოსცემს ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტებს.
„ქვეყანაში სიღატაკის დონის შემცირებისა და მოსახლეობის სოციალური დაცვის სრულყოფის ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 24.04.2010წ. №126 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიანი ბაზის ფორმირების წესის“ 9.1 მუხლი განსაზღვრავს იმ შემთხვევათა ჩამონათვალს (მათ შორის გარდაცვალება), რომლის დროსაც სააგენტო მოიძიებს და იღებს ინფორმაციას ოჯახთან დაკავშირებით მომხდარი ცვლილებების შესახებ და აკორექტირებს მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირებული ოჯახის მანამდე არსებულ მონაცემებს (მუხლში მოცემული ჩამონათვალი არ არის ამომწურავი). კორექტირებასთან დაკავშირებით უფლებამოსილი პირი გამოსცემს ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს. ამავე წესის 8.6 მუხლის თანახმად, სარეიტინგო ქულის მისანიჭებლად, საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებათა დასადგენად და საჭირო პროცედურების გასატარებლად გამოიყენება საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-100 მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილებით გათვალისწინებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის ვადები, აღნიშნული კი ითვალისწინებს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის საჭიროებას. ამდენად, ზემოაღნიშნულ ნორმათა ერთობლიობა ადასტურებს სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების მიერ საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებათა დადგენის, საჭირო პროცედურების გატარებისა და სარეიტინგო ქულის მინიჭების შემდეგ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის საჭიროებას.
ის გარემოება, რომ საარსებო შემწეობის შეწყვეტის შესახებ სააგენტო გადაწყვეტილებას იღებს შეწყვეტის ერთ-ერთი საფუძვლის დადგენის მომდევნო თვიდან (საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 22.08.2006წ. №225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ 16.1 მუხ. „გ“ ქვ.პ.; 16.2 მუხ.), არ ნიშნავს იმას, რომ საარსებო შემწეობის გაცემა მისი შეწყვეტის საფუძვლის დადგენის მომდევნო თვიდან იმთავითვე შეწყვეტილად უნდა ჩაითვალოს და შეწყვეტის საფუძვლის წარმოშობის შემთხვევაში არ არსებობს შეწყვეტის თაობაზე ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის, აქტის გამოსაცემად და მის ძალაში შესასვლელად საჭირო პროცედურების ჩატარების საჭიროება. სახელმწიფო გასაცემელთან დაკავშირებული სამართლებრივი ურთიერთობების წარმოშობისათვის/შეწყვეტისთვის მხოლოდ კანონით გათვალისწინებული პირობის არსებობა არ არის საკმარისი. ადმინისტრაციული აქტის მატერიალურ-სამართლებრივი მნიშვნელობა ვლინდება იმაში, რომ ის არის კანონის მოთხოვნათა ცალკეულ შემთხვევებსა და კონკრეტულ პირებზე გასავრცელებელი ტიპური საშუალება. კანონით განსზღვრული აბსტრაქტულ-გენერალური მოწესრიგება საჭიროებს მისი კონკრეტულ-ინდივიდუალური შემთხვევისადმი მისადაგებას ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის მეშვეობით.
საჯარო მმართველობა თავის საქმიანობას ყოველთვის დროის შესაბამისი ტექნიკური საშუალებებით ახორციელებს. ადმინისტრაციული აქტის წერილობითი, ზეპირი ან სხვა ფორმით გამოცემა არის არა საგამონაკლისო, არამედ ნორმალური შემთხვევა. ტექნოლოგიური მიღწევების განვითარების კვალდაკვალ იზრდება გადაწყვეტილებათა ავტომატიზაციის პროცესი. აღნიშნული ქმნის ინოვაციების გამოყენებისა და უფლებათა დაცვაში ბალანსის დაცვის საჭიროებას. ტექნოლოგიური საშუალების გამოყენებით გადაწყვეტილების მიღებისას გარკვევას საჭიროებს აქტის მიმღების ვინაობა (ავტომატი თუ პერსონალი). იმ შემთხვევაში, როდესაც ავტომატის მიერ მონაცემების დამუშავება წარმოადგენს იმ საბოლოო გადაწყვეტილების საფუძველს, რომელიც ადამიანმა უნდა მიღოს, გადაწყვეტილება არ ჩაითვლება ავტომატის მიერ დამოუკიდებლად მიღებულ გადაწყვეტილებად.
რაც შეეხება მოცემულ საქმეში სარეიტინგო ქულის გამოანგარიშების მიზნით კომპიუტერული პროგრამის გამოყენებას, საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ კომპიუტერული პროგრამა ასრულებს მხოლოდ ე.წ. კალკულატორის ფუნქციას, შეფასების მეთოდოლოგიით გათვალისწინებული ინფორმაციის პროგრამაში ასახვის საფუძველზე, იგი მათემატიკური რიცხვით გამოხატავს ადრესატის „კეთილდღეობის დონეს“. შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 20.05.2010წ. N141/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების და ამ ოჯახებში მცხოვრებ ბავშვთა შესახებ ინფორმაციის აღრიცხვის და რეფერირების წესის“ 15.1 მუხლის მიხედვით, კომპიუტერული პროგრამის საშუალებით ხდება დეკლარაციაში დაფიქსირებული მონაცემების ტექნიკური დამუშავება. საქართველოს მთავრობის 24.04.2010წ. N126 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიანი ბაზის ფორმირების წესის“ 8.2 მუხლიდან გამომდინარე, მონაცემთა ბაზა მოიცავს ცნობებსა და ინფორმაციას სხვადასხვა საკითხთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, კომპიუტერული პროგრამით ხორციელდება მხოლოდ „ტექნიკური დამუშავება“ იმ ცნობების/მონაცემების/ინფორმაციის, რომელიც მონაცემთა ბაზაშია ასახული. ევროკავშირში მოქმედი „მონაცემების დამუშავების და თავისუფალი მიმოსვლის შესახებ“ ევროპარლამენტის და საბჭოს 27.04.2016წ. რეგულაციის (EU) 2016/679 22-ე მუხლის თანახმად, მხოლოდ ავტომატიზირებული დამუშავების საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილება გულისხმობს ისეთი ტექნოლოგიური საშუალებების გამოყენებით გადაწყვეტილებების მიღებას, რაც გამორიცხავს ადამიანის მონაწილეობას. მოცემულ შემთხვევაში კომპიუტერის მიერ ქულის დაანგარიშება ხდება დეკლარაციის საფუძველზე, რომლის მონაცემების შედგენაში ფიზიკური პირი და პერსონალი იღებს მონაწილეობას (საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 20.05.2010წ. N141/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „წესის“ თანახმად, სააგენტოს უფლებამოსილი პირი დადგენილი მეთოდოლოგიისა და წესის შესაბამისად ახორციელებს ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესწავლა-შეფასებას (2.1 მუხ. „ზ“ ქვეპ.), დეკლარაციის „A“, „B“, „C“ (გარდა „C3“ პუნქტის პირველი, მე-3, მე-4, მე-5, მე-8, მე-9 და მე-13 გრაფისა), „D“ და „E“ ბლოკები ივსება ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენლის მიერ მოწოდებული ინფორმაციის საფუძველზე), შემწეობის შეწყვეტა ხდება ორგანოს უფლებამოსილი პირის მიერ, რომელიც უზრუნველყოფს თანხის პირის ანგარიშზე ჩარიცხვის შეწყვეტას. ამასთანავე, აღნიშნული რეგულაციის 22.1 მუხლის თანახმად, (საგამონაკლისო შემთხვევების გარდა (22.3 მუხ.)) ზოგადად აკრძალულია მხოლოდ ავტომატის მიერ გადაწყვეტილების მიღება თუ ეს უკანასკნელი მონაცემთა სუბიექტისათვის იწვევს სამართლებრივ ან სხვა მნიშვნელობის მქონე შედეგებს, რომლებიც არსებით გავლენას ახდენენ ინდივიდის მდგომარეობაზე, ასეთს განეკუთვნება სოციალური სარგებლობის მიღების ან ან მის გაცემაზე უარის თქმას. ის გარემოება, რომ ადმინისტრაციული ორგანო საარსებო შემწეობის ოდენობის გამოსაანგარიშებლად იყენებს კომპიუტერულ პროგრამას, თავისთავად არ ადასტურებს აქტის ავტომატური სახით გამოცემას, კომპიუტერული პროგრამა დამოუკიდებლად, ავტომატურად არ წარმოშობს არანაირ შედეგს, უშუალოდ არ ახორციელებს თანხის გადარიცხვას ადრესატის საბანკო ანგარიშზე და არც ჩარიცხვის შეწყვეტას იწვევს. თანხის გადარიცხვასა და გადარიცხვის შეწყვეტაში მონაწილეობს (უნდა მონაწილეობდეს) სააგენტოს პერსონალი, რომელიც პროგრამული გამოთვლის შედეგების საფუძველზე ადასტურებს სახელმწიფო პოზიტიური ვალდებულების არსებობა-არარსებობის საკითხს და იმავდროულად ადგენს ადრესატის სამართლებრივად მნიშვნელოვან თვისებას/სტატუსს, სახელმწიფოს ნებას გამოხატავს სააგენტოს პერსონალი და არა კომპიუტერული პროგრამა, თანხის საბანკო ანგარიშებზე ჩარიცხვის შეწყვეტა არ ხდება ავტომატურად, აღნიშნულს უზრუნველყოფს სააგენტოს უფლებამოსილი პირი. პროგრამულად სარეიტინგო ქულის გამოთვლა, კალკულაცია არ ათავისუფლებს სააგენტოს თუნდაც ზეპირი სამართლებრივი აქტის კანონიერების მტკიცების ვალდებულებისგან. შეფასების შედეგების გათვალისწინებით სააგენტო იღებს გადაწყვეტილებას შეჩერებული საარსებო შემწეობის გაცემის გაგრძელების (აღდგენის) ან შეწყვეტის თაობაზე (საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის 22.08.2006წ. N225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-15 მუხ. მე-4 პ.).
ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით გათვალისწინებული „სამართლებრივი შედეგი“ წარმოიშობა მისი ძალაში შესვლის მომენტიდან. ძალაში შესვლამდე აქტი უფუნქციოა, რადგან „სამართლებრივი შედეგები“ არ სცდება ადმინისტრაციული ორგანოს შიდა საქმიანობის ფარგლებს. მხოლოდ აქტის ძალაში შესვლით წესრიგდება სამართლებრივი ურთიერთობა ადმინისტრაციულ ორგანოსა და ადრესატს შორის (ე.წ. გარე ურთიერთობა). სზაკ-ის 54.1 მუხლის თანახმად, საერთო წესით, აქტის ძალაში შესასვლელად ადმინისტრაციული ორგანოსთვის სავალდებულოა „სამართლებრივი შედეგის“ შესახებ ადრესატის ინფორმირება, თუმცა გამონაკლისი წესით, ადმინისტრაციულ ორგანოს არ ეკისრება აღნიშნული ვალდებულება, როდესაც სზაკ-ის 54.2 მუხლის მიხედვით, არსებობს აქტის დაუყოვნებლივ ძალაში შესვლის ერთ-ერთი წინაპირობა. ამდენად, სამართლებრივი აქტის ძალაში შესვლა როგორც წესი პირდაპირაა დაკავშირებული სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირებასთან, გარდა იმ შემთხვევაში, როდესაც განსაკუთრებული გარემოების (არსებითი ზიანის მიყენება სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი ინტერესებისთვის, დანაშაულის აღკვეთისთვის ან გახსნისთვის, აგრეთვე პირის უფლებებისთვის ან კანონიერ ინტერესებისთვის) გათვალისწინებით გამართლებულია მისი ძალაში შესვლა ადრესატის ინფორმირებამდე. ნებისმიერ შემთხვევაში, სამართლებრივი შედეგის დადგომისთვის აუცილებელია აქტის ძალაში შესვლა. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალაში შესვლისა და სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირებულობის მნიშვნელობასთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლოს მიერ მიღებულია არაერთი გადაწყვეტილება, კერძოდ ბს-365-360(კ-16), 25.05.2017წ.; ბს-815-807(კ-16), 25.05.2017წ. და ბს-236-234(კ-16), 25.01.2018წ..
განცალკევებულად უნდა აღინიშნოს ზეპირი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ძალაში შესვლის საკითხი. სზაკ-ის 51.3 მუხლის თანახმად, ზეპირად გამოცემულ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტზე არ ვრცელდება ამ კოდექსის 52-ე–58-ე მუხლების მოთხოვნები. მითითებული მოწესრიგება ერთი შეხედვით მოიაზრებს იმას, რომ ზეპირი აქტის შემთხვევაში ადმინისტრაციულ ორგანოს არ ეკისრება სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირების ვალდებულება (სზაკ-ის 54.1 მუხ.), რაც განპირობებულია გამოცემის ფორმის თავისებურებით, კერძოდ ზეპირი სამართლებრივი აქტი მატერიალურად არ არსებობს, მას არ აქვს რეკვიზიტები, ვერ მოხდება დაინტერესებული მხარისთვის მისი გადაცემა, ფოსტის მეშვეობით გაგზავნა, გამოქვეყნება ან საჯარო გამოცხადება. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ზეპირი აქტის შემთხვევაში მნიშვნელობას იძენს მისი ადრესატზე ზემოქმედების ხასიათი. მოცემულ შემთხვევაში სახეზეა არა აღმჭურველი აქტის გამოცემაზე უარის თქმა, არამედ სახელდობრ შემზღუდავი აქტი, ვინაიდან სახეზეა ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ პირისთვის უკვე მინიჭებული/აღიარებული უფლების შეზღუდვა, საქმის მასალებით დასტურდება, რომ მოსარჩელე წლების განმავლობაში იყო საარსებო შემწეობის მიმღები, ბენეფიციარი, ნ. ხ-ი იყო სიღარიბის ზღვარს მიღმა მყოფი და სახელმწიფო მას უწევდა ფინანსურ დახმარებას. შემზღუდველი ზეპირი აქტის შინაარსის (სამართლებრივი შედეგის) შესახებ ადრესატის ინფორმირებასთან დაკავშირებით გასათვალისწინებელია სზაკ-ის 51.2 მუხლის მოთხოვნა, რომლის მიხედვით, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ზღუდავს პირის კანონიერ უფლებებსა და ინტერესებს, ზეპირი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი მიღებიდან 3 დღის ვადაში „უნდა გამოიცეს წერილობით“. ზეპირი აქტის მოგვიანებით წერილობით გამოცემა აღმოფხვრის ზემოთ მითითებულ იმ თვისობრივ დაბრკოლებებს, რომლებიც დაკავშირებულია ზეპირი აქტის შინაარსის შესახებ დაინტერესებული მხარის ინფორმირებასთან. საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ აღნიშნული საკანონმდებლო მოთხოვნა (სზაკ-ის 51.2 მუხ.) გაგებული უნდა იქნეს იმგვარად, რომ ადმინისტრაციულ ორგანოს ევალება შემზღუდველი ზეპირი აქტის შინაარსის ანუ „სამართლებრივი შედეგისა“ და მისი „დასაბუთების“ შესახებ დაინტერესებული მხარის ინფორმირების ვალდებულება „კანონმდებლობით გათვალისწინებული საშუალებებით“ და არა თითოეული ზეპირი აქტის დამატებით წერილობით გამოცემა. ამდენად, შემზღუდველი აქტის ზეპირად გამოცემა ადმინისტრაციულ ორგანოს ისევე ავალდებულებს ადრესატის ინფორმირებას აქტის შინაარსის შესახებ, როგორც წერილობითი აქტის შემთხვევაში, რის გამოც შემზღუდველი ზეპირი სამართლებრივი აქტიც ძალაში შედის „სამართლებრივი შედეგის“ თაობაზე ადრესატის ინფორმირებისთანავე. მხოლოდ და მხოლოდ აქტის დაუყოვნებელი ძალაში შესვლის წინაპირობების არსებობის დროს, თავისუფლდება ადმინისტრაციული ორგანო ადრესატის ინფორმირების ვალდებულებისგან (სზაკ-ის 54.2), თუმცა ისიც დროებით, სამართლებრივი აქტის დაუყოვნებლივ ძალაში შესვლის განმაპირობებელი ფაქტობრივი წინაპირობის აღმოფხვრამდე. მოქმედების განხორციელების ან მოქმედების განხორციელებისაგან თავის შეკავების შემდეგ, საქმიანობის ადრესატის საკონტაქტო ინფორმაციის ადმინისტრაციული ორგანოსთვის ხელმისაწვდომობის შემთხვევაში, იგი ვალდებულია პირველივე შესაძლებლობისთანავე შეატყობინოს დაინტერესებულ მხარეს იმის შესახებ, რომ არსებული ფაქტობრივი მდგომარეობის შექმნა გამოწვეულია ადმინისტრაციული ორგანოს ნებით (გადაწყვეტილებით). ამასთან, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სზაკ-ის 95.2 მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია უზრუნველყოს მისი მონაწილეობა ადმინისტრაციულ წარმოებაში, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით შეიძლება გაუარესდეს მისი სამართლებრივი მდგომარეობა. ამავე კოდექსის 13.1 მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციულ ორგანოს უფლება აქვს განიხილოს და გადაწყვიტოს საკითხი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაინტერესებულ მხარეს, რომლის უფლება ან კანონიერი ინტერესი იზღუდება ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით, მიეცა საკუთარი მოსაზრების წარდგენის შესაძლებლობა.
განსახილველ შემთხვევაში, საარსებო შემწეობის მიმღები პირის სტატუსის შენარჩუნებაზე მოსარჩელისთვის უარის თქმის შესახებ სააგენტოს ზეპირი გადაწყვეტილების ძალაში შესვლა პირდაპირ იყო დაკავშირებული სააგენტოს მიერ სამართლებრივი შედეგის შესახებ ნ. ხ-ის ინფორმირებასთან. საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების მიხედვით, არ არსებობდა სააგენტოს ზეპირი გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ ძალაში შესვლის გამამართლებელი, კანონმდებლობით გათვალისწინებული რომელიმე წინაპირობა. ასეთი წინაპირობის არსებობის მითითებისა და მტკიცების ტვირთი, ასკ-ის 17.2 მუხლის თანახმად, ეკისრება მოპასუხეს - სამართლებრივი შედეგის განმსაზღვრელ და მის დაუყოვნებლივ აღმასრულებელ ადმინისტრაციულ ორგანოს. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 21.04.2017წ. N04-06-11/894 წერილის თანახმად, დაინტერესებული მხარის ოჯახში ვიზიტი განხორციელდა 2017 წლის 28 იანვარს, ამავე თარიღში შეივსო დეკლარაცია და ოჯახს სარეიტინგო ქულა მიენიჭა (ძალაში შევიდა) 2017 წლის 27 თებერვალს. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ოჯახში ვიზიტიდან სარეიტინგო ქულის მინიჭებამდე პერიოდი შეადგენდა 30 დღეს, ამასთან, სააგენტო არ უთითებს რაიმე ობიექტურად არსებულ ფაქტობრივ გარემოებაზე, რომელიც მიჩნეული იქნებოდა ადრესატის ინფორმირებისგან თავის შეკავების გამამართლებელ კანონიერ წინაპირობად (სზაკ-ის 54.2). ამდენად, საკასაციო პალატა თვლის, რომ არ არსებობდა სამართლებრივი სტატუსის შენარჩუნებაზე მოსარჩელისთვის უარის თქმის შესახებ სააგენტოს ზეპირი გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ კანონიერ ძალაში შესვლის სამართლებრივი საფუძველი, რის გამოც მითითებული ზეპირი სამართლებრივი აქტის ძალაში შესვლა დამოკიდებული იყო სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირებაზე.
სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირება ადმინისტრაციულ ორგანოსა და ადრესატს შორის კომუნიკაციის პროცესია, რომლის განსახორციელებლადაც ადმინისტრაციული ორგანო აღჭურვილია ადრესატის ინფორმირების როგორც პერსონალური, ასევე საჯარო ხასიათის საშუალებებით. პერსონალური ინფორმირების დროს ადგილი აქვს აქტის „გადაცემას“ ან „ფოსტის მეშვეობით გაგზავნას“ (სზაკ-ის 58.1 მუხ.), ხოლო საჯარო ინფორმირების შემთხვევაში - მის „გამოქვეყნებას“ ან „საჯაროდ გამოცხადებას“ (სზაკ-ის 56.1 და 57.1 მუხ.). ამდენად, კანონმდებლობა ითვალისწინებს სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირების 4 საშუალებას: აქტის გადაცემას, ფოსტის მეშვეობით გაგზავნას, გამოქვეყნებასა და საჯარო გამოცხადებას.
სამართლებრივი აქტის შინაარსის დაინტერესებული მხარისთვის ინფორმირების პერსონალურ და საჯარო ხასიათის საშუალებებს შორის არჩევანის თავისუფლება ადმინისტრაციული ორგანოსთვის შეზღუდულია. აქტის გამოქვეყნება და საჯარო გამოცხადება ხორციელდება მხოლოდ კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში (სზაკ-ის 55.1 და 56.2 მუხ.). შესაბამისად, პერსონალური ხასიათის საშუალებით ადრესატის ინფორმირებაზე უარის თქმის უფლებამოსილება ადმინისტრაციულ ორგანოს მინიჭებული აქვს მხოლოდ კანონმდებლობით გათვალისწინებულ გამონაკლის შემთხვევებში, რომლის არ არსებობის დროსაც ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულებაა გამოიყენოს ადრესატის ინფორმირების პერსონალური ხასიათის საშუალებები. გამონაკლისების ნაწილი გათვალისწინებულია თავად სზაკ-ით და ისინი დაკავშირებულია ინფორმირებისთვის დიდი დანახარჯების გაწევის თავიდან არიდებასთან (55.2 მუხ.) ან დაინტერესებული მხარის მიერ მასზე დაკისრებული ვალდებულების ბრალეულად შეუსრულებლობასთან (88.2 მუხ.). სზაკ-ის გარდა, სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირების საჯარო ხასიათის საშუალების გამოყენებას შესაძლოა ითვალისწინებდეს სპეციალური კანონმდებლობა, რა დროსაც მხედველობაშია მისაღები „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 22.10.2009წ. კანონის მე-7 მუხლით განსაზღვრული ნორმატიული აქტების იერარქია, რათა უზრუნველყოფილი იქნას ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადრესატის ინფორმირების ვალდებულების დაცვა. კომუნიკაციის პროცესში, ადმინისტრაციული ორგანოს გარდა, ვალდებულება ეკისრება დაინტერესებულ მხარესაც: განმცხადებელს ევალება საკუთარი მისამართის მითითება განცხადებაში (სზაკ-ის 78.1 მუხ. „ბ“ ქვ.პ.); თუ ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილე დაინტერესებული მხარეს არ გააჩნია „მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი საქართველოში“ ან „რეგისტრირებულია მისამართის მითითების გარეშე“, იგი ვალდებულია ადმინისტრაციული ორგანოს მოთხოვნიდან 3 დღის ვადაში დანიშნოს საკონტაქტო სუბიექტად საქართველოში განსაზღვრულ მისამართზე რეგისტრირებული ქმედუნარიანი პირი, რომელსაც გაეგზავნება მისთვის განკუთვნილი ყველა საბუთი (სზაკ-ის 88.1). ამ ვალდებულების ბრალეულად შეუსრულებლობის შემთხვევაში, ადმინისტრაციულ ორგანოს ეხსნება პასუხისმგებლობა დოკუმენტის გაუგზავნელობისათვის და ეს არ შეიძლება გახდეს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად გამოცხადების საფუძველი, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა (სზაკ-ის 88.2 მუხ.). ამდენად, კომუნიკაციის პროცესში, ვალდებულება ეკისრება ერთი მხრივ დაინტერესებულ მხარეს, რომ მიაწოდოს საკონტაქტო ინფორმაცია ადმინისტრაციულ ორგანოს, ხოლო მეორე მხრივ, ადმინისტრაციულმა ორგანომ დაინტერესებულ მხარეს უნდა შეატყობინოს სამართლებრივი შედეგის შესახებ ინფორმაცია უპირატესად ინფორმირების პერსონალური საშუალებების გამოყენებით. ამ უკანასკნელის ნაცვლად მას შეუძლია ინფორმირების საჯარო საშუალებების გამოყენება კანონმდებლობით გათვალისწინებულ გამონაკლის შემთხვევებში.
საკასაციო პალატა დამატებით ამახვილებს ყურადღებას იმაზე, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის ადრესატი შესაძლოა იყოს სხვადასხვა ნიშნით (სოციალური, ეკონომიკური, ჯანმრთელობის მდგომარეობა) მოწყვლად ჯგუფში შემავალი პირი. მაღალია მოწყვლად ჯგუფში შემავალი პირის უფლებების ხელყოფისგან დაცვის საჭიროება. „ამგვარი სფეროს მოწესრიგებისას კანონმდებელი ვალდებულია, გამოიჩინოს განსაკუთრებული ყურადღება, რათა თავიდან აიცილოს პირთა უფლებების დარღვევის საფრთხე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 08.10.2014წ. გადაწყვეტილება N2/4/532,533 საქმეზე „ირაკლი ქემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-114). საკითხი არ ამოიწურება მხოლოდ კანონმდებლის ვალდებულებით, თავის მხრივ ადმინისტრაციული ორგანო, როგორც კანონმდებლობის აღმასრულებელი, საქმიანობის განხორციელების დროს, ასევეა ვალდებული გამოიჩინოს განსაკუთრებული ყურადღება მოწყვლად ჯგუფში შემავალი პირის უფლებების დარღვევის საფრთხის თავიდან ასაცილებლად. საფრთხეს მნიშვნელოვნად ამცირებს დაინტერესებული მხარისთვის ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობის მიღების შესაძლებლობის მიცემა და რაც უფრო არსებითია სამართლებრივი შედეგის შესახებ მისი ინფორმირება. ამდენად, ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია განსაკუთრებული გულისხმიერებით დაასაბუთოს სამართლებრივი შედეგის შესახებ მოწყვლად ჯგუფში შემავალი პირების მიმართ როგორც ინფორმირების საჯარო ხასიათის საშუალებების გამოყენება, ასევე მათ ინფორმირებაზე საერთოდ უარის თქმა. განსახილველ შემთხვევაში, სააგენტომ თავი შეიკავა ზეპირი სამართლებრივი აქტის შესახებ ადრესატის, მოწყვლად ჯგუფში შემავალი პირის, ინფორმირებისგან იმ პირობებში, როდესაც მისთვის ცნობილი იყო დაინტერესებული მხარის საკონტაქტო მონაცემები. საქმის მასალების მიხედვით, დეკლარაცია შეივსო სააგენტოს უფლებამოსილი წარმომადგენლის მიერ ოჯახში ვიზიტის შედეგად (ვიზიტი ხორციელდება ოჯახის საცხოვრებელი მისამართზე), მოსარჩელე შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირია, რომელიც სარეცელს მიჯაჭვულია და დაუხმარებლად ფიზიკური გადაადგილება არ შეუძლია. სააგენტოს არ წარმოუდგენია დასაბუთება მოწყვლად ჯგუფში შემავალი პირის მიმართ ინფორმირების პერსონალური საშუალებების გამოყენებისგან თავის შეკავების საკითხზე. სამართლებრივი შედეგის შესახებ ინფორმაცია სააგენტომ მოსარჩელის წარმომადგენელს მიაწოდა 21.04.2017წ. N04-06-11/894 წერილით. მითითებული წერილის დაინტერესებული მხარის (მისი წარმომადგენლის) მიერ გაცნობისთანავე ძალაში შევიდა საარსებო შემწეობის მიმღები პირის სტატუსის შენარჩუნებაზე მოსარჩელისთვის უარის თქმის შესახებ სააგენტოს ზეპირი სამართლებრივი აქტი სზაკ-ის 52.2, 58.1 და 54.1 მუხლების თანახმად.
მხედველობაშია მისაღები, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობა კომპლექსური, მრავალეტაპიანი პროცესია. პირველ ეტაპზე ადამიანის ძირითადი უფლებებით მოწესრიგებულია ადმინისტრაციულ ორგანოსა და ადრესატს შორის ურთიერთობა, რასაც ეწოდება „ზოგადი ურთიერთობა“ და იგი ჯერ კიდევ არ წარმოადგენს „სამართლებრივ ურთიერთობას“, რადგან მას აკლია განსაზღვრულობა (ინდივიდუალიზება და/ან კონკრეტიზება). მეორე ეტაპზე განსაზღვრულობა მიიღწევა ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ან ადმინისტრაციული ხელშეკრულების ძალაში შესვლის გზით. მესამე, დამაგვირგვინებელ ეტაპზე ფაქტობრივი შედეგი დგება ადმინისტრაციული ორგანოს ან ადრესატის მიერ ქმედების განხორციელებით. სამივე ეტაპის თანმიმდევრულად დაცვის გარეშე შეუძლებელია ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის კანონიერად განხორციელება. როგორც წესი სამართლებრივი შედეგი განისაზღვრება წერილობით, რის შემდგომაც სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირება ხდება ინფორმირების ზემოთ მითითებული 4 საშუალების გამოყენებით. იშვიათად, მაგრამ სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირება შესაძლოა მოხდეს კონკლუდენტური (საჯარო მმართველობის „პროცესის“ დამამთავრებელი) მოქმედებით, კერძოდ ადრესატის მიმართ რეალაქტის განხორციელებით, მაგ. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ კანონმდებლობით გათვალისწინებული თანხის ჩარიცხვა დაინტერესებული მხარის საბანკო ანგარიშზე (ადმინისტრაციულ საქმეთა გერმანიის ფედერალური სასამართლოს (BVerwGE) გადაწყვეტილება, 19.12.1967წ., II C 125.64). კონკლუდენტური (დამამთავრებელი) მოქმედების განხორციელება მოიცავს სამართლებრივი აქტის გამოცემას, რომელიც ასეთ შემთხვევაში არსებობს ზეპირი ფორმით. ადმინისტრაციულ ორგანოს აქვს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის ფორმის არჩევანის თავისუფლება, სზაკ-ის 51.1 მუხლის მიხედვით, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოიცემა წერილობით ან ზეპირად, თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ სზაკ-ის 51.2 მუხლის თანახმად, შემზღუდველი ზეპირი აქტის გამოცემის შემთხვევაში ადმინისტრაციულ ორგანოს ეკისრება დამატებითი ვალდებულებები. კონკლუდენტური (დამამთავრებელი) მოქმედებით სამართლებრივი შედეგის შესახებ ადრესატის ინფორმირების დროს, უმთავრესი კრიტერიუმია, რომ დაინტერესებული მხარისთვის ი და გასაგები იყოს ის, რომ არსებული ფაქტობრივი მდგომარეობა გამოწვეულია ადმინისტრაციული ორგანოს ნებით. თუ ადრესატისთვის არაა აშკარად გამოკვეთილი, რომ არსებული ფაქტობრივი მდგომარეობა გამოწვეულია ადმინისტრაციული ორგანოს ნებით, მაშინ იგი არ მიიჩნევა კანონმდებლობით დადგენილი წესით ინფორმირებულად.
განსახილველ შემთხვევაში, საკითხი შეეხება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან საარსებო შემწეობის გაცემას. აღნიშნული შეუძლებელია ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სამართლებრივი ურთიერთობის არსებობის ე.ი. ადრესატის მოთხოვნის კანონმდებლობით გათვალისწინებულ წინაპირობებთან შესაბამისობის დადასტურების გარეშე, ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში ადგილი აქვს დაინტერესებული მხარის უფლებრივი მდგომარეობის მოწესრიგებას, ადმინისტრაციული ორგანო გამოხატავს ნებას სახელმწიფო პოზიტიური ვალდებულების არსებობა-არარსებობის საკითხთან დაკავშირებით, ასეთ შემთხვევაში დადასტურების შესახებ ზეპირად მიღებულ გადაწყვეტილებას ადმინისტრაციული ორგანო ადრესატს ატყობინებს რეალაქტით - თანხის ჩარიცხვით, რაც წარმოადგენს სამართლებრივი სტატუსის დადგენის (ზეპირი სამართლებრივი აქტის) თაობაზე დაინტერესებული მხარის ინფორმირებას კონკლუდენტური მოქმედებით. თანხის ჩარიცხვით აშკარად იკვეთება ადამიანის სოციალური დაცვის ვალდებულების შესრულებისკენ მიმართული ადმინისტრაციული ორგანოს ნება. ადრესატისთვის ი და გასაგებია, რომ საბანკო ანგარიშზე განთავსებული თანხა ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გაცემული საარსებო შემწეობაა. აღნიშნულისგან საპირისპირო შემთხვევაში - თანხის ჩარიცხვისგან თავის შეკავება არ მიიჩნევა კონკლუდენტური მოქმედებით ინფორმირებად ზეპირი გადაწყვეტილების შესახებ. ასეთ დროს, ადრესატისთვის უცნობია თანხის მიუღებლობა გამოწვეულია სააგენტოს გადაწყვეტილებით თუ რაიმე სხვა მიზეზით, მაგ. საბანკო ოპერაციებთან დაკავშირებული ტექნიკური ხარვეზით. ადრესატისთვის არაა „აშკარად გამოკვეთილი“ ადმინისტრაციული ორგანოს ნება, რის გამოც იგი არ მიიჩნევა სამართლებრივი შედეგის შესახებ ინფორმირებულად. ამდენად, ზეპირი გადაწყვეტილება დაინტერესებული მხარისთვის შემწეობის გაცემის სტატუსის შენარჩუნებაზე უარის თქმის შესახებ ძალაში არ შესულა ავტომატურად, მოქმედების განხორციელებისგან თავის შეკავებით, არამედ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 21.04.2017წ. N04-06-11/894 წერილის დაინტერესებული მხარისთვის (მისი საკონტაქტო წარმომადგენლისთვის) გადაცემით.
შემზღუდავი ფაქტობრივი შედეგის დასადგომად ადმინისტრაციულ ორგანოს არ გააჩნია ნების აბსოლუტური თავისუფლება, იგი შემოფარგლულია ადამიანის ძირითადი უფლებებით. ვინაიდან, თავისი ბუნებით, ნორმატიული აქტი (გენერალური რეგულაცია) მოკლებულია განსაზღვრულობას, ხოლო რეალაქტი გავლენას ვერ ახდენს დაინტერესებული მხარის სამართლებრივ მდგომარეობაზე, ადამიანის ძირითადი უფლებების შემზღუდავი რეალაქტის კანონიერად განსახორციელებლად სავალდებულოა ინდივიდუალიზებული და კონკრეტიზებული სამართლებრივი საფუძვლის არსებობა. სამართლებრივ საფუძველს, როგორც წესი, ქმნის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ან, შედარებით იშვიათ შემთხვევებში, ადმინისტრაციული ხელშეკრულება. ფაქტობრივი შედეგის დადგომას აუცილებლად წინ უნდა უსწრებდეს სამართლებრივი აქტის კანონმდებლობით დადგენილი წესით ძალაში შესვლა. სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე ფაქტობრივი მდგომარეობის გამაუარესებელი რეალაქტის როგორც განხორციელება, ასევე განხორციელებისგან თავის შეკავება ეწინააღმდეგება სზაკ-ის მე-5 მუხლით გათვალისწინებულ ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის კანონიერების პრინციპს. განსახილველ შემთხვევაში, დროის თვალსაზრისით თანხის გაცემისგან თავის შეკავება წინ უსწრებდა სამართლებრივი სტატუსის შენარჩუნებაზე უარის თქმის შესახებ ზეპირი გადაწყვეტილების ძალაში შესვლას, რის გამოც მოქმედების განხორციელებისგან თავის შეკავება (თანხის არგადაცემა) უკანონოა იმ მომენტამდე, სანამ დაინტერესებული მხარე (მისი საკონტაქტო წარმომადგენელი) არ გაეცნო ზეპირ სამართლებრივ აქტს. საქმის მასალების მიხედვით, სააგენტო საარსებო შემწეობის გაცემისგან თავი შეიკავა 2017 წლის იანვრიდან, ხოლო სამართლებრივი შედეგის შესახებ დაინტერესებულ მხარეს ეცნობა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საჩხერის რაიონული განყოფილების 21.04.2017წ. N04-06-11/894 წერილით, შესაბამისად არაუადრეს 2017 წლის 21 აპრილისა. სამართლებრივი სტატუსის შენარჩუნებაზე უარის თქმის შესახებ ზეპირი გადაწყვეტილების თაობაზე ადრესატის ინფორმირებამდე, სააგენტო შებოჭილი იყო მის მიერ მანამდე მიღებული გადაწყვეტილებით, რომლითაც დაადასტურა ნ. ხ-ის სასარგებლოდ საარსებო შემწეობის გაცემის ვალდებულების არსებობა. აღნიშნული გადაწყვეტილება წარმოადგენდა სახელმწიფოსა და ნ. ხ-ს შორის არსებული „სამართლებრივი ურთიერთობის“ სტაბილურობის გარანტიას. ახალი სამართლებრივი აქტის ძალაში შესვლამდე საარსებო შემწეობის გაცემისგან თავის შეკავება არღვევს სამართლებრივი სტაბილურობას. ამდენად, სამართლებრივი სტატუსის შენარჩუნებაზე უარის თქმის შესახებ ზეპირი გადაწყვეტილების ძალაში შესვლამდე ადმინისტრაციულ ორგანოს ევალებოდა მოსარჩელის საბანკო ანგარიშზე საარსებო შემწეობის ჩარიცხვა.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სოციალური დახმარების მიღების პირობას ქმნის სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრაცია. საქართველოს მთავრობის 24.04.2010წ. N126 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიანი ბაზის ფორმირების წესის“ თანახმად, მონაცემთა ბაზა მოიცავს ცნობებს ოჯახის შესახებ, ასევე ინფორმაციას მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირებულ პირთა საარსებო შემწეობის გაცემის, განახლებისა და შეწყვეტის შესახებ (მე-8 მუხ.), ის გარემოება, რომ ოჯახს უფლება აქვს გაეცნოს მონაცემთა ბაზაში არსებულ ინფორმაციას (მე-6 მუხ.), არ გამორიცხავდა სტატუსის შეცვლის თაობაზე პირისათვის გადაწყვეტილების შეტყობინების ვალდებულებას, ხსენებული „წესის“ მე-9 მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, სააგენტო უფლებამოსილია მიღებული ან აღმოჩენილი (გამოვლენილი), დადასტურებული ინფორმაციის საფუძველზე, რომელიც უკავშირდება მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირებული ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეცვლას, მიიღოს გადაწყვეტილება, სარეიტინგო ქულის არსებული წესით ცვლილების თაობაზე, რაც ეცნობება დაინტერესებულ მხარეს.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საკითხის გადაწყვეტა და სამართლებრივი ნორმის სწორად გამოყენება მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია სასამართლოს მიერ მხარეების მტკიცებითი საქმიანობის საპროცესო კანონმდებლობის შესაბამისად წარმართვაზე, რაც უკავშირდება სასამართლოს მიერ პროცედურული საფეხურების დაცვას, აღნიშნული მოიცავს: ა) „ნორმატიული ფაქტობრივი წინაპირობების“ ამომწურავად განსაზღვრას; ბ) ფაქტის „მითითებისა“ და მისი არსებობის „მტკიცების“ ტვირთების (მოვალეობის) მოსარჩელე და მოპასუხე მხარეებს შორის სწორად გადანაწილებას; გ) „მტკიცებულებითი ფაქტების“ (მტკიცების საგნის) სრულად და ზუსტად დადგენას. „ნორმატიული ფაქტობრივი წინაპირობა“ გენერალურ-აბსტრაქტულად აღწერილია ნორმატიულ აქტში და მასთან დაკავშირებულია მატერიალური ან საპროცესო სამართლებრივი შედეგი. მტკიცების ტვირთის მხარეთა შორის გადანაწილება ემსახურება „ნორმატიულ ფაქტობრივ წინაპირობასთან“ დაკავშირებული ფაქტის შესახებ ინფორმაციის სასამართლოსთვის მიწოდებაზე პასუხისმგებელი პირის განსაზღვრასა და ამით სასამართლოსთვის გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობის მინიჭებას, რადგან ფაქტის მიუთითებლობის ან დაუმტკიცებლობის არახელსაყრელი შედეგები უნდა დაეკისროს იმ მხარეს, რომელსაც ამ ფაქტის მითითება ან მისი არსებობის დამტკიცება ევალებოდა. „მტკიცებულებითი ფაქტები“ გამომდინარეობენ კონკრეტული საქმიდან და სწორედ მათი მეშვეობით ხორციელდება „ნორმატიული ფაქტობრივი წინაპირობის“ არსებობის/არარსებობის დადასტურება (სუსგ 05.11.2021წ., Nას-334-2021, პ. 147). თავდაპირველად მოწმდება საკითხის განმხილველი სასამართლოს მიერ „ნორმატიული ფაქტობრივი წინაპირობების“ ამომწურავად განსაზღვრის, ხოლო შემდეგ „მტკიცების ტვირთის“ (როგორც ფაქტის მითითების, ასევე მისი არსებობის მტკიცების ტვირთის) გადანაწილებისა და „მტკიცების საგნის“ დადგენის სისწორე.
განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელის მოთხოვნა შეეხება იმას, რომ იგი აკმაყოფილებს საარსებო შემწეობის მიმღები პირის სტატუსის შენარჩუნების ნორმატიულ ფაქტობრივ წინაპირობებს. მატერიალურ-სამართლებრივი შედეგის (დაინტერესებული მხარისთვის საარსებო შემწეობის მიმღები პირის სტატუსის შენარჩუნების) განმსაზღვრელი „ნორმატიული ფაქტობრივი წინაპირობები“ გათვალისწინებულია „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 31.12.2014წ. N758 დადგენილებით. დადგენილებით დამტკიცებული შეფასების მეთოდოლოგიის 15.2 მუხლიდან გამომდინარე, სარეიტინგო ქულის გამოსათვლელად მნიშვნელოვანი ერთადერთი ფაქტობრივი წინაპირობაა ოჯახის „კეთილდღეობის ინდექსი - I“. რაც უფრო ნაკლებია კეთილდღეობის ინდექსი, მით უფრო დაბალია სარეიტინგო ქულა. თავის მხრივ კეთილდღეობის ინდექსი მიიღება „სამომხმარებლო - C“ და „საჭიროების - N“ ინდექსების ფარდობით (31.12.2014წ. N758 დადგენილების 15.1 მუხ.). კეთილდღეობის ინდექსის გაზრდა შესაძლოა განპირობებული იყოს მხოლოდ ორი ნორმატიული ფაქტობრივი წინაპირობით: „სამომხმარებლო ინდექსის“ გაზრდით ან „საჭიროების ინდექსის“ შემცირებით. ამდენად, ნ. ხ-ის სასარჩელო მოთხოვნის დასაბუთებულობის საკითხი დამოკიდებულია იმაზე, განსახილველ შემთხვევაში მითითებული ორი ფაქტობრივი წინაპირობიდან თუ რომელს ჰქონდა ადგილი.
მატერიალურ-სამართლებრივი შედეგის განმაპირობებელი „ნორმატიული ფაქტობრივი წინაპირობების“ განსაზღვრის შემდეგ, შესამოწმებელია მტკიცების ტვირთის გადანაწილებისა და მტკიცების საგნის დადგენის სისწორე. ფაქტის „მტკიცების ტვირთი“ - ესაა სამართალწარმოებაში საქმის სწორედ გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანი ფაქტების დამტკიცების მოვალეობის დაკისრება მხარეებზე, რომლის შესრულება უზრუნველყოფილია მატერიალურ-სამართლებრივი თვალსაზრისით არახელსაყრელი გადაწყვეტილების გამოტანით იმ მხარის მიმართ, რომელმაც ეს მოვალეობა არ (ვერ) შეასრულა. მხარეთა შორის მტკიცების ტვირთის განაწილების ინსტიტუტს აქვს არა მხოლოდ საპროცესო-სამართლებრივი, არამედ მატერიალურ-სამართლებრივი მნიშვნელობაც, რაც მდგომარეობს იმაში, რომ ფაქტის დაუმტკიცებლობის არახელსაყრელი შედეგები ეკისრება იმ მხარეს, რომელსაც ამ ფაქტის დამტკიცება ევალებოდა. ადმინისტრაციულ პროცესში მტკიცების ტვირთის სწორად გადანაწილებისთვის არსებითია სამართალწარმოების დროს მტკიცებითი საქმიანობის შემადგენელი ორი კომპონენტის - ფაქტის „მითითების ტვირთისა“ და ფაქტის არსებობის „მტკიცების ტვირთის“ გამიჯვნა. მართალია, ფაქტის მითითების და მისი არსებობის მტკიცების ტვირთი მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან, რადგან როგორც წესი ფაქტის არსებობის მტკიცების ტვირთი ეკისრება იმავე მხარეს, რომელიც აღნიშნულ ფაქტს მიუთითებს თავისი მოთხოვნის/შესაგებლის საფუძვლად, თუმცა, არც ისაა გამორიცხული, რომ მატერიალურ-სამართლებრივი ნორმით ერთ მხარეს მხოლოდ ფაქტის მითითების ტვირთი ეკისრებოდეს, ხოლო მეორე მხარეს საწინააღმდეგო ფაქტის არსებობის მტკიცების ტვირთი. ამდენად, გამონაკლის შემთხვევებში, ერთმანეთისგან შესაძლოა განცალკევდეს ფაქტის „მითითების ტვირთი“ და ფაქტის არსებობის „მტკიცების ტვირთი“ და მოსარჩელის მტკიცებითი საქმიანობა შემოიფარგლოს მისი სასარჩელო მოთხოვნის დამასაბუთებელი ფაქტის მხოლოდ „მითითების ტვირთის“ დაკისრებით, ხოლო მოპასუხეს დაევალოს დამასაბუთებელი ფაქტის როგორც მითითების, ასევე არსებობის მტკიცების ტვირთის შესრულება.
მითითებისა და მტკიცების ტვირთის მხარეთა შორის გადანაწილებას ადმინისტრაციული სამართალწარმოებაში პირველ რიგში აწესრიგებს ასკ-ის მე-17 მუხლის პირველი და მეორე ნაწილები, ამასთან ასევე გამოიყენება სსკ-ის 4.1 მუხლის მეორე წინადადება. ასკ-ის მე-17 მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, მოსარჩელე ვალდებულია დაასაბუთოს თავისი სარჩელი და წარადგინოს შესაბამისი მტკიცებულებები, მოპასუხე ვალდებულია წარადგინოს წერილობითი პასუხი (შესაგებელი) და შესაბამისი მტკიცებულებები. სსკ-ის 4.1 მუხლის მეორე წინადადების მიხედვით, მხარეები თავადვე განსაზღვრავენ, თუ რომელი ფაქტები უნდა დაედოს საფუძვლად მათ მოთხოვნებს ან რომელი მტკიცებულებებით უნდა იქნეს დადასტურებული ეს ფაქტები. ასკ-ის მე-17 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის შესახებ სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში მტკიცების ტვირთი ეკისრება ადმინისტრაციულ ორგანოს, რომელმაც გამოსცა ეს აქტი. მტკიცების ტვირთის ადმინისტრაციული ორგანოსათვის დაკისრება არ ნიშნავს პროცესუალური მოწინააღმდეგე მხარის - მოსარჩელის გათავისუფლებას სარჩელის დასაბუთების ვალდებულებისაგან, კანონმდებლის მიერ ადმინისტრაციული ორგანოსათვის დაკისრებული მტკიცების ტვირთი არ გულისხმობს მოსარჩელის გათავისუფლებას სასარჩელო მოთხოვნის დასაბუთებისა და მტკიცებულებათა წარმოდგენისაგან, სასარჩელო მოთხოვნა მოსარჩელემ უნდა დაასაბუთოს (სუსგ 05.03.2020წ., Nბს-620(კ-19)). მხარეთა მტკიცებითი საქმიანობა იმავდროულად მათი შეჯიბრების პროცესია, ნამდვილი შეჯიბრება რეალურად შეუძლებელი იქნებოდა, რომ არ იყვნენ ამ შეჯიბრებაში მონაწილე მხარეები თანასწორნი (სუსგ 04.12.2019წ., Nას-559-2019). მხარეთა თანასწორობის პრინციპი გულისხმობს სასამართლოს მიერ მხარეთათვის შეჯიბრებითობის თანაბარი შესაძლებლობების შექმნას (სუსგ 02.03.2017წ., Nას-664-635-2016). ადმინისტრაციულ პროცესში, როდესაც სადავოა მოსარჩელის კანონიერი ინტერესების შეზღუდვის კანონმდებლობასთან შესაბამისობა, მოსარჩელესა და ადმინისტრაციულ ორგანოს საპროცესო თანასწორობა მიიღწევა ფაქტის „მითითების ტვირთისა“ და მისი არსებობის „მტკიცების ტვირთის“ მხარეთა შორის სწორად განაწილებით. სამართალწარმოებაში მოქმედებს მტკიცების ტვირთის სამართლიანი და ობიექტური განაწილების სტანდარტი. აღნიშნული სტანდარტის თანახმად, მტკიცების ტვირთი განაწილებული უნდა იქნეს იმგვარად, რომ მოსარჩელესა და მოპასუხეს უნდა დაეკისროთ იმ ფაქტების არსებობის მტკიცების ტვირთი, რომელთა მტკიცება მათთვის უფრო მარტივი და ობიექტურად შესაძლებელია (სუსგ 11.03.2021წ., Nას-1376-2020). ამასთან, მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ მატერიალურ-სამართლებრივი ნორმები - სზაკ-ის 53-ე მუხლის 1-ლი და მე-7 ნაწილები ადრესატის ან მესამე პირის კანონიერი ინტერესის შემზღუდავი, წერილობითი ფორმით გამოცემული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის წერილობით დასაბუთების ვალდებულებას აკისრებს ადმინისტრაციულ ორგანოს. სამართლებრივი შედეგის კანონიერების დასაბუთების მატერიალურ-სამართლებრივი ვალდებულება პირდაპირპროპორციულად აისახება ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაშიც, ასკ-ის 17.2 მუხლით. ზემოაღნიშნული გარემოებების გათვალისწინებით, შეცილებითი სარჩელით (და არა მავალებელი სარჩელითაც) სასამართლოსთვის მიმართვის შემთხვევაში, ფაქტის შესახებ ინფორმაციის სასამართლოს მიწოდების პროცესს თავისებურება ახასიათებს, განსახილველი დავის საგნისა და სასარჩელო მოთხოვნის გათვალისწინებით, მოსარჩელეს ეკისრება მისი მოთხოვნის დამადასტურებელი ფაქტის მხოლოდ „მითითების ტვირთი“ და არა ფაქტის არსებობის „მტკიცების ტვირთიც“, შესაბამისად „მტკიცების ტვირთის“ შეუსრულებლობა ვერ გამოიწვევს მოსარჩელის მიმართ არახელსაყრელი შედეგის წარმოშობას, რადგან მას საერთოდ არც ეკისრებოდა ასეთი ტვირთი. კერძო პირებიდან არავინაა ვალდებული ამტკიცოს („მტკიცების ტვირთის“ სტანდარტით) ის, რომ მისი მხრიდან ადგილი არ ჰქონია დარღვევას, თუმცა მოსარჩელემ სასამართლოს უნდა მიუთითოს ფაქტების, მოვლენათა განვითარების მისეული ვერსია („მითითების ტვირთის“ სტანდარტი), რაც შესაძლოა საკმარისი აღმოჩნდეს სარჩელის დასაკმაყოფილებლად. უკეთუ მოსარჩელე მიუთითებს კონკრეტულ ფაქტებს, რომლებიც იურიდიულად ამართლებენ სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის ან არარად აღიარების მოთხოვნას, მაშინ სასამართლოს გადააქვს „მტკიცების ტვირთი“ ადმინისტრაციულ ორგანოზე და ამოწმებს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სასარჩელო მოთხოვნის საწინააღმდეგო ფაქტის მითითებისა და არსებობის მტკიცების ტვირთის შესრულებას. იმ შემთხვევაში, თუ ადმინისტრაციული ორგანო არ (ვერ) შეასრულებს სამართლებრივი აქტის კანონიერების დამადასტურებელი ფაქტის არსებობის მტკიცების ტვირთს, მაშინ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი მიიჩნევა კანონის მოთხოვნის დარღვეულად გამოცემულად. მტკიცების ტვირთის შეუსრულებლობა არახელსაყრელ შედეგს იწვევს იმ მხარისთვის, რომელმაც არ (ვერ) ზიდა ფაქტის „მითითების“ ან მისი არსებობის „მტკიცების“ ტვირთი.
მხარეთა მტკიცებითი საქმიანობის პროცესი შედგება შემდეგი თანმიმდევრული ეტაპისგან: 1. მოსარჩელე სარჩელში მიუთითებს კონკრეტულ ფაქტებსა და გარემოებებს, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნას (სსკ-ის 178.1 მუხ., „ე“ ქვ.პ.), თუმცა მოსარჩელე გათავისუფლებულია სამართლებრივი საფუძვლების მითითების ვალდებულებისგან (სსკ-ის 447.1); 2. მოსარჩელე სარჩელთან ერთად სასამართლოს წარუდგენს სარჩელში მითითებულ ყველა მტკიცებულებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არსებობს მათი წარუდგენლობის საპატიო მიზეზი (სსკ-ის 178.3); 3. მოპასუხე მიუთითებს კონკრეტულ ფაქტებსა და გარემოებებს, რომლებსაც ემყარება მისი შესაგებელი სარჩელის წინააღმდეგ (201.2 მუხ., „დ“ ქვ.პ.); 4. მოპასუხე სასამართლოს წარუდგენს მითითებულ ყველა მტკიცებულებას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც არსებობს მათი წარუდგენლობის საპატიო მიზეზი (სსკ-ის 201.5 მუხ.). ამდენად, სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებულ განჩინებაში მოყვანილი მოსაზრება, რომ მოსარჩელემ ვერ დაძლია მტკიცების ტვირთი და შესაბამისი მტკიცებულებებით ვერ დაასაბუთა სარჩელის საფუძვლიანობა, ემყარება მტკიცების ტვირთის არასწორ განაწილებას და არ არის გასაზიარებელი. ნ. ხ-მა შეასრულა მასზე დაკისრებული მითითების ტვირთი, მან სარჩელში მიუთითა, რომ მის ოჯახს 09.06.2015წ. მიენიჭა სარეიტინგო ქულა 47 270 ქულის ოდენობით, რის საფუძველზეც იღებდა საარსებო შემწეობას 2017 წლის იანვრამდე. ოჯახის ერთ-ერთი წევრის გარდაცვალების შემდეგ, 28.01.2017წ. მიენიჭა სარეიტინგო ქულა 69 240 ქულის ოდენობით, რის საფუძველზეც ადმინისტრაციულმა ორგანომ თავი შეიკავა ნ. ხ-ისთვის საარსებო შემწეობის გაცემისგან. მოსარჩელემ ასევე მიუთითა, რომ ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა არ გაუმჯობესებულა, იგი წარმოადგენდა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირს, რომლის შემოსავალიც სოციალური პაკეტის შესაბამისად კვლავ 180 ლარს შეადგენდა, სხვა შემოსავლის წყარო მას არ გააჩნდა. მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ მოგვიანებით კიდევ ერთხელ განხორციელდა ოჯახის კეთილდღეობის დონის შემოწმება, რის შემდგომაც გაიზარდა სარეიტინგო ქულა და ოჯახს 23.07.2017წ. მიენიჭა 81 860 ქულა. ნ. ხ-მა მიუთითა, რომ მისი სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარება არც 2017 წლის იანვრამდე და არც 2017 წლის იანვრიდან 2017 წლის ივლისამდე არ შეცვლილა, მას დამოუკიდებლად არ შეუძლია საცხოვრებლის დატოვება, სურსათის შეძენა ან სხვა ფიზიკური აქტივობის განხორციელება. მოსარჩელემ სარჩელის მე-12 ფაქტობრივ გარემოებად ყურადღება გაამახვილა იმაზე, რომ სარეიტინგო ქულის გამოთვლის დროს სააგენტო დაეყრდნო მხოლოდ ოჯახის დეკლარაციაში ასახულ ინფორმაციას და დამატებითი ინფორმაცია არ მოუძიებია.
მითითებისა და მტკიცების ტვირთების მხარეებზე გადანაწილების პროცესი იწყება სარჩელის სახეობის დადგენით. განსახილველ შემთხვევაში, ვინაიდან სოციალური მომსახურების სააგენტომ მიიჩნია, რომ ნ. ხ-ი აღარ აკმაყოფილებდა სამართლებრივი სტატუსის შენარჩუნებისთვის საჭირო ნორმატიულ ფაქტობრივ წინაპირობებს, ასკ-ის 17.2 მუხლის მიხედვით, მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს ეკისრებოდა იმის მითითებისა და მტკიცების ტვირთი, რომ ნ. ხ-ის შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა სამომხმარებლო ინდექსის გაზრდას ან საჭიროების ინდექსის შემცირებას, ხოლო მოსარჩელეს ევალებოდა იმის მითითების ტვირთი, რომ იგი აკმაყოფილებდა საარსებო შემწეობის მიმღები პირის სტატუსის შენარჩუნების ნორმატიულ ფაქტობრივ წინაპირობებს.
განსახილველ შემთხვევაში, სააგენტოს მიერ სასამართლოში წარდგენილ შესაგებელში მითითებული არაა, რომ ოჯახის 09.06.2015წ. ფაქტობრივ მდგომარეობასთან შედარებით 2017 წლის იანვარში და 2017 წლის ივლისში სარეიტინგო ქულის გამოთვლის დროს ადგილი ჰქონდა „სამომხმარებლო ინდექსის“ გაზრდას თუ „საჭიროების ინდექსის“ შემცირებას, რასაც შეეძლო გამოეწვია კეთილდღეობის ინდექსის და შესაბამისად სარეიტინგო ქულის გაზრდა. სააგენტოს შესაგებლიდან იკვეთება, რომ მოპასუხე სარჩელში მითითებულ ზოგიერთ ფაქტს არ ეთანხმება, ხოლო ზოგიერთს ნაწილობრივ ეთანხმება, თუმცა შესაგებელში არ უთითებს სარჩელის საწინააღმდეგო არცერთ ფაქტს. ამასთან, შესაგებელში არც ის საპატიო მიზეზია გადმოცემული, თუ რის გამო შეიკავა თავი ადმინისტრაციულმა ორგანომ სარჩელის საწინააღმდეგო ფაქტების მითითებისგან. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 20.05.2010წ. N141/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების წესის“ 3.1, 4.1 მუხლების შესაბამისად, ოჯახის დეკლარაციის შევსებამდე სააგენტოს უფლებამოსილ პირს უფლება აქვს მოიძიოს ოჯახის შესახებ მისთვის საჭირო ინფორმაცია ნებისმიერი წყაროდან. ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის დასადგენად სააგენტოს უფლებამოსილი პირი ახორციელებს ობიექტური და სუბიექტური ინფორმაციის მოპოვებას, სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა არის სააგენტოს უფლებამოსილი პირის მიერ ჩატარებული ვიზუალური დათვალიერებისა და გამოკითხვის (ინტერვიურების) შედეგად დაფიქსირებული მონაცემებისა და ფაქტების ერთობლიობა. წარმოდგენილი შესაგებლით სააგენტო არ დაეთანხმა სარჩელში მითითებულ მე-12 ფაქტს, რომლის თანახმად, მოსარჩელის მითითებით, სარეიტინგო ქულის გამოთვლა განხორციელდა მხოლოდ ოჯახის დეკლარაციაში ასახული ინფორმაციის საფუძველზე. ფაქტის უარყოფის მიუხედავად მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს შესაგებელში არ მიუთითებია, თუ რა სხვა ინფორმაცია გამოიყენა სარეიტინგო ქულის გამოსათვლელად. ამასთან, მოპასუხეს არც საქმის სააპელაციო წესით განხილვის ეტაპზე არ წარუდგენია სასამართლოსთვის ინფორმაცია საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ფაქტების შესახებ. პირველი ინსტანციით საქმის განხილვისას სასამართლოს არ დაუდგენია სააგენტოს პოზიცია ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის კანონიერებაზე გავლენის მქონე „ნორმატიულ ფაქტობრივ წინაპირობებთან“ მიმართებით. მიუხედავად იმისა, რომ ნათლად არ იკვეთებოდა სააგენტოს პოზიცია „სამომხმარებლო ინდექსის გაზრდასთან“ და „საჭიროების ინდექსის შემცირებასთან“ მიმართებით, პირველი ინსტანციის სასამართლოს მოსაზრებით, მოპასუხე სააგენტომ სრულად დაიცვა კანონმდებლობის მოთხოვნები. პირველი ინსტანციის სასამართლოს აღნიშნული დასკვნა, მტკიცების საგანში შემავალი სადავო და უდავო ფაქტების ("მტკიცებითი ფაქტების") შემოწმების გარეშე, გაიზიარა სააპელაციო სასამართლომ. სააპელაციო შესაგებელში მოპასუხემ აღნიშნა მხოლოდ ის, რომ საჩხერის რაიონული სასამართლოს 28.12.2017წ. გადაწყვეტილება იურიდიულად სრულად დასაბუთებულია და არ უნდა გაუქმდეს, თუმცა არ მიუთითებია არანაირი გარემოება, რომელსაც დაეფუძნებოდა სააპელაციო შესაგებელი. საქმის საკასაციო წესით განხილვის დროს საკასაციო შესაგებელი არ წარმოდგენილა. საკასაციო პალატა თვლის, რომ სააპელაციო სასამართლომ სადავო განჩინება მიიღო „მტკიცების საგანში“ შემავალი სადავო და უდავო ფაქტების („მტკიცებულებითი ფაქტების“) დადგენის გარეშე, სააგენტო არ ეთანხმება სარეიტინგო ქულის მხოლოდ დეკლარაციაში ასახული ინფორმაციის საფუძველზე გამოთვლის ფაქტს, თუმცა არც იმ სხვა ინფორმაციაზე (ფაქტებზე) მიუთითებს, რაც გამოიყენა ადმინისტრაციულმა ორგანომ სარეიტინგო ქულის გამოსათვლელად. სააპელაციო სასამართლომ არ „დაავალა“ მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს პოზიციის დაფიქსირება „ნორმატიულ ფაქტობრივ წინაპირობებთან“ - „სამომხმარებლო ინდექსის გაზრდასთან“ და „საჭიროების ინდექსის შემცირებასთან“ დაკავშირებით.
დაწესებულება ვალდებულია, რომ დაინტერესებულ პირს მიაწოდოს სრული ინფორმაცია იმ გამოყენებული ფაქტების შესახებ, რომელიც საფუძვლად დაედო გადაწყვეტილებას, რათა პირმა შეძლოს უფლების დაცვა, მიწოდებული ინფორმაციის შედეგად პირისათვის შეცნობადი, გასაგები უნდა იყოს თუ რომელმა კონკრეტულმა მონაცემმა იქონია გავლენა ქულის გამოანგარიშებაზე, ყველას აქვს უფლება მიიღოს ინფორმაცია დამუშავებული მონაცემების შესახებ, რათა დაინტერესებული პირი დარწმუნდეს ამ მონაცემების სისწორეში და ამ მონაცემების დამუშავების კანონიერებაში, აღნიშნული აძლევს პირს შესაძლებლობას გამოთქვას თავისი მოსაზრება, მისცეს ახსნა-განმარტება (BGH, Urteil vom 28.01.2014, - VIZR 156/13). ადმინისტრაციულ საჩივართან დაკავშირებით სააგენტოს მიერ გამოცემული აქტი არის დაუსაბუთებელი, არ შემოწმდა გადაწყვეტილების კანონიერება და მიზანშეწონილობა. ავტომატიზირებული სისტემის გამოყენებით შედგენილი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, ყველა სხვა აქტის მსგავსად, ექვემდებარება გასაჩივრებას. სარჩელის შეტანით პირს ეძლევა შესაძლებლობა, რომ მისი შემთხვევა ინდივიდუალურად გადამოწმდეს. ადმინისტრაციული საჩივრის განმხილველი ორგანო შემოიფარგლა იმით, რომ უფლებამოსილი პირის მიერ მიწოდებული ინფორმაცია დეკლარაციაში სრულად იქნა ასახული, ადმინისტრაციულ ორგანოს არ უმსჯელია და არ დაუსაბუთებია თუ კონკრეტულად რომელმა ფაქტორმა გააუმჯობესა ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა, რის გამოც ნ. ხ-ი ვეღარ აკმაყოფილებდა სახელმწიფო პროგრამაში ჩართვისა და სოციალური დახმარების გაცემისთვის აუცილებელ მოთხოვნებს. 23.05.2017წ. და 01.09.2017წ. ადმინისტრაციული საჩივრების ძირითადი მოტივი იყო ის, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება არ ეფუძნებოდა არგუმენტაციას, გაურკვეველია თუ რა მტკიცებულებებზე დაყრდნობით მოხდა გადაწყვეტილების მიღება, არსებითად რა ფაქტობრივი გარემოებების პირობებში იკვეთება ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება, რის შედეგადაც სახელმწიფო იხსნის საჩივრის ავტორის მიმართ საარსებო შემწეობის გაცემის ვალდებულებას. საჩივრის ავტორი აღნიშნავდა აგრეთვე, რომ გასაჩივრებული აქტი ვერ აკმაყოფილებდა აქტის მატერიალური კანონიერების წინაპირობებს (ს.ფ. 46, 68). საქმის მასალებით დასტურდება, რომ შემოწმება განხორციელდა ოჯახის ერთ-ერთი წევრის ვ. ხ-ის გარდაცვალების გამო, აქტში არ არის ახსნილი თუ როგორ იმოქმედა აღნიშნულმა გარემოებამ სარეიტინგო ქულის გაზრდაზე (ადმინისტრაციულ საჩივარში აღნიშნული იყო, რომ ნ. ხ-ი წლების მანძილზე ცხოვრობდა დედასთან ერთად, რომელსაც ჰქონდა ფსიქიკური აშლილობის ჯანმრთელობის პრობლემა დიაგნოზით - სერიული ფსიქოზი, მოსარჩელის დედა საჭიროებდა 24-საათიან მეთვალყურეობას და მზრუნველობას, დღისა და ღამის ნებისმიერ მონაკვეთში, რამდენადაც ის დამოუკიდებლად ვერ ახერხებდა თვითმოვლას და მისი მოვლის პასუხისმგებლობა მოსარჩელეს ეკისრებოდა, თუმცა აღნიშნული გარემოებები საქმეზე დადგენილი არ არის, არ არის დადგენილი აგრეთვე ამ გარემოებების როლი სარეიტინგო ქულის გაზრდაზე). შემოწმდა მხოლოდ ფორმალური და არა მატერიალური კანონმდებლობა. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება უნდა იყოს დასაბუთებული, აკმაყოფილებდეს როგორც ფორმალური, ისე აქტის მატერიალური კანონიერების კრიტერიუმს. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 05.10.2017წ. N04/62471 სადავო გადაწყვეტილებში აღნიშნულია, რომ 01.09.2017წ. ადმინისტრაციული საჩივრით ნ. ხ-მა მოითხოვა 23.06.2017წ. ოჯახის დეკლარაციის ბათილად ცნობა (ს.ფ.74, 76) მაშინ, როდესაც ამავე საჩივარში მოსარჩელემ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ სადავოდ არ ხდიდა 23.06.2017წ. დეკლარაციაში მითითებულ ფაქტობრივ გარემოებებს და შესაფასებელი იყო საარსებო შემწეობის გაცემის შეწყვეტის შესახებ გადაწყვეტილების მატერიალური კანონიერება. საჩივრის ავტორის მოსაზრებით, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ნ. ხ-ისთვის 81 860 ქულის მინიჭება მოკლებული იყო სათანადო სამართლებრივ დასაბუთებას (ს.ფ.67-68). საჩივრის ავტორი ხაზს უსვამდა იმას, რომ საქმეში არსებული ფაქტობრივი გარემოებების სიზუსტე არ არის სადავო, ზემდგომი ადმინისტრაციული ორგანოსგან საჩივრის ავტორი მოითხოვდა სამართლებრივი შეფასების მიცემას (ს.ფ. 72) მიუხედავად ამისა, სააგენტოს 05.10.2017წ. გადაწყვეტილება სრულად ეთმობა 23.06.2017წ. ოჯახის დეკლარაციაში შეტანილი მონაცემების სისწორეზე, სააგენტოს მიერ პროგრამული და კანონმდებლობით დადგენილი მოთხოვნების დარღვევის არარსებობაზე მსჯელობას, რაც არ პასუხობს ადმინისტრაციულ საჩივარში აღნიშნულ მოთხოვნებს და მოკლებულია სადავო გადაწყვეტილების მატერიალური კანონიერების შეფასებას (ს.ფ. 74-77). საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ნორმატიული მოწესრიგების ფორმალური დაცვა იმთავითვე არ გულისხმობს აქტის მართლოზმიერებას. აქტის კანონიერების შემოწმებისას ფასდება მისი როგორც ფორმალური, ასევე მატერიალური კანონიერება. სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა რა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების მოსაზრებები, მიიჩნია, რომ სააგენტოს გასაჩვრებული აქტი კანონიერია სადავო აქტის მხოლოდ ფორმალური კანონიერების შემოწმების შედეგად, რაც არ არის საკმარისი კანონიერების შესახებ დასკვნისთვის. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ფორმალური კანონიერება დაკავშირებულია აქტის გამოცემის პროცესთან და მოითხოვს აქტის უფლებამოსილი ორგანოს მიერ გამოცემას, კანონით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული წარმოების სახის დაცვით და შესაბამისი ფორმის გამოცემით. ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მატერიალური კანონიერება დაკავშირებულია აქტის შინაარსთან და მოითხოვს აქტში ასახული კონკრეტული ურთიერთობის მოწესრიგების შესაბამისობას მისი გამოცემის სამართლებრივ და ფაქტობრივ საფუძვლებთან. სააპელაციო საჩივარში აპელანტის ძირითადი პრეტენზია ეხებოდა იმას, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლო შემოიფარგლა მხოლოდ ფორმალური დასაბუთების შემოწმებით, სასამართლომ არ შეამოწმა სადავო აქტების მატერიალური კანონიერება. აღნიშნულის მიუხედავად სააპელაციო სასამართლოს არ უმსჯელია სადავო აქტების მატერიალურ კანონიერებაზე. დეკლარაცია არის სპეციალური ფორმის დოკუმენტი, რომელიც შეიცავს მონაცემებს ოჯახის შემადგენლობაში მყოფი წევრების, ოჯახის შემოსავლებისა და კომუნალური დანახარჯების შესახებ, აგრეთვე მონაცემებს, რომელიც ასახავს ოჯახის ფაქტობრივ სოციალურ-ეკონომიკურ მდგომარეობას და საჭიროა ოჯახის სარეიტინგო ქულის დასადგენად. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 20.05.2010წ. N141/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების წესის“ მე-15 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, ოჯახის დეკლარაციაში ასახული მონაცემების საფუძველზე მიიღება ოჯახის სარეიტინგო ქულა. ოჯახის დეკლარაციის შევსების წესი დადგენილია საქართველოს მთავრობის 31.12.2014წ. N758 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიით“, რომელიც ასახავს იმ მონაცემებს, რომელთა შესახებ ზუსტი ინფორმაციის მიწოდება ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენლის ვალდებულებაა, ოჯახის დეკლარაციაში მონაცემების სწორად ასახვას ხელმოწერით ადასტურებს თავად ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენელი. ოჯახის სარეიტინგო ქულის დასადგენად დეკლარაციაში უზუსტო მონაცემების არშეტანის კონსტანტაცია, აგრეთვე მითითება იმაზე, რომ დეკლარაციაში ასახულ ინფორმაციას ნ. ხ-ი გაეცნო, დაეთანხმა და ხელმოწერით დაადასტურა, ხოლო ქულის გამოთვლა ხდება კანონმდებლობით დადგენილი ფორმულით, - არ ადასტურებს გადაწყვეტილების კანონიერებას. მატერიალური კანონიერება უკავშირდება აქტის შინაარსს და მოითხოვს აქტში ასახული კონკრეტული ურთიერთობის მოწესრიგების შესაბამისობას მისი გამოცემის სამართლებრივ და ფაქტობრივ საფუძვლებთან.
საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ სადავო საკითხი ეხება მოსარჩელის მნიშვნელოვან ინტერესს. სარეიტინგო ქულის ოდენობა ერთი მხრივ ასახავს ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკურ მდგომარეობას, ხოლო მეორე მხრივ განსაზღვრავს ოჯახისათვის საარსებო შემწეობის საჭიროებასა და ამ მიმართულებით სახელმწიფოს შესაბამისი ძალისხმევის მობილიზების ვალდებულებას. აღნიშნული განაპირობებს შემზღუდავი აქტის ადრესატის უფლებას მოითხოვოს საკითხზე კომპიუტერული ტექნოლოგიის დასკვნის არსებითი გადამოწმება პერსონალის მიერ. ავტომატიზირებული მართვა უნდა ითვალისწინებდეს შესაბამის გარანტიებს, მათ შორის მოთხოვნის შემთხვევაში პერსონალის ჩარევის შესაძლებლობას, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღება. უკვე აღინიშნა, რომ მოცემულ შემთხვევაში სახეზეა არა აღმჭურველი აქტის გამოცემაზე უარის თქმა, არამედ შემზღუდავი აქტის გამოცემა, უკვე მოპოვებული შემწეობის მიღების უფლების გაუქმება, საარსებო შემწეობის მიმღებ პირთა ბაზიდან ამორიცხვა, ასეთ შემთხვევაში ადმინისტრაციულმა ორგანომ უნდა დაასაბუთოს თუ რა გარემოებამ/ფაქტორებმა გახადა ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა უკეთესი, რის გამოც ოჯახი აღარ აკმაყოფილებს შემწეობის მიღებისთვის დადგენილ პირობებს. კომპიუტერული ტექნიკის მეშვეობით გამოანგარიშებული სარეიტინგო ქულების გამოყენება გადაწყვეტილების გამოსატანად ხდება მათი გადამოწმების გარეშე, თუმცა პრეტენზიის წარდგენის შემთხვევაში უნდა გადამოწმდეს გაანგარიშების სისწორე, დასაბუთდეს მიღებული ქულების რაოდენობა, მიეთითოს ის გარემოება, რომელზე დაყრდნობითაც იქნა მიღებული გადაწყვეტილება. ავტომატის გამოანგარიშების საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილება სოციალური სარგებლის შესახებ საჭიროებს იმ ლოგიკის შესახებ ინფორმაციის გამჟღავნებას, რომელსაც დაეფუძნა მიღებული გადაწყვეტილება, ყველა იმ მონაცემთა სუბიექტისთვის, რომელიც ითხოვს ამგავრი ინფორმაციის მიღებას. ადმინისტრაციული წარმოების შედეგების ფორმალური გენერირება არ აკმაყოფილებს დასაბუთების მინიმალურ სტანდარტს, ის გარემოება, რომ დეკლარაციაში მითითებული მონაცემები გადის ტექნიკურ დამუშავებას კომპიუტერული პროგრამის საშუალებით, რის შედეგადაც განისაზღვრება ოჯახის სარეიტინგო ქულა (საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 20.05.2010წ. N141/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების წესის“ მე-15 მუხ.), იმთავითვე არ ათავისუფლებს სააგენტოს გადაწყვეტილების დასაბუთებისაგან. ფიზიკურ პირებს უფლება აქვთ იცოდნენ არა მხოლოდ დადებით ან უარყოფითი შედეგები მათ შესახებ, არამედ ის ლოგიკა/კრიტერიუმებიც, რაზე დაყრდნობითაც დამუშავდა მათი მონაცემები და მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება. ამ ელემენტების აღქმა ხელს უწყობს სხვა აუცილებელი ზომების გამოყენებას, როგორიცაა მაგ. უფლებამოსილ ორგანოში საჩივრის შეტანის უფლება („პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ“ მოდერნიზებული 17-18.05.2018წ. N108+ კონვენციის მე-9 მუხ. „გ“ ქვ.პ.-ის 10.10.2018წ. განმარტებითი ბარათი, პ.77 (ანალოგიური სახელწოდების 28.01.1981 წ. N108 კონვენცია საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებულია 28.10.2005წ. N2010 დადგენილებით, მოდერნიზებული „108+“ კონვენციით ცვლილება/დამატებები იქნა შეტანილი 28.01.1981წ. N108 კონვენციაში)). პირი უფლებამოსილია მოითხოვოს ადამიანური რესურსის ჩართვა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, გამოთქვას საკუთარი მოსაზრება და გაასაჩივროს ავტომატური დამუშავებით მიღებული გადაწყვეტილება (მონაცემთა დაცვის ზოგადი რეგულაცია, (EU) 2016/679, მუხ. 22.3). საარსებო შემწეობის დანიშვნის საკითხის გადაწყვეტისას მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანო გამოანგარიშებული ქულის უტყუარობის პრეზუმფციას დაეყრდნო, ავტომატურად დაანგარიშებული ქულა დასაბუთების გარეშე კასატორის სოციალურად დაუცველთა ოჯახების ბაზიდან ამორიცხვის, შემწეობის გაცემის შეწყვეტის საფუძველი გახდა, მოპასუხე ადმინისტრაციულმა ორგანომ არ დაასაბუთა კონკრეტული ქულის მინიჭების შემდგომ ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესების ფაქტი მაშინ, როდესაც საქმეში დაცული მასალებით დასტურდება, რომ 23.06.2017წ. დეკლარაცია, რომელიც ბოლო გადამწომების დროს იქნა შევსებული, ასევე 09.06.2015წ. და 28.02.2017წ. სოციალური მომსახურების სააგენტოს წარმომადგენლების მიერ შევსებული ოჯახის დეკლარაციები არსებითად იდენტურ ინფორმაციას შეიცავს და დაწვრილებით აღწერს ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკურ მდგომარეობას, ნ. ხ-ის ოჯახის ქონებრივი მდგომარეობა დეკლარაციის შევსების პერიოდში არ შეცვლილა (ბლოკი „ა“), ყველა დეკლარაციაში იდენტური მონაცემებია მითითებული ოჯახის მიწის და სხვა ქონებასთან დაკავშირებით (ბლოკი „დ“), 28.01.2017წ. დეკლარაციაში, 09.06.2015წ. დეკლარაციის მსგავსად, ოჯახის შემოსავალს სოციალური პაკეტი და საარსებო შემწეობა შეადგენდა, თუმცა ოჯახის შემოსავალი სოციალური პაკეტის ზრდის კვალდაკვალ (30 ლარით გაიზარდა), 28.01.2017წ. და 23.06.2017წ. დეკლარაციებში ოჯახის შემოსავალმა შეადგინა 180 ლარი (სოციალური პაკეტი) (ბლოკი „გ“), ბოლო ორ დეკლარაციაში მონცემების იდენტურობის მიუხედავად ერთ შემთხვევაში ოჯახი 69240 ქულით, ხოლო მეორე შემთხვევაში - 81860 ქულით არის შეფასებული, ამასთანავე, 2015 წლის მდგომარეობით ორსულიანი ოჯახისათვის თვიური შემოსავალი 408 ლარით განისაზღვრებოდა, ოჯახის თითო წევრისთვის შემოსავალი 204 ლარს შეადგენდა (ოჯახის შემოსავალში შედიოდა ნ. ხ-ის, როგორც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის სოციალური პაკეტი (150 ლ. ოდენობით), ვ. ხ-ის, როგორც ასაკით პენსიონერის სახელმწიფო პენსია (150 ლ. ოდენობით), ამას ემატებოდა ორსულიანი ოჯახის საარსებო შემწეობა (60ლ. + 48ლ. = 108 ლ.) 108 ლარის ოდენობით, ორსულიანი ოჯახის ჯამური შემოსავალი 408 ლარს შეადგენდა, ოჯახის სარეიტინგო ქულა შეადგენდა 47 270 ქულას), 2017 წლის ორივე დეკლარაციაში ოჯახის შემოსავალი შემცირდა და ის ნ. ხ-ისთვის 180 ლარს შეადგენდა. აღნიშნულ გარემოებებზე არც სააგენტოს სადავო აქტში და არც ქვედა ინსტანციის სასამართლოების აქტებში პასუხი გაცემული არ არის. ნ. ხ-ი აღნიშნავდა, რომ მისი სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა საარსებო შემწეობის შეწყვეტამდე და მის შემდგომ არ შეცვლილა, ვინაიდან სახეზეა საარსებო შემწეობის გაცემის შეწყვეტა, მოპასუხეს ეკსირება იმ გარემოებების დასახელება, რომლებმაც გამოიწვია ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება, რის გამოც ოჯახი ვეღარ აკმაყოფილებს შემწეობის გაცემის მოთხოვნებს. წინააღმდეგ შემთხვევაში უარყოფილად ვერ ჩაითვლება ნ. ხ-ის მოსაზრება იმასთან დაკავშირებით, რომ მის მიმართ თანასწორობის პრინციპის დარღვევით (სზაკ-ის მე-4 მუხ.) არსებითად იდენტური გარემოებების პირობებში განსხვავებული გადაწყვეტილებები იქნა მიღებული და შესაბამისად დიფერენცირებული სამართლებრივი შედეგები დადგა. საქმის მასალების მიხედვით სააგენტოს უფლებამოსილმა პირმა სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გადამოწმებამდე ნ. ხ-ი ცნო ღატაკ ერთსულიან ოჯახად (დეკლარაციის „F“ ბლოკი ივსება უშულოად სააგენტოს უფლებამოსილი პირის მიერ, დამოუკიდებლად, ვიზუალური დაკვირვების საფუძველზე, ოჯახის უფლებამოსილ წარმომადგენელთან ან სხვა წევრთან შეთანხმების გარეშე, „F1“ პუნქტით გათვალისწინებული ველების შევსებისას სააგენტოს უფლებამოსილმა პირმა უნდა შემოხაზოს ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის საკუთარი სუბიექტური შეფასების მხოლოდ ერთი შესაბამისი პასუხის კოდი, სააგენტოს უფლებამოსილ პირს შემოხაზული აქვს სტატუსი - „ღატაკი“ (ს.ფ. 103)). „სოციალური დახმარების შესახებ“ კანონის მე-4 მუხლის „რ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ღატაკი ოჯახი არის განცალკევებულ საცხოვრებელ ფართობზე მუდმივად მცხოვრები პირი ან პირთა წრე, რომლის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის მაჩვენებელი საქართველოს მთავრობის მიერ დადგენილ დონეზე ნაკლებია. საარსებო შემწეობის მიღების უფლება აქვს ოჯახს, რომელიც მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად რეგისტრირებულია სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში და მისთვის მინიჭებული სარეიტინგო ქულა ნაკლებია საქართველოს მთავრობის მიერ განსაზღვრულ საარსებო შემწეობის მისაღებ ზღვრულ ქულაზე („ღატაკი ოჯახი“) (საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 22.08.2006წ. N225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ 4.1 მუხ.). ამდენად, ერთი მხრივ ოჯახის ღატაკად ცნობა, ხოლო მეორე მხრივ მისთვის ისეთი სარეიტინგო ქულის მინიჭება, რომელიც გამორიცხავს შემწეობის გაცემას, მით უფრო განაპირობებდა მიღებული გადაწყვეტილების დასაბუთების საჭიროებას. აღნიშნულიდან გამომდინარე მართებულია კასატორის მოსაზრება, რომ გასაჩივრებული განჩინება არ არის დასაბუთებული. სოციალური მომსახურების სააგენტოს და მისი ტერიტორიული ორგანოს აქტებით ნ. ხ-ს ეთქვა უარი მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე და შეუწყდა დახმარების გაცემა იმ გარემოებებზე/ფაქტორებზე მითითებისა და მათი არსებობის არგუმენტების გარეშე, რომელთა გამოც სარეიტინგო ქულა გაიზარდა და ოჯახი ვეღარ აკმაყოფილებდა კანონმდებლობით გათვალისწინებულ მოთხოვნებს სოციალური დახმარების მისაღებად. აღნიშნულის მიუხედავად სააპელაციო პალატის გასაჩივრებული განჩინებით სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა,
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინების დასაბუთება იმდენად არასრულია, რომ მისი სამართლებრივი საფუძვლების შემოწმება შეუძლებელია, რაც სსკ-ის 394-ე მუხლის „ე1“ ქვეპუნქტის თანახმად, საკასაციო საჩივრის აბსოლუტურ საფუძველს ქმნის. ზემოაღნიშნული, თავის მხრივ, გასაჩივრებული განჩინების გაუქმებისა და სსკ-ის 412-ე მუხლის საფუძველზე ხელახალი განხილვისათვის იმავე სასამართლოსთვის დაბრუნების პირობაა. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, უნდა გაუქმდეს სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინება და საქმე დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს ხელახალი განხილვისთვის. საქმის ხელახალი განხილვისას, სააპელაციო სასამართლომ უნდა გაარკვიოს „ნორმატიულ ფაქტობრივ წინაპირობებთან“ - „სამომხმარებლო ინდექსის გაზრდასთან“ და „საჭიროების ინდექსის შემცირებასთან“ დაკავშირებული გარემოებების არსებობა.
სასკ-ის მე-9 მუხლის საფუძველზე მხარეები გათავისუფლებულნი არიან სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან, რადგან სახეზეა სახელმწიფო სოციალური დაცვის საკითხთან დაკავშირებული დავა. სსკ-ის 55.3 მუხლის შესაბამისად, როდესაც ორივე მხარე გათავისუფლებულია სახელმწიფო ბაჟისაგან, საქმეზე გაწეულ ხარჯებს სახელმწიფო აანაზღაურებს.
ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1-ლი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 390-ე, 399-ე, 412-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. ნ. ხ-ის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 29.06.2018წ. განჩინება და საქმე ხელახალი განხილვისათვის დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე ნ. სხირტლაძე


მოსამართლეები: ქ. ცინცაძე


გ. გოგიაშვილი