გ ა დ ა წ ყ ვ ე ტ ი ლ ე ბ ა
საქართველოს სახელით

ას-154-579-06 21 ნოემბერი, 2006
ქ. თბილისი

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა პალატა
შემადგენლობა: მ. სულხანიშვილი (თავმჯდომარე),
ნ. კვანტალიანი (მომხსენებელი),
მ. ცისკაძე

დავის საგანი: ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობა.

აღწერილობითი ნაწილი:

ნ. უ-შვილმა სარჩელი აღძრა სასამართლოში ა. ჩ-შვილის, ა. ქ-ოვისა და სიღნაღის რაიონის ქ.წნორის ნოტარიუს თ.ხ-შვილის მიმართ ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობის შესახებ შემდეგ გარემოებათა გამო: ნ.უ-შვილი და ალ.ჩ-შვილი იმყოფებოდნენ ქორწინებაში, რა დროსაც შეიძინეს სიღნაღის რაიონის სოფ. ... მდებარე უძრავი ქონება _ მდინარე ივრის ნაპირზე მდებარე მეძროხეობის ფერმა. აღნიშნული ფერმის 3/5 და მწყემსების სახლის ¹3,4,5,6 ოთახები აღირიცხა ა.ჩ-შვილის, ხოლო დარჩენილი 2/5 და ¹1,2,7 ოთახები _ ნ.უ-შვილის სახელზე. მეუღლეები განქორწინდნენ, რის შემდეგ მოსარჩელემ შეიტყო, რომ თავისი კუთვნილი წილი ალ.ჩ-შვილმა მიჰყიდა ფერმაში მომუშავე მწყემსს ა. ქ-ოვს. მოსარჩელის აზრით, მოპასუხეებმა დაარღვიეს ნ.უ-შვილის‚ სკ-ის 173-ე მუხლით გათვალისწინებული წილობრივი საკუთრების უპირატესი შესყიდვის უფლება.
მოპასუხე ა.ჩ-შვილმა და ა.ქ-ოვმა სარჩელი არ ცნეს და განმარტეს, რომ იმთავითვე სადავო უძრავი ქონების ნაწილი შეიძინა ა.ქ-ოვმა, თუმცა ფორმალურად ნივთი აღირიცხა ალ.ჩ-შვილის სახელზე. ამდენად, სადავო გარიგებით ნოტარიუსთან დაფიქსირდა ძველი ნასყიდობის ხელშეკრულება. ა.ქ-ოვის მითითებით, იგი სადავო ფერმასა და სახლში 23 წლის განმავლობაში ცხოვრობდა, რის გამოც ამ ქონების უპირატესი შესყიდვის უფლება თავადაც გააჩნდა.
მოპასუხე სიღნაღის რაიონის ქ.წნორის ნოტარიუსმა თ.ხ-შვილმა სარჩელი ასევე არ ცნო იმ მოტივით, რომ სადავო სანოტარო აქტი გაფორმდა კანონიერად, კერძოდ‚ 2004წ. 16 ივლისს მას მიმართეს ა.ჩ-შვილმა და ა.ქ-ოვმა, განუმარტეს, რომ ა.ქ-ოვს, როგორც აზერბაიჯანული ეროვნების მქონეს თავიდანვე ფერმის გაფორმების საშუალება არ მიეცა, რის გამოც მოინდომეს ნასყიდობის ხელშეკრულების დადება. ა.ჩ-შვილმა განმარტა, რომ მეუღლესთან განქორწინებულია. ნ.უ-შვილი გამოძახებულ იქნა ნოტარიუსთან წილის გასხვისებაზე მისი თანხმობის მისაღებად, თუმცა მოსარჩელე არ გამოცხადდა. ა.ჩ-შვილის განმარტებით კი ნ. უ-შვილის მამამ წილის შეძენაზე უარი განუცხადა.
სიღნაღის რაიონული სასამართლოს 2004წ. 23 დეკემბრის გადაწყვეტილებით ნ. უ-შვილის სარჩელი დაკმაყოფილდა, ბათილად იქნა ცნობილი ა.ჩ-შვილსა და ა.ქ-ოვს შორის 2004წ. 16 ივლისს დადებული ნასყიდობის ხელშეკრულება.
რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება ა. ქ-ოვმა გაასაჩივრა სააპელაციო წესით.
თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005წ. 27 სექტემბრის გადაწყვეტილებით გასაჩივრებული გადაწყვეტილება გაუქმდა და ნ. უ-შვილის სარჩელი ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობის თაობაზე დაკმაყოფილდა შემდეგ გარემოებათა გამო: სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ საჯარო რეესტრის 2004წ. 25 ივნისის ამონაწერისა და საქმის მასალებში წარმოდგენილი უძრავი ქონების ნასყიდობის სანოტარო აქტის თანახმად, სიღნაღის რაიონის სოფ. ..., მდინარე იორის ნაპირზე მდებარე მეძროხეობის ფერმის 3/5 და მწყემსების საცხოვრებელი სახლის ¹3,4,5,6 ოთახები საკუთრების უფლებით ირიცხება ა.ჩ-შვილის სახელზე. ამავე ფერმის 2/5 და ¹1,2,7 ოთახები კი აღრიცხულია ნ. უ-შვილზე. 2004წ. 16 ივლისს თავისი კუთვნილი წილი ალ.ჩ-შვილმა მიჰყიდა ა.ქ-ოვს. სააპელაციო სასამართლოში საქმის განხილვისას ალ.ჩ-შვილმა დაადასტურა, რომ სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულების დადების შესახებ ნ.უ-შვილისათვის არ შეუტყობინებია. პალატამ მიიჩნია, რომ სკ-ის 173-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სადავო უძრავი ქონება წარმოადგენდა რა ნ.უ-შვილისა და ა.ჩ-შვილის წილობრივ საკუთრებას, ამავე მუხლის მეოთხე ნაწილის შესაბამისად, მოსარჩელეს ქონების უპირატესი შესყიდვის უფლება გააჩნდა. ალ.ჩ-შვილს, სკ-ის 517-ე მუხლის მოთხოვნათა დარღვევით, სადავო ნივთის შეძენის უპირატესი შესყიდვის უფლების მქონე ნ.უ-შვილისათვის არ შეუტყობინებია, რომ სადავო ქონების ა.ქ-ოვზე გასხვისებას აპირებდა, რის გამოც ამავე კოდექსის 518-ე და 54-ე მუხლების თანახმად, 2004წ. 16 ივლისის ნასყიდობის ხელშეკრულება ბათილად უნდა იქნეს ცნობილი.
სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ა. ქ-ოვმა გაასაჩივრა საკასაციო წესით, მოითხოვა მისი გაუქმება და საქმის დაბრუნება იმავე სასამართლოსათვის ხელახლა განსახილველად შემდეგი საფუძვლებით: სააპელაციო პალატამ არ გაითვალისწინა, რომ 23წ. განმავლობაში სადავო უძრავი ქონების ფლობის საფუძველზე კასატორმა, სკ-ის 169-ე მუხლის შესაბამისად, შეიძინა ფერმისა და სახლის ნაწილის უპირატესი შესყიდვის უფლება, რომელიც მან ვერ განახორციელა აზერბაიჯანული ეროვნების გამო. აღნიშნული მიზეზით, ა.ქ-ოვმა შეიძინა რა უძრავი ნივთის ნაწილი, ფორმალურად აღრიცხა იგი ალ.ჩ-შვილზე. ამდენად, სასამართლომ არასწორად განმარტა კოდექსის 517-518-ე მუხლები, ვინაიდან მათი მოქმედება კასატორის ნაცვლად, ნ.უ-შვილზე გაავრცელა და არ გამოარკვია, თუ რომელ მათგანს ჰქონდა ქონების უპირატესი შესყიდვის უკეთესი უფლება. აღნიშნულთან დაკავშირებით სასამართლომ ასევე არ გაითვალისწინა, რომ ა.ქ-ოვსა და მის ოჯახს სხვა საცხოვრებელი ადგილი არ გააჩნია. 1997 წელს, ფერმისა და სახლის ნაწილის შეძენისას, ისევე, როგორც გასაჩივრებული გადაწყვეტილებით, მხარის მიმართ დაირღვა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით გარანტირებული თანასწორობის პრინციპი. სასამართლომ დაარღვია სსკ-ის 393-ე მუხლის მეორე ნაწილი, როდესაც არ გამოიყენა სკ-ის 169-ე და 516-ე მუხლები, რომლებიც უნდა გამოეყენებინა. სამოქალაქო კანონმდებლობა უპირატესი შესყიდვის უფლების დარღვევისას გარიგების ბათილად ცნობის შესაძლებლობას არ ითვალისწინებს, არამედ, სკ-ის 982-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, წარმოშობს ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლებას. სააპელაციო სასამართლომ ასევე არ გამოიყენა სკ-ის 195-ე მუხლი, რომლის თანახმად, კასატორის მიერ საცხოვრებლად უვარგისი მწყემსების სახლის მის მიერ დაკავებული ოთახებისათვის რემონტისა და მიშენების წარმოების შედეგად, ა.ქ-ოვს ამ სახლის თანამესაკუთრის სტატუსი მიანიჭა.

სამოტივაციო ნაწილი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების იურიდიული დასაბუთების შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ ა. ქ-ოვის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს, თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005წ. 27 სექტემბრის გადაწყვეტილება გაუქმდეს და ახალი გადაწყვეტილებით ნ. უ-შვილის სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
სსკ-ის 411-ე მუხლის თანახმად, საკასაციო სასამართლო თვითონ მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე, თუ არ არსებობს ამ კოდექსის 412-ე მუხლით გათვალისწინებული გადაწყვეტილების გაუქმებისა და საქმის სააპელაციო სასამართლოში ხელახლა განსახილველად დაბრუნების საფუძვლები.
საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ მოცემულ შემთხვევაში საქმის ფაქტობრივი გარემოებები სააპელაციო სასამართლოს მიერ სწორად და სრულადაა დადგენილი, მაგრამ არასწორადაა გამოყენებული კანონი, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად ცნო შემდეგი: საჯარო რეესტრის 2004წ. 25 ივნისის ამონაწერისა და უძრავი ქონების ნასყიდობის სანოტარო აქტის თანახმად, სიღნაღის რაიონის სოფ. ..., მდინარე იორის ნაპირზე მდებარე მეძროხეობის ფერმის 3/5 და მწყემსების საცხოვრებელი სახლის ¹3,4,5,6 ოთახები საკუთრების უფლებით ირიცხება ა.ჩ-შვილის სახელზე. ამავე ფერმის 2/5 და ¹1,2,7 ოთახები კი აღრიცხულია ნ. უ-შვილზე. ალ.ჩ-შვილმა 2004წ. 16 ივლისს თავისი კუთვნილი წილი მიჰყიდა ა.ქ-ოვს.
ალ.ჩ-შვილი ადასტურებს, რომ სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულების დადების შესახებ ნ.უ-შვილისათვის არ უცნობებია, რაც სასამართლომ გასაჩივრებული გადაწყვეტილებით სკ-ის 517-ე მუხლით გათვალისწინებული უპირატესი შესყიდვის უფლების დარღვევად მიიჩნია და იმავე კოდექსის 518-ე და 54-ე მუხლების თანახმად, სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულება ბათილად ცნო.
კასატორს სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით საკასაციო პრეტენზია არ განუცხადებია.
საკასაციო პალატა თვლის, რომ მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლომ არასწორად გამოიყენა კანონი, რაც, სსკ-ის 393-ე მუხლის მეორე ნაწილის «ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, სამართლის ნორმების დარღვეულად მიჩნევისა და გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველია, კერძოდ:
სკ-ის 173-ე მუხლის მეოთხე ნაწილით, ყოველ თანამესაკუთრეს აქვს საერთო საკუთრების წილის უპირატესი შესყიდვის უფლება, ხოლო, 517-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ვალდებულმა პირმა დაუყოვნებლივ უნდა აცნობოს უპირატესი შესყიდვის უფლების მქონეს იმ ხელშეკრულების შინაარსი, რომლის დადებასაც ის აპირებს მესამე პირებთან.
აღნიშნული ნორმების ანალიზიდან გამომდინარე, უპირატესი შესყიდვის უფლება გარკვეულწილად ზღუდავს სახელშეკრულებო თავისუფლებას, თუმცა ეს შეზღუდვა ვრცელდება მხოლოდ უპირატესი შესყიდვის უფლების მქონე პირსა და ვალდებულ პირს შორის სამართლებრივ ურთიერთობებზე და, შესაბამისად, აღნიშნული უფლების დარღვევით თანასაკუთრებაში არსებული ნივთის გასხვისება მესამე პირზე ამ გარიგების ბათილობას არ იწვევს.
რაც შეეხება სკ-ის 518-ე მუხლს, ეს ნორმა აწესებს, რომ ვალდებულ პირსა და მესამე პირს შორის არსებული შეთანხმება ბათილია, თუ ამით ნასყიდობის ხელშეკრულება დამოკიდებული ხდება უპირატესი შესყიდვის უფლების გამოუყენებლობაზე, ან ვალდებულ პირს უფლება აქვს უარი თქვას ხელშეკრულებაზე, თუკი გამოყენებული იქნება უპირატესი შესყიდვის უფლება. მითითებული ნორმა ადგენს არა ვალდებულ პირსა და მესამე პირს შორის დადებული უპირატესი შესყიდვის უფლებით დატვირთული ნივთის ნასყიდობაზე ხელშეკრულების ბათილობას, არამედ ამ პირებს შორის უპირატესი შესყიდვის უფლების გამოუყენებლობაზე შეთანხმების ბათილობას. მოცემულ შემთხვევაში კასატორსა და ა. ჩ-შვილს შორის ამგვარი შეთანხმება დადგენილი არ არის და იგი არც წარმოადგენს დავის საგანს.
ამდენად, ვალდებული პირის მიერ ნივთის მოსალოდნელი გაყიდვის შესახებ შეტყობინების მოვალეობის დარღვევა არ იწვევს იმავე ნივთის ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილობას. ასეთ შემთხვევაში კანონით შესაძლებელია ვალდებული (უფლების დამრღვევი) პირისაგან ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ ა. ქ-ოვის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს, გასაჩივრებული გადაწყვეტილება უნდა გაუქმდეს და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც ნ. უ-შვილის სარჩელს, უპირატესი შესყიდვის უფლების დარღვევის საფუძვლით ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობის თაობაზე, უარი უნდა ეთქვას დაკმაყოფილებაზე.
სსკ-ის 53-ე მუხლის თანახმად, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ მოწინაარმდეგე მხარეს უნდა დაეკისროს კასატორის მიერ საქმის სასამართლოში წარმოებისათვის გაწეული სასამართლო ხარჯების _ სააპელაციო სასამართლოში გადახდილი 75 ლარის და საკასაციო სასამართლოში გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის _ 100 ლარის, სულ _ 175 ლარის გადახდა.

სარეზოლუციო ნაწილი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა სსკ-ის 411-ე მუხლით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

ა. ქ-ოვის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს.
გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005წ. 27 სექტემბრის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება.
ნ. უ-შვილის სარჩელი არ დაკმაყოფილდეს.
ნ. უ-შვილს დაეკისროს ა. ქ-ოვის სასარგებლოდ კასატორის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 175 ლარის გადახდა.
საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.