საქმე Nბს-864 (კ-22) 05 ოქტომბერი, 2023 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:
ნუგზარ სხირტლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ქეთევან ცინცაძე, გიორგი გოგიაშვილი

საქმის განხილვის ფორმა - მხარეთა დასწრების გარეშე

კასატორი (მოსარჩელე) - ნ.გ-ი

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე) - საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო

გასაჩივრებული განჩინება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 11.11.2021წ. განჩინება

დავის საგანი - მიუღებელი ხელფასის ანაზღაურება, ანგარიშსწორების დაყოვნებისათვის პროცენტის დაკისრება, ზიანის ანაზღაურება, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დროში მოქმედება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

ნ.გ-მა 25.04.2018წ. სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას მოპასუხე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიმართ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს იურიდიული დეპარტამენტის დირექტორის 30.01.2018წ., 19.03.2018წ. წერილების ბათილად ცნობის და სამსახურში იძულებით არყოფნის მთელი პერიოდის განმავლობაში (2011 წლის 05 დეკემბრიდან 2014 წლის 16 აპრილამდე) მიუღებელი ხელფასის, ასევე 2003 წლის ნოემბრის მიუღებელი ხელფასის და ანგარიშსწორების დაყოვნების ყოველი დღისთვის დაყოვნებული თანხის 0,07%-ის 2018 წლის აპრილის ჩათვლით ანაზღაურების მოთხოვნით. დაზუსტებული სარჩელით ნ.გ-მა მოხსნა სასარჩელო მოთხოვნა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს იურიდიული დეპარტამენტის დირექტორის 30.01.2018წ., 19.03.2018წ. წერილების ბათილად ცნობის შესახებ.
მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ 1998 წლის ნოემბრიდან მუშაობდა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სისტემაში, იგი სამსახურიდან გათავისუფლდა შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმის და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის 05.12.2011 წ. ბრძანებით, რომელიც გაასაჩივრა სასამართლოში. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი 06.02.2014წ. გადაწყვეტილებით ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა მისი სასარჩელო მოთხოვნა, ბათილად იქნა ცნობილი ადმინისტრაციული ორგანოს 05.12.2011წ. ბრძანება, ამასთანავე, შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს 16.04.2014წ. ბრძანების საფუძველზე მოხდა ნ.გ-ის სამსახურში აღდგენა და 3 თვის განაცდური თანამდებობრივი სარგოს ანაზღაურება. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სახეზეა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტით გათვალისწინებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის დაკმაყოფილების ყველა წინაპირობა. სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ბრძანების არამართლზომიერება დადასტურებულია სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებით, შესაბამისად, დასტურდება ადმინისტრაციული ორგანოს უკანონო გადაწყვეტილებით მოსარჩელისათვის მატერიალური ზიანის მიყენება. ამის მიუხედავად ზიანი ანაზღაურდა მხოლოდ 3 თვის და არა სრული პერიოდის განაცდური ხელფასის ოდენობით. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის ის ნორმა, რომელიც განაცდური ხელფასის სახით მხოლოდ სამი თვის თანხას ანაზღაურებდა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით ცნობილ იქნა არაკონსტიტუციურად. გადაწყვეტილებაში განიმარტა, რომ კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტი არ უშვებს რაიმე სახის გამონაკლისს, რის გამო სახელმწიფო ვალდებულია ყველა შემთხვევაში სრულად აანაზღაუროს მის მიერ მიყენებული ზიანი. მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ 08.01.2018წ. განცხადებით მიმართა შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიყენებული მატერიალური ზიანის - იძულებითი განაცდურის სრულად ანაზღაურების მოთხოვნით გათავისუფლებიდან - 2011 წლის 05 დეკემბრიდან სამსახურში აღდგენამდე - 2014 წლის 16 აპრილამდე, თუმცა ანაზღაურებაზე ეთქვა უარი. მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებაში ყურადღება გაამახვილა რიგი საერთაშორისო სამართლებრივი აქტებით უკანონოდ გათავისუფლებული პირისათვის ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლების გარანტირებაზე. კონსტიტუცია ყველას ანიჭებს უფლებას მიმართოს სასამართლოს სახელმწიფო სახსრებიდან ზიანის სრული მოცულობით ანაზღაურების მოთხოვნით. სახელმწიფო რესურსის, მასშტაბის, მოცულობის და ბუნების გათვალისწინებით, სახელმწიფო მხრიდან არამართლზომიერ ქმედებათა განხორციელება ხშირად გაცილებით მეტი საფრთხის შემცველია კერძო სუბიექტების ანალოგიურ ქმედებებთან შედარებით. ამიტომ მიყენებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულების დაწესება ხელს უწყობს სახელმწიფოს თანამდებობის პირთა თვითნებობის და ძალაუფლების უკანონოდ გამოყენების პრევენციას. კომპენსაციის ზედა ზღვარით შეზღუდვა ლახავს სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული პირის ინტერესებს. საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებას შესაძლოა მოჰყვეს არა მხოლოდ მატერიალური, არამედ მორალური ზიანიც. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს Nბს-604-597(3კ-15) განჩინებით ნ.გ-ი ცნობილ იქნა დაზარალებულად, დადასტურდა მისთვის მორალური ზიანის მიყენების ფაქტი. უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის ინტერესია პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენა, დამდგარი დანაკლისის შევსება, შესაბამისად, ნ.გ-ს უნდა აუნაზღაურდეს დამდგარი მატერიალური ზიანი სრული მოცულობით სამსახურიდან გათავისუფლების დღიდან აღდგენის მომენტამდე. სამსახურიდან უკანონოდ არგათავისუფლების შემთხვევაში მოსარჩელე ყოველთვიურად მიიღებდა ხელფასის ხელზე ასაღებ თანხას - 835,20 ლარს, რაც სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლების მთელ პერიოდზე 21 158,40 ლარს შეადგენს. მოსარჩელეს მისაღები აქვს აგრეთვე 2003 წლის ნოემბრის ხელფასი - 83,30 ლარი, რაც კანონით გათვალისწინებული 0,07%-იანი ყოველდღიური დანამატით 2003 წლიდან 2018 წლის აპრილის მდგომარეობით შეადგენს 361,20 ლარს, ამდენად, ჯამში მოპასუხემ უნდა აანაზღაუროს 21 602,90 (21158,40+83,30+361,20) ლარი.
მოსარჩელემ იშუამდგომლა აგრეთვე სასამართლოს მიერ სსკ-ის მე-6 მუხლით გათვალისწინებულ საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის წარდგინებით მიმართვის უფლებამოსილების გამოყენების თაობაზე, რათა საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის გავრცელება მომხდარიყო ნ.გ-ზეც. მოსარჩელის აზრით, წინააღმდეგ შემთხვევაში მას შეეზღუდება საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სახელმწიფოს უკანონო ქმედებებით მიყენებული ზიანის სრული მოცულობით ანაზღაურების უფლება.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 25.10.2018წ. განჩინებით ნ.გ-ის შუამდგომლობა საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის წარდგინებით მიმართვის შესახებ არ დაკმაყოფილდა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 30.05.2019წ. გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის 05.12.2011წ. N1515181 ბრძანებით ნ.გ-ი დათხოვნილ იქნა სამსახურიდან, რაც ნ.გ-მა სასამართლოში გაასაჩივრა. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 06.02.2014წ. კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებით ნ.გ-ის სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, ბათილად იქნა ცნობილი შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის 05.12.2011წ. ბრძანება, დადგინდა ნ.გ-ის აღდგენის საჭიროება გათავისუფლებამდე არსებულ თანამდებობაზე (ნ.გ-ის ...ის საქალაქო სამმართველოს პოლიციის N... განყოფილების უბნის ინსპექტორ-გამომძიებელი) და იძულებით განაცდურის სახით აუნაზღაურდა 3 თვის თანამდებობრივი სარგო საშემოსავლო დაქვითვის გათვალისწინებით. სასამართლოს ამ გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის მიერ მიღებულ იქნა 16.04.2014წ. N729211 ბრძანება, რომლითაც ნ.გ-ი აღდგა გათავისუფლებამდე არსებულ თანამდებობაზე და აუნაზღაურდა 3 თვის თანამდებობრივი სარგო. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 112-ე მუხლის მე-2 წინადადება, რომელიც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის იძულებით გაცდენილი პერიოდის ასანაზღაურებელ თანხას ზღუდავდა 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. 08.01.2018წ. ნ.გ-მა განცხადებით მიმართა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს იძულებითი განაცდური ხელფასის და სხვა მატერიალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს იურიდიული დეპარტამენტის უფროსის 30.01.2018წ. წერილით ნ.გ-ს უარი ეთქვა თანხის ანაზღაურებაზე და განემარტა, რომ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-20 მუხლის თანახმად, ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა არ ნიშნავს ამ აქტის საფუძველზე ადრე გამოტანილი სასამართლოს განჩინებებისა და გადაწყვეტილებების გაუქმებას.
სასამართლომ აღნიშნა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ 31.07.2015წ. გადაწყვეტილების მიღება მოხდა მას შემდეგ, რაც ნ.გ-ი სამსახურში აღდგა და 3 თვის განაცდური ხელფასი აუნაზღაურდა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, არაკონსტიტუციურად ცნობილი სამართლებრივი აქტი ან მისი ნაწილი კარგავს ძალას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, თუ შესაბამისი გადაწყვეტილება არ ადგენს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელ ვადას. ამავე კანონის მე-20 მუხლის თანახმად, კანონის ან სხვა ნორმატიული აქტის არაკონსტიტუციურად ცნობა არ ნიშნავს ამ აქტის საფუძველზე ადრე გამოტანილი სასამართლოს განაჩენებისა და გადაწყვეტილებების გაუქმებას, არაკონსტიტუციურად ცნობა იწვევს მხოლოდ მათი აღსრულების შეჩერებას საპროცესო კანონმდებლობით დადგენილი წესით. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას უკუძალა არ გააჩნია. სასამართლომ აღნიშნა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს ხსენებული გადაწყვეტილების გამოქვეყნებამდე არსებული რეგულაცია მოსარჩელეს არ ანიჭებდა 3 თვეზე მეტი ოდენობით განაცდურის მიღების უფლებას. ასეთი უფლება წარმოიშვა მხოლოდ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015 წ. გადაწყვეტილების გამოქვეყნებიდან, - 2015 წლის აგვისტოდან და რამდენადაც ამ პერიოდში მოსარჩელის სასარგებლოდ მიღებული გადაწყვეტილება უკვე აღსრულებული იყო, მასზე საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ვერ გავრცელდება (იხ. სუს 07.12.2017წ. Nბს-574-571(კ-17) განჩინება). სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა აგრეთვე იმ გარემოებაზე, რომ განაცდურის ანაზღაურებასთან დაკავშირებული მოთხოვნით ნ.გ-ს უკვე ჰქონდა მიმართული ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის. უდავოა, რომ აღნიშნულ მოთხოვნასთან დაკავშირებით ერთხელ უკვე იმსჯელა სასამართლომ და კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებით მოსარჩელეს 3 თვის განაცდური ხელფასი მიაკუთვნა.
რაც შეეხება 2003 წლის ნოემბრის ხელფასის ანაზღაურებას, სასამართლომ მიუთითა, რომ 2017 წლის 1 ივლისამდე მოქმედი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონი ითვალისწინებდა სამსახურიდან გათავისუფლებულ საჯარო მოსამსახურეთა უფლებას საჯარო დაწესებულებისგან წინა წლებში წარმოქმნილი საბიუჯეტო დავალიანების დაფარვის მოთხოვნის შესახებ, თუმცა 2017 წლის 1 ივლისს ამოქმედებული „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონი ანალოგიურ დებულებას არ შეიცავს, რის გამო სახელფასო დავალიანების ანაზღაურების მოთხოვნაზე გავრცელდა სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული სამწლიანი ხანდაზმულობის ვადა. სასამართლომ მხედველობაში მიიღო აგრეთვე ის გარემოება, რომ ამ მოთხოვნის დაყენება ნ.გ-ს შეეძლო ჯერ კიდევ იმ სასამართლო დავის ფარგლებში, რომელშიც სამსახურიდან გათავისუფლების არამართლზომიერების დადასტურებას, სამსახურში აღდგენასა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურებას ითხოვდა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 30.05.2019წ. გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გასაჩივრდა ნ.გ-ის მიერ.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 11.11.2021წ. განჩინებით ნ.გ-ის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, უცვლელად დარჩა გასაჩივრებული გადაწყვეტილება. სააპელაციო პალატამ სრულად გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები და მათი სამართლებრივი შეფასება. სააპელაციო პალატამ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015 წ. გადაწყვეტილებით „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის (ძალადაკარგულია 2017 წლის 1 ივლისიდან 27.10.2015წ. N 4346 კანონით) 112-ე მუხლის არაკონსტიტუციურად ცნობილ და ძალადაკარგულ მე-2 წინადადებას არ გააჩნია უკუძალა და შესაბამისად, არ ადგენს ამ ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის შესახებ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გავრცელების ვალდებულებას 2015 წლის 31 ივლისამდე წარმოშობილი ურთიერთობების მიმართ. ამრიგად, არაკონსტიტიუციურად ცნობილი ნორმის არაკონსტიტუციურობა არ ვრცელდება მოსარჩელის მიერ მითითებულ სადავო პეროდში, 2011-2014 წლებში წარმოშობილი და არსებული სამართალურთიერთობების მიმართ, შესაბამისად, გამოიყენება სადავო სამართალურთიერთობის დროს მოქმედი ნორმატიული აქტის (ნორმის) არსებული რედაქცია, მათ შორის „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 112-ე მუხლის მე-2 წინადადების 2011-2014 წლებში მოქმედი რედაქცია. ამასთანავე, პალატამ მიიჩნია, რომ ნ.გ-ის სასარჩელო მოთხოვნები იყო ხანდაზმული.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 11.11.2021წ. განჩინება საკასაციო წესით გასაჩივრდა ნ.გ-ის მიერ. კასატორმა ყურადღება გაამახვილა იმ გარემოებაზე, რომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებით დადგენილია სამსახურიდან მისი გათავისუფლების არამართლზომიერება. სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე ნ.გ-ი აღდგენილ იქნა სამსახურში და მიეცა მხოლოდ 3 თვის განაცდური ხელფასი. მოხელის სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლება წარმოადგენს კონსტიტუციის 42.9 მუხლში ჩამოთვლილ სუბიექტთა მიერ ჩადენილი უკანონო ქმედებების შედეგს. არამართლზომიერად გათავისუფლებული მოხელისათვის მიყენებული ზიანი შესაძლოა გამოხატული იყოს მატერიალური და არამატერიალური ფორმით. კასატორი მიიჩნევს, რომ სახეზეა სახელმწიფოსათვის ზიანის ანაზღაურების დაკისრების საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული ყველა წინაპირობა, კერძოდ, დასტურდება, რომ სახელმწიფო მოხელე მოქმედებდა უკანონოდ, რამაც გამოიწვია ნ.გ-ისათვის ზიანის მიყენება. ზიანი გამოიხატა უკანონო გათავისუფლებიდან სამსახურში აღდგენამდე კასატორის მიერ ხელფასის თანხის მიუღებლობაში. კასატორს აუნაზღაურდა მხოლოდ 3 თვის თანამდებობრივი სარგო დავის გადაწყვეტისას მოქმედი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 112-ე მუხლის საფუძველზე, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი. კასატორმა აღნიშნა, რომ ის თავდაპირველად წარდგენილი სარჩელით ითხოვდა მატერიალური ზიანის სრულად ანაზღაურებას, რაც არ დაკმაყოფილდა კონსტიტუციის საწინააღმდეგო ნორმაზე მითითებით. სახელმწიფო რესურსის მასშტაბის, მოცულობის და ბუნების გათვალისწინებით, სახელმწიფოს მხრიდან არამართლზომიერ ქმედებათა განხორციელება ხშირ შემთხვევაში გაცილებით მეტი საფრთხის შემცველია კერძო სუბიექტის ანალოგიურ ქმედებასთან შედარებით, ამიტომ მიყენებული ზარალის ანაზღაურების ვალდებულების დაწესება ხელს უწყობს სახელმწიფოს ორგანოთა და თანამდებობის პირთა თვითნებობის და ძალაუფლების უკანონოდ გამოყენების პრევენციას. საჯარო მოხელის გათავისუფლების შემთხვევაში ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება წარმოიშობა, როდესაც არსებობს მოხელის გათავისუფლების შესახებ აქტის ბათილად ცნობის საფუძველი. კასატორმა აღნიშნა, რომ საჯარო მოსამსახურეს უფლება აქვს შრომითი გასამრჯელო მიიღოს სამსახურში დანიშვნის დღიდან სამსახურიდან გათავისუფლების დღემდე, გასამრჯელოს მიღება არ არის დამოკიდებული სამუშაოს შესრულების ხარისხზე, მის შედეგებსა თუ სხვა ფაქტორებზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ხაზგასმით მიეთითა, რომ კონსტიტუციის 42.9 მუხლი ყველას ანიჭებს უფლებას, მოითხოვოს და მიიღოს ზარალის ანაზღაურება სახელმწიფო სახსრებიდან, ასევე ყველასთვის არის უზრუნველყოფილი სამართლებრივი დაცვის საშუალება - სასამართლოსათვის მიმართვა, ნათლად არის დადგენილი აგრეთვე ანაზღაურების მასშტაბიც - ზარალი სრულად უნდა ანაზღაურდეს. ამ სახით ჩამოყალიბებული ნორმა კანონმდებელს უტოვებს თავისუფალი მოქმედების ვიწრო არეალს, რაც უპირატესად კონსტიტუციური მოთხოვნების დაცვით პროცედურული საკითხების მოწესრიგებას მოიცავს. კონსტიტუციის 42.9 მუხლის ანალოგიურ მოწესრიგებას ითვალისწინებს კონსტიტუციის ამჟამად მოქმედი რედაქციის 18.4 მუხლი.
კასატორმა აღნიშნა, რომ მართალია „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-20 მუხლის თანახმად, კანონის ან სხვა ნორმატიული აქტის არაკონსტიტუციურად ცნობა არ ნიშნავს ამ აქტის სასფუძველზე ადრე გამოტანილი სასამართლოს განაჩენებისა და გადაწყვეტილებების გაუქმებას, იწვევს მხოლოდ მათი აღსრულების შეჩერებას, თუმცა აღნიშნული ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი საჭიროებს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ განხილვას. კასატორი თვლის, რომ მცდარია ქვედა ინსტანციის სასამართლოების მოსაზრება საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებისათვის უკუძალის მინიჭებაზე უარის თქმის შესახებ. სკ-ის მე-6 მუხლი ითვალისწინებს კანონისთვის უკუქცევითი ძალის მინიჭებას, თუ პირის მდგომარეობა უმჯობესდება. კასატორმა მიუთითა სზაკ-ის 208-ე, 209-ე, 53-ე, 601.1, სასკ-ის მე-3, მე-4, 19.1 მუხლებზე და აღნიშნა, რომ სასამართლომ არ უნდა დაუშვას მოსარჩელის მიერ საკანონმდებლო ნორმების არცოდნით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის განპირობება, სასამართლო ვალდებულია იმსჯელოს იმ სამართლებრივ საკითხებზე, რომლებსაც მნიშვნელობა აქვს გადაწყვეტილების მიღებისთვის და არ განხილულა ადმინისტრაციული წარმოებისას ან სამართლებრივი დავის მიმდინარეობის პროცესში. კასატორმა მიუთითა სსკ-ის 1-ელ, მე-2, მე-5, სკ-ის მე-2, მე-3, მე-4, მე-5, სსკ-ის 6.3, სკ-ის მე-6, საქართველოს კონსტიტუციის 4.5, მე-11, მე-18, 31-ე, მე-60 მუხლებზე, ასევე „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 42-ე, 211.1 მუხლებზე, მე-19 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებზე, 21-ე მუხლის 1-ელ, მე-31, მე-8 პუნქტებზე, 25-ე მუხლის 1-ელ, მე-4, მე-41 პუნქტებზე, 26.2, 29.7, 39-ე მუხლებზე. კასატორმა მოახდინა აგრეთვე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-16 დამატებითი ოქმის პირველ, მე-4, მე-5, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის 30-ე, 41-ე მუხლებზე მითითება და აღნიშნა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გათვალისწინებით, დამდგარი მატერიალური ზიანი სრულად უნდა ანაზღაურდეს, მათ შორის 2003 წლის ნოემბრის მიუღებელი ხელფასის მხედველობაში მიღებით. კასატორი მიიჩნევს, რომ სარჩელი არ არის ხანდაზმული. ნ.გ-ი თვლის, რომ მასთან მიმართებით ირღვევა კონსტიტუციის მე-2 თავით გარანტირებული ძირითადი უფლებები, რის გამო შუამდგომლობს შესაბამისი იურიდიული და ფაქტობრივი გარემოებების მითითებით მიმართულ იქნეს საკონსულტაციო დასკვნის გაცემის მოთხოვნით სასამართლოსთვის. შუამდგომლობის არგუმენტაციის მიზნით კასატორი უთითებს საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილების განმსაზღვრელ ნორმებზე, მათ შორის საერთო სასამართლოების წარდგინების განხილვასთან და საკონსულტაციო დასკვნის მიღების მოთხოვნით ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსთვის მიმართვასთან დაკავშირებით.
ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების, გასაჩივრებული განჩინებისა და საკასაციო საჩივრის საფუძვლების კანონიერების შესწავლის, მხარეთა ახსნა-განმარტების მოსმენის შედეგად თვლის, რომ საკასაციო საჩივარი ნაწილობრივ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქმის მასალებით დასტურდება, რომ შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის 05.12.2011წ. N1515181 ბრძანებით ნ.გ-ი დათხოვნილ იქნა სამსახურიდან. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 06.02.2014წ. კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებით ბათილად იქნა ცნობილი შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის 05.12.2011წ. ბრძანება, დადგინდა ნ.გ-ის აღდგენის საჭიროება გათავისუფლებამდე არსებულ თანამდებობაზე და იძულებითი განაცდურის სახით 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ანაზღაურება. სასამართლოს ამ გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის მიერ მიღებულ იქნა 16.04.2014წ. N729211 ბრძანება, რომლითაც ნ.გ-ი აღდგა გათავისუფლებამდე არსებულ თანამდებობაზე და მას აუნაზღაურდა 3 თვის თანამდებობრივი სარგო. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 112-ე მუხლის მე-2 წინადადება, რომელიც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის იძულებით გაცდენილი პერიოდის ასანაზღაურებელ თანხას ზღუდავდა 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. 08.01.2018წ. ნ.გ-მა განცხადებით მიმართა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს იძულებითი განაცდური ხელფასის და სხვა მატერიალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით, რაც არ დაკმაყოფილდა. წარმოდგენილი სარჩელით ნ.გ-ი ითხოვს ერთი მხრივ სამსახურიდან გათავისუფლების მომენტიდან - 2011 წლის 05 დეკემბრიდან სამსახურში აღდგენამდე - 2014 წლის 16 აპრილამდე მიუღებელი ხელფასის სრულად ანაზღაურებას, ხოლო მეორე მხრივ 2003 წლის ნოემბრის მიუღებელი ხელფასის და ანგარიშსწორების დაყოვნების ყოველი დღისთვის დაყოვნებული თანხის 0,07%-ის 2018 წლის აპრილის ჩათვლით ანაზღაურებას.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საჯარო სამსახურში დასაქმებული თითოეული პირისათვის გარანტირებულია შრომითი ანაზღაურების მიღების უფლება. შრომითი ურთიერთობა გულისხმობს არა მარტო დასაქმებულის ვალდებულებას ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად და კანონშესაბამისად შეასრულოს მასზე დაკისრებული ვალდებულებები, არამედ შრომითი ურთიერთობა მოიაზრებს აგრეთვე შრომითი ანაზღაურების გადახდის შესახებ დამსაქმებლის მოვალეობასაც. საჯარო მოსამსახურეს უფლება აქვს შრომითი გასამრჯელო მიიღოს სამსახურში დანიშვნის დღიდან სამსახურიდან განთავისუფლების დღემდე („საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონის 37.1 მუხ., „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 27.10.2015წ. კანონის 57.2 მუხ.). გასამრჯელოს მიღება არ არის დამოკიდებული დასაქმებულის სტატუსზე, სამუშაოს შესრულების ხარისხზე, მის შედეგებსა თუ სხვა ფაქტორებზე, ეს შემოსავალი პირისთვის გარანტირებულია საჯარო მოხელის თანამდებობაზე ყოფნის პერიოდში, მისი მხრიდან სამსახურებრივი ფუნქციების ბრალეული შეუსრულებლობის არარსებობისას, შესაბამისად, საჯარო მოხელეს სამსახურში დანიშვნისას წარმოეშობა გონივრული მოლოდინი, რომ გარანტირებულად მიიღებს თანამდებობრივ სარგოს. საჯარო მოხელის თანამდებობრივი სარგო არის გასაცემელი, რომელსაც სახელმწიფო გასცემს საჯარო მოხელის ინდივიდუალური მახასიათებლების ან/და კვალიფიკაციის მიუხედავად (საქართველოს საონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. N2/3/630 გადაწყვეტილება საქმეზე „თ. ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, მე-11 პუნქტი). განსახილველ შემთხვევაში უდავოდ დგინდება, რომ ნორმატიული ვალდებულების არსებობის მიუხედავად, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ ნ.გ-ს არ აუნაზღაურა 2003 წლის ნოემბრის თანხა, რომელიც შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის პოლიციის დეპარტამენტის 19.04.2017წ. ცნობის მიხედვით, დაკავების გათვალისწინებით შეადგენდა 83 ლარსა და 30 თეთრს და მოიცავდა: თანამდებობრივ სარგოს (26,52 ლ.), წოდებრივ სარგოს (6,55ლ.), წელთა ნამსახურების დანამატს (3,31ლ.) და ულუფას (46,92ლ.).
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სასამართლოსათვის ფაქტობრივი გარემოებების დადგენის გაადვილების, ვალდებულების შესრულებაზე კონტროლის, მოვალის დაცვის და ბრუნვის მონაწილეთა აქტიურობის სტიმულირების მიზნით კანონმდებლობა ითვალისწინებს ხანდაზმულობის ინსტიტუტს. ხანდაზმულობა არის ვადა, რომლის განმავლობაში უფლებადარღვეულ პირს ეძლევა თავისი უფლების იძულებით განხორციელების ან დაცვის მოთხოვნის შესაძლებლობა. ხანდაზმულობის ზოგადი ვადები განსაზღვრულია სამოქალაქო კოდექსის მე-4 კარის მე-2 თავით, თუმცა აღნიშნული არ გამორიცხავს ხანდზმულობის სპეციალური ვადების დადგენის შესაძლებლობას. ამასთანავე, მნიშნელოვანია, რომ ხანდაზმულობის სპეციალურ ვადაზე შეთანხმება არ შეიძლება შეადგენდეს სამართალურთიერთობის მონაწილე სუბიექტების შეთანხმების საგანს, ხანდაზმულობის სპეციალური ვადა და კონკრეტულ მოთხონებზე მისი გავრცელების გამორიცხვა მხოლოდ ნორმატიულად შეიძლება განხორციელდეს. განსახილველ შემთხვევაში მოსარჩელე ითხოვს 2003 წელს წარმოშობილი დავალიანების ანაზღაურებას. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მონაცემების მიხედვით, დავალიანება მოიცავს რამდენიმე კომპონენტს. ქვედა ინსტანციის სასამართლოებმა სარჩელი ხანდაზმულად მიიჩნიეს მხოლოდ სამოქალაქო კოდექსის ნორმებზე მითითებით და არ გაითვალისწინეს საკითხის მომწესრიგებელი სპეციალური რეგულაციების შინაარსი.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ მართალია სარჩელი აღძრულია „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 27.10.2015წ. კანონის მოქმედების პირობებში, თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ კანონი ამოქმედდა 2017 წლის 1 ივლისიდან (128-ე მუხ.). მითითებული კანონის ამოქმედებამდე საკითხის რეგულირებას ახდენდა „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონი, რომლის 1341 მუხლის თანახმად, 2005 წლამდე წარმოშობილი სახელფასო დავალიანების საჯარო მოხელისათვის ანაზღაურება ხორციელდებოდა წინა წლებში წარმოქმნილი საბიუჯეტო დავალიანების დაფარვის წესის შესაბამისად. ამდენად, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონის 1341 მუხლი წარმოადგენდა დავალიანების კანონისმიერ აღიარებას, რის შედეგადაც 2005 წლამდე წარმოშობილ სახელფასო დავალიანებაზე არ ვრცელდებოდა ხანდაზმულობის სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებული ვადები. საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონმა მოქმედება შეწყვიტა 2017 წლის 1 ივლისიდან და ამოქმედდა „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 27.10.2015წ. კანონი, რომელიც მანამდე მოქმედი კანონისგან განსხვავებით 2005 წლამდე წარმოშობილ სახელფასო დავალიანებებთან მიმართებით ხანდაზმულობის ათვლის სპეციალურ წესს აღარ ითვალისწინებს, რაც ადასტურებს ამჟამად საჯარო მოხელის მიმართ წარმოშობილ სახელფასო დავალიანებაზე ხანდაზმულობის ვადის ათვლის საერთო წესის გავრცელებას, თუმცა მხოლოდ აღნიშნული კანონის ამოქმედების მომენტიდან. ნ.გ-ის მიერ მოთხოვნილი დავალიანება წარმოშობილია „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონის მოქმედების პირობებში - 2003 წელს, რაც ადასტურებს ახალი კანონის ამოქმედების მომენტამდე - 2017 წლის პირველ ივლისამდე, სახელფასო დავალიანების ანაზღაურების მოთხოვნაზე ხანდაზმულობის ზოგადი წესების გავრცელების დაუშვებლობას. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონის 1341 მუხლით საჯარო სამსახურში 2005 წლამდე წარმოშობილი სახელფასო დავალიანების ანაზღაურებაზე ხანდაზმულობის ვადის დენის დაწყება ფაქტობრივად განუსაზღვრელი დროით იყო გადავადებული და აღნიშნული კანონის ძალადაკარგულად ცნობამ, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ ახალი კანონის ამოქმედებამ, დასაშვებად მიიჩნია საჯარო სამსახურში 2005 წლამდე წარმოშობილი სახელფასო დავალიანების ანაზღაურებაზე ხანდაზმულობის ვადის ათვლის დაწყება, რადგან კანონმა აღარ გაითვალისწინა სპეციალური, საშეღავათო დათქმა მსგავსი ტიპის დავალიანების მოთხოვნის ხანდაზმულობასთან დაკავშირებით. ამასთანავე, საქმის მასალებით დგინდება, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 27.10.2015წ. კანონის ამოქმედებიდან (2017 წლის 1-ლი ივლისიდან) სარჩელის შეტანამდე (2018 წლის 25 აპრილამდე) არ იყო გასული ხანდაზმულობის სამწლიანი ვადა, რაც ადასტურებს სახელფასო დავალიანების ანაზღაურების შესახებ მოთხოვნის ხანდაზმულად მიჩნევის დაუშვებლობას, თუმცა მნიშვნელოვანია, რომ ერთმანეთისაგან გაიმიჯნოს დავალიანების თანხის კომპონენტები.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 27.10.2015წ. კანონის 57.3 მუხლის თანახმად, მოხელის შრომის ანაზღაურება მოიცავს თანამდებობრივ სარგოს, საკლასო დანამატს, სახელფასო დანამატს და ფულად ჯილდოს. მსგავს მოწესრიგებას შეიცავდა „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონის 37.1 მუხლიც, მათ შორის 2003 წელს მოქმედი რედაქციით. ამდენად, შრომის ანაზღაურების ცნების ქვეშ არ მოიაზრებოდა კანონმდებლობით გათვალისწინებული კონკრეტული კომპენსაციები, უკეთუ მსგავს დათქმას არ შეიცავდა სპეციალური ნორმატიული მოწესრიგება. „პოლიციის შესახებ“ კანონის (ძალადაკარგულია 2014 წლის 01 იანვრიდან 04.10.2013წ. N1444 კანონით) 31.3 მუხლის 28.06.2000 წ. საკანონმდებლო ცვლილებებამდე მოქმედი რედაქცია ხელფასის ცნებაში მოიაზრებდა, როგორც თანამდებობრივი და სპეციალური წოდებისთვის დადგენილ განაკვეთს და წელთა ნამსახურობის დანამატს, ასევე კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სხვა დანამატებსა და კომპენსაციებს, თუმცა 28.06.2000წ. კანონით შეტანილი ცვლილებების შემდეგ „პოლიციის შესახებ“ კანონის 31-ე მუხლის მე-3 პუნქტი განსხვავებულად ჩამოყალიბდა და დადგინდა, რომ ხელფასი მოიცავს თანამდებობრივი და სპეციალური წოდებისათვის დადგენილ განაკვეთს. 2003 წლისთვის ხელფასის შემადგენლობაში აღარ სახელდებოდა წელთა ნამსახურების დანამატი, ასევე კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა დანამატები და კომპენსაციები (31.3 მუხ.). ამდენად, შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოსამსახურესთან მიმართებით სპეციალური კანონმდებლობა - „პოლიციის შესახებ“ კანონი ითვალისწინებდა ხელფასის განსხვავებულ შემადგენლობას. მართალია თანამშრომელი სამსახურისათვის იღებდა წელთა ნამსახურობის დანამატს, რაიონულ კოეფიციენტს, ზეგანაკვეთური, დასვენებისა და უქმე დღეებში მუშაობის დანამატს, ასევე კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სხვა დანამატებსა და კომპენსაციებს, თუმცა ხელფასის შემადგენლობა მოიცავდა მხოლოდ თანამდებობრივი და სპეციალური წოდებისათვის დადგენილ განაკვეთებს (31.3 მუხ. „ა“ ქვ.პ.), შესაბამისად, გასამრჯელოს სხვა, ხელფასის ცნების შემადგენლობაში არსებული, კომპონენტების მიმართ მოთხოვნაზე ვრცელდება ხანდაზმულობის ვადა. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 27.10.2015წ. კანონის 11.2 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოსამსახურეებზე აღნიშნული კანონი ვრცელდებოდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სპეციალური ნორმატიული მოწესრიგებით სხვა რამ არ იყო განსაზღვრული. შესაბამისად, ნ.გ-თან, როგორც შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოსამსახურესთან მიმართებით ხელფასის შემადგენლობის განსაზღვრისას გამოყენებულ უნდა იქნეს დავალიანების წარმოშობისას - 2003 წელს მოქმედი „პოლიციის შესახებ“ კანონი, რომელიც ხელფასის შემადგენლობაში მხოლოდ თანამდებობრივი და სპეციალური წოდებისათვის დადგენილ განაკვეთებს ასახელებდა (31.3 მუხ. „ა“ ქვ.პ.). შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის პოლიციის დეპარტამენტის 19.04.2017წ. ცნობის მიხედვით, დაკავების გათვალისწინებით 2003 წლის ნოემბრის დავალიანება მოიცავდა თანამდებობრივ სარგოს - 26,52 ლარის ოდენობით და წოდებრივ სარგოს 6,55 ლარის ოდენობით, რაც ჯამში 33,07 ლარს შეადგენს. აღნიშნული თანხის ნაწილში მოთხოვნა არ არის ხანდაზმული, რადგან სარჩელი აღძრულია „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 27.10.2015წ. კანონის ამოქმედებიდან 3-წლიან ვადაში. დავალიანების არსებობა უდავოა, ამდენად, ნ.გ-ის მოთხოვნა 2003 წლის ნოემბრის სახელფასო დავალიანების - 33,07 ლარის ანაზღაურების ნაწილში საფუძვლიანია და უნდა დაკმაყოფილდეს.
რაც შეეხება 2003 წლის დავალიანების დანარჩენ ნაწილს, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონის 1341 მუხლით რეგლამენტირებული იყო საჯარო მოსამსახურეზე 2005 წლამდე წარმოშობილი სახელფასო და არა ყველა სახის დავალიანების ანაზღაურებს სპეციალური წესი, ნორმაში არ ხდებოდა მითითება კომპენსაციის თუ კანონით გათვალისწინებული სხვა დანამატების გაუცემლობით წარმოშობილ დავალიანებაზე. ხელფასი განსხვავდება უზრუნველყოფის სახისაგან - სასურსათო ულუფისაგან. სასურსათო ულუფა წარმოადგენს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოსამსახურის უზრუნველყოფის სახეს, რაც განპირობებულია მისი სტატუსით, სამსახურის თავისებურებით, არსებული შრომითი ურთიერთობის სპეციფიკით. სოციალური უზრუნვეყოფის ღონისძიებების გამოყენება - მოსამსახურისთვის კვების კომპენსაციის გაცემა განპირობებულია მისი სამსახურებრივი სტატუსით, განსხვავებით შრომითი გასამრჯელოსგან, რომლის მიღების უფლებაც მხოლოდ პირის დასაქმების ფაქტით არის წარმოშობილი. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ მოსარჩელის მოთხოვნილი თანხის ის ნაწილი, რომელიც სპეციალური კანონმდებლობის გათვალისწინებით კონკრეტულ შემთხვევაში ხელფასის შემადგენლობაში არ შედის, პერიოდულად შესასრულებელ ვალდებულებათა რიგს განეკუთვნება, რომელზედაც ვრცელდება სკ-ის 129-ე მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრული ხანდაზმულობის ვადა, რომლის ათვლაც გარკვეული თავისებურებებით ხასიათდება. პერიოდულად შესასრულებელი თითოეული ვალდებულების დარღვევა ცალ-ცალკე წარმოშობს მოთხოვნის უფლებას და ცალკე ქმნის ხანდაზმულობის ვადას. თითოეული ვალდებულების მიმართ ხანდაზმულობის ვადის ათვლა ხორციელდება სასამართლოში სარჩელის წარდგენის თარიღიდან უკუქცევით. საქმის მასალების თანახმად, მოსარჩელეს მისაღები აქვს 2003 წლის ნოემბრის ულუფა და დანამატი, რომელიც „პოლიციის შესახებ“ კანონის სპეციალური მოწესრიგების მიხედვით ხელფასის დეფინიციის შემადგენლობაში არ შედოდა. ამასთანავე, სარჩელი აღძრულია 2018 წელს, ამდენად, სარჩელი აღნიშნული თანხის (ჯამში 50,23 ლ.) ანაზღაურების მოთხოვნის ნაწილში ხანდაზმულია.
მოსარჩელე ითხოვს აგრეთვე 2003 წლის ნოემბრის მიუღებელი ხელფასის ანგარიშსწორების დაყოვნების ყოველი დღისთვის დაყოვნებული თანხის 0,07%-ის 2018 წლის აპრილის ჩათვლით ანაზღაურებას. 2017 წლის 1-ლი ივლისიდან მოქმედი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 6.1 მუხლის თანახმად, მოხელეზე შრომის კოდექსის მოქმედება ვრცელდება მხოლოდ კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში. ამავე კანონის 77-ე მუხლის მე-4 პუნქტი ჩამოთვლის შრომის კოდექსის იმ ნორმებს, რომელთა გამოყენება დასაშვებია მოხელესთან მიმართებით. ამ ნორმებს შორის არ სახელდება შრომის კოდექსის 41-ე მუხლის მე-4 ნაწილი, რომელიც დასაქმებულისათვის ანგარიშსწორების დაყოვნების ყოველი დღისთვის დაყოვნებული თანხის 0,07 %-ის გადახდის შესახებ დამსაქმებლის ვალდებულებას ითვალისწინებს. ამდენად, ამჟამად მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით მოხელესთან მიმართებით ანგარიშსწორების დაყოვნების შემთხვევაში არ ხდება დამატებითი პროცენტის გადახდა. რაც შეეხება 2017 წლის 1-ელ ივლისამდე მოქმედ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონს, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ აღნიშნული კანონი მოხელესთან მიმართებით შრომის კოდექსის ნორმების გამოყენებასთან დაკავშირებით განსხვავებულ დანაწესს ითვალისწინებდა, კერძოდ, მოხელესა და დამხმარე მოსამსახურეზე დაშვებული იყო შრომის კანონმდებლობის გამოყენება ამ კანონით განსაზღვრულ თავისებურებათა გათვალისწინებით (14.1 მუხ.). შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, როდესაც „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონით სხვა რამ არ იყო გათვალისწინებული, მათ შორის მოხელესთან მიმართებითაც გამოიყენებოდა შრომის კანონმდელობის ნორმები. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ შრომის კოდექსის მიღება მოხდა 25.05.2006წ., ამ პერიოდამდე კი მოქმედებდა 28.06.1973 წ. მიღებული შრომის კანონთა კოდექსი. ნ.გ-ი ითხოვს 2003 წლის ნოემბრის სახელფასო დავალიანების ანგარიშსწორების დაყოვნებისათვის დამატებითი ყოველდღიური პროცენტის ანაზღაურებას, 2003 წლის ნოემბერში დამსაქმებელსა და დასაქმებულს შორის შრომით ურთიერთობას აწესრიგებდა, მათ შორის შრომის გასამრჯელოს ანაზღაურების წესს ადგენდა, 28.06.1973წ. შრომის კანონთა კოდექსი, რომელიც არ ითვალისწინებდა ანგარიშსწორების დაყოვნებისთვის სახელფასო თანხაზე ყოველდღიური პროცენტის დარიცხვის დამდგენ ნორმას. შესაბამისად, სახელფასო დავალიანების ანაზღაურების მოთხოვნის წარმოშობის მომენტში მოქმედი კანონმდებლობა დასაქმებულს არ აძლევდა ანგარიშსწორების დაყოვნების გამო დამსაქმებლისათვის დამატებითი პროცენტის დაკისრების მოთხოვნის შესაძლებლობას. ის, რომ რამდენიმე წლის შემდეგ მიღებული 25.05.2006წ. შრომის კოდექსით (31.3 მუხ.) დასაქმებულის მსგავსი უფლება იქნა გათვალისწინებული, არ ადასტურებს ნ.გ-ის ამ მოთხოვნის საფუძვლიანობას. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ 25.05.2006წ. შრომის კოდექსის 53-ე მუხლით დადგინდა კოდექსის გავრცელება არსებულ შრომით-სამართლებრივ ურთიერთობებზე, მათი წარმოშობის დროის მიუხედავად. აღნიშნული დანაწესი არ გულისხმოდა წარსულში დასრულებული მოვლენების განსხვავებული სამართლებრივი შეფასების, ამ მოვლენებიდან გამომდინარე ახალი უფლებების წარმოშობის შესაძლებლობას. ნ.გ-ის მიმართ სახელფასო დავალიანება შინაგან საქმეთა სამინისტროს 2003 წლის ნოებერში წარმოეშვა, რა დროს მოქმედი კანონმდებლობა არ ითვალისწინებდა ანგარიშსწორების დაყოვნებისათვის დამატებითი პროცენტის გადახდის ვალდებულებას. ასეთი მოთხოვნის დაყენების ნორმატიული შესაძლებლობა შექმნა 25.05.2006წ. მიღებულმა შრომის კოდექსმა, რომელიც ვრცელდებოდა მათ შორის უკვე წარმოშობილ შრომით-სამართლებრივ ურთიერთობებზე, თუმცა იმ ფაქტობრივი გარემოებების მიმართ, რომლებიც კოდექსის ამოქმედების შემდგომ იყო დამდგარი. შრომის კოდექსი არ იძლეოდა წარსულში მომხდარი, დასრულებული ფაქტობრივი გარემოებების განსხვავებული სამართლებრივი შეფასების შესაძლებლობას. 25.05.2006წ. შრომის კოდექსს უკუძალა არ მინიჭებია, შესაბამისად, კოდექსის მიღებამდე დამსაქმებლის ქმედებების (უმოქმედობის) მართლზომიერების შეფასების თუ მათი თანამდევი სამართლებრივი შედეგების განსაზღვრის კუთხით კოდექსის გამოყენება ვერ მოხდებოდა. ამდენად, 2003 წლის სახელფასო დავალიანების ანგარიშსწორების დაყოვნების გამო დამსაქმებლისთვის - საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსათვის დაყოვნებული თანხის ყოველდღიური 0,07 %-ის გადახდის დაკისრების შესახებ ნ.გ-ის მოთხოვნას არ აქვს სათანადო ნორმატიული საფუძველი, რის გამოც ის არ უნდა დაკმაყოფილდეს. ამასთანავე, უკვე აღინიშნა, რომ ამჟამად მოქმედი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონი არ უშვებს შრომის კოდექსის ნორმის გავრცელებას სადავო ურთიერთობაზე.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ზემოთმითითებული ხელფასის ანაზღაურების მოთხოვნის საკითხი არ გადაწყვეტილა ადრე მიღებულ, სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებებით. მართალია ნ.გ-ი ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმთა პალატაში წარდგენილი ერთ-ერთი განცხადებით (ტ.1, ს.ფ. 62) ითხოვდა აგრეთვე ე.წ. გაყინული ხელფასის ანაზღაურებასაც, თუმცა აღნიშნულ მოთხოვნაზე სასამართლოს არ უმსჯელია, საქმეში არ არის დაცული სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილება ე.წ. გაყინული ხელფასის ანაზღაურების მოთხოვნასთან დაკავშირებით. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი 06.02.2014წ. გადაწყვეტილებით, რომელიც მიღებულ იქნა საკასაციო პალატის 23.01.2013წ. Nბს-433-428(კ-12) განჩინებით საქმის სააპელაციო სასმართლოში ხელახლა განსახილველად დაბრუნების შედეგად, დგინდება, რომ ნ.გ-ის სასარჩელო მოთხოვნები იყო მხოლოდ გათავისუფლების არამართლზომიერების დადასტურება, სამსახურში აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება. სწორედ ამ მოთხოვნებზე იმსჯელა სასამართლომ 06.02.2014წ. გადაწყვეტილებაში, ე.წ. გაყინული ხელფასის ანაზღაურების საკითხზე მსჯელობის საჭიროებაზე მითითებას არ შეიცავდა არც საკასაციო პალატის 23.01.2013წ. განჩინება. ამდენად, განსახილველი დავის ფარგლებში სასამართლოს მიერ 2003 წლის ნოემბრის ხელფასის ანაზღაურების შესახებ მოთხოვნის საფუძვლიანობასთან დაკავშირებით მსჯელობის შესაძლებლობა არ იყო შეზღუდული.
ნ.გ-ის სასარჩელო მოთხოვნას შეადგენს სამსახურში იძულებით არყოფნის მთელი პერიოდის განმავლობაში - 2011 წლის 05 დეკემბრიდან 2014 წლის 16 აპრილამდე, მიუღებელი ხელფასის სრულად ანაზღაურება იმ დასაბუთებით, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისთვის ასანაზღაურებელი განაცდური ხელფასის 3 თვის ოდენობით შეზღუდვა. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ნ.გ-ის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის 05.12.2011წ. ბრძანება ბათილად იქნა ცნობილი ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 06.02.2014წ. კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებით, ამავე გადაწყვეტილებით დადგინდა ნ.გ-ის სამსახურში აღდგენის და იძულებითი განაცდურის სახით 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ანაზღაურების საჭიროება. აღნიშნული გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის მიერ მიღებულ იქნა 16.04.2014წ. N729211 ბრძანება, რომლითაც ნ.გ-ი აღდგა გათავისუფლებამდე არსებულ თანამდებობაზე და მას აუნაზღაურდა 3 თვის თანამდებობრივი სარგო, რაც მხარეთა შორის სადავო არ არის. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 112-ე მუხლის მე-2 წინადადება, რომელიც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის იძულებით გაცდენილი პერიოდის ასანაზღაურებელ თანხას ზღუდავდა 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით, არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით. ამდენად, სასამართლოს მიერ ნ.გ-ის სარჩელის განხილვის, გადაწყვეტილების მიღებისა და აღსრულების მომენტში მოქმედი იყო „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 31.10.1997წ. კანონის 112-ე მუხლის მე-2 წინადადება, რომელიც უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისათვის მხოლოდ 3 თვის იძულებითი განაცდურის ანაზღაურებას ითვალისწინებდა. აღნიშნული ნორმის არაკონსტიტუციურობა დადგინდა ნ.გ-ის სამსახურში აღდგენისა და 3 თვის განაცდურის ანაზღაურებიდან 1 წელზე მეტი პერიოდის გასვლის შემდეგ და საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამის გადაწყვეტილებაში მიეთითა, რომ ნორმა ძალას კარგავდა გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, კერძოდ, საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ.N2/3/630 გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის მე-2 პუნქტში საგანგებოდაა აღნიშნული არაკონსტიტუციური ნორმის - „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 112-ე მუხლის მე-2 წინადადების ძალადაკარგულად ცნობის მომენტი, კერძოდ, ხსენებული ნორმა ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი ამ გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილით დადგინდა გადაწყვეტილების გამოქვეყნება „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ 15 დღის ვადაში. „საკანონმდებლო მაცნეში“ გადაწყვეტილება გამოქვეყნდა 17.08.2015წ.. ძალადაკარგულობა ბათილად ცნობისა და არარაობისგან განსხვავებით წარსულში, ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის კონკრეტულ მომენტამდე არსებული შედეგების შენარჩუნებას გულისხმობს. მოქმედი კანონმდებლობა ითვალისწინებს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ნორმის მხოლოდ არაკონსიტუციურად ცნობის (ძალადაკარგულად მიჩნევის) შესაძლებლობას, კანონმდებლობით არ არის განსაზღვრული საერთო სასამართლოების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების ან/და ინდივიდუალური ადმინისტრაციული აქტების კონსტიტუციურობის შეფასების შესაძლებლობა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, კანონის ნორმის ანულირების (არარად აღიარების) და ამით საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისთვის უკუქცევითი ეფექტის მინიჭების (გფრ) შესაძლებლობა. აღნიშნულის მიუხედავად მოსარჩელე ითხოვს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის მასზე გავრცელებას, იძულებითი გაცდენილი პერიოდის ხელფასის სრულ ანაზღაურებას. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის წარსულ მოვლენებზე გავრცელების შესაძლებლობა, ერთგვარი რეტროაქტიული ეფექტის მინიჭება დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც მსგავს შესაძლებლობას კანონი ითვალისწინებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დროში მოქმედების საკითხის განსაზღვრა კანონმდებლის ექსკლუზიურ უფლებამოსილებას განეკუთვნება. საერთო სასამართლოები არ არიან უფლებამოსილი საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება გაავრცელონ ისეთ შემთხვევებზე, რომლებზე გავრცელების შესაძლებლობაც ნორმატიულად გამორიცხულია. ნორმაშემოქმედება გულისხმობს კანონმდებლის დისკრეციის სფეროს არსებობას, მოწესრიგების შემოღებისას მიზანშეწონილობის საკითხის გადაწყვეტას, უპირატესობების, საგამონაკლისო შემთხვევების გათვალისწინებას. უკეთუ საკითხის მომწესრიგებელ ნორმაში ასახულია კანონმდებლის კონკრეტულად განსაზღვრული იმპერატიული ნება და ნორმა არ შეიცავს საკანონმდებლო ხარვეზს, სასამართლო, როგორც წესი, არ არის უფლებამოსილი მოახდინოს ნორმის ისეთი განმარტება, რომელიც ნორმის შესწორებას გაუთანაბრდება, გაცდება ნორმის ტექსტის ინტერპრეტაციისათვის დადგენილ ფარგლებს და შესძენს სასამართლოს კანონმდებლის ფუნქციებს. სასამართლო არის ნორმათშეფარდებაზე და არა ნორმათშემოქმედებაზე უფლებამოსილი ორგანო. ზოგადად სასამართლოს მიერ ნორმის განმარტებას აქვს დინამიური ხასიათი, აბსტრაქტული საკონსტიტუციო კონტროლის ფარგლებში ნორმა უქმდება არა იმიტომ, რომ თავიდანვე სამართლებრივი ძალის არმქონე , არაკონსტიტუციური იყო, არამედ იმის გამო, რომ შემდგომში სასამართლოს მიერ ჩამოყალიბებული კრიტერიუმების შედეგად ნორმა შეფასდა როგორ არაკონსტიტუციური. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მიხედვით, არაკონსტიტუციურად ცნობილი სამართლებრივი აქტი ან მისი ნაწილი კარგავს ძალას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, თუ შესაბამისი გადაწყვეტილება არ ადგენს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელ ვადას (25.2 მუხ.), კანონის ან სხვა ნორმატიული აქტის არაკონსტიტუციურად ცნობა არ ნიშნავს ამ აქტის საფუძველზე ადრე გამოტანილი სასამართლოს განაჩენებისა და გადაწყვეტილებების გაუქმებას, არაკონსტიტუციურად ცნობა იწვევს მხოლოდ მათი აღსრულების შეჩერებას საპროცესო კანონმდებლობით დადგენილი წესით (მე-20 მუხ.). ამასთანავე, საპროცესო კანონმდებლობა საერთო სასამართლოს მიერ საქმის წარმოების განახლების, გადაწყვეტილების/განჩინების გაუქმების საფუძვლებს შორის არ ასახელებს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ რაიმე შინაარსის გადაწყვეტილების მიღებას. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ახლად გამოვლენილ გარემოებას, როგორც საქმის წარმოების განახლების საფუძველს, არ იცნობს არც ადმინისტრაციული და არც სამოქალაქო საპროცესო კანონმდებლობა. განსხვავებულ მოწესრიგებას ვხვდებით სისხლის სამართლის პროცესში, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას განაჩენის გადასინჯვის საფუძვლებს შორის ასახელებს (სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხ. „დ“ ქვ.პ.). აღნიშნული ნორმის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელმაც არაკონსტიტუციურად ცნო საქმეში გამოყენებული სისხლის სამართლის კანონი, ახლად გამოვლენილ გარემოებად მიიჩნევა. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი საქმის წარმოების განახლების საფუძვლებს შორის მხოლოდ ახლად აღმოჩენილ და არა ახლად გამოვლენილ გარემოებებს ასახელებს. ახლად აღმოჩენილი გარემოებებისაგან განსხვავებით, რომლებიც საქმის განხილვის დროსვე არსებობდა და მათ შესახებ მოგვიანებით გახდა ცნობილი, ახლად გამოვლენილი გარემოება დაკავშირებულია ახალ ფაქტთან და მტკიცებულებასთან, რომელიც საქმის განხილვის დროს რომ არსებულიყო, დავაზე განსხვავებულ სამართლებრივ შედეგს განაპირობებდა. თუმცა სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სასამართლოწარმოების საპროცესო კანონმდებლობა ახლად გამოვლენილ გარემობებს ერთმნიშვნელოვნად გამორიცხავს საქმის წარმოების განახლების საფუძვლებიდან. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებებს რეტროაქტიული ძალა აქვს მხოლოდ სისხლის სამართლის საქმეების მიმართ (სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსმა ახლად გამოვლენილ გარემოემებს შორის, რომლებიც სისხლის სამართლებრივი საქმის გადასინჯვას იწვევს, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება გაითვალისწინა სისხლის სამართლებრივი იურისდიქციის განსაკუთრებული ხასიათის მხედველობაში მიღების საფუძველზე, ამავე საფუძვლით გადაწყვეტილების გადასიჯვის შესაძლებლობას არ შეიცავს სამოქალაქო და ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსები). იმ ქვეყნებშიც კი სადაც რეტროაქტიული ეფექტი დაშვებულია, ის, როგორც წესი, არ გულისხმობს რეტროაქტიული ეფექტის გავრცელებას სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილებაზე, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც საქმე პასუხისმგებლობით სამართალს ეხება. საერთო სასამართლოების მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებთან მიმართებაში გამონაკლისს ძირითადად შეადგენს სისხლის სამართლის საქმეები (ასეთი წესი ეროვნული კანონმდებლობით არ ეხება ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებულ შემთხვევას). აღნიშნული განპირობებულია იმით, რომ გაუმართლებლადაა მიჩნეული პასუხისმგებლობის გაგრძელება მას შემდეგაც კი, როდესაც ნორმა, რომლის საფუძველზეც პირს გარკვეული პასუხისმგებლობა დაეკისრა, საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად მიიჩნია. გასათვალისწინებელია, რომ არც ნ.გ-ს მოუთხოვია სააპელაციო სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილების გაუქმება, საქმის წარმოების განახლება. მოსარჩელის მოთხოვნაა სააპელაციო პალატის კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილების არსებობის პირობებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის გათვალისწინებით ზიანის სახით სრული განაცდური ხელფასის ანაზღაურება, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისთვის რეტროაქტიული ეფექტის მინიჭება. განსახილველი საქმის დავის საგანს არც ადმინისტრაციული ორგანოს ის აქტები შეადგენს, რომლითაც ნ.გ-ს უარი ეთქვა განაცდურის მიღებაზე, საქმის მასალებით დასტურდება, რომ მოსარჩელემ საქართველოს შს სამინისტროს იურიდიული დეპარტამენტის დირექტორის 30.01.2018წ. და 19.03.2018წ. წერილების ბათილად ცნობის მოთხოვნა დაზუსტებული სარჩელით მოხსნა. მოსარჩელეს არ გაუსაჩივრებია აგრეთვე შსს იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის სამხარეო მთავარი სამმართველოს უფროსის 16.04.2014წ. N729211 ბრძანება, რომლითაც ნ.გ-ი აღდგა გათავისუფლებამდე არსებულ თანამდებობაზე და მას აუნაზღაურდა მხოლოდ 3 თვის თანამდებობრივი სარგო და არა სრული იძულებითი განაცდურის თანხა. ამასთანავე, სზაკ-ის 102-ე მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ახლად გამოვლენილი გარემოებით ადმინისტრაციული წარმოების განახლების შესაძლებლობა არ მოიცავს ისეთ შემთხვევას, როდესაც ადმინისტრაციულ აქტთან დაკავშირებით უკვე მიღებულია, კანონიერ ძალაშია შესული და აღსრულებულია სასამართლოს გადაწყვეტილება.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დროში მოქმედების თვალსაზრისით იმიჯნება ე.წ. ex nunc და ex tunc მოდელები. პირველი მოდელის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება მოქმედებს მხოლოდ მომავალში, ხოლო მეორე მოდელის შემთხვევაში დაშვებულია საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის წარსულ მოვლენებზე, უკვე მოწესრიგებულ ურთიერთობებზე გავრცელება. კონკრეტულ სახელმწიფოში რომელიმე მოდელის დადგენა, მისი თავისებურებებისა თუ გამონაკლისების განსაზღვრა შესაძლებელია მხოლოდ კანონმდებლის მიერ. საერთო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი ნორმის შეფარდებისას, განმარტების მეთოდების გამოყენებით მოახდინოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დროში მოქმედების წესის დამდგენი ნორმის იმგვარი განმარტება, რომლითაც ქვეყანაში კანონმდებლის მიერ არჩეული მოდელის მოდიფიცირებასა თუ სხვა მოდელით ჩანაცვლებას მოახდენს. საკონსტიტუციო სასამართლო თავადვე ადასტურებს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებები ხშირად არ ვრცელდება გადაწყვეტილების მიღებამდე წარმოშობილ სამართლებრივ ურთიერთობებზე და არსებობს საფრთხე, რომ პირის უფლებაში აღდგენა არ მოხდება საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 24.12.2014წ. N3/2/577 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ ადამიანის უფლებათა სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი და ვ. მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, §32). ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ აგრეთვე შეაფასა საქართველოში მოქმედი საკონსტიტუციო მართლმსაჯულების სისტემა და აღნიშნა, რომ კანონი ინდივიდებს რთავს ე.წ. „აბსტრაქტული“ სარჩელით მიმართვის უფლებას, მომჩივნებს შეუძლიათ გაასაჩივრონ მოქმედი კანონის კონსტიტუციურობა, თუმცა არ აქვთ საერთო სასამართლოების ან საჯარო უწყებების მიღებული, მომჩივანთა ინტერესებზე გავლენის მომხდენი გადაწყვეტილებების გასაჩივრების შესაძლებობა. ევროპულმა სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო შემოიფარგლება მხოლოდ კანონების კონსტიტუციურობის აბსტრაქტული კონტროლით სახელმწიფოს მიერ კერძო პირებთან მიმართებით გატარებული ინდივიდუალური ღონისძიებების გაუქმების ან შეცლის შესაძლებლობის გარეშე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, გააუქმოს საჯარო უწყებების ან სასამართლოების მიერ გამოტანილი ის ინდივიდუალური გადაწყვეტილებები, რომლებიც პირდაპირ გავლენას ახდენენ მოსარჩელის უფლებებზე, კანონის არაკონსტიტუციურად ცნობა არ ნიშნავს ამ აქტის საფუძველზე ადრე გამოტანილი სასამართლოს გადაწყვეტილებების გაუქმებას, მსგავს ფორმულირებას შესაბამის ნორმასთან დაკავშირებული სააღსრულებო წარმოების შეწყვეტაც კი არ შეუძლია, ის მხოლოდ მისი აღსრულების შეჩერებას იწვევს (ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 28.11.2006წ. გადაწყვეტილება საქმეზე „აპოსტოლი საქართველოს წინააღმდეგ“, §40-44). ამდენად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-20, 25.2 მუხლების მიხედვით, საქართველოში მოქმედებს ე.წ. ex nunc მოდელი, რომელიც არსებული ნორმატიული მოწესრიგების გათვალისწინებით გამორიცხავს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის წარსულში დასრულებულ ურთიერთობებზე გავრცელების შესაძლებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლოს, როგორც ძირითადი უფლებების დაცვის სასამართლოს განსაკუთრებული როლის გათვალისწინებით, მასში მიმდინარე სამართალწარმოება შესაძლოა უფრო მეტად ფორმალური იყოს. ex nunc (pro futuro) მოდელი უპირატესობას ანიჭებს სამართლებრივი სიცხადის შენარჩუნებას და გამორიცხავს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი შედეგის უკუქცევით მოქმედებას (ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 22.06.2023წ. გადაწყვეტილება საქმეზე „კუბატი და სხვები ჩეხეთის რესპუბლიკის წინააღმდეგ“, §49,52,55). განსახილველ შემთხვევაში, საკასაციო პალატა მხედველობაში იღებს იმ გარემოებას, რომ ნ.გ-თან მიმართებით საერთო სასამართლოებში დავის განხილვა დასრულდა და სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულება მოხდა „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 112-ე მუხლის მე-2 წინადადების მოქმედების პირობებში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებამდე, ამდენად, გამოირიცხება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის ნ.გ-თან მიმართებით გავრცელება, რადგან ეს გადაწყვეტილების მოქმედების რეტროაქტიული ეფექტით აღჭურვას გამოიწვევს, რაც წინააღმდეგობაშია მოქმედ ნორმატიულ მოწესრიგებასთან და ხელისუფლების დანაწილების პრიციპის დარღვევის, სასამართლოს მიერ კანონმდებლის კომპეტენციაში შეჭრის მნიშვნელოვან საფრთხეს ქმნის. მართალია მოსარჩელეს არ მისცემია შინაარსობრივად არაკონსტიტუციური შედეგის აღმოფხვრის შესაძლებლობა, თუმცა აღნიშნული ვერ გახდება სარჩელის დაკმაყოფილების საფუძველი, რადგან მოსარჩელის არსებული უფლებრივი მდგომარეობა არის კანონმდებლის მიერ შერჩეული - ე.წ. ex nunc მოდელის თანამდევი შედეგი, მისი არსობრივი მახასიათებელი. ამ მახასიათებლების უარყოფა, კონკრეტულ პირებთან მიმართებით არსებული მიდგომის გამოყენების დაუშვებლად აღიარება, ფაქტობრივად, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დროში მოქმედებასთან დაკავშირებით კანონმდებლის მიერ არჩეული მოდელის უგულებელყოფას, ამ მოდელის და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის მე-2 პუნქტის ცლილებას გამოიწვევს, რისი უფლებამოსილებაც სასამართლოს არ აქვს მინიჭებული. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია მხოლოდ გადაწყვიტოს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელი ვადა, რაც ემსახურება საკანონმდებლო ორგანოსათვის დროის განსაზღვრას, რათა მან შეძლოს ცვლილებებზე მორგებული ახალი ნორმის ჩამოყალიბება. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისთვის რეტროაქტიული ძალის მინიჭების უფლება არ გააჩნია არც საერთო სასამართლოებს და არც საკონსტიტიციო სასამართლოს, კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს საკონსტიტუციო სასამართლოს დისკრეციულ უფლებამოსილებას განიხილოს თითოეული საქმისათვის ნორმის გაუქმების მომენტი, მოქმედებს ნორმის ძალის გაუქმების ერთიანი წესი. ამასთანავე, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ უკვე დასრულებულ ურთიერთობაზე საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის გავრცელების დაუშვებლობა არ გულისხმობს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების უგულებელყოფას მიმდინარე, ჯერ კიდევ დაუსრულებელ სასამართლო დავებთან მიმართებით (იხ. მაგ.: სუსგ 14.07.2016წ. Nბს-776-768(2კ-4კს-15), 10.12.2015წ. N161-158(კ-15) და სხვ.). საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ კონკრეტული ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა ნორმის ძალის დაკარგვის მომენტიდან ახალ ნორმატიულ სინამდვილეს ქმნის, რადგან მოქმედებას წყვეტს წარსულში შესასრულებლად სავალდებულო ქცევის ზოგადი წესი, რის შემდეგაც კანონმდებლის მიერ ხდება ახალი მოწესრიგების შემოღება ან არსებული, ძალაში მყოფი ნორმების საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შინაარსის მხედველობაში მიღებით განმარტება. აღნიშნული ახალი სინამდვილე ვერ გავრცელდება წარსულში წარმოშობილ და წარსულშივე დასრულებულ ურთიერთობებზე, რადგან ეს უკვე დასრულებული ურთიერთობის გაცოცხლებას, მხარეთა ახალი, მათთვის განუჭვრეტადი უფლება-მოვალეობებით დატვირთვას გამოიწვევს, რაც სამართლებრივი უსაფრთხოების, სასამართლოს გადაწყვეტილების სანდოობისა და უცვლელობის პრინციპების უგულებელყოფის მნიშვნელოვან რისკს შექმნის. კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების შემდეგ უფლების თავიდან სადავოდ ქცევა საფრთხეს უქმნის ისეთ მნიშვნელოვან საჯარო ინტერესებს, როგორებიცაა სამართლებრივი უსაფრთხოება, სტაბილურობა, სასამართლოს გადაწყვეტილების იურიდიული ძალის მნიშვნელობა და ზოგადად, მართლმსაჯულების სანდოობა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 05.11.2013წ. N3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „თ. ჯანაშვილი, ნ. ჯანაშვილი და ი. ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, § 39). დაუშვებელია კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილებით დამდგარი, მით უფრო აღსრულებული სამართლებრივი შედეგის კანონით გაუთვალისწინებული საფუძვლებით გაუქმება, მისი შეცვლა, დავის განახლება. უკუძალის მინიჭებამ შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას სამართლებრივ სტაბილურობას და ახალი უსამართლობის წყაროდ იქცეს. განსხვავებულია ვითარება იმ სამართალურთიერთობებთან მიმართებით, რომლებიც მართალია წარმოიშვნენ ამ ახალი ნორმატიული სინამდვილის ამოქმედებამდე, თუმცა ჯერ არ დასრულებულან. მსგავს შემთხვევებში საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგი, გავლენის მომხდენია ურთიერთობის შემდგომ განვითარებაზე, რაც მისი საყოველთაობის გამოვლენაა. განსახილველ შემთხვევაში ნ.გ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილება მოიაზრებს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისათვის რეტროაქტიული ძალის მინიჭებას, რადგან სრული განაცდური ხელფასის ანაზღაურების მოთხოვნა საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით, წარსულში მომხდარ და წარსულშივე დასრულებულ, უკვე აღსრულებულ ურთიერთობებზე ახალი მოწესრიგების გავრცელებას და არა მიმდინარე, დაუსრულებელი სამართალურთიერთობის შემდგომ განვითარებაზე გავლენის მოხდენას გულისხმობს. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა თვლის, რომ არ არსებობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილებით დამდგარი სამართლებრივი შედეგის ნ.გ-თან მიმართებით გავრცელების ნორმატიული და ფაქტობრივი საფუძვლები, რაც აღნიშნული მოთხოვნის დაკმაყოფილების შესაძლებლობას გამორიცხავს. მოთხოვნის დაკმაყოფილების საფუძველს არ ქმნის აგრეთვე მოსარჩელის მითითება არა იძულებითი განაცდურის, არამედ ზარალის ანაზღაურების უფლებაზე. სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ბრძანების გამოცემიდან (05.12.2011წ.) ან თუნდაც სააპელაციო სასამართლოს მიერ კანონიერ ძალაში მოფი გადაწყვეტილების გამოტანიდან (06.02.2014წ.), გადაწყვეტილების აღსასრულებლად აქტის გამოცემიდან (16.04.2014წ.), ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის ხანდაზმულობის 3-წლიანი ვადა (სკ-ის 129-ე, 1008-ე მუხ.) სარჩელის აღძვრის მომენტისათვის უკვე გასულია, ხოლო დელიქტური სარჩელისათვის ხანდაზმულობის ვადის ათვლა არ დაიშვება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოტანიდან (31.07.2015წ.), ვინაიდან საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას არ აქვს რეტროაქტიური ეფექტი.
მატერიალური ზიანის სახით განაცდური ხელფასის სრული ოდენობით ანაზღაურებას ნ.გ-ი ითხოვდა არა მხოლოდ თავდაპირველად აღძრულ სარჩელში, არამედ შემდგომშიც. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი 06.02.2014წ. გადაწყვეტილებით არამართლზომიერად იქნა ცნობილი ნ.გ-ის სამსახურიდან გათავისუფლება, იგი აღდგა გათავისუფლებამდე დაკავებულ თანამდებობაზე და აუნაზღაუდა 3 თვის იძულებითი განაცდური, რის შემდეგაც ნ.გ-მა ხელახლა აღძრა სარჩელი მატერიალური და მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით (საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილების მიღებამდე). მატერიალური ზიანის ანაზღაურების საფუძვლად ნ.გ-ი უთითებდა სწორედ იმ გარემოებაზე, რომ 28 თვის მანძილზე სამსახურიდან მოცდენის და ხელფასის მიუღებლობის მიუხედავად, მას აუნაზღაურდა მხოლოდ 3 თვის განაცდური ხელფასი, რითაც მიადგა მატერიალური ზიანი, - 25 თვის განმავლობაში ხელზე მისაღები თანამდებობრივი სარგო 20 000 ლარის ოდენობით. ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 27.03.2015წ. გადაწყვეტილებით ნ.გ-ის სარჩელი მატერიალური ზიანის ანაზღაურების ნაწილში არ დაკმაყოფილდა, ხოლო მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის ნაწილში ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა. აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გასაჩივრდა ნ.გ-ის მიერ, რომელმაც წარდგენილ სააპელაციო საჩივარში აღნიშნა, რომ საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებას ასაჩივრებს ნაწილობრივ, კერძოდ სარჩელის უარყოფის ნაწილში მატერიალური ზიანის ანაზღაურებაზე უარის თქმის გარდა, შესაბამისად, ნ.გ-ი დაეთანხმა მატერიალური ზიანის ანაზღაურებაზე უარის თქმის შესახებ გადაწყვეტილებას, რადგან ამ ნაწილში საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება აღარ გაასაჩივრა და დავა განაგრძო მხოლოდ მორალური ზიანის ანაზღაურების საკითხთან დაკავშირებით. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მართებულია ქვედა ინსტანციის სასამართლოების მოსაზრება, რომ მატერიალური ზიანის სახით განაცდური ხელფასის სრული ოდენობით ანაზღაურების მოთხოვნის საფუძვლიანობა უკვე იყო სასამართლო განხილვის საგანი, ამასთანავე, ამ მოთხოვნასთან მიმართებით მიღებული სასამართლოს აქტები კანონიერ ძალაშია შესული, რაც დამატებით გამორიცხავს მიმდინარე დავის ფარგლებში განაცდური ხელფასის სრული ოდენობით ანაზღაურების შესახებ ნ.გ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილების შესაძლებლობას. მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელე ითხოვს მატერიალური ზიანის ანაზღაურებას უკვე საკონსტიტუციო სასამართლოს 31.07.2015წ. გადაწყვეტილების განახლებული სამართლებრივი ეფექტის საფუძველზე დაყრდნობით.
რაც შეეხება კასატორის შუამდგომლობას საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის წარდინებით მიმართვასთან დაკავშირებით, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სსკ-ის მე-6 მუხლის მე-2 ნაწილი ითვალისწინებს გამოსაყენებელი ნორმის კონსტიტუციასთან წინააღმდეგობის სავარაუდოობის შემთხვევაში, დავის განმხილველი მოსამართლის მიერ კონსტიტუციური წარდგინების გაკეთების შესაძლებლობას. მართალია მხარეს შეუძლია წარდგინების შეტანის მოთხოვნით მიმართოს სასამართლოს, თუმცა აღნიშნულ საკითხზე გადაწყვეტილების მიღება საქმის განმხილველი სასამართლოს განსაკუთრებულ, დისკრეციულ უფლებამოსილებას განეკუთვნება, რომლის მიხედვით სასამართლო თავისი შეხედულებით და არა მხარის განცხადების საფუძველზე განსაზღვრავს წარდგინების გაკეთების ნორმატიული წინაპირობების კონკრეტულ შემთხვევაში არსებობას. კონსტიტუციური წარდგინებით საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვა სამოსამართლო დისკრეციის სფეროს განეკუთვნება იმ თვალსაზრისით, რომ კონსტიტუციური წარდგინების აუცილებლობამდე სასამართლო დამოუკიდებლად მიდის და არა პროცესის მონაწილეთა შუამდგომლობის დაკმაყოფილების გზით (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 10.07.2002წ. N9/189 განჩინება). ამასთანავე. კონსტიტუციური წარდგინებით მიმართვის თაობაზე შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შემთხვევაში სასამართლო თავის განჩინებაში არ არის ვალდებული ამტკიცოს გამოსაყენებელი კანონის კონსტიტუციურობა, ვინაიდან მოქმედებს კანონის კონსტიტუციურობის პრეზუმფცია, ხოლო კანონის კონსტიტუციისადმი შეუსაბამობის საკითხის დადგენა მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს შეუძლია. განსახილველ შემთხვევაში საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ არ არსებობს კონსტიტუციური წარდგინების გამოყენების პროცესუალური წინაპირობები. კასატორი კონსტიტუციის საწინააღმდეგოდ მიიჩნევს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების იურიდიული ძალის წარსულ მოვლენებზე გავრცელების დაუშვებლობას. საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, რომლის თანახმად არაკონსტიტუციურად ცნობილი სამართლებრივი აქტი ან მისი ნაწილი ძალას კარგავს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, თუ გადაწყვეტილება არ ადგენს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელ ვადას, უშუალოდ იმეორებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-5 პუნქტის დანაწესს. საქართველოს კონსტიტუციის 60.5 მუხლის თანახმად, არაკონსტიტუციურად ცნობილი აქტი ან მისი ნაწილი კარგავს ძალას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, თუ შესაბამისი გადაწყვეტილება არ ადგენს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელ ვადას. აღნიშნული ნორმა გამორიცხავს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალაში შესვლის, მისი დროში მოქმედების კონსტიტუციურობის შემოწმების შესაძლებლობას. კანონმდებლობა (საქართველოს კონსტიტუციის 60.5 მუხ., „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 25.2 მუხ.) ითვალისწინებს ნორმატიული აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვას საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოქვეყნებიდან ან სხვა, გამოქვეყნების შემდეგ, უფრო გვიანდელი პერიოდიდან (კანონმდებლობა ითვალისწინებს აგრეთვე წინმსწრები საკონსტიტუციო კონტროლის განხორციელების შესაძლებლობას, მაგ. საერთაშორისო ხელშეკრულების საკონსტიტუციო კონტროლი). რაც შეეხება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-20 მუხლს, რომლის თანახმად, ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა არ ნიშნავს ამ აქტის საფუძველზე ადრე გამოტანილი სასამართლოს განჩინებებისა და გადაწყვეტილებების გაუქმებას,- ეს ნორმა არ არის განსახილველი დავის შედეგისათვის განმსაზღვრელი, რადგან მოსარჩელე არ ითხოვს სასამართლოს კანონიერ ძალაში მყოფი გადაწყვეტილების გაუქმებას, შესაბამისად, ამ ნორმასთან მიმართებით წარდგინების გაკეთების საჭიროებაზე მითითება საფუძველს მოკლებულია. ამასთანავე, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ მოქმედი საპროცესო კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს საზედამხედველო წარმოების წესს, ანუ საქმის წარმოების განახლებასა და კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების გაუქმებას ნორმის არასწორი გამოყენების გამო. საქმის წარმოების განახლების შემთხვევების ჩამონათვალი საპროცესო კანონმდებლობაში ამომწურავია და არ დაიშვება მისი განვრცობითი განმარტება. საწინააღმდეგო მიდგომა დაარღვევს კანონიერ ძალაში მყოფი სასამართლო გადაწყვეტილებით დადგენილი შედეგის შეუქცევადობის, სამართლებრივი უსაფრთხოების, სასამართლო პროცესზე განხილული საკითხის საბოლოოდ გადაწყვეტის პრინციპს. „ის, რაც იწვევდა კონფლიქტს მხარეებს შორის, სასამართლო გადაწყვეტილების შემდეგ ითვლება დადგენილად და უდავოდ. დაუშვებელია კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების მუდმივად ეჭვქვეშ დაყენება, წინააღმდეგ შემთხვევაში საფუძველი გამოეცლებოდა სასამართლოსადმი სანდოობის ვარაუდს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 30.04.2003წ. N1/3/161 გადაწყვეტილება, საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).
კასატორი შუამდგომლობის დასაბუთებაში უთითებს აგრეთვე საკონსულტაციო დასკვნის მიღების მოთხოვნით ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსთვის მიმართვასთან დაკავშირებით. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ განსახილველი დავის სამართლებრივი შედეგისათვის განმსაზღვრელია საქართველოს კონსტიტუციის 60.5 მუხლი, რომლის თანახმად, არაკონსტიტუციურად ცნობილი აქტი ან მისი ნაწილი კარგავს ძალას საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შესაბამისი გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან, თუ შესაბამისი გადაწყვეტილება არ ადგენს აქტის ან მისი ნაწილის ძალის დაკარგვის სხვა, გვიანდელ ვადას. საქართველოს კონსტიტუცია არის უმაღლესი იერარქიის მქონე ნორმატიული აქტი. საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებას მხოლოდ მაშინ აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა შიდასახელმწიფოებრივი ნორმატიული აქტის მიმართ, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას ან კონსტიტუციურ შეთანხმებას (საქართველოს კონსტიტუცია მე-4 მუხ., მე-4, მე-5 პ.). ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა კონვენციის მე-16 დამატებითი ოქმის 1-ლი მუხლი სახელმწიფოთა უმაღლესი ინსტანციის სასამართლოებს აღჭურავს შესაძლებლობით მიმართონ ევროპულ სასამართლოს საკონსულტაციო დასკვნის გაცემის მოთხოვნით პრინციპულ საკითხებზე, რომლებიც ეხება კონვენციითა და მისი ოქმებით გათვალისწინებული უფლებებისა და თავისუფლებების განმარტებას ან გამოყენებას. განსახილველ შემთხვევაში სასამართლო დავის ცენტრალური საკითხია არა კონვენციითა და მისი ოქმებით გათვალისწინებული უფლებებისა და თავისუფლებების განმარტება, არამედ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დროში მოქმედების წესის განსაზღვრა, რაც უშუალოდ არის დადგენილი ქვეყნის უზენაესი კანონით. მე-16 ოქმი იძლევა პრეიუდიციული განმარტების მიღების შესაძლებლობას ეროვნული სასამართლოს მიერ კონკრეტული საქმის გადაწყვეტამდე. განმარტების მისაღებად მიმართვას კაზუალური ხასიათი უნდა ჰქონდეს, საკითხის დასმას არსებითი მნიშვნელობა უნდა ჰქონდეს დავის გადაწყვეტისთვის, არ დაიშვება დასკვნის მოთხოვნა, როდესაც საკითხი შედარებით ცხადია, არ საჭიროებს განსაკუთრებულ განმარტებას, საკითხი გადაწყვეტილია საქართველოს კონსტიტუციით, წარსულში ანალოგიურ საკითხზე პასუხი უკვე გაცემულია. ამასთანავე, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების იურიდიული შედეგის დროში მოქმედების კონკრეტული მოდელის შერჩევა სახელმწიფოს ექსკლუზიურ უფლებამოსილებათა რიგს განეკუთვნება. საქართველოს შემთხვევაში კანონმდებელმა აირჩია ე.წ. ex nunc მოდელი, რითაც ინდივიდუალურ უფლებასთან მიმართებით უპირატესობა მიანიჭა სამართლის განსაზღვრულობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპებს. ევროპული სასამართლოს ფუნქცია არ არის საკონსტიტუციო სასამართლოს თუ საერთო სასამართლოების ჩანაცვლება კონსტიტუციის ინტერპრეტაციის თვალსაზრისით (28.11.2006წ. გადაწყვეტილება საქმეზე „აპოსტოლი საქართველოს წინააღმდეგ“, §39). ამასთანავე, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ საკონსულტაციო დასკვნის მიღების მოთხოვნით ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსთვის მიმართვა სასამართლოს დისკრეციას შეადგენს, მისი მიხედულების სფეროში ექცევა, აღნიშნულ საკითხზე გადაწყვეტილება მიიღება სასამართლოს მიერ საქმის მასალების შესწავლის, მასში არსებული სამართლებრივი პრობლემების იდენტიფიცირების, შინაგანი რწმენის ჩამოყალიბების შედეგად და არა მხარის მოთხოვნის საფუძველზე. საკასაციო პალატა თვლის, რომ განსახილველ შემთხვევაში ასეთი საჭიროება არ იკვეთება.
საკასაციო პალატა ყურადღება ამახვილებს აგრეთვე იმ გარემოებაზე, რომ საკასაციო საჩივარში ასახული ზემოაღნიშნული შუამდგომლობები ბუნდოვანია, მათი რეალური შინაარსი დასაბუთების ნაწილის გაცნობის შემდეგაც არ იკვეთება, დასაბუთების უმეტესი ნაწილი ნორმათა ციტირებისგან შედგება და წარდგინების თუ საკონსულტაციო დასკვნის მოთხოვნის საჭიროებას რაიმე სახით ვერ ასაბუთებს. შუამდგომლობათა ბუნდოვანების გამო საკასაციო საჩივრის წარმოებაში მიღების ეტაპზე დადგენილი ხარვეზის მიუხედავად, ნ.გ-ს არ მოუხდენია ზემოაღნიშნული შუამდგომლობებისა და მათი მოტივების სათანადოდ ჩამოყალიბება.
კასატორის მოსაზრების საფუძვლიანობა დავის სამოქალაქო სასამართლო წარმოების წესით განხილვის საჭიროების შესახებ არ გამოიკვეთა აგრეთვე საქმის არსებითი განხილვის შედეგად. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ დავის განსჯადობის საკითხი არ არის დამოკიდებული მხარეთა მოსაზრებებზე, დავა განსჯადობის თაობაზე წარმოიშობა სასამართლოებს და არა სასამართლოსა და მხარეს შორის. დაუშვებელია არაგანსჯადი სასამართლოს განსჯად სასამართლოდ მიჩნევა მხარეთა მოთხოვნის საფუძველზე. ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში განსჯადობის საკითხს ენიჭება არა დისპოზიციური, არამედ იმპერატიული ხასიათი. განსახილველ შემთხვევაში სარჩელის თანახმად, ნ.გ-ს დაკავებული ჰქონდა შსს ...ის საქალაქო სამმართველოს პოლიციის ... განყოფილების უბნის ინსპექტორ-გამომძიებლის თანამდებობა. მოსარჩელე ითხოვს ადმინისტრაციული ორგანოს - საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ იმ ზიანის ანაზღაურებას, რომელიც მოჰყვა ნ.გ-ის სამსახურიდან გათავისუფლებას. ამდენად, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ მართებულად მოხდა განსახილველი საქმის ადმინისტრაციული კატეგორიისადმი მიკუთვნება, დავის ადმინისტრაციული სასამართლო წარმოების წესით განხილვა.
რაც შეეხება მხარეთა შორის სახელმწიფო ბაჟის განაწილების საკითხს, სსკ-ის 55.3 მუხლის თანახმად, თუ ორივე მხარე გათავისუფლებულია სასამართლო ხარჯების გადახდისგან, მაშინ სასამართლოს მიერ საქმის განხილვასთან დაკავშირებით გაწეულ ხარჯებს გაიღებს სახელმწიფო. მართალია მოსარჩელის მოთხოვნა ზიანის ანაზღაურებას ეხება, თუმცა არსებითად იგი ეფუძნება მოხელის უკანონოდ გათავისუფლების გამო იძულებითი მოცდენის ფაქტს, რის გამო სასკ-ის 9.1, „სახელმწიფო ბაჟის შესახებ“ კანონის 5.1 მუხლის „ა“ და „უ“ ქვეპუნქტების გათვალისწინებით, განსახილველი დავის ორივე მხარე გათავისუფლებულია სახელმწიფო ბაჟის გადახდისგან.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო პალატამ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 390-ე, 399-ე, 410-ე, 411-ე მუხლებით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

1. ნ.გ-ის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 11.11.2021წ. განჩინება 2003 წლის ნოემბრის სახელფასო დავალიანების - 33,07 ლარის ანაზღაურებაზე უარის თქმის ნაწილში და ამ ნაწილში მიღებული იქნას ახალი გადაწყვეტილება;
3. ნ.გ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
4. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ნ.გ-ის სასარგებლოდ დაეკისროს 2003 წლის ნოემბრის სახელფასო დავალიანების - 33,07 (33 ლარის და 07 თეთრის) ლარის ანაზღაურება;
5. დანარჩენ ნაწილში თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 11.11.2021წ. განჩინება დარჩეს უცვლელი;
6. მხარეები გათავისუფლებული არიან სახელმწიფო ბაჟის გადახდისგან;
7. ნ.გ-ის შუამდგომლობა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის წარდგინებით მიმართვის და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსაგან საკონსულტაციო დასკვნის მოთხოვნის შესახებ არ დაკმაყოფილდეს;
8. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე: ნ. სხირტლაძე



მოსამართლეები: ქ. ცინცაძე



გ. გოგიაშვილი