საქმე №ბს-734(კ-23) 28 სექტემბერი, 2023 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:

თავმჯდომარე მაია ვაჩაძე (მომხსენებელი)
მოსამართლეები: გოჩა აბუსერიძე
ბიძინა სტურუა

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლისა და 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 408-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, ზეპირი განხილვის გარეშე, შეამოწმა ნა. და ნ. კ-ების საკასაციო საჩივრების დასაშვებობის საფუძვლების არსებობა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 24 იანვრის განჩინების გაუქმების თაობაზე.

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

2021 წლის 27 დეკემბერს ნა. და ნ. კ-ებმა სასარჩელო განცხადებით მიმართეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას, მოპასუხეების - საქართველოს პრეზიდენტისა და საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს მიმართ.
სარჩელის თანახმად, მოსარჩელეები არიან აფხაზეთიდან იძულებით გადაადგილებული პირები - დევნილები. მოსარჩელეები ცხოვრობენ ქ. თბილისში, ...ის ქ. №12-ში მდებარე კომპაქტურად ჩასახლების ობიექტში. ზემოაღნიშნულ ობიექტში მცხოვრებ ოჯახებს სახელმწიფომ პრივატიზაციის გზით გადასცა საკუთრებაში, მართლზომიერ სარგებლობაში არსებული ფართები. მოსარჩელეებმა განცხადებით მიმართეს სსიპ დევნილთა, ეკომიგრანტთა და საარსებო წყაროებით უზრუნველყოფის სააგენტოს სხვა საცხოვრებელი ფართის კერძო საკუთრებაში გადაცემასთან დაკავშირებით, თუმცა სააგენტოს 2021 წლის 31 აგვისტოს მოწერილობიდან ირკვევა, რომ ისინი თითქოსდა დაკმაყოფილდნენ საცხოვრებელი ფართით ქ. თბილისში, ...ის ქ. №10-ში მდებარე უძრავი ქონებით (ს/კ ...), რის გამოც აღარ ჰქონდათ ფართის მოთხოვნის უფლება. 2009 წლის 1 ივლისს საქართველოს ეკონომიკის სამინისტროსა და კ. მ-ს შორის გაფორმებული ნასყიდობის ხელშეკრულებით ამ უკანასკნელს, როგორც დევნილს, საკუთრებაში გადაეცა კომპაქტური განსახლების ობიექტში დაკავებული საცხოვრებელი ფართი. აღნიშნულ ხელშეკრულებაში, მოსარჩელეები მითითებულნი არიან კ. მ-ის ოჯახის წევრებად. მოსარჩელეთა განმარტებით, ხელშეკრულების დადების მომენტისათვის მათთვის ცნობილი არ ყოფილა ხელშეკრულების თაობაზე და არც თანხმობა გაუციათ. სახელმწიფომ პრივატიზაცია უნდა აწარმოოს ნებაყოფლობითობის საფუძველზე და გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში დევნილების ჩართულობა და ინფორმირებულობა უნდა უზრუნველყოს. მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ გასაჩივრებული განკარგულება და კ. მ-სა და საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს შორის დადებული ხელშეკრულება ზღუდავს დევნილთა უფლებას, იძულებით გადაადგილებულ პირთა - დევნილთა მიმართ სახელმწიფო სტატეგიიდან გამომდინარე განსახორციელებელ ღონისძიებათა პროგრამის ფარგლებში საცხოვრებლის მიღების კუთხით.
მოსარჩელეებმა მოითხოვეს ნ. და ნა. კ-ების ნაწილში, საქართველოს პრეზიდენტის 2009 წლის 2 თებერვლის №62 განკარგულების ნაწილობრივ და ნ. და ნა. კ-ების ნაწილში ქალაქ თბილისში, ...ის ქ. №10-ში მდებარე, ბინის ნასყიდობის შესახებ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსა და კ. მ-ს შორის 2009 წლის 1 ივლისს გაფორმებული ხელშეკრულების 2.2 პუნქტის ბათილად ცნობა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 29 დეკემბრის განჩინებით მოცემულ საქმეში საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-16 მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე, მესამე პირად ჩაერთო სსიპ დევნილთა, ეკომიგრანტთა და საარსებო წყაროებით უზრუნველყოფის სააგენტო. თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 15 მარტის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 16.2 მუხლის საფუძველზე, საქმეში მესამე პირებად ჩაება კ. მ-ი (პ/ნ ...).
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილებით ნა. და ნ. კ-ას სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ სადავო ხელშეკრულების მიღებისას, მოსარჩელეები - ნა. და ნ. კ-ები კ. მ-თან ერთად ცხოვრობდნენ ერთ მისამართზე, იყვნენ ერთ სარეგისტრაციო ნომერზე რეგისტრირებულნი და ისინი წარმოადგენდნენ ერთ ოჯახს. ერთ სარეგისტრაციო ნომერზე რეგისტრაციის ფაქტი მოსარჩელე მხარის მიერ სადავო არ გამხდარა, შესაბამისად, მათთან გაფორმდა ხელშეკრულება, რომლითაც სახელმწიფომ აიღო ვალდებულება და კ. მ-ს გადასცა პირობადადებული საკუთრების უფლება უძრავ ქონებაზე, მდებარე: ქ. თბილისი, ...ა, ...ის ქ. №10, მე-2 სართული, 45 კვ.მ. 4 ოთახად. ქონების საპრივატიზებო ღირებულება განისაზღვრა სიმბოლური თანხით 1 ლარი. აღნიშნული ხელშეკრულების 2.2. პუნქტით, მყიდველი -კ. მ-ი ვალდებული იყო ნა. ნ. და ლ. კ-ები უზრუნველეყო საცხოვრებელი ფართით მისთვის გადაცემულ ქონებაში.
საქალაქო სასამართლომ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 67.1, 70-ე, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 54-ე, 170-ე მუხლებზე მითითებით განმარტა, რომ ადმინისტრაციული ხელშეკრულების ძალაში შესასვლელად მესამე პირის წერილობითი თანხმობა საჭიროა ორ შემთხვევაში: 1. ხელშეკრულება, რომელიც ზღუდავს მესამე პირის უფლებებს და 2. ხელშეკრულება, რომელიც აკისრებს მას რაიმე ვალდებულებას. საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ სადავო ხელშეკრულებით მოსარჩელე მხარეებს არ დაკისრებიათ რაიმე ვალდებულების შესრულება, შესაბამისად, მათი თანხმობა აღნიშნული ხელშეკრულების ძალაში შესვლისათვის არ მოითხოვებოდა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს ნ. და ნა. კ-ებმა, რომლებმაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვეს.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 24 იანვრის განჩინებით ნ. და ნა. კ-ების სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო პალატამ არ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს შეფასება. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ საქართველოს მთავრობის 2009 წლის 12 იანვრის №4 განკარგულებით დამტკიცებული დევნილთა მიმართ სახელმწიფო სტრატეგიიდან გამომდინარე განსახორციელებელ ღონისძიებათა პროგრამაში დეტალურად იქნა მითითებული ის სახელმწიფო ორგანოები და უწყებები და ასევე მათი საქმიანობის სფერო, რომელთა მიერაც უნდა განხორციელდეს სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული ბინების დევნილთა საკუთრებაში გადაცემა; მითითებული განკარგულების მიხედვით საპრივატიზებოდ შერჩეული კომპაქტური ჩასახლების ობიექტები, მათი რეაბილიტაციის შემდგომ, საკუთრებაში გადაეცემათ ამ ობიექტებში ფაქტობრივად მცხოვრებ დევნილებს, ხოლო მათში რეალურად მცხოვრები დევნილების დადგენას ახდენს სსიპ სამოქალაქო რეესტრის სააგენტო, დევნილთა ჩასახლებებში ჩატარებული რეგისტრაციის შედეგად; შესაბამისად, სსიპ სამოქალაქო რეესტრის სააგენტო საპრივატიზებოდ შერჩეულ დევნილთა კომპაქტური ჩასახლების ობიექტში აღწერდა ამ ობიექტში რეალურად მცხოვრებ დევნილებს, ადგენდა მათი ოჯახების შემადგენლობას და აღნიშნულ ინფორმაციას აწვდიდა ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებს, რომელიც ,,სახელმწიფო ქონების და ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულის ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ’’ საქართველოს კანონის საფუძველზე და ,,სახელმწიფო ქონების პირდაპირი მიყიდვის ფორმით პრივატიზების შესახებ’’ საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის 2007 წლის 20 სექტემბრის №1–1/1415 ბრძანებით დამტკიცებული დებულების შესაბამისად ახდენდა დევნილის ოჯახის წარმომადგენელთან ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებას.
სააპელაციო პალატამ აღნიშნა, რომ ადმინისტრაციულ ორგანოებს გასაჩივრებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მიღებისა და ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებისას ხელთ უნდა ჰქონოდათ სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოდან მიწოდებული ინფორმაცია საპრივატიზებო ობიექტში რეალურად მცხოვრები დევნილების და მათი ოჯახის შემადგენლობის შესახებ, დევნილი ოჯახის წარმომადგენელი უნდა დაედგინათ სხვა პირთა თანხმობების საფუძველზე. დევნილი ოჯახის ყველა წევრის თანხმობის შესაბამისად უნდა ყოფილიყო მიღებული გადაწყვეტილება საცხოვრებელი ბინის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ.
სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ სადავო განკარგულების მიღებამდე ადმინისტრაციული წარმოების თაობაზე ინფორმირებულები არ ყოფილან დაინტერესებული პირები, საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსა და კ. მ-ს შორის დადებული იქნა ხელშეკრულება ნა. და ნ. კ-ას ნების გაუთვალისწინებლად. მოსარჩელეებს პრაქტიკულად ჩამოერთვათ უფლება, როგორც დევნილებს, სამომავლოდ მოეთხოვათ სახელმწიფოსაგან ან ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულისგან ან სხვა პირისგან რაიმე სახის კომპენსაცია, ასევე უძრავი ქონების საკუთრებაში ან სარგებლობაში გადაცემა მათი დევნილის სტატუსიდან გამომდინარე. სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 67-ე მუხლის პირველ ნაწილზე, რომლის თანახმად, ადმინისტრაციული ხელშეკრულება, რომელიც ზღუდავს მესამე პირის უფლებებს ან აკისრებს მას რაიმე ვალდებულებას, ძალაში შეიძლება შევიდეს მხოლოდ მესამე პირის მიერ წერილობითი თანხმობის წარდგენის შემდეგ.
სააპელაციო პალატამ აღნიშნა, რომ იძულებით გადაადგილებული პირის - დევნილის ანკეტებით ნა. და ნ. კ-ას, როგორც დროებითი საცხოვრებელ ადგილად (რეგისტრაციის ადგილი), ისე ფაქტობრივ საცხოვრებელ ადგილად მითითებულია ქ. თბილისი, ...ი, ...ის ქ. №10. ანკეტის მე-13 პუნქტში მითითებულია, რომ დევნილი ცხოვრობს მის საკუთრებაში არსებულ სახლში, რომელიც სახელმწიფომ გადასცა გრძელვადიანი განსახლების პროგრამის ფარგლებში. ანკეტა ხელმოწერილია ნა. და ნ. კ-ას მიერ. სააპელაციო პალატამ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 128-ე, 129-ე, 130-ე მუხლებზე მითითებით მიიჩნია, რომ სასარჩელო მოთხოვნა იყო ხანდაზმული.
პალატამ აღნიშნა, რომ ხანდაზმულობის ვადის გასვლით ქარწყლდება სასამართლოს ან სხვა ორგანოს მეშვეობით პირის მოთხოვნის დაკმაყოფილების შესაძლებლობა, ხოლო ვალდებულ პირს ეძლევა უფლება უარი თქვას მოქმედების შესრულებაზე. ხანდაზმულობის ვადის არსებობა სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეებს აიძულებთ დროულად მიმართონ დარღვეული უფლებების აღდგენის სამართლებრივ საშუალებებს.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 24 იანვრის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ნა. და ნ. კ-ებმა, რომლებმაც გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვეს.
კასატორების მითითებით, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 23 იანვრის განჩინება იურიდიულად არ არის საკმარისად დასაბუთებული. სასამართლომ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, თუმცა არასწორად განმარტა იგი. კასატორების მოსაზრებით სააპელაციო სასამართლომ სწორად დაადგინა ფაქტობრივი გარემოებას მასზედ, რომ მათი ნების გაუთვალისწინებლად გამოიცა სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტები.
კასატორები აღნიშნავენ, რომ სახელმწიფო სტრატეგიის ფარგლებში პრივატიზაცია ნებაყოფლობითი პროცესია, რაც მოიცავს დევნილთა მიერ ნებაყოფლობით და ინფორმირებული გადაწყვეტილების მიღებას, თავისუფალ არჩევანს, მათთან დიალოგსა და მონაწილეობას გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში. კასატორები საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 54-ე, 67-ე მუხლებზე მითითებით მიიჩნევენ, რომ ვინაიდან კ. მ-სა და საქართველოს ეკონომიკისა და მდგარდი განვითარების სამინისტროს შორის დადებული ნასყიდობის ხელშეკრულებითა და პრეზიდენტის განკარგულებით ეზღუდებათ საცხოვრებლის მიღების უფლება, სავალდებულო იყო მათი წერილობითი თანხმობა. კასატორები ასევე მიუთითებენ საქართველოს მთავრობის 28.05.2009 წლის №403 განკარგულებით დამტკიცებულ „იძულებით გადაადგილებულ პირთა-დევნილთა მიმართ 2009-2012 წლებში სახელმწიფო სტრატეგიის განხორციელების სამოქმედო გეგმაზე“, რომლის თანახმად ადმინისტრაციულ ორგანოებს გასაჩივრებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მიღებისა და ნასყიდობის ხელშეკრულების გაფორმებისას ხელთ უნდა ჰქონოდათ სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოდან მიწოდებული ინფორმაცია საპრივატიზებო ობიექტში რეალურად მცხოვრები დევნილების და მათი ოჯახის შემადგენლობის შესახებ. ადმინისტრაციულ ორგანოს დევნილის ოჯახის წარმომადგენელთან ნასყიდობის ხელშეკრულების დადებისას უნდა ეხელმძღვანელა ზემოაღნიშნული ინფორმაციით. მოცემულ შემთხვევაში კი საქმის მასალებით დასტურდება, რომ ასეთი სახის ინფორმაცია არ არსებობდა.
კასატორები აღნიშნავენ, რომ სადავო განკარგულების გამოსაცემად ჩატარებული ადმინისტრაციული წარმოების დროს, სრულყოფილად არ იქნა გამოკვლეული და შესწავლილი მნიშვნელოვანი გარემოებები, რისი შესწავლაც და გათვალისწინებაც ევალებოდათ პროგრამის/პრივატიზაციის განხორციელებაში ჩართულ ადმინისტრაციულ ორგანოებს. კასატორები არ იზიარებენ სააპელაციო სასამართლოს დასკვნას მასზედ, რომ სასარჩელო მოთხოვნა ხანდაზმულია. კასატორები მიუთითებენ, რომ სადავო განკარგულებისა და ხელშეკრულების შესახებ მათთვის ინფორმაციის მიწოდების ფაქტი არ დგინდება. ამასთან, ხელშეკრულება შედგა ერთ ეგზემპლიარად, რომელიც სარეგისტრაციოდ გადაეგზავნა სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს. კასატორები საქმეში არსებული მტკიცებულებებით დადასტურებულად მიიჩნევენ, რომ ხელშეკრულება მოსარჩელეებთან არ გაგზავნილა და დაიდო მოსარჩელეების ხელმოწერის გარეშე. კ. მ-თან გაფორმებული ხელშეკრულების თაობაზე მათთვის ცნობილი გახდა სსიპ დევნილთა, ეკომიგრანტთა და საარსებო წყაროებით უზრუნველყოფის სააგენტოს 2021 წლის 31 აგვისტოს წერილით, რა მომენტიდანაც უნდა აითვალოს ხანდაზმულობის ვადა.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 10 ივლისის განჩინებით საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული ნა. და ნ. კ-ების საკასაციო საჩივარი.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლის, საკასაციო საჩივრების დასაშვებობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ ნა. და ნ. კ-ების საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მოთხოვნებს და არ ექვემდებარება დასაშვებად ცნობას, შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილი განსაზღვრავს საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის ამომწურავ საფუძვლებს, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის თანახმად, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ საკასაციო საჩივარი დაიშვება, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.
საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების საკასაციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკისაგან განსხვავების არსებობის საფუძვლით და ამასთან, არ არსებობს საკასაციო საჩივრების განხილვის შედეგად მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღების ვარაუდი. სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინება ასევე არ ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს. ამასთან, საქმის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორები ვერ ასაბუთებენ სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით. კასატორები საკასაციო საჩივარში ვერ აქარწყლებენ სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს და დასკვნებს.
საკასაციო სასამართლო იზიარებს მოცემულ საქმეზე სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს და ამ გარემოებებთან დაკავშირებით გაკეთებულ სამართლებრივ შეფასებებს და მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არსებითად სწორად გადაწყვიტა მოცემული დავა.
განსახილველ შემთხვევაში დადგენილია, რომ საქართველოს პრეზიდენტის 2009 წლის 2 თებერვლის №62 განკარგულებით ,,სახელმწიფო ქონების და ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეული ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, სახელმწიფო საკუთრებაში და ქ. თბილისის თვითმმართველი ერთეულის საკუთრებაში არსებული, ამ განკარგულების №1 და №2 დანართებით გათვალისწინებული უძრავი ქონება პირდაპირი მიყიდვის ფორმით, სიმბოლურ ფასად - 1 (ერთ) ლარად №1 და №2 დანართებში მითითებულ პირებს გადაეცათ. დასახელებული განკარგულების დანართის მიხედვით, თბილისში, ...ში, ...ში, ...ის ქ. №10-ში, (ფართობი 45 კვ.მ, სართული 2, ოთახების რაოდენობა - 4) მდებარე ბინა გადაეცათ კ. მ-ს (ოჯახის უფროსი), მ. მ-ეს, ლ., ნ. და ნა. კ-ებს. ამავე განკარგულების 2.2 პუნქტის თანახმად, ბინის საპრივატიზებო პირობად განისაზღვრა მყიდველის ვალდებულება, ნა. ნ. და ლ. კ-ები საცხოვრებელი ფართობით უზრუნველეყო.
"სახელმწიფოს ქონების და ადგილობრივი თვითმართველი ერთეულის ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ" საქართველოს კანონის, საქართველოს პრეზიდენტის 2009 წლის 2 თებერვლის №62 განკარგულებისა და "სახელმწიფო ქონების პირდაპირი მიყიდვის ფორმით პრივატიზების შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე" საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრის 2007 წლის 20 სექტემბრის №1-1/147 ბრძანების საფუძველზე, 2009 წლის 1 ივლისს საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსა და კ. მ-ს შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც კ. მ-ს საკუთრებაში გადაეცა თბილისში, ...ში, ...ის ქ. №10-ში მდებარე, მე-2 სართულზე არსებული 45 კვ.მ ბინა (ოთხ ოთახად). დასახელებული ხელშეკრულების 2.2 და 2.5 პუნქტებით კ. მ-ს მისთვის გადაცემული ქონებით ლ., ნ. და ნა. კ-ების საცხოვრებელი ფართით უზრუნველყოფის ვალდებულება დაეკისრა, ხოლო 2.4 პუნქტში აღინიშნა, რომ ხელშეკრულებით ბინით დაკმაყოფილებული პირები ხელშეკრულების გაფორმების შემდეგ აღარ იქნებოდნენ უფლებამოსილნი, დევნილის სტატუსიდან გამომდინარე სახელმწიფოსგან, ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულისაგან ან სხვა პირისგან კომპენსაცია ან უძრავი ქონების გადაცემა მოეთხოვათ, გარდა კანონით განსაზღვრული შემთხვევებისა. ზემოხსენებული ხელშეკრულების 2.3 პუნქტის შესაბამისად, „მყიდველმა“ დაადასტურა, რომ ამ ხელშეკრულების დადების მომენტისათვის „მყიდველი“ და ხელშეკრულების 2.2 პუნქტში ჩამოთვლილი პირები, მათი დევნილის სტატუსიდან გამომდინარე, არ სარგებლობდნენ ან არ ფლობდნენ სხვა რაიმე სახის საცხოვრებელ ან არასაცხოვრებელ ფართს, გარდა ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ქონებისა.
მოცემულ შემთხვევაში, მოსარჩელეებიის მიერ სადავოდაა ქცეული ნ. და ნა. კ-ას ნაწილში, სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული უძრავი ქონების პირდაპირი მიყიდვის ფორმით პრივატიზების შესახებ საქართველოს პრეზიდენტის 2009 წლის 2 თებერვლის №62 განკარგულებისა და ნა. და ნ. კ-ების ნაწილში, ქალაქ თბილისში, ...ის ქ. №10-ში მდებარე ბინის ნასყიდობის შესახებ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროსა და კ. მ-ს შორის 2009 წლის 1 ივლისს გაფორმებული ხელშეკრულების კანონიერება.
საკასაციო სასამართლოს მითითებით, სზაკ-ის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ადმინისტრაციული ხელშეკრულება არის ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საჯარო უფლებამოსილების განხორცილების მიზნით ფიზიკურ ან იურიდიულ პირთან, აგრეთვე სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოსთან დადებული სამოქალაქო-სამართლებრივი ხელშეკრულება. საკასაციო სასამართლო მიუთითებს ამავე კოდექსის 65-ე მუხლის მე-2 ნაწილზე, რომლის შესაბამისად, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციული ხელშეკრულების დადებისას გამოიყენება ამ კოდექსის ნორმები და საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებული მოთხოვნები ხელშეკრულებათა შესახებ.
საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის არარა აქტად აღიარების, ბათილად ცნობის ან ძალადაკარგულად გამოცხადების შესახებ სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში მტკიცების ტვირთი ეკისრება ადმინისტრაციულ ორგანოს, რომელმაც გამოსცა ეს აქტი. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებები, რომლებზედაც ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს.
საქმეში არსებული გარემოებების გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებას მასზედ, რომ ადმინისტრაციული წარმოების მასალებით არ დგინდება სადავო აქტების გამოცემისას ნა. და ნ. კ-ებისთვის ადმინისტრაციული წარმოების თაობაზე ინფორმაციის მიწოდება და მათი ჩართულობით ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების მიღება, რის გამოც მათ ჩამოერთვათ უფლება, როგორც დევნილებმა სახელმწიფოსგან მოითხოვონ უძრავი ქონების საკუთრებაში გადაცემა თუ კომპენსაციის მიღება.
საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს სადავო ხელშეკრულების პირველი მუხლის 1.1 ქვეპუნქტზე, რომლის თანახმად, წინამდებარე ხელშეკრულების მიზანია ,,იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა მიმართ სახელმწიფო სტრატეგიის დამტკიცების შესახებ" საქართველოს მთავრობის 2009 წლის 27 თებერვლის №47 განკარგულების შესაბამისად, იძულებით გადაადგილებულ პირთა – დევნილთა ნებაყოფლობით და ღირსეულ განსახლებასთან დაკავშირებული ღონისძიებების განხორციელება. აღსანიშნავია, რომ დევნილთა გადაწყვეტილების ნებაყოფლობითობა და თავისუფალი არჩევანი, დიალოგი დევნილ მოსახლეობასთან და მისი თანამონაწილეობა გადაწყვეტილებათა მიღებაში განისაზღვრა სახელმწიფო სტრატეგიის განხორციელების სახელმძღვანელო პრინციპებად.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო ხელშეკრულების 2.2 პუნქტით მოსარჩელეებს ისე აეკრძალათ უფლება, როგორც დევნილებმა, მოითხოვონ სახელმწიფოსგან ან ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულისგან ან სხვა პირისგან რაიმე სახის კომპენსაცია, ასევე უძრავი ქონების საკუთრებაში ან სარგებლობაში გადაცემა მათი დევნილის სტატუსიდან გამომდინარე, რომ სახელმწიფოს ხელშეკრულების გაფორმების დროს არ უცნობებია მათთვის, არ მიუწვევიათ ადმინისტრაციულ წარმოებაში და შესაბამისად, არ არსებობდა მათი არანაირი ფორმით გაცემული თანხმობა სადავო ხელშეკრულების გაფორმების თაობაზე. შესაბამისად, მითითებული ხელშეკრულების გაფორმებით მოსარჩელეების მიმართ დაირღვა სზაკ-ის 67-ე მუხლით დადგენილი იმპერატიული წესი, რომლის თანახმადაც, ადმინისტრაციული ხელშეკრულება, რომელიც ზღუდავს მესამე პირის უფლებებს ან აკისრებს მას რაიმე ვალდებულებას, ძალაში შეიძლება შევიდეს მხოლოდ მესამე პირის მიერ წერილობითი თანხმობის წარდგენის შემდეგ, რა დროსაც აუცილებელია მისი მიწვევა ადმინისტრაციულ წარმოებაში. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მართალია მოსარჩელეებს კონკრეტული ვალდებულების შესრულება არ დაკისრებიათ, თუმცა მათ შეეზღუდათ სახელმწიფოსგან საცხოვრებლით უზრუნველყოფის უფლება.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს მთავრობის 2009 წლის 12 იანვრის №4 განკარგულებით დამტკიცებულ დევნილთა მიმართ სახელმწიფო სტრატეგიიდან გამომდინარე განსახორციელებელ ღონისძიებათა პროგრამაზე, რომელშიც დეტალურად იქნა მითითებული ის სახელმწიფო ორგანოები და უწყებები, ასევე, საქმიანობის სფერო, რომელთა მიერაც სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული ბინების დევნილთა საკუთრებაში გადაცემა უნდა განხორციელებულიყო; მითითებული განკარგულების მიხედვით, საპრივატიზებოდ შერჩეული კომპაქტური
ჩასახლების ობიექტები, მათი რეაბილიტაციის შემდგომ, საკუთრებაში უნდა გადასცემოდათ ამ ობიექტებში ფაქტობრივად მცხოვრებ დევნილებს, მათში რეალურად მცხოვრები დევნილებისა და მათ ოჯახებთან დაკავშირებული მონაცემების დადგენა კი ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროსა და სსიპ სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს მიერ უნდა მომხდარიყო. უშუალოდ სახელმწიფო ქონების პრივატიზება ,,სახელმწიფო ქონების და ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულის ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ" კანონის მიხედვით ხდებოდა ლტოლვილთა და განსახლების სამინისტროს ინიცირებით, საქართველოს პრეზიდენტის მიერ გადაწყვეტილების მიღებით.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოპასუხეები წარმოადგენდნენ იმ ადმინისტრაციულ ორგანოებს, რომელთაც ევალებოდათ მოსარჩელეების ინფორმირება, ადმინისტრაციულ წარმოებაში მიწვევა, მოსაზრების მოსმენა, ხელშეკრულების გაცნობა. ამდენად, სწორედ მათ უნდა უზრუნველეყოთ მოსარჩელეებისთვის ხელშეკრულების გაცნობის დამადასტურებელი დოკუმენტის წარმოდგენა.
საკასაციო სასამართლო საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველ ნაწილზე მითითებით განმარტავს, რომ თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომელზეც ამყარებს თავის მოთხოვნას და შესაგებელს. ამავე კოდექსის 103-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად კი, მტკიცებულებებს სასამართლოს წარუდგენენ მხარეები. შეჯიბრებითობის პრინციპის შესაბამისად, მხარეებს ნების ავტონომიიდან გამომდინარე გააჩნიათ შესაძლებლობა განსაზღვრონ მტკიცების საგანი, ამავდროულად მტკიცების საგანში შემავალი ფაქტების მტკიცების ტვირთი მხარეებზეა გადანაწილებული. ადმინისტრაციულ სამართალში მოქმედი ინკვიზიციურობის პრინციპის გათვალისწინებით მხარეები, მით უფრო ადმინისტრაციული ორგანო არ თავისუფლდება მითითებული ფაქტების სათანადო მტკიცებულებებით დადასტურების ვალდებულებისაგან. საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის არარა აქტად აღიარების, ბათილად ცნობის ან ძალადაკარგულად გამოცხადების შესახებ სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში, მტკიცების ტვირთი ეკისრება ადმინისტრაციულ ორგანოს, რომელმაც გამოსცა ეს აქტი.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 128-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სხვა პირისაგან რაიმე მოქმედების შესრულების ან მოქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნის უფლებაზე ვრცელდება ხანდაზმულობა. ამავე კოდექსის 129-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სახელშეკრულებო მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა შეადგენს სამ წელს, ხოლო უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სახელშეკრულებო მოთხოვნებისა - ექვს წელს, 128-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით კი, ხანდაზმულობის საერთო ვადა შეადგენს ათ წელს. 130-ე მუხლის თანახმად, ხანდაზმულობა იწყება მოთხოვნის წარმოშობის მომენტიდან. მოთხოვნის წარმოშობის მომენტად ჩაითვლება დრო, როცა პირმა შეიტყო ან უნდა შეეტყო უფლების დარღვევის შესახებ. მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადასთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს საქმეში დაცულ იძულებით გადაადგილებული პირების - ნა. და ნ. კ-ების ანკეტებზე, რომლებითაც დასტურდება, რომ მოსარჩელეების ფაქტობრივი და დროებითი საცხოვრებელი ადგილია ქ. თბილისი, ...ის ქ. №10. ამავე ანკეტების მე-13 პუნქტში აღნიშნულია, რომ დევნილები ცხოვრობენ მათ საკუთრებაში არსებულ სახლში, რომელიც სახელმწიფომ გადასცა გრძელვადიანი განსახლების პროგრამის ფარგლებში. დევნილთა ანკეტები ხელმოწერილია თავად კასატორთა მიერ (ს.ფ 93-95). საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ განახილველი დავის გადაწყვეტისთვის უნდა შეფასდეს ხანდაზმულობის საკითხი. ხანდაზმულობა წარმოადგენს დროს, რომლის განმავლობაშიც უფლებამოსილ პირს შეუძლია საკუთარი უფლების რეალიზება მოახდინოს. ხანდაზმულობის საკითხის თავისებურება სწორად იმაშია, რომ დადგენილი ვადის გასვლის შემდგომ მოთხოვნის უფლება ქარწყლდება და მისი შესრულება დამოკიდებული ხდება მოთხოვნის ადრესატის ნება-სურვილზე. კონკრეტული უფლების ვადით შემოფარგვლა ემსახურება სამოქალაქო ურთიერთობათა სტაბილიზაციას.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ დარღვეული უფლების დასაცავად სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების დროული განხორციელება ემსახურება ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელებას. თავის მხრივ, სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების არაჯეროვანი გამოყენება, სასამართლოსთვის ვადის დარღვევით მიმართვა წარმოადგენს სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საკმარის საფუძველს, კერძოდ, მოთხოვნის უფლება აგრძელებს არსებობას, მაგრამ მისი საფუძვლიანობისა და დასაბუთებულობის დადასტურების შემთხვევაშიც კი, ვერ დაექვემდებარება იძულებით აღსრულებას და დარღვეული უფლების აღდგენა მხოლოდ დამრღვევის მიხედულებაზე იქნება დამოკიდებული. სწორედ ამიტომ, ადმინისტრაციული საქმის განმხილველი სასამართლო ვალდებულია, შეამოწმოს მითითებული ვადების მხარეთა მიერ დაცვის ფაქტი.
საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო პალატის დასკვნას მასზედ, რომ იმ პირობებში, როდესაც სააპელაციო სასამართლოში გამოიკვეთა სასარჩელო ხანდაზმულობა და მოსარჩელეებს მიეცათ შესაძლებლობა გაექარწყლებინათ მოთხოვნის ხანდაზმულად მიჩნევის საკითხი, აღნიშნული მათ ვერ დაადასტურეს. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქმეში დაცულ 2013 წლის 9 დეკემბრის დევნილთა ანკეტებზე არსებული ნა. და ნ. კ-ების ხელმოწერები ადასტურებს იმ გარემოებას, რომ მათ აღქმული/გააზრებული ჰქონდათ სახელმწიფოს მხრიდან საცხოვრებლით დაკმაყოფილებულად მიჩნევა. შესაბამისად, თუ მოსარჩელეები თვლიდნენ, რომ მათი უფლებები დაირღვა, 2013 წლის 9 დეკემბრიდან უნდა აეთვალათ სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადაც. მოსარჩელეების მიერ სარჩელი წარდგენილია 2021 წლის 27 დეკემბერს. ამდენად, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს დასკვნას მასზედ, რომ სასარჩელო მოთხოვნა ხანდაზმულია.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ საქმეს არ გააჩნია არავითარი პრინციპული მნიშვნელობა სასამართლო პრაქტიკისათვის, ხოლო საკასაციო საჩივარს _ წარმატების პერსპექტივა.
ზემოთქმულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ არსებობს საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით რეგლამენტირებული არც ერთი საფუძველი, რის გამოც საკასაციო საჩივარი არ უნდა იქნეს დაშვებული განსახილველად.


ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლით, 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. ნ. კ-ას და ნა. კ-ას საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნეს დაუშვებლად;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 24 იანვრის განჩინება;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.



თავმჯდომარე მ. ვაჩაძე



მოსამართლეები: გ. აბუსერიძე



ბ. სტურუა