№ას-858-822-2014 28 ნოემბერი, 2014 წელი
თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

პაატა ქათამაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
ვასილ როინიშვილი, ბესარიონ ალავიძე

საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი განხილვის გარეშე

საკასაციო საჩივრის ავტორი – მ. თ-ა

მოწინააღმდეგე მხარეები – მ. გ-ე, გ. ს-ე

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება – ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2014 წლის 18 ივნისის განჩინება

კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება

დავის საგანი – თანხის დაკისრება, იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაცია





ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

2013 წლის 18 დეკემბერს ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს სარჩელით მიმართა მ. თ-ამ მოპასუხეების – მ. გ-ისა და გ. ს-ის მიმართ.
სარჩელის მოთხოვნა:
მოპასუხე მ. გ-ისათვის მოსარჩელე მ. თ-ას სასარგებლოდ 8000 აშშ დოლარის დაკისრება, ხოლო თანხის გადაუხდელობის შემთხვევაში, მოპასუხე გ. ს-ის სახელზე რიცხული უძრავი ქონების რეალიზაცია.
ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2014 წლის 12 მარტის გადაწყვეტილებით მ. თ-ას სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა მოსარჩელემ.
სააპელაციო საჩივრის მოთხოვნა:
გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2014 წლის 18 ივნისის განჩინებით მ. თ-ას სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, უცვლელად დარჩა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლომ საქმეზე დადგენილად ცნო შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები:
2005 წლის 27 ოქტომბერს, ნოტარიალური წესით გაფორმდა სესხის და იპოთეკის ხელშეკრულება ლ. ფ-ს და ვ. გ-ს შორის. სესხის თანხა განისაზღვრა 8000 აშშ დოლარით, გადახდის ვადა – ორი თვით, სესხის უზრუნველსაყოფად იპოთეკით დაიტვირთა ქ.ქუთაისში, პ. ი-ის ქ.№7-ში მდებარე ვ. გ-ის საცხოვრებელი ბინა.
ვ. გ-ე 2008 წლის 1 აპრილს გარდაიცვალა, რის შემდგომაც მისი სამკვიდრო მიიღო შვილმა, მ. გ-მ, მის სახელზე №2-218 სამკვიდრო მოწმობა 2011 წლის 11 ნოემბერს გაიცა.
2009 წლის 27 ოქტომბერს, მ. გ-მ ლ. ფ-ის სასარგებლოდ იპოთეკით დატვირთული უძრავი ქონება – ქ.ქუთაისში, პ. ი-ის ქ.№7-ში მდებარე საცხოვრებელი ბინა, მიყიდა გ. ს-ს.
ლ. ფ-ის შვილმა, გ. თ-ამ სესხის თანხის გადახდის თაობაზე 2009 წლის აღდგომის დღეებში მიაკითხა გ. ს-ს, 2010 წლის 14 დეკემბერს კი, მისი განცხადების საფუძველზე, ქ.ქუთაისის საქალაქო სამმართველოს პოლიციის მეხუთე განყოფილების უბნის ინსპექტორ-გამომძიებელმა შეადგინა გ. ს-ის და მისი სიძის სიძის მ. დ-ის გამოკითხვა. დ-ის განმარტებით: იპოთეკის ხელშეკრულებით თუ ვიმსჯელებ თანხა ეკუთვნის გ. თ-ას, მაგრამ ვინაიდან მ. გ-ე ამბობს, რომ თანხა გადახდილია და არ ეკუთვნის მას, მე იმიტომ ვიკავებ თავს გადახდაზე. გ. ს-მ მიუთითა შემდეგი: ჩემთვის ცნობილი გახდა გადასახდელი იყო 8000 აშშ დოლარი, ეს თანხა სადაო იყო სახლის გამყიდველ მ. გ-ს და იპოთეკარ გ. თ-ას შორის. ამის შემდეგ მე მოველაპარაკე მ. გ-ს, რომ დავიტოვებდი 8000 აშშ დოლარს გადასახდელს და როცა შეთანხმდებოდნენ ერთმანეთში ის და გ. თ-ა თუ ვისთვის უნდა გადამეხადა ეს დარჩენილი თანხა გადავუხდიდი მაშინვე და მოვხსნიდი იპოთეკას.
2013 წლის 26 სექტემბერს, ლ. ფ-მ 2005 წლის 27 სექტემბრის სესხის და იპოთეკის ხელშეკრულებით განსაზღვრული მოთხოვნის უფლება 8000 აშშ დოლარის ოდენობით დაუთმო მ. თ-ას.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 106-ე მუხლის ,,ბ” ქვეპუნქტზე, რომლის თანახმად, მხარეები თავისუფლდებიან მტკიცებულებათა წარმოდგენისაგან ისეთი ფაქტების დასადასტურებლად, რომლებსაც თუმცა ემყარება მათი მოთხოვნები, თუ შესაგებელი, მაგრამ დამტკიცებას არ საჭიროებენ. ესენია: ფაქტები, რომლებიც დადგენილია ერთ სამოქალაქო საქმეზე სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, თუ სხვა სამოქალაქო საქმეების განხილვისას იგივე მხარეები მონაწილეობენ.
სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2013 წლის 28 თებერვლის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგინდა შემდეგი უდავო ფაქტობრივი გარემოებები:
– სააპელაციო სასამართლომ უდავოდ დაადგინა ის ფაქტობრივი გარემოება, რომ საქმეში ს.ფ. 30-32-ზე წარდგენილი 2005 წლის 27 სექტემბრის სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულებით სათანადო მოსარჩელე იყო ლ. ფ-ე, ხოლო სათანადო მოპასუხე – ვ. გ-ე, მაგრამ რადგან იგი გარდაცვლილი იყო, მისი უფლებამონაცვლე მ. გ-ე (რომელმაც მიიღო მამის ვ. გ-ის სამკვიდრო).
– გ. ს-ე არასათანადო მოპასუხეს წარმოადგენდა სწორედ ამ სესხის ხელშეკრულების თანახმად, სესხის თანხის მისთვის დაკისრების მოთხოვნის ნაწილში.
– რაც შეეხებოდა იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაციის შესახებ მოთხოვნის ნაწილს, გ. ს-ე სათანადო მოპასუხეს წარმოადგენდა, რადგან მან შეიძინა ის ბინა, რომელიც ამ სესხის ხელშეკრულების უზრუნველსაყოფად ვ. გ-მ იპოთეკით დატვირთა. გ. ს-ის მიერ სახლის ყიდვის დროს იპოთეკა გადავიდა ახალ შემძენზე, ანუ მასზე (გ. ს-ზე).
– საქმეში არსად არ მოიპოვებოდა გ. ს-ის აღიარება ვალის არსებობის შესახებ ლ. ფ-ის მიმართ, მით უფრო არაუფლებამოსილი პირის, გ. თ-ას მიმართ.
– სააპელაციო სასამართლოს სხდომაზე აპელანტმა განმარტა, რომ მან ბინა შეიძინა მ. გ-ისაგან რომელსაც გადაუხადა ,,ბე-ს” სახით 19000 აშშ დოლარი და მისაცემი დარჩა 8000 აშშ დოლარი. სწორედ ამ 8000 აშშ დოლარზე იყო საუბარი გამოკითხვის ოქმებში, სადაც ს-ე და დ-ე (მისი სიძე) მიიჩნევდნენ, რომ თანხა მათი გადასახდელი იყო, მაგრამ არა ლ. ფ-ის და გ. თ-ას მიმართ, არამედ სახლის ყოფილი მესაკუთრის მ. გ-ის მიმართ, რადგან საქმეში წარდგენილი სესხის ხელშეკრულებით ისინი ლ. ფ-ის მოვალეები იყვნენ.
– მხარეები არ დავობდნენ იმ ფაქტობრივ გარემოებაზე, რომ საქმეში არსებული 2005 წლის 27 სექტემბრის სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულება ნამდვილი იყო.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2013 წლის 28 თებერვლის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგინდა შემდეგი სამართლებრივი გარემოებები:
– რამდენადაც ძირითადი მოთხოვნა სესხის თანხის დაბრუნებაზე ხანდაზმული იყო (ასევე იგი მიმართული იყო არავალდებული პირის მიმართ), ასევე ხანდაზმული იყო მისგან გამომდინარე დამატებითი მოთხოვნაც იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაციის ნაწილში, ვინაიდან იპოთეკა აქცესორული უფლებაა და იგი არ არსებობს ძირითადი მოთხოვნის გარეშე.
– იპოთეკა არის აქცესორული უფლება, ანუ დამატებითი უფლება, რომელიც გამომდინარეობს ძირითადისაგან, ძირითადი მოთხოვნის მიმართ ლ. ფ-ის სარჩელი ხანდაზმულია (ასევე მიმართულია არავალდებული პირის მიმართ), შესაბამისად გ. ს-ის მიმართაც მოთხოვნა იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაციის ნაწილში ხანდაზმულია.
ხანდაზმულიც რომ არ ყოფილიყო ამ ნაწილში სარჩელი, ამავდროულად, გ. ს-ის მიმართ სარჩელი მითითებულ ნაწილში უსაფუძვლო იყო, რადგან ჯერ უნდა მომხდარიყო სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე თანხის გაუსტუმრებლობა სათანადო მოვალის მიერ და თუკი მის მიერ არ მოხდებოდა ამ ვალდებულების შესრულება, ამის შემდეგ უნდა მომხდარიყო იპოთეკით დატვირთული გ. ს-ის უძრავი ქონების რეალიზაციით სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე კრედიტორის, ლ. ფ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილება (თანხის გადაუხდელობის გამო იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაციის მოთხოვნა).
– საქმეზე წარდგენილი გამოკითხვის ოქმები სააპელაციო სასამართლომ არ მიიჩნია ვალის აღიარების დოკუმენტად, რადგან ამ ოქმებით არ დგინდებოდა, რომ გ. ს-მ რაიმე ვალი აღიარა, სააპელაციო სასამართლოს სხდომაზე მან განმარტა, რომ მ. გ-ისთვის დარჩენილი ჰქონდა გადასახდელად ბინის ღირებულება 8000 აშშ დოლარი, რომელიც მისი გადასახდელი იყო და არ უნდა გაგებულიყო ვალის აღიარებად, რადგან მას ბინის ღირებულების დარჩენილი თანხა უნდა მიეცა ნასყიდობის მონაწილისათვის – გამყიდველ მ. გ-ისათვის და არა 2005 წლის 27 სექტემბრის სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ლ. ფ-ისათვის.
– უფრო მეტიც, საქმეში არ მოიპოვებოდა არანაირი დოკუმენტი, მ. გ-ის მიერ გ. ს-ისათვის ვალის გადაკისრების შესახებ.
– ლ. ფ-ის მსჯელობა იმის შესახებ, რომ მან სარჩელი იმიტომ არ აღძრა აქამდე, რომ ვ. გ-ის გარდაცვალების შესახებ გაიგო 2009 წლის აღდგომის დღეებში, ვერ გამოდგებოდა სარჩელის საფუძვლიანობის სამტკიცებლად, რადგან ასეთ შემთხვევაშიც კი, სარჩელი ხანდაზმული იყო, მას 2005 წლის 27 ნოემბრის შემდეგ 3 წელი ჰქონდა ვადა, რომ მიმხვდარიყო, ვ. გ-ე ვალს უსტუმრებდა თუ არა. ლ. ფ-ს ჰქონდა შესაძლებლობა, სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე თანხა მისთვის მის სიცოცხლეში, ანუ 2008 წლის 27 ნოემბრის ჩათვლით მოეთხოვა, რაც არ განუხორცილებია.
სააპელაციო სასამართლომ მთლიანად გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დადგენილი სამართლებრივი გარემოებები და დამატებით განმარტა შემდეგი:
სამოქალაქო კოდექსის 317-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ვალდებულების წარმოშობისათვის აუცილებელია მონაწილეთა შორის ხელშეკრულება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ვალდებულება წარმოიშობა ზიანის მიყენების (დელიქტის), უსაფუძვლო გამდიდრების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა საფუძვლებიდან.
მოცემულ შემთხვევაში, მხარეთა შორის ვალდებულების წარმოშობის საფუძველს წარმოადგენდა 2005 წლის 27 ოქტომბერს ნოტარიალური წესით გაფორმებული სესხის და იპოთეკის ხელშეკრულება ლ. ფ-ს და ვ. გ-ს შორის, რომლის უფლებამონაცვლეც მ. გ-ე იყო. აღნიშნული ხელშეკრულებით სესხის გადახდის ვადად განისაზღვრა ორი თვე, ანუ ვალდებულების შერულების ვადა დადგა 2005 წლის 27 დეკემბერს.
სამოქალაქო კოდექსის 128-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, სხვა პირისაგან რაიმე მოქმედების შესრულების ან მოქმედებისაგან თავის შეკავების მოთხოვნის უფლებაზე ვრცელდება ხანდაზმულობა.
,,ხანდაზმულობა" სამოქალაქო სამართალში გამოხატავს იმ აზრს, რომ რომელიმე ურთიერთობას, მდგომარეობას, მოვლენას ადგილი ჰქონდა იმდენად დიდი ხნის წინ, რომ ხანგრძლივი დროის გასვლა განსაზღვრული დროით გავლენას ახდენს პირთა უფლებებსა და ვალდებულებებზე. ხანდაზმულობა არის ვადა, რომლის განმავლობაში პირს, რომლის უფლებაც დაირღვა შეუძლია მოითხოვოს თავისი უფლების იძულებით განხორციელება ან დაცვა. ხანდაზმულობის ვადის დაცვა სპობს უფლების იძულებით განხორციელების შესაძლებლობას. ხანდაზმულობის ვადის დასაწყისი ვითარდება იმ დღეს, როდესაც წარმოიშვა მოთხოვნის უფლება. მოთხოვნის უფლება წარმოიშობა იმ დღიდან როცა პირმა გაიგო ან უნდა გაეგო თავისი უფლების დარღვევის თაობაზე; თუ პირმა თავისი დაუდევრობის გამო ვერ გაიგო უფლების დარღვევის შესახებ, მაშინ ხანდაზმულობის ვადის დინება იწყება იმ მომენტიდან როცა საქმის გარემოებების მიხედვით უნდა შეეტყო უფლების დარღვევის შესახებ. ხანდაზმულობა არის ვადა, რომლის განმავლობაშიც პირს, რომლის უფლებაც დაირღვა შეუძლია მოითხოვოს თავისი უფლების იძულებითი განხორციელება ან დაცვა.
სამოქალაქო კოდექსი ითვალისწინებს სახელშეკრულებო მოთხოვნის ხანდაზმულობის სამწლიან ვადას, თუ მოთხოვნა შეეხება მოძრავ ნივთს ან არამატერიალურ ქონებრივ სიკეთეებს და ექვსწლიან ხანდაზმულობას, თუ მოთხოვნა შეეხება უძრავ ნივთებს. სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, სახელშეკრულებო მოთხოვნათა ხანდაზმულობის ვადა შეადგენს სამ წელს, ხოლო უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სახელშეკრულებო მოთხოვნებისა – ექვს წელს. სამოქალაქო კოდექსის 130-ე მუხლის თანახმად, ხანდაზმულობა იწყება მოთხოვნის წარმოშობის მომენტიდან. მოთხოვნის წარმოშობის მომენტად ჩაითვლება დრო, როცა პირმა შეიტყო ან უნდა შეეტყო უფლების დარღვევის შესახებ.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მსჯელობა იმასთან დაკავშირებით, რომ 2005 წლის 27 ოქტომბრის სესხის ხელშეკრულებაზე ხანდაზმულობის ვადის წარმოშობის მომენტს წარმოადგენდა 2005 წლის 27 დეკემბერი და იგი სრულდებოდა 2008 წლის 27 დეკემბერს. მოსარჩელე არ მიუთითებდა გარემოებებზე, რაც ადასტურებდა რომ ამ ვადაში ლ. ფ-მ მოპასუხისგან მოითხოვა თანხის გადახდა.
როგორც სარჩელიდან ირკვეოდა, მისმა შვილმა, გ. თ-ამ სესხის თაობაზე მოსალაპარაკებლად გ. ს-ს მიაკითხა 2009 წლის აღდგომის დღეებში, ანუ სამწლიანი ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ და თანაც მიაკითხა არა მოვალეს, არამედ პირს, რომელსაც მის მიმართ სასესხო ვალდებულებები არ გააჩნდა.
სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, პირველი ინსტანციის სასამართლომ სწორად არ გაიზიარა მოსარჩელის განმარტება იმის თაობაზე, რომ მას მოტყუებით გააყვანინეს ხანდაზმულობის ვადა, რადგან ამის დამადასტურებელი მტკიცებულებები სასამართლოს წინაშე წარდგენილი არ ყოფილა, მეტიც მოსარჩელეს ისეთ ფაქტზეც კი არ მიუთითებია, რაც დაადასტურებდა, რომ ხანდაზმულობის ვადის გასვლამდე ვალის გადახდა მოსთხოვა ვ. გ-ს ან მის უფლებამონაცვლე მ. გ-ს.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4, 102-ე და 103-ე მუხლებზე და პოლიციის განყოფილებაში გ. ს-ის აღიარება არ მიიჩნია ხანდაზმულობის ვადის შეწყვეტის საფუძვლად, რადგან ს-ე საერთოდ არ წარმოადგენდა 2005 წლის 27 ოქტომბრის სესხის ხელშეკრულების მხარეს. სამოქალაქო კოდექსის 317-ე მუხლის თანახმად კი, ვალდებულების წარმოშობისათვის აუცილებელია მონაწილეთა შორის ხელშეკრულება. ასეც რომ არ ყოფილიყო, გ. ს-ე გამოკითხვის დროს ლ. ფ-ის მიმართ ვალის არსებობას არ აღიარებდა, პირიქით განმარტავდა, რომ ეს საკითხი გასარკვევი იყო ხელშეკრულების მონაწილე მხარეებს შორის და მან არ იცოდა, ვის წინაშე გააჩნდა იპოთეკის თანხის გადახდის ვალდებულება.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მსჯელობა იმასთან დაკავშირებით, რომ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 85-ე მუხლით, თუ საქმის განხილვისას სასამართლო დაადგენს, რომ სარჩელი აღძრულია არა იმ პირის წინააღმდეგ, რომელმაც პასუხი უნდა აგოს სარჩელზე, მას შეუძლია მოსარჩელის თანხმობით შეცვალოს თავდაპირველი მოპასუხე სათანადო მოპასუხით. თუ მოსარჩელე არ არის თანახმა თავდაპირველი მოპასუხის სათანადო მოპასუხით შეცვლაზე, სასამართლო თავისი გადაწყვეტილებით უარს ეტყვის მოსარჩელეს სარჩელის დაკმაყოფილებაზე.
საქმეზე დადგინდა, რომ მოცემულ შემთხვევაში, მოპასუხის წარმომადგენლის შუამდგომლობას გ. ს-ისათვის სესხის თანხის დაკისრების ნაწილში არასათანადო მოპასუხედ ცნობის თაობაზე, დაეთანხმა მოსარჩელის წარმომადგენელი, ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ ს-ის აღიარება, ასეთის არსებობის შემთხვევაშიც, უნდა მიჩნეულიყო არასათანადო პირის აღიარებად.
სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, ასევე დაუსაბუთებელი იყო მოსარჩელის წარმომადგენლის განმარტება, რომ ლ. ფ-ის მიერ 2013 წლის 26 სექტემბერს შვილის, მ. თ-ასათვის მოთხოვნის დათმობით/ცესია, შეწყდა მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა. ამასთან დაკავშირებით სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა სამოქალაქო კოდექსის 198-ე მუხლის პირველი ნაწილზე, რომლის თანახმად, მოთხოვნა ან უფლება, რომელთა დათმობა და დაგირავებაც შესაძლებელია, მათმა მფლობელმა შეიძლება საკუთრებად გადასცეს სხვა პირს. მოთხოვნები და უფლებები ახალ პირზე გადადის ისეთსავე მდგომარეობაში, როგორშიც ისინი ძველი მფლობელის ხელში იყვნენ. ვინაიდან მ. თ-ას ლ. ფ-მ 2013 წლის 26 სექტემბერს გადასცა მოთხოვნის უფლება, რომელიც უკვე ხანდაზმული იყო, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ იგი ვერ შეიცვლებოდა და ვერ გამოიწვევდა ხანდაზმულობის ვადის შეწყვეტას.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მსჯელობა იმის შესახებ, რომ სამოქალაქო კოდექსი განსაზღვრავს რა შემთხვევაში ხდება ხანდაზმულობის ვადის შეწყვეტა და ამ ჩამონათვალში მოთხოვნის დათმობა/ცესია არ შედის, კერძოდ, სამოქალაქო კოდექსის 137-ე მუხლით, ხანდაზმულობის ვადის დენა წყდება, თუ ვალდებული პირი უფლებამოსილი პირის წინაშე ავანსის, პროცენტის გადახდით, გარანტიის მიცემით ან სხვაგვარად აღიარებს მოთხოვნის არსებობას. ამავე კოდექსის 138-ე მუხლით, ხანდაზმულობის ვადის დენა წყდება, თუ უფლებამოსილი პირი შეიტანს სარჩელს მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად ან მის დასადგენად, ანდა შეეცდება დაიკმაყოფილოს მოთხოვნა სხვა საშუალებით, როგორიცაა სახელმწიფო ორგანოსათვის ან სასამართლოში განცხადებით მიმართვა მოთხოვნის არსებობის შესახებ, ანდა აღმასრულებელი მოქმედების განხორციელება. შესაბამისად გამოიყენება 139-ე და 140-ე მუხლები. ამასთან, ხანდაზმულობის ვადის შეწყვეტა შესაძლებელია მაშინ, როცა ჯერ კიდევ არ არის გასული ხანდაზმულობის ვადა, მისი დასრულების შემდეგ კი, ბუნებრივია შეწყვეტა ვეღარ მოხდება.
სამოქალაქო კოდექსის 144-ე მუხლის პირველი ნაწილით, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ ვალდებული პირი უფლებამოსილია უარი თქვას მოქმედების შესრულებაზე. ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მ. გ-ს უფლებამოსილება გააჩნდა, უარი განეცხადებინა მ. თ-ას წინაშე სასესხო ვალდებულების შესრულებაზე.
სააპელაციო სასამართლოს შეფასებით, ასევე არ უნდა დაკმაყოფილებულიყო სარჩელის მოთხოვნა იპოთეკით დატვირთული ქონების რეალიზაციის თაობაზე, რადგან სამოქალაქო კოდექსის 145-ე მუხლის თანახმად, მთავარი მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადის გასვლასთან ერთად ხანდაზმულობის ვადა გასულად ითვლება დამატებითი მოთხოვნებისთვისაც, მაშინაც კი, როცა ამ მოთხოვნათა ხანდაზმულობის ვადა ჯერ არ გასულა. სამოქალაქო კოდექსის 286-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, უძრავი ნივთი შეიძლება ისე იქნეს გამოყენებული (დატვირთული) მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად, რომ უზრუნველყოფილ კრედიტორს მიეცეს უფლება, სხვა კრედიტორებთან შედარებით პირველ რიგში მიიღოს თავისი მოთხოვნის დაკმაყოფილება ამ ნივთის რეალიზაციით ან მის საკუთრებაში გადაცემით (იპოთეკა). სამოქალაქო კოდექსის 153-ე მუხლის შესაბამისად, აქცესორულია უფლება, რომელიც ისეა დაკავშირებული სხვა უფლებასთან, რომ მის გარეშე არც შეიძლება არსებობდეს.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მსჯელობა იმის თაობაზე, რომ იპოთეკა სესხის ხელშეკრულებასთან მიმართებით აქცესორულ უფლებას წარმოადგენდა, რომელიც გამომდინარეობდა ძირითადისაგან, შესაბამისად, სესხის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა ვრცელდებოდა იპოთეკის ხელშეკრულებაზეც, რაც მისი დაკმაყოფილების შესაძლებლობას აღარ იძლეოდა. აქედან გამომდინარე, საქალაქო სასამართლომ სწორად მიიჩნია, რომ მ. თ-ას სარჩელის მოთხოვნა ხანდაზმულობის გამო არ უნდა დაკმაყოფილებულიყო.
სააპელაციო სასამართლოს განჩინებაზე მ. თ-ამ საკასაციო საჩივარი შეიტანა.
კასატორის მოთხოვნა:
გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება.
საკასაციო საჩივრის საფუძვლები:
სასამართლომ საქმე განიხილა ერთ-ერთი მხარის – მ .გ-ის წარმომადგენლის გარეშე. მოწინააღმდეგე მხარის – გ. ს-ის წარმომადგენელმა განაცხადა, რომ მ. გ-ის წარმომადგენლისგან გააჩნდა რწმუნებულება, თუმცა აღნიშნული რწმუნებულება არც შესაგებელზე იყო თანდართული და არც სასამართლო პროცესზე წარადგინა. ასეთ შემთხვევაშიც, მ. გ-ის წარმომადგენელს მხარისგან მინიჭებული უნდა ჰქონდეს მისი სახელით რწმუნებულების გაცემის უფლება. ეს საკითხი სააპელაციო სასამართლომ უგულებელყო, რაც გადაწყვეტილების გაუქმების სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 394-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველია.
2013 წლის 26 სექტემბერს ლ. ფ-მ მოთხოვნის უფლება გადასცა მ. თ-ას, შესაბამისად, განახლდა 8000 აშშ დოლარის დაკისრების შესახებ მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა. სააპელაციო სასამართლომ არც ამ გარემოებას მიაქცია ყურადღება.
გ. ს-მ პოლიციის მიერ ჩამორთმეულ განმარტებაში აღიარა, რომ გადასახდელი ჰქონდა 8000 აშშ დოლარი. სამოქალაქო კოდექსის 137-ე მუხლის თანახმად, აღნიშნული აღიარებით შეწყდა მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადის დენა. ლ. ფ-მ მ. თ-ას მოთხოვნის უფლება გადასცა ამ ფაქტის შემდეგ, ე.ი. ხანდაზმულობის ვადის განახლების შემდეგ.
გ. ს-ის წერილობითი აღიარება დავალიანების გადახდის თაობაზე, სასამართლომ არ მიიჩნია სათანადო პირის აღიარებად, რითიც დაარღვია სამოქალაქო კოდექსის მე-300, 301-ე და 302-ე მუხლები.


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლის, საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ მ. თ-ას საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მოთხოვნებს, რის გამოც მიჩნეულ უნდა იქნეს დაუშვებლად, შემდეგ გარემოებათა გამო:
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მეხუთე ნაწილის შესაბამისად, საკასაციო საჩივარი ქონებრივ და სხვა არაქონებრივ დავებში დასაშვებია, თუ: ა) საქმე მნიშვნელოვანია სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებისათვის; ბ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება ამ კატეგორიის საქმეებზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; გ) სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე განხილულია მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევით, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; დ) გასაჩივრებულია სააპელაციო სასამართლოს მეორე დაუსწრებელი გადაწყვეტილება ან განჩინება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვების თაობაზე. ზემოაღნიშნული ნორმები განსაზღვრავს იმ მოთხოვნებს, რომელთაც საკასაციო საჩივარი უნდა შეიცავდეს და ეფუძნებოდეს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არც ერთი ზემომითითებული საფუძვლით.
სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე არ არის განხილული მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევებით, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე, რის გამოც საკასაციო საჩივარს არა აქვს წარმატების პერსპექტივა.
საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები არც სააპელაციო სასამართლოს განჩინების საკასაციო სასამართლოს სტაბილური პრაქტიკისაგან განსხვავების არსებობის საფუძვლით. სააპელაციო სასამართლოს განჩინება არ განსხვავდება საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან.
ამასთან, საკასაციო საჩივრის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების აუცილებლობის თვალსაზრისით.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის საფუძველზე, საკასაციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი დაუშვას მ. თ-ას საკასაციო საჩივარი, რის გამოც საკასაციო საჩივარს უარი უნდა ეთქვას განხილვაზე.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 401.4 მუხლის თანახმად, თუ საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნება მიჩნეული, პირს დაუბრუნდება მის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 70%. მოცემულ შემთხვევაში, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2014 წლის 17 სექტემბრის განჩინებით კასატორი გათავისუფლდა სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან, „სახელმწიფო ბაჟის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის პირველი ნაწილის „მ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე.



ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე, 401-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :
1. მ. თ-ას საკასაციო საჩივარი, როგორც დაუშვებელი, დარჩეს განუხილველად;
2. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.







თავმჯდომარე პ. ქათამაძე





მოსამართლეები: ვ. როინიშვილი





ბ. ალავიძე