¹ბს-1448-1023(კ-05) 1 მარტი, 2006 წ.
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

მაია ვაჩაძე (თავმჯდომარე),
ნინო ქადაგიძე (მომხსენებელი), ნუგზარ სხირტლაძე

საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორი _ ინდ. მეწარმე “ა. ტ-ე”

მოწინააღმდეგე მხარე _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტი; თბილისის საგადასახადო ინსპექცია

მესამე პირები _ შპს “ც-ი", შპს “ლ-ი"

გასაჩივრებული განჩინება _ თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილება

დავის საგანი _ დღგ-ს ჩათვლის აღდგენა

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

2003 წლის 2 სექტემბერს ინდმეწარმე “ა. ტ-ემ" სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის ისანი-სამგორის რაიონულ სასამართლოს მოპასუხეების: საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტისა და თბილისის ისანი-სამგორის საოლქო საგადასახადო ინსპექციის მიმართ და მოითხოვა თბილისის ისანი-სამგორის საოლქო საგადასახადო ინსპექციის მიერ 2002 წლის 24 იანვრის ¹04/142, 2002 წლის 29 ნოემბრის ¹04/2677 შეტყობინებების ბათილად ცნობა, მის მიმართ დღგ-ს ანგარიშში 7644,39 ლარის ჩათვლა და დარიცხული საურავის _ 9 340,79 ლარის გაუქმება.
მოსარჩელე სასარჩელო განცხადებაში მიუთითებდა, რომ თბილისის ისანი-სამგორის საოლქო საგადასახადო ინსპექციის 2002 წლის 24 იანვრის ¹04/142, 2002 წლის 29 ნოემბრის ¹04/2677 შეტყობინებებით გაუუქმდა 7565,91 ლარის ჩათვლა, ხოლო საგადასახადო დეპარტამენტის 2002 წლის მაისის ¹01-1/1927 შეტყობინებით შეუჩერდა ჩათვლა მთლიანად გადასახდელი დღგ-ს ანგარიშში და მოხდა ამავე თანხის დარიცხვა საზოგადოების დღგ-ს ბარათზე, რომელმაც შეადგინა 7644,39 ლარი, ხოლო მასზე დარიცხული საურავების თანხამ _ 9340,79 ლარი.
მოსარჩელის განმარტებით, საგადასახადო კოდექსის 90-ე მუხლის თანახმად: “დასაბეგრი ბრუნვიდან ბიუჯეტში შესატანი დღგ-ს თანხა განისაზღვრება როგორც სხვაობა ამ ბრუნვაზე დარიცხულ გადასახადის თანხასა და ამ კარის მიხედვით წარდგენილ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურით ჩასათვლელ თანხას შორის", ხოლო კოდექსის 114.1-ე და 115.2-ე მუხლები განსაზღვრავს, თუ რომელი დოკუმენტით და რა წესით დასტურდება მყიდველის მხრიდან დღგ-ს გადახდის ფაქტი.
მოსარჩელე ასევე მიუთითებდა, რომ მის მიერ საგადასახადო ორგანოებში წარდგენილ ანგარიშ-ფაქტურებს აქვს საგადასახადო კოდექსის 115-ე მუხლით გათვალისწინებული ყველა რეკვიზიტი და საგადასახადო ორგანოების მიერ ჩათვლების შეჩერებისას საგადასახადო კოდექსის 114.3-ე მუხლზე მითითება მოკლებულია ყოველგვარ სამართლებრივ საფუძველს. საგადასახადო ინსპექცია დაეყრდნო საგადასახადო კოდექსის 114. 1 მუხლს, რომელიც ძალაში შევიდა 1998 წლის 1 იანვრიდან, როცა კოდექსის გარდამავალი დებულებების შესაბამისად, ჩათვლას უკვე აღარ ექვემდებარებოდა დსთ-ს ფარგლებში გადახდილი დღგ, ანუ კანონმდებელმა აღნიშნული ცვლილებებით ჩათვლას აღარ დაუქვემდებარა საქართველოს ფარგლებს გარეთ გადახდილი დღგ.
მოსარჩელის მოსაზრებით, საგადასახადო ინსპექცია მას პასუხისმგებლობას აკისრებს სხვა გადასახადის გადამხდელთა არაკანონიერი ქმედებისათვის, რითაც ირღვევა საგადასახადო კოდექსის 30.3-ე მუხლი, რომლის თანახმადაც გადასახადის გადახდა უშუალოდ გადასახადის გადამხდელის ვალდებულებას წარმოადგენს, თუ საგადასახადო კანონმდებლობით სხვა რამ არ არის დადგენილი.
თბილისის ისანი-სამგორის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 9 თებერვლის გადაწყვეტილებით ინდმეწარმე “ა. ტ-ის" სასარჩელო განცხადება დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი თბილისის ისანი-სამგორის საოლქო საგადასახადო ინსპექციის 2002 წლის 24 იანვრის ¹04/142 და 2002 წლის 29 ნოემბრის ¹04/2677 შეტყობინებები. მოპასუხეს დაევალა ინდმეწარმე “ა. ტ-ისათვის" დღგ-ს გადასახადის ანგარიშში უკანონოდ დარიცხული თანხის _ 7644,39 ლარის ჩამოწერა და დარიცხული საურავის _ 9340,79 ლარის გაუქმება.
აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს ისანი-სამგორის საოლქო საგადასახადო ინსპექციამ და საგადასახადო დეპარტამენტმა.
აპელანტები სააპელაციო საჩივარში მიუთითებდნენ, რომ საგადასახადაო კოდექსის 114-ე მუხლით ზუსტადაა განსაზღვრული, თუ რა პირობებია საჭირო იმისათვის, რომ მყიდველმა აწარმოოს ჩათვლა: 1. გამყიდველმა და მყიდველმა კანონით გათვალისწინებულ ვადებში უნდა წარადგინონ დღგ-ის ანგარიშ-ფაქტურები შესაბამის საგადასახადო ინსპექციებში; 2. გამყიდველმა უნდა ჩარიცხოს ბიუჯეტში დეკლარირებული დღგ-ისYთანხა. მითითებული მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, ,,დღგ-ს ჩათვლას ექვემდებარება საქართველოს ბიუჯეტში გადახდილი დღგ-ს თანხა”, ამასთან, აპელანტების განმარტებით, კანონმდებელმა არ განსაზღვრა რაიმე შეღავათი ან გამონაკლისი ამ წესებისაგან. ამასთან, სასამართლო გადაწყვეტილებაში მითითებულია, რომ გამყიდველები მიმართავდნენ სხვადასხვა სახის მაქინაციებს, როგორიცაა ანგარიშ-ფაქტურების გაყალბება და სახელმწიფო ბიუჯეტის კუთვნილი თანხების მითვისება, რაც დასტურდება საქმეში არსებული სისხლის სამართლის საქმეზე გორის რაიონული სასამართლოს 2002 წლის 23 დეკემბრის ¹1/216 განაჩენით, აღნიშნული მიუთითებს იმაზე, რომ გამყიდველების მიერ Dდღგ-ს სადავო თანხა ბიუჯეტში გადახდილი არ ყოფილა. სასამართლოს მიერ ასევე არასაწორად იქნა განმარტებული საგადასახდო კოდექსის 29.25 და 114-ე მუხლები.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, აპელანტები ითხოვდნენ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმებასა და ახალი გადაწყვეტილებით მოსარჩელისათვის სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმას.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2004 წლის 2 დეკემბრის საოქმო განჩინებით საქმეში მესამე პირებად ჩაებნენ შპს “ც-ი" და კოოპერატივი “ლ-ი".
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტისა და თბილისის საგადასახადო ინსპექციის სააპელაციო საჩივრები დაკმაყოფილდა; გაუქმდა თბილისის ისანი-სამგორის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 9 თებერვლის გადაწყვეტილება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით ინდმეწარმე “ა. ტ-ის" სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
სააპელაციო სასამართლო გადაწყვეტილებაში მიუთითებდა, რომ დასაბეგრი ოპერაციების შესრულების დროს მოქმედებდა საგადასახადო კოდექსის ის ნორმა, რომლის თანახმადაც, დღგ-ს ჩათვლას დაექვემდებარებოდა მხოლოდ ის თანხა, რომელიც საქართველოს ბიუჯეტში იქნებოდა გადახდილი.
ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საგადასახადო კოდექსის 114.1 მუხლის განმარტების შესაბამისად, “მიმწოდებლის მხრიდან ე.წ. საგადასახადო ანგარიშ-ფქტურის გამოწერა ადასტურებს მყიდველის (დამკვეთის) მიერ არა გადასახადის, არამედ დამატებითი ღირებულების გადასახადით დატვირთული საფასურის გადახდისა და დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების ფაქტს. ამდენად, მხოლოდ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა შეუძლებელია იყოს საკმარისი იმისათვის, რომ განხორციელდეს გადასახადის გადახდილად აღიარება, ანუ სახელმწიფოს მხრიდან მიჩნევა, იმისა, რომ გადასახადი გადახდილია".
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, ინდმეწარმე “ა. ტ-ეს" საგადასახადო ინსპექციის მიერ მართებულად გაუუქმდა დღგ-ს ჩათვლები და შესაბამისად, მას სწორად დაერიცხა საურავიც 9340,79 ლარი.
სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საკასაციო საჩივრით გაასაჩივრა ინდმეწარმე “ა. ტ-ემ".
კასატორი საკასაციო საჩივარში მიუთითებდა, რომ სააპელაციო პალატამ არ გამოიყენა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 118-ე მუხლის მე-3 ნაწილი, რომელიც შეიცავს დღგ-ს ჩათვლის გაუქმების საფუძვლების ამომწურავ ჩამონათვალს.
გარდა ამისა, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძვლიანობას, კასატორის აზრით, ის გარემოებაც ადასტურებს, რომ აპელანტის კონტრაგენტის _ შპს “ც-ის" დირექტორის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილია 2002 წლის 23 დეკემბერს, მაშინ, როდესაც ინდმეწარმე “ა. ტ-ისათვის" დღგ-ს ჩათვლების გაუქმების შესახებ ადმინისტრაციული აქტები საგადასახადო ორგანოს მიერ მიღებულია 2002 წლის 24 იანვარს და 29 ნოემბერს.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორი ითხოვდა თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილების გაუქმებასა და ახალი გადაწყვეტილებით მისი სასარჩელო განცხადების დაკმაყოფილებას.


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ის” საკასაციო საჩივარი ექვემდებარება ნაწილობრივ დაკმაყოფილებას, შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო სასამართლო სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მეორე ნაწილის საფუძველზე დადგენილად მიიჩნევს შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებს, კერძოდ:
ისანი-სამგორის საოლქო საგადასახადო ინსპექციის მიერ 2002 წლის 29 ნოემბრის ¹04/2677 შეტყობინებით ინდმეწარმე “ა. ტ-ეს" საგადასახადო შემოსავლების სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის 2001 წლის 29 ნოემბრის ¹1-11/5986 წერილის შესაბამისად, გაუუქმდა დღგ-ს ჩათვლა შემდეგი ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით: აა-99 ¹219545 _ 3888 ლარი, აა-99 ¹219551 _ 504 ლარი, აა-99 ¹219552 _ 1854,72 ლარი, აა-99 ¹219543 _ 347,27 ლარი და აა-99 ¹219544 _ 422,80 ლარი. სულ - 7016,79 ლარი, ხოლო ამავე ინსპექციის 2002 წლის 24 იანვრის ¹04/142 შეტყობინებით აა-99 ¹0107491 ანგარიშ-ფაქტურით _ 549,12 ლარი.
ინდმეწარმე “ა. ტ-ემ" საქონელი შეისყიდა შპს “ც-ისაგან" ნაღდი ანგარიშსწორების გზით და გადაიხადა საქონლის ღირებულება დღგ-ს ჩათვლით. შპს “ც-ს" კი არ განუხორციელებია ხსენებული დღგ-ს თანხების გადახდა სახელმწიფო ბიუჯეტში.
ზემოაღნიშნულ ფაქტობრივ გარემოებებზე დაყრდნობით, საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის მითითებას სააპელაციო სასამართლოს მხრიდან ,,საგადასახადო კოდექსის” არასწორი განმარტების თაობაზე და მხარეთა ყურადღებას მიაქცევს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 114-ე მუხლის პირველ ნაწილზე, რომელშიც მითითებულია დღგ-ით გათვალისწინებულ თანხაზე და არა დღგ-ს, როგორც გადასახადის ჩათვლაზე და საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის შესაბამისად გადახდილ თანხაზე და არა _ გადასახადზე.
ამავე საგადასახადო კოდექსის 115-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა წარმოადგენს ფინანსთა სამინისტროს მიერ დადგენილი ფორმის მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტს, რომლითაც დასტურდება დღგ-ის გადახდის ფაქტი, რაც ნიშნავს იმას, რომ მიმწოდებლის მხრიდან საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა ადასტურებს მყიდველის მიერ არა გადასახადის, არამედ დღგ-ით დატვირთული საფასურის გადახდისა და დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების ფაქტს. ამდენად, მხოლოდ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა არასაკმარისია იმისათვის, რათა განხორციელდეს გადასახადის გადახდილად აღიარება და სახელმწიფოს მიერ მისი ჩათვლა.
საკასაციო სასამართლო, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე, უდავოდ დადგენილად მიიჩნევს, რომ ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ის” მიმწოდებლების მიერ დღგ-ის თანხა ბიუჯეტში გადახდილი არ არის.
საქართველოს 1997 წლის საგადასახადო კოდექსის 114-ე მუხლში 2000 წლის 13 ივლისს შეტანილი ცვლილების შესაბამისად, დღგ-ის ჩათვლას დაექვემდებარა სახელმწიფო ბიუჯეტში გადახდილი დღგ-ის თანხა.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე და საგადასახადო კოდექსის 114-ე მუხლის დებულებების გათვალისწინებით, საქართველოს უზენაესი სასამართლო განმარტავს, რომ საქონლის მყიდველის, მოცემულ შემთხვევაში ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ის” მიერ საგადასახადო ორგანოში ანგარიშ-ფაქტურის წარდგენა და გამყიდველისათვის დღგ-ის თანხის გადახდა არ წარმოადგენს საკმარის პირობას დღგ-ის ჩათვლის მისაღებად. ამ უკანასკნელის მისაღებად აუცილებელია ერთდროულად ორი პირობის არსებობა: საქონლის (მომსახურების) მყიდველის მიერ გამყიდველისათვის დღგ-ის გადახდა შესაბამისი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურით და გამყიდველის მიერ დღგ-ის სახელმწიფო ბიუჯეტში შეტანა.
ვინაიდან, კონკრეტულ შემთხვევაში მიმწოდებლების მიერ არ შესრულდა მათ მიმართ დადგენილი ვალდებულება და არ მოხდა დღგ-ის თანხის ბიუჯეტში შეტანა, შესაბამისად, ვერ მოხდება მიმღების _ ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ის” უფლებების რეალიზაცია, მიიღოს დღგ-ის ჩათვლა.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის საფუძველზე საქართველოს უზენაესი სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორს დღგ-ის ჩათვლის აღდგენის ნაწილში მართებულად ეთქვა უარი.
ხოლო, რაც შეეხება კასატორის მოთხოვნას საურავის ნაწილში, საკასაციო სასამართლო მოთხოვნას ამ ნაწილში მიიჩნევს საფუძვლიანად და ყურადღებას მიაქცევს იმ გარემოებაზე, რომ გორის რაიონული სასამართლოს განაჩენით დადგენილია, არა თავად ანგარიშ-ფაქტურების სიყალბის ფაქტი არამედ დღგ-ის თანხის არასწორი ფიქსირება, რის საფუძველზეც დამალულ იქნა სახელმწიფოს კუთვნილი გადასახადები.
აღნიშნულიდან გამომდინარე საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საგადასახადო კოდექსის 252-ე მუხლის პირველი ნაწილზე, რომლის შესაბამისად, თუ გადასახადის თანხა არ არის გადახდილი დადგენილი ვადისათვის, გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია, გადაიხადოს გადაუხდელი თანხის 0,15% თითოეულ ვადაგადაცილებულ დღეზე, გადახდის ვადის დადგენილი თარიღიდან გადასახადის გადახდის თარიღამდე, გარდა ამ კოდექსის 2521-ე მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევისა.
როგორც ზემოაღნიშნული მუხლის დეფინიციიდან იკვეთება, საურავის გადახდა წარმოადგენს გადასახადის გადამხდელის ვალდებულებას. იმის გათვალისწინებით, რომ სადავო დღგ-ს თანხის ბიუჯეტში შეტანის ვალდებულება ეკისრება საქონლის მიმწოდებელს, ხოლო კასატორი ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ე” არ წარმოადგენს საქონლის მიმწოდებელს, ის მოცემულ შემთხვევაში ვერ ჩაითვლება დღგ გადასახადის გადამხდელად და შესაბამისად, ვერ დაეკისრება საურავის გადახდა.
საკასაციო სასამართლო ხაზს უსვამს იმ გარემოებას, რომ საქონლის მიმწოდებლის მიერ დღგ-ს გადაუხდელობა საქონლის მყიდველს ართმევს ჩათვლის მოთხოვნის უფლებას, რაც, თავისთავად, არ ნიშნავს იმას, რომ დღგ-ს გადასახადის გადამხდელს საგადასახადო ორგანოში წარმოადგენს მყიდველი.
ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორის მოთხოვნა საურავის – 9340,79 ლარის მოხსნის ნაწილში საფუძვლიანია და უნდა დაკმაყოფილდეს, შესაბამისად მითითებულ ნაწილში უნდა გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის გასაჩივრებული გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 408-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, 411-ე მუხლით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა :


1. ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ის” საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილება გაუქმდეს იმდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ისათვის” საურავის 9340,79 ლარის, დარიცხვის ნაწილში, დანარჩენ ნაწილში გადაწყვეტილება დარჩეს უცვლელად;
3. ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ის” სარჩელი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ: ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ეს” მოეხსნას არასწორად დარიცხული საურავი 9340,79 ლარის ოდენობით;
4. ინდ. მეწარმე ,,ა. ტ-ეს” გადახდეს სახელმწიფო ბაჟი 305, 77 ლარის ოდენობით;
5. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.