საქართველოს უზენაესი სასამართლო

განჩინება
საქართველოს სახელით

ას-237-498-08 3 ოქტომბერი, 2008 წელი
ქ.თბილისი

სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების
საქმეთა პალატა

შემადგენლობა:

მიხეილ გოგიშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
ლალი ლაზარაშვილი, მაია სულხანიშვილი

საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი განხილვის გარეშე

კასატორი _ შპს „რ-ი“ (მოპასუხე, მოსარჩელე შეგებებულ სარჩელში)

წარმომადგენელი - ა. მ-აძე

მოწინააღმდეგე მხარე - შპს „ .. ..“ (მოსარჩელე, მოპასუხე შეგებებულ სარჩელში)

წარმომადგენელი – ზ. ე-აია, ლ. ქ-შვილი

გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2007 წლის 4 დეკემბრის განჩინება

კასატორის მოთხოვნა - გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღება

დავის საგანი _ თანხის დაკისრება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

2005 წლის 2 თებერვალს შპს „.. ..მ“ რუსთავის საქალაქო სასამართლოს სასარჩელო განცხადებით მიმართა და შპს “რუ-სათვის” 113 463, 64 ლარის დაკისრება მოითხოვა. მოსარჩელემ განმარტა, რომ შპს „.. ..“ შექმნილი იყო სს „ელ-ისა“ და შპს „ე... 2000-ის“ შერწყმის შედეგად და აღნიშნული ორი საწარმოს სამართალმემკვიდრეს წარმოადგენდა. 1998 წლის 1 ნოემბერს სს „ელ-სა“ და სს „რუ-ს“ შორის პირდაპირი მომხმარებლისთვის სემეკის მიერ დადგენილი ტარიფით ელექტროენერგიისა და სიმძლავრის გაცემის შესახებ ხელშეკრულება გაფორმდა. აღნიშნული ხელშეკრულებით სს „ელ-ს“ სს „რუ-სთვის“ ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურება უნდა გაეწია. სს „რუ-ს“ უნდა გადაეხადა ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურების საფასური, ამასთან, 25%-ის გადახდა ყოველი თვის 20 რიცხვამდე უნდა მომხდარიყო. სრული ანგარიშსწორების ვადად სს „ელ-ის“ მიერ მომხმარებლისთვის საანგარიშსწორებო ანგარიშფაქტურის წარდგენის დღიდან ხუთი საბანკო დღე განისაზღვრა. ხელშეკრულებით, ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურების საფასურის გადახდის ვადების დარღვევისათვის, გათვალისწინებული იყო პირგასამტეხლო გადაუხდელი თანხის 0,2%-ის ოდენობით ყოველ ვადაგადაცილებულ დღეზე. ხელშეკრულება ძალაში 1998 წლის 1 ნოემბრიდან შევიდა და მისი შეწყვეტის ვადა გათვალისწინებული არ ყოფილა.
2002 წლის 27 მარტს სს „ელ-ას“ და შპს „რუ-ს“ შორის ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურების შესახებ პირდაპირი ხელშეკრულება გაფორმდა, რომლის თანახმადაც სს „ელ-ას“ შპს „რუ-ისათვის“ სემეკის მიერ დადგენილი ტარიფით ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურება უნდა გაეწია. სახელშეკრულებო პერიოდი გადაცემის მომსახურების დაწყებიდან 2003 წლის 31 დეკემბრამდე დროის მონაკვეთს მოიცავდა. შპს „რუ“ ვალდებული იყო სს „ელ-ისათვის“ გადაეხადა საანგარიშო პერიოდის განმავლობაში მიღებული ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურების საფასური საგადასახადო ანგარიშფაქტურის მიღებიდან ხუთი დღის განმავლობაში. ანგარიშსწორების ფორმად პირდაპირი გადახდა განისაზღვრა. მომსახურების ღირებულების გადახდის სახელშეკრულებო ვადების დარღვევის შემთხვევაში, ყოველი ვადაგადაცილებული დღისათვის გათვალისწინებული იყო დამატებითი საურავი გადასახდელი თანხის 0,2%-ის ოდენობით. ხელშეკრულება ვალდებულების სამართალმემკვიდრეობით გადასვლასაც ითვალისწინებდა.
2003 წლის 10 თებერვალს მხარეებს შორის ურთიერთანგარიშსწორების ბუღალტრული შედარების აქტი გაფორმდა, რომელსაც სს „რუ-ის“ დირექტორი შ. მ-ი და მთავარი ბუღალტერი მ. ნატროშვილი აწერდნენ ხელს. აღნიშნული აქტის მიხედვით, 2002 წლის 1 ნოემბრის მდგომარეობით, სს „.. ..-ის“ წინაშე მოპასუხის დავალიანებამ 72 908 ლარი შეადგინა. შემდგომ პერიოდში დავალიანება კიდევ უფრო გაიზარდა და 2004 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით 113 463,64 ლარი შეადგინა, საიდანაც 29 424.29 ლარი ძირითადი დავალიანება იყო, ხოლო 84 019,35 ლარი - დარიცხული საურავი.
შპს “რუ-ის” დირექტორმა შოთა მ-მა რუსთავის სასამართლოს შეგებებული სარჩელით მიმართა და აღნიშნა, რომ შპს “რუ” სს “რუ-ის” უფლებამონაცვლეს არ წარმოადგენდა და, შესაბამისად, ამ საზოგადოების დავალიანებაზე პასუხს არ აგებდა. შპს „.. ..მ“ 2002 წლის 17 მარტის ხელშეკრულების პირობა დაარღვია, რომლის თანახმადაც მხარეებს დავის გადასაჭრელად სემეკისათვის უნდა მიემართათ, გარდა ამისა, აღნიშნულმა საზოგადოებამ მიწოდებული ელექტროენერგიის საფასური სემეკის მიერ დადგენილი ტარიფის შესაბამისად არ გამოიანგარიშა, რასაც ადასტურებდა შპს “ა-ის” მიერ განხორციელებული შემოწმება, კერძოდ, შპს „.. ..“ შპს “რუ-ს” აწვდიდა როგორც 6-10 კვტ. ელექტროენერგიას, ისე 110 კილოვატს და მათ მიმართ სემეკის მიერ სხადასხვა ტარიფი იყო გათვალისწინებული. შპს „.. ..მ“ ანგარიშფაქტურა რამდენჯერმე არასწორად გამოწერა, რის გამოც შპს “რუ-ს” ზედმეტი თანხები დაერიცხა. მოსარჩელის განმარტებით, შპს “.. ..ის” მიმართ 2002 წლის 27 მარტის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე დავალიანება 2 520, 50 ლარს შეადგენდა. შპს “რუ-ის” დირექტორმა შ. მ-მა შპს „.. ..ის მიერ შპს „რუ-თან“ ანგარიშსწორებისას გაზრდილი ტარიფის გამოყენების ფაქტის დადგენა, შპს „.. ..ის“ მომსახურების კანონმდებლობით დადგენილი ტარიფით დაანგარიშება და ზედმეტად დარიცხული თანხის – 46 287,64 ლარის ოდენობით ფულადი მოთხოვნის შემცირება, აგრეთვე, შპს „რუ-ის“ მიერ მიღებული მომსახურების საზღაურად 220 602,22 ლარის გადახდილად მიჩნევა მოითხოვა.
რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილებით შპს „.. ..ის“ სარჩელი დაკმაყოფილდა, შპს „რუ-ს“ შპს „.. ..ის“ სასარგებლოდ 113 463,64 ლარის, მათ შორის, ძირითადი დავალიანების, 29 424,29 ლარისა და დარიცხული საურავის 84 039,35 ლარის, აგრეთვე, მოსარჩელის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის, 2 836 ლარის, გადახდა დაეკისრა; შპს „რუ-ის“ შეგებებული სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა; აღიარებულ იქნა, რომ შპს „რუ-ს“ შპს „.. ..ისთვის“ გადახდილი აქვს 220 600,22 ლარი.
პირველი ინსტანციის სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები:
შპს „.. ..“ სს „ელ-ისა“ და შპს „ელექტროდისპეჩერიზაცია-2000-ის“ სამართალმემკვიდრეა, შექმნილი ამ ორი საწარმოს შერწყმის შედეგად;
1998 წლის 1 ნოემბერს სს „ელ-სა“ და სს „რუ-ს“ შორის სემეკის მიერ დადგენილი ტარიფით „ელ-ის“ მიერ პირდაპირი მომხმარებლისათვის ელექტროენერგიისა და სიმძლავრის გადაცემის მომსახურების გაწევის შესახებ ხელშეკრულება გაფორმდა. აღნიშნული ხელშეკრულება 1998 წლის 1 ნოემბერს შევიდა ძალაში და მისი შეწყვეტის ვადა გათვალისწინებული არ ყოფილა. ხელშეკრულებით სს „ელ-ას“ სს „რუ-ისთვის“ ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურება უნდა გაეწია, რის სანაცვლოდ ამ უკანასკნელს უნდა გადაეხადა ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურების საფასური. ავანსის სახით 25%-ის გადახდა ყოველი თვის 20 რიცხვამდე უნდა განხორციელებულიყო. სრული ანგარიშსწორების ვადად „ელ-ის“ მიერ საანგარიშსწორებო ანგარიშფაქტურის წარდგენიდან 5 საბანკო დღე განისაზღვრა. ელექტროენერგიის გადაცემის მომსახურების საფასურის გადახდის ვადების დარღვევისთვის სს „რუ-ი“ პასუხისმგებელი იყო სს “ელ-ის” სასარგებლოდ პირგასამტეხლოს გადახდაზე გადაუხდელი თანხის 0,2%-ის ოდენობით ყოველ ვადაგადაცილებულ დღეზე;
2002 წლის 27 მარტს სს „ელ-ას“ და შპს „რუ-ს“ შორის დაიდო ხელშეკრულება, რომლის თანახმადაც შპს „.. ..ს“ შპს „რუ-სათვის“ ელექტროენერგიის მიწოდების მომსახურება უნდა გაეწია. მიმღები ვალდებული იყო, შპს „.. ..ისათვის“ საანგარიშო პერიოდში მიღებული ელექტრომომსახურების საფასური სემეკის მიერ დადგენილი ტარიფის შესაბამისად გადაეხადა. სახელშეკრულებო პერიოდმა მოიცვა დროის მონაკვეთი გადაცემის მომსახურების დაწყებიდან 2003 წლის 31 დეკემბრამდე. ანგარიშსწორების ფორმად პირდაპირი გადახდა იქნა არჩეული. მომსახურების ღირებულების გადახდის სახელშეკრულებო ვადების დარღვევის შემთხვევაში, ყოველი ვადაგადაცილებული დღისთვის გათვალისწინებული იყო დამატებითი საურავის დარიცხვა 0,2%-ის ოდენობით;
2003 წლის 10 თებერვალს მხარეებს შორის ურთიერთანგარიშსწორების ბუღალტრული შედარების აქტი გაფორმდა, რომელსაც საზოგადოების წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების მქონე პირები აწერდნენ ხელს. აღნიშნული აქტის მიხედვით, შპს „რუ“ აღიარებდა შპს „.. ..ის“ მიმართ 37 373,06 ლარის დავალიანების არსებობას;
შპს “რუ” 2000 წლის 16 აგვისტოდან განაწილების ლიცენზიანტი და 6-10 კვ. განაწილების ქსელის მფლობელი იყო;
2000 წლის 1 მარტს შპს “რუ-სა” და სს “ქ-ს” შორის იჯარის ხელშეკრულება გაფორმდა, რომლის თანახმადაც შპს “რუ-ს” კონტრაჰენტის ქონება, მათ შორის, 110-კილოვატიანი ქვესადგური “ბოჭკო 1” იჯარით გადაეცა. 2003 წლის 1 ივლისს მხარეებს შორის დაიდო მეორე საიჯარო ხელშეკრულება იმავე პირობებით. ხელშეკრულების მოქმედების ვადად 4 თვე განისაზღვრა.
სასამართლომ მიიჩნია, რომ მხარეებს შორის 2003 წლის 10 თებერვალს შედგენილი ბუღალტრული ანგარიშსწორების აქტი წარმოადგენდა ვალის აღიარების ხელშეკრულებას, რომლის ძალითაც შპს “რუ-მა” აღიარა სს “რუ-ის” ვალდებულება, რომელიც 1998 წლის ხელშეკრულებიდან გამომდინარეობდა.
რაც შეეხება 2000 წლის 27 მარტის ხელშეკრულებას, აღნიშნულთან დაკავშირებით, სასამართლომ არ გაიზიარა შპს “რუ-ის” წარმომადგენელთა მტკიცება, რომ მათ შპს “.. ..” 110 კვტ. ელექტროენერგიას აწვდიდა, რომელსაც ისინი სს “ქ-საგან” იჯარით აღებული ქვესადგურის მეშვეობით იღებდნენ და დადგენილად მიიჩნია, რომ შპს „რუ-ს“ მიეწოდებოდა 6-10 კვტ. ელექტროენერგია. სასამართლომ ასევე აღნიშნა, რომ შპს “.. ..მ” შეასრულა ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულება, ყოველი შესრულება კი გულისხმობს ვალდებულების არსებობასაც.
ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ ჩათვალა, რომ შპს “რუ-ს” არ შეუსრულებია ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულება და სრულად არ გადაუხდია მიღებული ელექტროენერგიის საფასური.
რაც შეეხება შპს “რუ-ის” შეგებებულ სარჩელს, მის ნაწილობრივ დაკმაყოფილებას სასამართლომ საფუძვლად დაუდო შპს „.. ..ის“ აღიარება იმის თაობაზე, რომ შპს „რუ-ს“ შპს „ .. ..-სათვის“ მიღებული ელექტროენერგიის სანაცვლოდ 220 600 ლარი აქვს გადახდილი.
აღნიშნული გადაწყვეტილება შპს „რუ-ის“ დირექტორმა შოთა მ-მა სააპელაციო წესით გაასაჩივრა და მისი გაუქმება მოითხოვა. აპელანტმა აღნიშნა, რომ გასაჩივრებული გადაწყვეტილება იყო უკანონო და დაუსაბუთებელი, გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი შეიცავდა ურთიერთგამომრიცხავ დებულებებს, გარდა ამისა, პირველი ინსტანციის სასამართლომ არასწორად მიიჩნია 2003 წლის 10 თებერვლის ანგარიშწორების ბუღალტრული ურთიერთშედარების აქტი ვალის აღიარების ხელშეკრულებად.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2007 წლის 12 ივნისის განჩინებით, საქმეში შპს “რუ-ის” ნაცვლად მისი უფლებამონაცვლე – შპს “რ-ი” ჩაერთო.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2007 წლის 4 დეკემბრის განჩინებით, შპს „რუ-ის“ უფლებამონაცვლე შპს “რ-ის” დირექტორ შოთა მ-ის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილება უცვლელად დარჩა. სააპელაციო სასამართლო სრულად დაეთანხმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასებებსა და დასკვნებს საქმის ფაქტობრივ-სამართლებრივ საკითხებთან დაკავშირებით.
სააპელაციო სასამართლოს აღნიშნული განჩინება შპს „რ-ის“ წარმომადგენელმა შოთა მ-მა საკასაციო წესით გაასაჩივრა, მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით შპს „რ-ის“ შეგებებული სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.
თავისი მოთხვნის დასასაბუთებლად კასატორმა შემდეგ ფაქტობრივ-სამართლებრივ წანამძღვრებზე მიუთითა:
საქმის განმხილველმა სასამართლომ არ გაითვალისწინა, რომ თანხა, რომელსაც შპს „.. ..“ შპს „რ-გან“ მოითხოვს, შედგება იმ დავალიანებისაგან, რაც წარმოიშვა შპს „.. ..სა“ და სს „რუ-ს“ შორის 1998 წლის 1 ნოემბერს გაფორმებული ხელშეკრულების საფუძველზე, რასთანაც შპს „რ-ს“ არანაირი შეხება არ აქვს, ასევე შპს „.. ..ის“ მიერ არასწორად გამოყენებული ტარიფის შედეგად ხელოვნურად გაზრდილი დავალიანებისაგან;
1998 წლის 1 ნოემბერს და 2002 წლის 27 მარტს გაფორმებული ხელშეკრულებები აბსოლუტურად დამოუკიდებელი გარიგებებია. პირველი გაფორმებულია სს „რუ-თან“, ხოლო მეორე შპს „რუ-თან“. საქმეში არსებული სს „რუ-ის“ გაკოტრების მმართველის 2007 წლის 7 ივნისის წერილით დადასტურებულია, რომ რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 2004 წლის 11 თებერვლის განჩინებით სს „რუ-ის“ მიმართ გახსნილი გაკოტრების საქმის წარმოება დღემდე მიმდინარეობს. ზემოაღნიშნული ცხადყოფს, რომ შპს „რ-ი“ და სს „რუ-ი“ სხვადასხვა სუბიექტებია;
2003 წლის 10 თებერვლის ბუღალტრული შედარების აქტის ერთ-ერთ მონაწილედ შპს „რუ-ის“ მიჩნევა შეუძლებელია, რადგანაც შპს „რუ“ შეიქმნა 2000 წლის 24 ივლისს, ამდენად, ბუღალტრული შედარების მხარე იგი ვერ იქნებოდა. არც ერთი ინსტანციის სასამართლომ არ გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის 52-ე მუხლი, რომლის თანახმად ნება უნდა დადგინდეს გონივრული განსჯის შედეგად და არა მარტოოდენ გამოთქმის სიტყვასიტყვითი არსიდან. დასახელებული მუხლის გამოყენების შემთხვევაში ცხადი გახდებოდა, რომ ბუღალტრული შედარების აქტში არ შეიძლება იგულისხმებოდეს შპს „რუ“, რადგან მის მიერ ბუღალტრული შედარების განხორციელება იმ პერიოდისთვის, როცა ჯერ კიდევ დაარსებულიც არ იყო, შეუძლებელია, ამასთან, აქტი არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს ვალის აღიარებად, რადგან მასში გაკეთებულია შენიშვნები, გარდა ამისა, სასამართლომ არასწორად განმარტა სამოქალაქო კოდექსის 341-ე მუხლი, რომელიც გულისხმობს არა სხვა პირის ნაცვლად თანხის გადახდას, არამედ რეალურად არსებული ვალდებულებითი ურთიერთობის აღიარებას;
სასამართლომ არასწორად გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის 361-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომლის თანახმადაც ყოველი შესრულება გულისხმობს ვალდებულების არსებობას: თუ შპს „რუ“ თანხას იხდიდა 2002 წლის 27 მარტის ხელშეკრულების საფუძველზე, ეს არ გულისხმობს, რომ მას 1998 წლის 1 ნოემბერს დადებული ხელშეკრულებიდან გამომდინარე დავალიანებაც გააჩნია;
შპს „.. ..ის“ მიერ მოთხოვნილი თანხის სხვა ნაწილი გამომდინარეობს სემეკ-ის მიერ დადგენილი ტარიფის არასწორად გამოყენებიდან, კერძოდ, შპს „.. ..ის“ მიერ 2002 წლის განმავლობაში იწერებოდა ანგარიშფაქტურები ცალკეული ძაბვის მიხედვით სემეკ-ის მიერ დადგენილი ტარიფის შესაბამისად, ანუ 110 კილოვატზე მიღებული ელექტროენერგიისთვის ამ ძაბვისათვის გათვალისწინებული ტარიფით, ხოლო 6-10 კილოვატზე კონკრეტულად ამ ძაბვისათვის დადგენილი ტარიფის გათვალისწინებით. 2003 წლის დასაწყისიდან შპს „.. ..მ“ უსაფუძვლოდ დაიწყო 6-10 კილოვატისათვის გათვალისწინებული ტარიფის გავრცელება 110 კვტ. ელექტროენერგიაზეც, გარდა ამისა, შპს „.. ..მ“ 6-10 კილოვატისათვის გათვალისწინებული ტარიფი 2002 წლის განმავლობაში მიწოდებულ ელექტროენერგიაზეც გაავრცელა, თუმცა მანამდე გამოწერილ ანგარიშფაქტურებში სხვადასხვა ძაბვისთვის გათვალისწინებულ ტარიფებს ცალ-ცალკე ობიექტურად აღნიშნავდა. შპს „.. ..მ“ შპს „რუსთავშენი 2000-ს“ საურავი იმის გამო დაარიცხა, რომ ეს უკანასკნელი 110 კვტ. ძაბვის ელექტროენერგიის მიღებისას მომსახურების საფასურს 6-10 კვტ. ძაბვისათვის გათვალისწინებული ტარიფით იხდიდა. საქმეში არსებული მიღება-ჩაბარების აქტებით აღიარებულია, რომ შპს „რუ“ ელექტროენერგიის მნიშვნელოვან ნაწილს 110 კვტ. ძაბვით ღებულობდა, მაგრამ, ამის მიუხედავად, შპს „.. ..“ თანხის გადახდას 6-10 კვტ. ძაბვისთვის დადგენილი ტარიფით მოითხოვდა;
ის გარემოება, რომ შპს „.. ..“ შპს „რუ-თან“ მიმართებით ტარიფს არასწორად იყენებს, დასტურდება საქმეში არსებული დოკუმენტებიდან, რომლებიც არც ერთი ინსტანციის სასამართლომ არ შეაფასა, ამასთან სასამართლომ არ გამოიყენა სემეკის 2001 წლის 14 ნოემბრის ¹12, 2002 წლის 15 ოქტომბრის ¹12, 2003 წლის 11 თებერვლის ¹1 დადგენილება და 2003 წლის 15 აგვისტოს ¹14 დადგენილებები.
შპს “.. ..ის” წარმომადგენლებმა საკასაციო საჩივარზე წერილობითი პასუხი წარმოადგინეს და აღნიშნეს, რომ შპს “რ-ის” საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს. მოწინააღმდეგე მხარის მოსაზრებით, ორივე ინსტანციის სასამართლომ სწორად დაადგინა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები. კასატორის მოსაზრება იმის შესახებ, რომ იგი არ წარმოადგენს სს “რუ-ის” უფლებამონაცვლეს, სიმართლეს არ შეეფერება, რადგანაც, შპს “რუ-ის” მიერ განაწილების ლიცენზიის მოპოვების შემდეგ, სს “რუ-ს” ლიცენზია შეუწყდა, გარდა ამისა, აღნიშნული ორი საწარმო ერთსა და იმავე მისამართზე მდებარეობს და რეალურად, ერთ ობიექტს წარმოადგენს. მხარემ ასევე აღნიშნა, რომ სასამართლომ სწორად მიიჩნია 2003 წლის 10 თებერვლის ურთიერთანგარიშსწორების ბუღალტრული შედარების აქტი ვალის არსებობის აღიარებად. ამ აქტით შპს “რუ-მა” ნებაყოფლობით აღიარა როგორც ძველი, ისე ახალი პერიოდის დავალიანება. რაც შეეხება კასატორის მოსაზრებას არასწორი ტარიფის გამოყენების შესახებ, აღნიშნულთან დაკავშირებით შპს “.. ..ის” წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, რომ, სემეკის დადგენილების შესაბამისად, 110 კვტ. ელექტროენერგიის მიწოდება შესაძლებელი იყო მხოლოდ სს “ქ-სათვის”, რომელსაც ელექტროენერგია თავად უნდა გამოეყენებინა, ამდენად, მტკიცება იმის შესახებ, რომ შპს “რუ” იჯარით აღებული სს “ქ-ს” ქვესადგურიდან 110 კვტ. ძაბვის ელექტროენერგიას იღებდა, უსაფუძვლოა. რაც შეეხება კასატორის მიერ წარმოდგენილ სემეკის წერილს, მოწინააღმდგე მხარის მოსაზრებით, იგი არ არის ადმინისტრაციული აქტი, მას მხოლოდ ინფორმაციული ხასიათი აქვს და სემეკის კონკრეტული თანამშრომლის სუბიექტურ აზრს ასახავს.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა პალატის 2008 წლის 27 ივნისის განჩინებით, შპს “რ-ის” საკასაციო საჩივარი მიღებულ იქნა არსებითად განსახილველად.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო პალატამ განიხილა საკასაციო საჩივარი, შეისწავლა საქმის მასალები, შეამოწმა გასაჩივრებული განჩინების სამართლებრივი დასაბუთებულობა და მიიჩნია, რომ შპს “რ-ის” წარმომადგენელ შ. მ-ის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
გასაჩივრებული განჩინებით სააპელაციო სასამართლო სრულად დაეთანხმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასებებსა და დასკვნებს საქმის ფაქტობრივ-სამართლებრივ საკითხებთან დაკავშირებით.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 390-ე მუხლის “გ” ქვეპუნქტის მიხედვით, თუ სააპელაციო სასამართლო ეთანხმება პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასებებსა და დასკვნებს საქმის ფაქტობრივ ან/და სამართლებრივ საკითხებთან დაკავშირებით, მაშინ დასაბუთება იცვლება მათზე მითითებით.
აღნიშნული ნორმა ისე არ უნდა იქნეს გაგებული, რომ სასამართლოს შეუძლია მხოლოდ გასაჩივრებული გადაწყვეტილებაში ასახული დასკვნების გაზიარების შესახებ ზოგადი მითითებით შემოიფარგლოს. ნორმის ამგვარი განმარტება წინააღმდეგობაში მოვიდოდა სამოქალაქო საპროცესო კანონმდებლობის პრინციპებთან, ისევე როგორც სასამართლოს, როგორც პირის ინტერესების დაცვის ეფექტური საშუალების მიზნებთან. 390-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს განჩინება უნდა შეიცავდეს მოკლე დასაბუთებას გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების ან უცვლელად დატოვების შესახებ. “მოკლე დასაბუთება” არ ნიშნავს ბლანკეტურ მითითებას. ამგვარი დასაბუთებით არ უნდა ირღვეოდეს 249-ე მუხლით განსაზღვრული სასამართლო გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის შინაარსი, რომლის მიხედვითაც გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში უნდა აღინიშნოს სამართლებრივი შეფასება და კანონები, რომლებითაც სასამართლო ხელმძღვანელობდა.
თუ სააპელაციო სასამართლო ეთანხმება პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასებებსა და დაკვნებს, შეიძლება ეს შეფასებები და დასკვნები არ გაიმეოროს, მაგრამ დასაბუთება უნდა შეიცვალოს თითოეულ მათგანზე და არა ზოგადად გადაწყვეტილებაზე ან მის რომელიმე სტრუქტურულ ნაწილზე მითითებით.
“ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის” ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა განსაზღვრისას ან წარდგენილი ნებისმიერი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას ყველას აქვს გონივრულ ვადაში მისი საქმის სამართლიანი და საქვეყნო განხილვის უფლება კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ.
აღნიშნული საერთაშორისო აქტით განმტკიცებული სამართლიანი სასამართლოს უფლება გულისხმობს სასამართლოს ვალდებულებას, დაასაბუთოს მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება. პროცესის მონაწილეებისათვის, ისევე როგორც საზოგადოებისათვის, ნათელი უნდა იყოს განსჯის ის პროცესი, რომელიც სასამართლომ გაიარა კონკრეტული გადაწყვეტილების მიღებამდე. გადაწყვეტილებაში ასახული უნდა იყოს სასამართლოს მოსაზრებები და სამართლებრივი დასკვნები, რომლებმაც დავის სწორედ ამგვარი გადაწყვეტა გამოიწვია.
სასამართლო დაცვის უფლების განხორციელება უნდა იყოს სრული, რაც გულისხმობს არა მხოლოდ ყველას შესაძლებლობას მიმართოს სასამართლოს, არამედ სასამართლოს ვალდებულებას, გამოიტანოს სამართლიანი და დასაბუთებული გადაწყვეტილება. ეს მოთხოვნა მიზნად ისახავს მხარის მიერ გასაჩივრების უფლების განხორციელების შესაძლებლობის უზრუნველყოფას.
განსახილველ შემთხვევაში აპელანტი სადავოდ ხდიდა დასაკისრებელი თანხის ოდენობას და ამტკიცებდა, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ საერთოდ არ შეაფასა მის მიერ წარდგენილი აუდიტის დასკვნა. მხარე, აგრეთვე, უთითებდა, რომ 1998 წლის 1 ნოემბრის ხელშეკრულებიდან წარმოშობილი სამართლებრივი ურთიერთობის სუბიექტი თავად არ იყო.
აპელანტის მიერ წამოყენებულ ამგვარ პრეტენზიებს სააპელაციო სასამართლომ შეფასება უნდა მისცეს. სასამართლომ მათი გათვალისწინებით უნდა მიუთითოს, რატომ ეთანხმება პირველი ინსტანიცის სასამართლოს შეფასებებსა და დასკვნებს საქმის ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით.
საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ გაიზიარა რა პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასებები და დასკვნები, სააპელაციო სასამართლომ არ გაითვალისწინა რამდენიმე მნიშვნელოვანი საკითხი:
რუსთავის საქალაქო სასამართლომ 2006 წლის 2 მარტის გადაწყვეტილებით შპს “რუ-ს” 1998 წლის 1 ნოემბრის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე დავალიანება მხოლოდ შპს “.. ..სა” და კასატორს შორის 2003 წლის 10 თებერვალს გაფორმებული ურთიერთანგარიშსწორების ბუღალტრული შედარების აქტის საფუძველზე დააკისრა, მიიჩნია რა ზემოაღნიშნული დოკუმენტი ვალის აღიარების ხელშეკრულებად, ამასთან სასამართლომ დაადგინა, რომ ელექტროენერგიის მიწოდების შესახებ 1998 წლის 1 ნოემბრის ხელშეკრულება სს “ელ-ასა” და სს “რუ-ს” შორის გაფორმდა, შპს “რუ” კი 2000 წელს დაარსდა, ასევე მიიჩნია, რომ შპს “რუ-2000” (უფლებამონაცვლე – შპს “რ-ი”) სს “რუ-ის” სამართალმემკვიდრეს არ წარმოდგენდა, რადგანაც ამ ორი საწარმოს შერწყმა, მიერთება, გაყოფა ან მათი შერწყმის შედეგად ახალი საწარმოს წარმოქმნა არ მომხდარა.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სამოქალაქო კოდექსის 341-ე მუხლით გათვალისწინებული ვალის არსებობის აღიარება ხელშეკრულებას წარმოადგენს.
სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის თანახმად, ხელშეკრულება დადებულად ითვლება, თუ მხარეები მის ყველა არსებით პირობაზე შეთანხმდნენ საამისოდ გათვალისწინებული ფორმით. არსებითად ჩაითვლება ხელშეკრულების ის პირობები, რომლებზედაც ერთ-ერთი მხარის მოთხოვნით, მიღწეული უნდა იქნეს შეთანხმება, ანდა რომლებიც ასეთად მიჩნეულია კანონის მიერ.
ნებისმიერი დოკუმენტი, რომელიც შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს ბუღალტრული ან სხვა თვალსაზრისით და რომელშიც ვალის არსებობაა დაფიქსირებული, ვერ ჩაითვლება ვალის არსებობის შესახებ ხელშეკრულებად, თუ არ დადგინდება, რომ მხარეები შეთანხმდნენ ხელშეკრულების არსებით პირობებზე. ვალის არსებობის აღიარებად ასევე ვერ ჩაითვლება ძველი ვალდებულებითი ურთიერთობის ფარგლებში განხორციელებული ნებისმიერი მოქმედება ან შეთანხმება, რადგანაც ვალის აღიარება ახალი ხელშეკრულებაა. ბუღალტრული ურთიერთშედარების აქტი კი ძველი ხელშეკრულების ფარგლებში შესრულებული დოკუმენტია, რომელშიც დაფიქსირებული არაა, რომ შპს “რუ” კისრულობს ვალდებულებას, მეორე მხარეს გადაუხადოს აქტში მითითებული თანხა.
გარდა ამისა, ვალის არსებობის ხელშეკრულება ზოგადად გარიგების ნამდვილობისათვის დადგენილ მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს. იმ პირობებში კი, როდესაც ხელშეკრულების მხარე ერთი საწარმოა, ხოლო ამ ხელშეკრულების ფარგლებში შესრულებულ დოკუმენტს ხელს მეორე საწარმო აწერს, რომელიც ხელშეკრულების დადების დროისათვის სამართლის სუბიექტი საერთოდ არ იყო, ამასთან სადავოა უფლებამონაცვლეობის საკითხი, შეუძლებელია მივიჩნიოთ, რომ მხარემ ვალი აღიარა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ 2003 წლის 10 თებერვლის ურთიერთანგარიშსწორების ბუღალტრული შედარების აქტი ვალის არსებობის აღიარებას არ წარმოადგენს და, შესაბამისად, მხოლოდ ამ დოკუმენტზე დაყრდნობით მხარისათვის თანხის დაკისრება დაუშვებელი იყო.
რაც შეეხება კასატორსა და შპს “.. ..ს” შორის 2002 წლის 27 მარტს გაფორმებულ ხელშეკრულებას, აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ შპს “რუ-ის” შეგებებული სარჩელის დაკმაყოფილებზე ნაწილობრივ უარის თქმას საფუძვლად დაუდო თავად ამ საწარმოს განმარტება, რომ ისინი არიან 6-10 კილოვატიანი ქსელის მფლობელები, ამ განმარტების საფუძველზე სასამართლომ არ გაიზიარა მტკიცება, რომ შპს “.. ..” მათ 110 კილოვატ ელექტროენერგიას აწვდიდა და ამ ენერგიას ისინი სს “ქ-საგან” იჯარით აღებული ქვესადგურის მეშვეობით იღებდნენ, მიიჩნია, რომ შპს “.. ..” შპს “რუ-ს” სწორედ 6-10 და არა 110 კვტ. სიხშირის ელექტროენერგიას აწვიდიდა და, შესაბამისად, გამოყენებული უნდა ყოფილიყო ამ სიხშირის ელექტროენერგიისათვის განსაზღვრული ტარიფი. საქმეში კი წარმოდგენილია სს “ქ-სა” და შპს “რუ-ს” შორის 2003 წლის 1 ივლისს გაფორმებული იჯარის ხელშეკრულება, საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის წერილი შპს “.. ..ისადმი”, რომლის თანახმადაც, ვინაიდან შპს “.. ..” ელექტროენერგიას გადასცემს მხოლოდ 110 კვტ. ძაბვამდე, ხოლო შემდგომ ტრანსფორმაციას 6-10 კვტ. ძაბვამდე ახორციელებს სს “ქ-”, ელექტროენერგიის გადაცემის ტარიფი შეადგენს 0,7 თეთრსDდღგ-ს გარეშე, აგრეთვე, ელექტროენერგიის მიღება-ჩაბარების აქტები, ორივე ინსტანციის სასამართლომ კი აღნიშნული მტკიცებულებები შეფასების გარეშე დატოვა.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, სასამართლო აფასებს მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით, რომელიც უნდა ემყარებოდეს მათ ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას, რის შედეგადაც მას გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ.
აღნიშნული ნორმის საფუძველზე სასამართლოს, თავისი შეხედულებისამებრ, შეუძლია ცალკეული მტკიცებულებები არასარწმუნოდ მიიჩნიოს და არ გაიზიაროს, მაგრამ ასეთ შემთხვევაში გადაწყვეტილებაში აუცილებლად უნდა აისახოს სასამართლო რა მოსაზრებებით ხელმძღვანელობდა. რუსთავის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილებით კი ზემოაღნიშნული მტკიცებულებები საერთოდ არ არის შეფასებული, რაც სააპელაციო სასამართლოს არ გაუთვალისწინებია, გარდა ამისა, საქმეში წარმოდგენილია საქართველოს ენერგეტიკის მარეგულირებელი ეროვნული კომისიის თავმჯდომარის წერილი შპს “რუ-სადმი” (ტ. მე-3, ს.ფ. 12), რომლის მიხედვითაც ამ საწარმოს შპს “.. ..ისათვის” ელექტროენერგიის გადაცემის საფასური უნდა გადაეხადა ხელშეკრულების პერიოდში მოქმედი სემეკის მიერ დამტკიცებული 110 კვტ. ძაბვის ტარიფით. აღნიშნული დოკუმენტი კი, სააპელაციო სასამართლოს მიერ გამოკვლეული და შეფასებული არ არის.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 412-ე მუხლის მიხედვით, საკასაციო სასამართლო აუქმებს გადაწყვეტილებას და საქმეს ხელახლა განსახილველად აბრუნებს სააპელაციო სასამართლოში, თუ არსებობს ამ კოდექსის 394-ე მუხლით გათვალისწინებული საფუძვლები ან საჭიროა მტკიცებულებათა დამატებით გამოკვლევა.
ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით კი, ამგვარ გადაწყვეტილებას საკასაციო სასამართლომ საფუძვლად უნდა დაუდოს სამართლებრივი შეფასება, რომელიც სავალდებულოა სააპელაციო სასამართლოსათვის.
საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ საქმის ხელახლა განხილვისას სასამართლომ უნდა გაარკვიოს, არის თუ არა შპს “რ-ი” სს “რუ-ის” უფლებამონაცვლე, შეფასებები მისცეს საქმეში წარმოდგენილ მტკიცებულებებს, გამოარკვიოს, რა სიხშირის ელექტროენერგიას აწვდიდა შპს “.. ..” შპს “რ-ს”, დაადგინოს გამოსაყენებელი ტარიფი და დავა აღნიშნულის შესაბამისად გადაწყვიტოს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

პალატამ იხელმძღვანელა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 284-ე, 412-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:

შპს “რ-ის” დირექტორ შ. მ-ის საკასაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდეს;
მოცემულ საქმეზე გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2007 წლის 4 დეკემბრის განჩინება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე პალატას;
საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.