საქართველოს უზენაესი სასამართლო

გ ა დ ა წ ყ ვ ე ტ ი ლ ე ბ ა

საქართველოს სახელით


საქმე №ბს-933(2კ-22) 23 აპრილი, 2024 წელი
ქ. თბილისი


ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ბიძინა სტურუა (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მაია ვაჩაძე , გოჩა აბუსერიძე


საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორები (მოპასუხეები) – საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო, სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელე) – ჯ. ლ-ე

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 23 თებერვლის გადაწყვეტილება

დავის საგანი – ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების ბათილად ცნობა; ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალება


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

ჯ. ლ-ემ 2016 წლის 21 ნოემბერს სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას. საქმის პირველ ინსტანციაში განხილვისას, მოსარჩელემ, მოპასუხეთა წრისა და სასარჩელო მოთხოვნის დაზუსტების შემდეგ მოითხოვა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 2016 წლის 9 იანვრის №7/4289 ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტისა და საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს 2016 წლის 24 ოქტომბრის №1-1/560 ბრძანების ბათილად ცნობა, ასევე, სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოსათვის 2015 წლის 22 დეკემბრის განცხადების დაკმაყოფილების თაობაზე ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალება და მოპასუხისათვის მოსარჩელის სასარგებლოდ საპროცესო ხარჯების - სახელმწიფო ბაჟის 200 ლარის ოდენობით და ადვოკატის ჰონორარის გადახდის დაკისრება.

მოსარჩელის განმარტებით, 1998 წლიდან ფლობს ქ. მცხეთაში, ...ზე, ყოფილი ...ის მოპირდაპირედ მდებარე, სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ 290 კვ.მ მიწის ნაკვეთს, სადაც მის მიერ მოწყობილია ინფრასტრუქტურა მწვანე განაშენიანების, მიწასთან მყარად დაკავშირებული ნივთებისა თუ სხვა ინვენტარის სახით. მიუხედავად ამისა, საკუთრების უფლების აღიარების კომისიამ არ დააკმაყოფილა მოთხოვნა სადავო ტერიტორიაზე მოსარჩელისათვის საკუთრების უფლების აღიარების თაობაზე, რის გამოც წარმოეშვა დაახლოებით 11 000 ლარის ღირებულების კუთვნილი ქონების (მცენარეები, ღობე, ბეტონის კიბე, ელექტროგანათების ბოძები და ა.შ.) მიღებისა და მიწის ნაკვეთიდან გატანის უფლება. ჯ. ლ-ეის მითითებით სსიპ ქონების მართვის სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის სადავო წერილით ეცნობა, რომ უძრავი ქონება, რომელზეც არ არის გაცემული ან არ არსებობს საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტი და არ წარმოადგენს ფიზიკური და იურიდიული პირების საკუთრებას, ექვემდებარება სახელმწიფო საკუთრებად დარეგისტრირებას. ამასთან, სააგენტო უფლებამოსილია განახორციელოს სახელმწიფო საკუთრებად რეგისტრირებული ან რეგისტრაციას დაქვემდებარებული ქონების მართვასთან, განკარგვასა და სარგებლობაში გადაცემასთან დაკავშირებული შესაბამისი ღონისძიებები. მოსარჩელემ ადმინისტრაციული საჩივრით მიმართა მოპასუხე საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს, თუმცა 2016 წლის 24 ოქტომბრის №1-1/560 ბრძანებით მას უარი ეთქვა საჩივრის დაკმაყოფილებაზე.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 25 ივლისის გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. საქალაქო სასამართლომ დაადგინა, რომ 2015 წლის 31 აგვისტოს ჯ. ლ-ემ განცხადებით მიმართა ქ. მცხეთის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას. განმცხადებელმა განმარტა, რომ ქ. მცხეთაში, ყოფილი ...ის მიმდებარედ, ...ზე, ყოფილი რესტორნის - „...ის“ მიმდებარედ ფლობს 290 კვ.მ მიწის ნაკვეთს, რომელზეც 2005 წლიდან აქვს ჩატარებული სამუშაოები: მოწყობილი აქვს ასფალტის ფენა, განათების ბოძები, ტერიტორია შემოღობილია ხის ღობით, რომელსაც აქვს ერთ მეტრამდე ბეტონის ცოკოლი, დარგული აქვს მცენარეები, მოწყობილი აქვს ბეტონის კიბე. განმცხადებელმა მოითხოვა აღნიშნულ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარება და საკუთრების მოწმობის გაცემა. ქ. მცხეთის მუნიციპალიტეტის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2015 წლის 22 ოქტომბრის №4 გადაწყვეტილებით ჯ. ლ-ეს უარი ეთქვა მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე. საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ 2015 წლის 22 და 23 დეკემბერს ჯ. ლ-ემ განცხადებებით მიმართა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულ სააგენტოს და მოითხოვა მიწის ნაკვეთიდან მომხდარიყო ჯ. ლ-ეის კუთვნილი ქონების (ღირებულება დაახლოებით 11 000 ლარი) გამოთავისუფლება და მოსარჩელისათვის გადაცემა. სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 წერილით ჯ. ლ-ეის წარმომადგენელს განცხადების პასუხად ეცნობა, რომ უძრავი ქონება, რომელზეც არ არის გაცემული ან არ არსებობს საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტი და არ წარმოადგენს ფიზიკური და იურიდიული პირების საკუთრებას, ექვემდებარება სახელმწიფო საკუთრებად დარეგისტრირებას და განკარგვას, მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად. ამასთან, ადრესატს ეცნობა, რომ სააგენტოს მიერ არ არის გაცემული რაიმე სახის ნებართვა განცხადებაში მითითებულ უძრავ ქონებასთან დაკავშირებით, შესაბამისად, სააგენტო მოკლებული იყო შესაძლებლობას დაეკმაყოფილებინა განცხადებაში დასმული საკითხი. ჯ. ლ-ემ ადმინისტრაციული საჩივრით მიმართა საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს და მოითხოვა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 წერილის ბათილად ცნობა და სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოსთვის ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალება, რომლითაც ჯ. ლ-ეს გადაეცემა სადავო ფართობზე მდებარე ქონება. საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს 2016 წლის 24 ოქტომბრის №1-1/560 ბრძანებით, ჯ. ლ-ეს უარი ეთქვა 2016 წლის 24 მარტის №3754/21 ადმინისტრაციული საჩივრის დაკმაყოფილებაზე.

საქალაქო სასამართლომ მიუთითა „სახელმწიფო ქონების შესახებ“ საქართველოს კანონზე და განმარტა, რომ ეს კანონი აწესრიგებს საქართველოს სახელმწიფო ქონების მართვასთან, განკარგვასა და სარგებლობაში გადაცემასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს (მუხ. 1.1), ხოლო სახელმწიფო ქონების მართვასა და განკარგვას ამ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში ახორციელებს საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს (შემდგომ - სამინისტრო) სისტემაში შემავალი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი - სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო (მუხ. 6). სასამართლომ მიუთითა „სახელმწიფო ქონების შესახებ“ კანონის მე-2 მუხლის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებზე და განმარტა, რომ სახელმწიფო ქონება არის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მოძრავი და უძრავი ნივთები, არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე; სახელმწიფო ქონების განკარგვა ხორციელდება სახელმწიფო ქონების თვითმმართველი ერთეულის საკუთრებაში გადაცემის, პრივატიზების, მართვის უფლებით გადაცემის, რეალიზაციის, ლიზინგის ფორმით გაცემისა და განაწილების ფორმით საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. ამდენად, სასამართლომ მხარეთა ახსნა-განმარტებების და საქმეზე შეკრებილი ყველა მტკიცებულების ერთობლივი ანალიზის საფუძველზე დადგენილად მიიჩნია, რომ სადავო ტერიტორია წარმოადგენს სახელმწიფო საკუთრებას და სახელმწიფო ქონების საკუთრების უფლება ვრცელდება როგორც მიწის ნაკვეთზე, ასევე მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარ ქონებაზე (ასფალტის საფარი, ბეტონის კიბე, ბეტონის საძირკველი, ხის შემოღობვა, ელექტროგანათების ბოძები, განაშენიანება (ნაძვი, ფიჭვი, ჭერამი), როგორც მის არსებით შემადგენელ ნაწილზე და შესაბამისად, მოსარჩელის მოთხოვნა სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთიდან მისი კუთვნილი ქონების გამოთავისუფლებისა და მისთვის გადაცემის თაობაზე მოკლებული იყო სამართლებრივ საფუძველს. საქალაქო სასამართლომ დამატებით მიუთითა, რომ საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებებით უტყუარად არ დასტურდებოდა მიწის ნაკვეთზე არსებული ინფრასტრუქტურის, შესაბამისი ნებართვის საფუძველზე, მოსარჩელის მიერ განთავსება.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 25 ივლისის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა ჯ. ლ-ემ, რომელმაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 23 თებერვლის გადაწყვეტილებით, ჯ. ლ-ეის სააპელაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა; გაუქმდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 25 ივლისის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება, კერძოდ, ჯ. ლ-ეის სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, ბათილად იქნა ცნობილი საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს 2016 წლის 24 ოქტომბრის №1-1/560 ბრძანება, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად იქნა ცნობილი სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და ამავე სააგენტოს კანონმდებლობით დადგენილ ვადაში დაევალა, საქმის გარემოებათა ყოველმხრივი და სრულყოფილად გამოკვლევის შედეგად, ჯ. ლ-ეის განცხადებასთან დაკავშირებით ახალი აქტის გამოცემა.

სააპელაციო სასამართლომ გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში ყურადღება გაამახვილა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 წერილის შინაარსზე, რომლითაც ჯ. ლ-ეს 2015 წლის 23 დეკემბრისა და 2016 წლის 11 იანვრის განცხადებების პასუხად ეცნობა, რომ უძრავი ქონება, რომელზეც არ არის გაცემული ან არ არსებობს საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტი და არ წარმოადგენს ფიზიკური და იურიდიული პირების საკუთრებას, ექვემდებარება სახელმწიფო საკუთრებად დარეგისტრირებას და განკარგვას მოქმედი კანონმდებლობის
შესაბამისად. ამასთან, სააგენტოს მიერ არ არის გაცემული რაიმე სახის ნებართვა განცხადებაში მითითებულ უძრავ ქონებასთან დაკავშირებით, შესაბამისად, სააგენტო მოკლებულია შესაძლებლობას დააკმაყოფილოს განცხადებაში დასმული საკითხი. სააპელაციო პალატამ დაუსაბუთებლად მიიჩნია ზემოაღნიშნული სადავო აქტი, ვინაიდან სასამართლოს განმარტებით, მოცემულ შემთხვევაში ფიზიკური პირის მხრიდან ადმინისტრაციული ორგანოსათვის მიმართვის საფუძველი გახდა ის ფაქტობრივი და სამართლებრივი მოცემულობა, რომლის თანახმად მიმართვის მომენტისათვის მიწის ნაკვეთი წარმოადგენდა სახელმწიფო საკუთრებად რეგისტრაციას დაქვემდებარებულ უძრავ ქონებას, ხოლო ჯ. ლ-ეის მიერ მოთხოვნილი ქონება, თავად მოსარჩელის განმარტებით, მის მიერ განთავსებულ იქნა მიწის ნაკვეთის ჯერ კიდევ მისი მხრიდან მფლობელობის პერიოდში. სასამართლოს მითითებით, სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულ სააგენტოს, ჯ. ლ-ეის განცხადებული თითოეული მოთხოვნის საფუძვლიანობის შემოწმების მიზნით, სრულყოფილად და კონკრეტულად არ გამოუკვლევია მოცემულ განცხადებებში მითითებული გარემოებები, იგი შემოიფარგლა მხოლოდ ზოგადი პასუხის გაცემით. ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიამ კი ისე მიიჩნია კანონიერად აღნიშნული აქტი, რომ არ უმსჯელია და არ შეუმოწმებია მისი საფუძვლიანობა ჯ. ლ-ეის 2015 წლის 23 დეკემბრის და 2016 წლის 11 იანვრის განცხადებების თითოეულ მოთხოვნასთან მიმართებაში მოცემულ საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებების საფუძველზე.

სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ არასწორი შეფასება მისცა საქმეში წარმოდგენილ ქ. მცხეთის მუნიციპალიტეტის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2015 წლის 22 ოქტომბრის №4 გადაწყვეტილებას, რომლის თანახმად ირკვევა, რომ 2015 წლის 31 აგვისტოს ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას განცხადებით მიმართა მოქალაქე ჯ. ლ-ემ და მოითხოვა ქ. მცხეთაში მდებარე თვითნებურად დაკავებულ 290კვ.მ მიწის ფართობზე საკუთრების უფლების აღიარება. განცხადებას ერთოდა საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს 2015 წლის 2 ოქტომბრის №15/09/2034 წერილი, რომელშიც მითითებული იყო, რომ მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთი ექცევა „ქ. მცხეთის მუნიციპალიტეტის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავ ზონებში ქალაქთმშენებლობის რეგულირების განსაკუთრებული რეჟიმის ამოქმედების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 3 აგვისტოს №411 დადგენილებით განსაზღვრულ ქალაქთმშენებლობის შეზღუდვის არეალში. შესაბამისად, ქალაქ მცხეთის მუნიციპალიტეტის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიამ არ დააკმაყოფილა ჯ. ლ-ეის განცხადება.

სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ ასევე არასწორი შეფასება მისცა შპს „ს...ის“ 2015 წლის 17 აგვისტოს №4/029 ექსპერტიზის დასკვნას, რომლის თანახმად, ქ. მცხეთაში, ყოფილი ...ის მოპირდაპირედ (ს/კ ...) 290 კვ.მ მიწის ნაკვეთი შემოღობილია ხის ღობით, მოწყობილია ბეტონის ცოკოლი და ბეტონის კიბეები. მდინარე მტკვარზე გაკეთებულია ბეტონის ჯებირი. ტერიტორიაზე დაგებულია ასფალტი და მოწყობილია ელექტრო-განათების ბოძები, საავტომობილო გზის მხარეს დარგულია კვიპაროსის ხეები და სხვადასხვა ნარგავები, მოწყობილია მაგიდა და სკამები.
სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ვინაიდან სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულმა სააგენტომ 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მიღებისას არ იმსჯელა და არ შეამოწმა ჯ. ლ-ეის 2015 წლის 23 დეკემბრის და 2016 წლის 11 იანვრის განცხადებების საფუძვლიანობა თითოეულ მოთხოვნასთან მიმართებაში, მოცემულ საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებების და ასევე ახალი გარემოებების გამოკვლევისა და დადგენის საფუძველზე, ადმინისტრაციულ ორგანოს უნდა შეემოწმებინა ჯ. ლ-ეის მოთხოვნის საფუძვლიანობა როგორც სადავო მიწის ნაკვეთიდან ჯ. ლ-ეის მიერ მითითებული ქონების გამოთავისუფლების და მოსარჩელისთვის გადაცემის, ასევე ამ ქონების ღირებულების მისთვის გადაცემის ალტერნატიულ მოთხოვნასთან მიმართებაში. სააპელაციო პალატამ ასევე მოიხმო სამოქალაქო კოდექსის 164-ე მუხლის მეორე წინადადება და აღნიშნა, რომ არაკეთილსინდისიერ მფლობელსაც კი შეუძლია მოსთხოვოს მესაკუთრეს ნივთზე გაწეული ხარჯები და გაუმჯობესებანი იმ შემთხვევაში, თუ ნივთის უკან დაბრუნების მომენტისათვის უფლებამოსილი პირის გამდიდრება მოჰყვა შედეგად.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 23 თებერვლის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრომ და სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულმა სააგენტომ, რომლებმაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვეს.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 12 სექტემბრის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს და სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივრები.

კასატორის - საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს განმარტებით, არ არსებობს სამართლებრივი ნორმა, რომელიც ადმინისტრაციულ ორგანოს ავალდებულებს სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთიდან გამოაცალკავოს მიწის არსებითი შემადგენელი ნაწილი მაშინ, როცა ეს არსებითი შემადგენელი ნაწილი მის (სახელმწიფოს) საკუთრებად მიიჩნევა, ამის განსახორციელებლად გასწიოს ხარჯები და ასევე, მიწის არსებითი შემადგენელი ნაწილი (ხე, ასფალტი, განათების ბოძი) გადასცეს სხვა პირს. სასამართლოს მხრიდან სააგენტოსთვის ამგვარი ვალდებულების (ნივთების გამოთავისუფლებისა და მოსარჩელისათვის გადაცემა) დაკისრება კანონის მოთხოვნებს ეწინააღმდეგება მაშინ, როცა არ დასტურდება მოსარჩელის საკუთრების უფლება აღნიშნულ ნივთებზე. ამასთან, არ დასტურდება მოსარჩელის მიერ ამ ნივთებზე ხარჯების გაწევა. სასამართლო გადაწყვეტილების დაკმაყოფილების საფუძველი ვერ იქნება ზოგადად მოთხოვნის უფლების არსებობა. ამასთან, საკასაციო საჩივრის თანახმად, იმ პირობებში, როდესაც სასამართლო ადმინისტრაციული სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის საფუძვლად მიიჩნევს სამოქალაქო კოდექსის 164-ე მუხლის დანაწესს, სასამართლოსვე წარმოეშობოდა ვალდებულება ემსჯელა სარჩელის განსჯადობასთან დაკავშირებით. დავის ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი კატეგორიის განსაზღვრისათვის კანონმდებელმა ადმინისტრაციული სამართალწარმოებით საქმის განხილვის ძირითად კომპონენტად განსაზღვრა დავის საგანი, რომელიც წარმოშობილია იმ სამართალურთიერთობიდან, რომელიც საჯარო, ადმინისტრაციული სამართლის კანონმდებლობითაა მოწესრიგებული. თუკი განსაზღვრული სამართლებრივი ურთიერთობა გამომდინარეობს კერძო სამართლის კანონმდებლობიდან, სახეზე იქნება სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით განსახილველი საქმე. სამინისტროს მითითებით, სასამართლომ გამოიყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა, და არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, რის გამოც სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება იურიდიულად დაუსაბუთებელია.

კასატორის - სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს განმარტებით, მოცემული დავის გადაწყვეტისას არამართებულია ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლის გამოყენება, ვინაიდან მითითებული მუხლით სასამართლოსათვის მინიჭებული საპროცესო უფლებამოსილება - უარი თქვას სადავო საკითხის მოწესრიგებაზე და აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს დაავალოს იმავე საკითხზე ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა, არ წარმოადგენს უპირობო და შეუზღუდავ უფლებამოსილებას. აღნიშნული მუხლის გამოყენების კომპეტენცია სასამართლოს გააჩნია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმის გარემოებათა გამოკვლევის გარეშე, ამასთან, როცა სასამართლო წესით ვერ ხერხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება და მათი დადგენა მხოლოდ ადმინისტრაციულ ორგანოს შეუძლია მისთვის კანონით მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილებიდან გამომდინარე. მოცემულ საქმეზე კი, სააპელაციო სასამართლოს არ დაუსაბუთებია, რატომ იყო შეზღუდული, თავად გამოეკვლია და დაედგინა ფაქტობრივი გარემოებები. სააგენტოს მითითებით, ჯ. ლ-ეს არ გააჩნია სადავო ქონებაზე უფლების დამდგენი რაიმე დოკუმენტი. აღნიშნულს თავად მოსარჩელეც აფიქსირებს. მხარე მოთხოვნას აყრდნობს მხოლოდ მოწმეთა ჩვენებას, რაც საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული წესით არ წარმოადგენს სათანადო, უტყუარ მტკიცებულებას. კასატორის მითითებით, მოწინააღმდეგე მხარის მხოლოდ ზეპირსიტყვიერი განმარტებებისა და სავარაუდო მოთხოვნის (დაახლოებით 11000 ლარი) გათვალისწინებით, სათანადო მტკიცებულებათა წარმოუდგენლობის პირობებში, არ იარსებებდა სააგენტოს გასაჩივრებული აქტის კანონშეუსაბამოდ მიჩნევის საფუძველი. ამდენად, სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება დაუსაბუთებელია და სახეზეა მისი გაუქმების საფუძველი.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 26 სექტემბრის განჩინებით საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს და სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივრები მიჩნეულ იქნა დასაშვებად და საქმის განხილვა დაინიშნა მხარეთა დასწრების გარეშე.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრების საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს და სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივრები უნდა დაკმაყოფილდეს, გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 23 თებერვლის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც ჯ. ლ-ეის სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს.

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქმის მასალებით დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებზე, კერძოდ, 2015 წლის 31 აგვისტოს ჯ. ლ-ემ განცხადებით მიმართა ქ. მცხეთის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას ქ. მცხეთაში ყოფილი ...ის მიმდებარედ, ...ზე ყოფილი რესტორნის - „...ის“ მიმდებარე 290 კვ.მ მიწის ნაკვეთის საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნით. საქმეში დაცული ქ. მცხეთის მუნიციპალიტეტის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2015 წლის 22 ოქტომბრის №4 გადაწყვეტილებით, განმცხადებელს „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის ფარგლებში განემარტა თვითნებურად დაკავებული მიწის არსი, მიეთითა ადმინისტრაციული წარმოების შედეგად მოპოვებულ მასალებზე (ადგილზე დათვალიერების 2015 წლის 20 ოქტომბრის აქტი, საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს 2015 წლის 2 ოქტომბრის წერილი) და დასახელებული კანონის 51 მუხლის მე-7 პუნქტსა და „ქ. მცხეთის მუნიციპალიტეტის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავ ზონებში ქალაქთმშენებლობის რეგულირების განსაკუთრებული რეჟიმის ამოქმედების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 3 აგვისტოს №411 დადგენილებაზე მითითებით კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება ჯ. ლ-ეის მოთხოვნაზე უარის თქმის შესახებ. ამასთან, მხარეს განემარტა, რომ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 3 აგვისტოს №411 დადგენილების დანართ №1-ში მოცემულ ტერიტორიაზე აკრძალულია საკუთრების უფლების აღიარება, ასევე, სახელმწიფო და მუნიციპალიტეტის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთების განკარგვა.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტით განმარტებულია თვითნებურად დაკავებული მიწის დეფინიცია, კერძოდ, თვითნებურად დაკავებული მიწა არის ამ კანონის ამოქმედებამდე ფიზიკური პირის მიერ თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული), აგრეთვე დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი (შენობით ან მის გარეშე), რომელთა ჯამური ფართობი ბარში არ აღემატება 1.25 ჰექტარს, ხოლო „მაღალმთიანი რეგიონების განვითარების შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად განსაზღვრულ მაღალმთიან დასახლებაში − 5 ჰექტარს; კერძო სამართლის იურიდიული პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული), რომლის ფართობიც ნაკლებია საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის ფართობზე და რომელიც საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნის მომენტისთვის სახელმწიფოს მიერ განკარგული არ არის, გარდა ამ მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ დასახელებული კანონის მიღებით სახელმწიფოს სურდა, მოეხდინა მიწის ნაკვეთთა განკერძოება, რაც გამოიხატებოდა მიწის ნაკვეთის არა ნებისმიერი პირისთვის, არამედ მფლობელისთვის/მოსარგებლისთვის გადაცემაში. ამასთან, მიწის ფონდის ათვისებით არ უნდა დაზარალებულიყო სახელმწიფოს უფლებები/ინტერესები და მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებას არ უნდა გამოეწვია სახელმწიფო ობიექტის კერძო პირთათვის საკუთრებაში გადაცემა. გარდა ამისა, ნიშანდობლივია, რომ საკუთრების უფლების აღიარებისას (გარდა ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებისა) კანონმდებელი გადამწყვეტ მნიშვნელობას ანიჭებს ამავე მიწის ნაკვეთზე განმცხადებლის მიერ შენობის განთავსებას, ითვალისწინებს შენობის სახესა და მდგომარეობას ან საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთთან მომიჯნავეობას. შესაბამისად, განმცხადებელმა უნდა დაადასტუროს, რომ, ერთი მხრივ, ფლობს მიწის ნაკვეთს, ხოლო მეორე მხრივ, განთავსებული აქვს შენობა ან თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი არის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე (სუსგ საქმეზე 20.06.2022წ. №ბს-1279(კ-20)).

საყურადღებოა, რომ 2018 წლის 8 მაისის ადგილზე დათვალიერებით დადგინდა, რომ ქ. მცხეთაში, ...ზე მდებარე მიწის ნაკვეთის ნაწილი არის მოასფალტებული, ტერიტორია შემოღობილია ხის ღობით, ხის შემოღობვის ქვეშ არის ბეტონის საძირკველი და ბეტონის კიბეები, ტერიტორიაზე მოწყობილია ელექტრო-განათების ბოძები, მიწის ნაკვეთზე, ტრასის მხარეს დარგულია კვიპაროსის ხეები და ასევე სხვადასხვა მრავალწლიანი ნარგავები, შემაღლებულ ადგილზე მოწყობილია მაგიდა თავისი სკამებით.
ამასთან, საქმის მასალებით დადგენილად არის მიჩნეული, რომ ჯ. ლ-ეს საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის შესახებ ქ. მცხეთის მუნიციპალიტეტის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2015 წლის 22 ოქტომბრის №4 გადაწყვეტილება სასამართლო წესით არ გაუსაჩივრებია.

დადგენილია, რომ სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 წერილით, ჯ. ლ-ეის წარმომადგენელს განცხადების პასუხად ეცნობა, რომ უძრავი ქონება, რომელზეც არ არის გაცემული ან არ არსებობს საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტი და არ წარმოადგენს ფიზიკური და იურიდიული პირების საკუთრებას, ექვემდებარება სახელმწიფო საკუთრებად დარეგისტრირებას და განკარგვას, მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად. ამასთან, ადრესატს ეცნობა, რომ სააგენტოს მიერ არ არის გაცემული რაიმე სახის ნებართვა განცხადებაში მითითებულ უძრავ ქონებასთან დაკავშირებით და შესაბამისად, სააგენტო მოკლებული იყო შესაძლებლობას, დაეკმაყოფილებინა განცხადების ავტორის მოთხოვნა.

ასევე დადგენილია, რომ ჯ. ლ-ეის წარმომადგენელმა 2016 წლის 21 მარტს ადმინისტრაციული საჩივრით მიმართა საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს და მოითხოვა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 წერილის ბათილად ცნობა და სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოსთვის ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალება, რომლითაც ჯ. ლ-ეს გადაეცემოდა სადავო ფართზე მდებარე ქონება. საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს 2016 წლის 24 ოქტომბრის №1-1/560 ბრძანებით, ჯ. ლ-ეს უარი ეთქვა ადმინისტრაციული საჩივრის დაკმაყოფილებაზე. სადავო აქტით საჩივრის ავტორს განემარტა, რომ არ დგინდებოდა ქ. მცხეთაში, ...ზე მდებარე 290 კვ.მ მიწის ნაკვეთზე ასფალტის საფარის, ბეტონის კიბის, ბეტონის საძირკვლის, ხის შემოღობვისა და ელექტროგანათების ბოძების მოწყობისა და მრავალწლიანი ნარგავების მოსარჩელის მხრიდან განთავსება. ადმინისტრაციულმა ორგანომ განმარტა, რომ ჯ. ლ-ეის მოთხოვნა, აღნიშნული ქონების, როგორც მისი საკუთრების ობიექტის გადაცემასთან ან სადავო ქონების ღირებულების ანაზღაურებასთან დაკავშირებით, მოკლებული იყო სამართლებრივ საფუძველს.

საკასაციო პალატა მიუთითებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლზე, რომლის თანახმად, საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „აღნიშნული კონსტიტუციური დებულებით აღიარებულია საკუთრების ინსტიტუტის, როგორც დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთ საფუძვლად არსებული ღირებულების კონსტიტუციური მნიშვნელობა, რომელიც ინდივიდის პიროვნული თავისუფლებისა და ინდივიდუალური თვითრეალიზების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს კომპონენტს წარმოადგენს. საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის №1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, მესაკუთრეს შეუძლია, კანონისმიერი ან სხვაგვარი, კერძოდ, სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს ქონებით (ნივთით), არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება მეზობლების ან სხვა მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების ბოროტად გამოყენებას. ამავე კოდექსის 172-ე მუხლის პირველი ნაწილით კი განსაზღვრულია, რომ მესაკუთრეს შეუძლია, მფლობელს მოსთხოვოს ნივთის უკან დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მფლობელს ჰქონდა ამ ნივთის ფლობის უფლება. შესაბამისად, არამფლობელი მესაკუთრის მიერ უკანონო მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვის მართლზომიერებისთვის უნდა არსებობდეს შემდეგი წინაპირობები: ა) მოსარჩელე უნდა იყოს მესაკუთრე, ბ) მოპასუხე უნდა იყოს ნივთის მფლობელი და გ) მოპასუხეს არ უნდა ჰქონდეს ამ ნივთის ფლობის უფლება. მხოლოდ მას შემდეგ, რაც დადგინდება სამივე წინაპირობის არსებობა, შესაძლებელი გახდება მოპასუხის უკანონო მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვა (სუსგ №789-2023, 29.09.2023წ; №ას-1005-2013, 03.10.2023წ; №ას-1004-2023, 03.10.2023წ; №766-2023, 05.10.2023წ; №1146-2023, 11.10.2023წ; №997-2023, 25.10.2023წ.).

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს „სახელმწიფო ქონების შესახებ“ საქართველოს კანონზე, რომლის 1.1 მუხლის თანახმად, ეს კანონი აწესრიგებს საქართველოს სახელმწიფო ქონების მართვასთან, განკარგვასა და სარგებლობაში გადაცემასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს. ამავე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, სახელმწიფო ქონების მართვასა და განკარგვას ამ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში ახორციელებს საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს (შემდგომ - სამინისტრო) სისტემაში შემავალი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი - სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო (შემდგომ - ქონების სააგენტო). ამავე კანონის მე-2 მუხლის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების თანახმად, სახელმწიფო ქონება არის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მოძრავი და უძრავი ნივთები, არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე; სახელმწიფო ქონების განკარგვა ხორციელდება სახელმწიფო ქონების თვითმმართველი ერთეულის საკუთრებაში გადაცემის, პრივატიზების, მართვის უფლებით გადაცემის, რეალიზაციის, ლიზინგის ფორმით გაცემის, განაწილებისა და განადგურების ფორმით საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

დასახელებული კანონის 36-ე მუხლით განსაზღვრულია ფიზიკური პირისა და კერძო სამართლის იურიდიული პირისათვის სახელმწიფო ქონების სარგებლობაში გადაცემის წესი. ფიზიკურ პირს ან კერძო სამართლის იურიდიულ პირს სახელმწიფო ქონებას სასყიდლით, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებული სარგებლობის ფორმებით, აუქციონის საფუძველზე, ქონების მმართველის თანხმობით, გადასცემს ის სახელმწიფო ორგანო, აფხაზეთის ან აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ორგანო, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო ან საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, რომელსაც ეს ქონება სარგებლობაში აქვს გადაცემული ან ბალანსზე ერიცხება. თუ სახელმწიფო ქონება არ არის სარგებლობაში გადაცემული, მას ფიზიკურ პირს ან კერძო სამართლის იურიდიულ პირს სარგებლობაში გადასცემს ქონების მმართველი დადგენილი წესით. ამავე მუხლის 12 პუნქტის თანახმად, სახელმწიფო ქონების სასყიდლით სარგებლობაში მიმღები ფიზიკური პირი ან/და კერძო სამართლის იურიდიული პირი ვალდებულია ამ ქონებით სარგებლობის განმავლობაში ქონების სარგებლობაში გამცემისთვის დაბრუნებამდე გადაიხადოს სახელმწიფო ქონების სარგებლობაში გადაცემის საფასური და უზრუნველყოს აღნიშნული ქონების მოვლა-პატრონობა.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო აქტების (სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს 29.01.2016წ. №7/4289 ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი; საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს 24.10.2016წ. №1-1/560 ბრძანება) კანონიერებაზე მსჯელობისას სასამართლოს შეფასების საგანს წარმოადგენს ჯ. ლ-ეის მიერ სახელმწიფო ქონების ეროვნულ სააგენტოში წარდგენილი განცხადება ქმნიდა თუ არა ადმინისტრაციული ორგანოების მხრიდან მოთხოვნის დაკმაყოფილების შესაძლებლობას.

საკასაციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, ყურადღება გაამახვილოს სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში მითითებულ ნორმატიულ საფუძვლებზე, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილის შესაბამისად, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, უფლებამოსილია, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად, ბათილად ცნოს იგი და ადმინისტრაციულ ორგანოს დაავალოს, ამ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ გამოსცეს ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი. სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილით მინიჭებულ უფლებამოსილებას სასამართლო იყენებს იმ შემთხვევაში, როცა სასამართლო წესით ვერ ხერხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება. მათი დადგენა მხოლოდ ადმინისტრაციულ ორგანოს შეუძლია მისთვის კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებიდან გამომდინარე ან აღნიშნული საკითხი მის დისკრეციას განეკუთვნება.

შედეგად, სააპელაციო სასამართლომ დაასკვნა, რომ სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულ სააგენტოს 2016 წლის 29 იანვრის №7/4289 ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მიღებისას არ უმსჯელია ჯ. ლ-ეის 2015 წლის 23 დეკემბრის და 2016 წლის 11 იანვრის განცხადებების საფუძვლიანობაზე თითოეულ მოთხოვნასთან მიმართებაში. შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოცემულ საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებების და ასევე ახალი გარემოებების გამოკვლევისა და დადგენის საფუძველზე, ადმინისტრაციულმა ორგანომ უნდა შეამოწმოს ჯ. ლ-ეის მოთხოვნების საფუძვლიანობა როგორც სადავო მიწის ნაკვეთიდან ჯ. ლ-ეის მიერ მითითებული ქონების (ღირებულება დაახლ. 11 000 ლარი) გამოთავისუფლების და მოსარჩელისთვის გადაცემის, ასევე ამ ქონების ღირებულების მისთვის გადაცემის ალტერნატიულ მოთხოვნასთან მიმართებაში.

საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს სააპელაციო სასამართლოს ზემოაღნიშნულ სამართლებრივ შეფასებას და მის საწინააღმდეგოდ აღნიშნავს, რომ განსახილველ შემთხვევაში სადავო ტერიტორიაზე მოსარჩელის საკუთრება არ დასტურდება. მოსარჩელე ჯ. ლ-ემ, მისივე განმარტებით, სხვის, კერძოდ კი, სახელმწიფოს საკუთრებაში თვითნებურად მოაწყო ბეტონის ცოკოლი და კიბე, ხის ღობე, დარგო ხეები და დააგო ასფალტი ისე, რომ მიწის ნაკვეთი კანონმდებლობით გათვალისწინებული სარგებლობის რომელიმე ფორმით მისთვის გადაცემული არ ყოფილა. ამდენად, მოსარჩელემ ყოველგვარი სამართლებრივი საფუძვლისა და მესაკუთრის თანხმობის გარეშე განახორციელა რიგი მოქმედებები, რაც, ბუნებრივია, ავტომატურად არ წარმოშობს საკუთრების უფლების პერსპექტივას და ამ უფლების რეგისტრაციის საფუძველს. საყურადღებოა, რომ საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის შესახებ ქ. მცხეთის მუნიციპალიტეტის საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2015 წლის 22 ოქტომბრის №4 გადაწყვეტილება მოსარჩელე ჯ. ლ-ეს კანონით დადგენილი წესით სადავოდ არ გაუხდია.

საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ ადმინისტრაციული კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს სადავო საკითხის მარეგულირებელ საკანონმდებლო დანაწესს, რომლითაც მოსარჩელის მოთხოვნა ნივთების დაბრუნებისა თუ ქონების ღირებულების მისთვის გადაცემის თაობაზე დაკმაყოფილდებოდა. ამასთან, საკასაციო სასამართლო დამატებით მიუთითებს, რომ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებებიდან და ასევე, საქმეზე წარმოდგენილი მტკიცებულებებიდან გამომდინარე, უტყუარად არ დასტურდება ქ. მცხეთაში, ...ზე, ყოფილი ...ის მოპირდაპირედ მდებარე, სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ 290 კვ.მ მიწის ნაკვეთზე (№... და №... საკადასტრო კოდების მიმდებარედ არსებული მიწის ნაკვეთი) არსებული ინფრასტრუქტურის(ნარგავების) მოსარჩელის მიერ განთავსება. აღსანიშნავია, რომ სააპელაციო სასამართლოს არ გაუთვალისწინებია დასახელებული გარემოებები, რაც სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველს ქმნის.

ამასთან, საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს ქვედა ინსტანციის სასამართლოს მიერ მოცემული დავის გადაწყვეტისას საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლის გამოყენების მართებულობას და მიუთითებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2018 წლის 5 აპრილის №ბს-990-986(2კ-17) განჩინებაზე, სადაც საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ „საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, იგი უფლებამოსილია, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად, ბათილად ცნოს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და დაავალოს ადმინისტრაციულ ორგანოს, ამ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ, გამოსცეს ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი. მითითებული ნორმით სასამართლოსათვის მინიჭებული საპროცესო უფლებამოსილება - უარი თქვას სადავო საკითხის მოწესრიგებაზე და აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს დაავალოს იმავე საკითხზე ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა, არ წარმოადგენს უპირობო და შეუზღუდავ უფლებამოსილებას. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 96-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულებას წარმოადგენს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებათა გამოკვლევა და სწორედ საქმის გარემოებათა შეფასებისა და ურთიერთშეჯერების საფუძველზე უნდა მიიღოს ადმინისტრაციულმა ორგანომ გადაწყვეტილება. ზემოაღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანომ არ გამოიკვლია საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებები და ისე გამოსცა ადმინისტრაციული აქტი, იგი უფლებამოსილია სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნოს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და დაავალოს შესაბამის ადმინისტრაციულ ორგანოს გამოსცეს ახალი აქტი. ამდენად, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლის გამოყენების კომპეტენცია სასამართლოს გააჩნია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმის გარემოებათა გამოკვლევის გარეშე. ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლით მინიჭებულ უფლებამოსილებას სასამართლო იყენებს იმ შემთხვევაში, როცა სასამართლო წესით ვერ ხერხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა და შეფასება. მათი დადგენა მხოლოდ ადმინისტრაციულ ორგანოს შეუძლია მისთვის კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებიდან გამომდინარე ან აღნიშნული მის დისკრეციულ უფლებამოსილებას განეკუთვნება. შესაბამისად, შეუძლებელი ხდება სასამართლოს მიერ სადავო ადმინისტრაციული აქტის მატერიალური კანონიერების შეფასება.

ამდენად, საკასაციო პალატა იზიარებს კასატორთა მოსაზრებებს და მიიჩნევს, რომ ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოსა თუ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს მხრიდან გამოკვლეულ იქნა საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოებები. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტების გამოცემის პროცესში არ დარღვეულა კანონმდებლობის მოთხოვნები. მოპასუხე სააგენტომ მართებულად განუმარტა მოსარჩელეს, რომ სააგენტოს მიერ არ იყო გაცემული რაიმე სახის ნებართვა განცხადებაში მითითებულ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ უძრავ ქონებასთან დაკავშირებით, საქმის მასალებით კი უტყუარად არ დასტურდება მიწის ნაკვეთზე (№... და №... საკადასტრო კოდების მიმდებარედ არსებული მიწის ნაკვეთი) არსებული ინფრასტრუქტურის(ნარგავების) მოსარჩელის მხრიდან განთავსება, რის გამოც, სააგენტო მოკლებული იყო შესაძლებლობას, დაეკმაყოფილებინა განცხადებაში დასმული საკითხი, ხოლო ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრომ მართებულად არ დააკმაყოფილა ადმინისტრაციული საჩივარი.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს და სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივრები უნდა დაკმაყოფილდეს, გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 23 თებერვლის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც ჯ. ლ-ეის სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:
საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლით,

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:
1. საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს და სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივრები დაკმაყოფილდეს;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 23 თებერვლის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება;
3. ჯ. ლ-ეის სარჩელი არ დაკმაყოფილდეს;
4. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.

მოსამართლეები: ბ. სტურუა



მ. ვაჩაძე



გ. აბუსერიძე