საქმე №080210014573996
საქმე №ას-487-461-2015 17 ივნისი, 2015 წელი
ქ. თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ზურაბ ძლიერიშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
ბესარიონ ალავიძე, ნინო ბაქაქური

საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე


კასატორი – ნ. კ.-ი (მოსარჩელე)


მოწინააღმდეგე მხარე – მ. ხ.-ე (მოპასუხე)


გასაჩივრებული განჩინება – ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2015 წლის 11 მარტის განჩინება


კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება


დავის საგანი – ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობა, მესაკუთრედ აღრიცხვა



ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:


ნ. კ.-მა სარჩელი აღძრა სასამართლოში მ. ხ.-ის მიმართ და მოითხოვა, ბათილად იქნას ცნობილი 2006 წლის 16 მაისის ნასყიდობის ხელშეკრულება, ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ.№..-ში მდებარე უძრავი ქონება დარეგისტრირდეს ნ. კ.-ის საკუთრებად.
მოსარჩელის განმარტებით, 2006 წლის 17 მაისს ნ. კ.-სა და თ. ჩ.-ს შორის დაიდო სესხის და იპოთეკის ხელშეკრულება, რომლითაც ამ უკანასკნელმა მიიღო 3500 აშშ დოლარი, რის შემდეგაც იპოთეკით დატვირთული სახლი მოსარჩელემ 2500 აშშ დოლარად მიაგირავა გ. ხ.-ეს. მოგვიანებით აღნიშნული ცნობილი გახდა ხ.-ისა და მისი ოჯახის წევრებისათვის, რომლებმაც მოითხოვეს, დაზღვევის მიზნით, უძრავი ქონება გადაფორმებულიყო მ. ხ.-ის სახელზე. მიუხედავად მოსარჩელის თხოვნისა, გაეფორმებინათ სესხის და იპოთეკის ხელშეკრულება, გაფორმდა ნასყიდობის ხელშეკრულება, რაც ეწინააღმდეგება სამოქალაქო კოდესის 56-ე მუხლის მეორე ნაწილს და არის თვალთმაქცური.
მოპასუხემ სარჩელი არ ცნო და განმარტა, რომ ნასყიდობის ხელშეკრულება დაიდო კანონის მოთხოვნათა დაცვით, სხვა ურთიერთობა მხარეებს შორის არ ყოფილა. ამასთან, მ. ხ.-ის მოსაზრებით, სასარჩელო მოთხოვნა ხანდაზმულია.
ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2014 წლის 25 ნოემბრის გადაწყვეტილებით ნ. კ.-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა, რაც მოსარჩელემ გაასაჩივრა სააპელაციო წესით.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2015 წლის 11 მარტის განჩინებით სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, ხოლო გასაჩივრებული გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელად შემდეგ გარემოებათა გამო:
სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ.№..-ში მდებარე სადავო ბინაში ცხოვრობს მ. ხ.-ე.
2006 წლის 16 მაისს გაფორმდა ნასყიდობის ხელშეკრულება ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ.№..-ში მდებარე საცხოვრებელ სახლზე, მხარეებს წარმოადგენდნენ გამყიდველი – ნ. კ.-ი და მყიდველი – მ. ხ.-ე.
საჯარო რეესტრის ამონაწერით, ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ.№..-ში მდებარე საცხოვრებელი ფართი რეგისტრირებულია მ. ხ.-ის სახელზე.
2010 წლის 17 ნოემბერს ქუთაისის რაიონული პროკურატურის პროკურორ ზ. ჭ.-ის დადგენილებით სისხლის სამართლის საქმეზე ნ. კ.-ის საცხოვრებელი ბინის თაღლითურად დაუფლების შესახებ შეწყდა წინასწარი გამოძიება კანონით გათვალისწინებული ქმედების არარსებობის გამო.
სისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიების დროს მიცემული ჩვენებით მ. ხ.-ის მამამ – გ. ხ.-ემ დაადასტურა ის ფაქტი, რომ მ. ხ.-ესა და აპელანტს შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება.
სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ 2006 წლის 16 მაისს ნ. კ.-სა და მ. ხ.-ეს შორის დაიდო უძრავი ქონების ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზე მ. ხ.-ემ ნ. კ.-ისაგან 8 000 ლარად შეიძინა ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ. №..-ში მდებარე უძრავი ქონება, რომელიც საკუთრების უფლებით აღირიცხა მ. ხ.-ის სახელზე. ამ უკანასკნელის მხრიდან სრულად არის დაცული უძრავი ქონების შეძენისათვის კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნები (ხელშეკრულების წერილობითი ფორმა და საჯარო რეესტრში აღრიცხვა) და უდავოდ დასტურდება, რომ მ. ხ.-ემ ხელშეკრულებით განსაზღვრულ მიზანს – უძრავი ქონების შეძენას მიაღწია. ასევე გადახდილია ნასყიდობის ფასი.
მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო პალატამ უდავოდ დადგენილად ჩათვალა, რომ 2006 წლის 16 მაისს მხარეებმა იცოდნენ, რა გარიგებას დებდნენ ნოტარიუსთან, ანუ მოსარჩელე მხარემ იცოდა საქმის გარემოებები, იგი არ მოტყუებულა და არც მოპასუხე მოტყუებით არ მოქმედებდა.
სამოქალაქო კოდექსის 50-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ გარიგება არის ნების თავისუფალი გამოვლენა, რომელიც მიმართულია რაიმე სამართლებრივი ურთიერთობის არსებობისაკენ, გარიგების მონაწილე მხარეებს გაცნობიერებული აქვთ მისი შედეგები და შესაძლო სამომავლო რისკები. მონაწილის მიერ გაკეთებული ხელმოწერა ასახავს ამ უკანასკნელის ნებას, შევიდეს სამოქალაქო სამართლებრივ ურთიერთობაში მონაწილეთა შორის შეთანხმებული პირობებით და აღიჭურვოს შესაბამისი უფლება-მოვალეობებით.
სამოქალაქო კოდექსის 477-ე მუხლის მიხედვით, განსაზღვრულია ნასყიდობის ხელშეკრულების სუბიექტთა უფლება-მოვალეობები და დადგენილია, რომ გამყიდველი მოვალეა გადასცეს მყიდველს საკუთრების უფლება ქონებაზე, მასთან დაკავშირებული საბუთები და მიაწოდოს საქონელი. თავის მხრივ, დადგენილია მყიდველის მოვალეობა, გადაუხადოს გამყიდველს შეთანხმებული ფასი და მიიღოს ნაყიდი ქონება. აღნიშნული განმარტებიდან ნათლად იკვეთება სასყიდლიანი გარიგების კონსესუალური და ორმხრივი ბუნება და კანონმდებელი ნასყიდობისათვის დადგენილი ზოგადი წესით განსაზღვრავს ამ ვალდებულების მთავარ პირობებს. ამასთან, ხელშეკრულებით არ არის გათვალისწინებული მხარეთა მოქმედების რეგლამენტი და უპირატესობა ხელშეკრულების თავისუფლების პრინციპს ენიჭება. გარიგების შესრულებულად მიჩნევისათვის სავალდებულოა მხარეთა მიერ უფლება-მოვალეობების ჯეროვნად და სრულყოფილად განხორციელება.
სამოქალაქო კოდექსის 183-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო პალატამ დაადგინა, რომ 2006 წლის 16 მაისს ნ. კ.-ს და მ. ხ.-ეს შორის დაიდო უძრავი ქონების ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზე მ. ხ.-ემ ნ. კ.-ისაგან 8 000 ლარად შეიძინა ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ.№..-ში მდებარე უძრავი ქონება, რომელიც საკუთრების უფლებით აღირიცხა მ. ხ.-ის სახელზე. ამ უკანასკნელმა სრულად დაიცვა უძრავი ქონების შეძენისათვის კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნები (ხელშეკრულების წერილობითი ფორმა, და საჯარო რეესტრში აღრიცხვა) და უდავოდ დასტურდება, რომ მ. ხ.-ემ ხელშეკრულებით განსაზღვრულ მიზანს – უძრავი ქონების შეძენას მიაღწია. ასევე გადახდილია ყიდვის ფასი. შესაბამისად, არ დასტურდება ნასყიდობის ხელშეკრულების მოსაჩვენებლად დადების ფაქტი და მხარეების მიერ სხვა გარიგების დადების მცდელობა (თვალთმაქცობა). ასევე არ დასტურდება გარიგების დადებისას მოტყუების ფაქტი.
სააპელაციო პალატამ არ გაიზიარა, აპელანტის მითითება, რომ სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულება თვალთმაქცურია, გამოძიების დროს მ. ხ.-ის მამის – გ. ხ.-ემ აღიარა, რომ მათ შორის დაიდო სესხისა და იპოთეკის ხელშეკრულება, რადგან სწორედ სისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიების დროს მიცემული ჩვენებით მ. ხ.-ის მამამ – გ. ხ.-ემ დაადასტურა ის ფაქტი, რომ მ. ხ.-ესა და აპელანტს შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება.
სამოქალაქო კოდექსის 54-ე მუხლის მიხედვით, კანონმდებელი გარიგების დადებისათვის ადგენს გარკვეულ წესებს, რომელთა დარღვევას შედეგად გარიგების ბათილად ცნობა მოჰყვება.
მოსარჩელე გარიგების ბათილობის საფუძვლად უთითებს სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლის მეორე ნაწილზე, რასაც სააპელაციო პალატა არ დაეთანხმა, ვინაიდან მოცემულ შემთხვევაში არ დადასტურდა, რომ მხარეებმა სადავო გარიგების დადებისას დაფარეს სხვა შეთანხმება ანუ კონკრეტულ შემთხვევაში მოსარჩელე მიუთითებს სესხსა და იპოთეკაზე, რადგან სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულებით დგინდება, რომ ნოტარიუსის მიერ მხარეებს განემარტა, თუ რა ხელშეკრულებას დებდნენ და მათ მიერ ხელშეკრულების შინაარსი მოწონებულ იქნა.
სააპელაციო პალატამ უდავოდ დაადგინა, რომ დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის შესახებაც ნ. კ.-ს განემარტა ნოტარიუსის მიერ. მოპასუხემ საკუთრებაში მიიღო და დაირეგისტრირა ნასყიდობის საგანი, ასევე, გადახდილია ნასყიდობის ფასი, ანუ არსებობს ნასყიდობის ხელშეკრულებისათვის დამახასიათებელი ყველა ნიშანი.
სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ მხარეებს შორის თვალთმაქცური გარიგება არ დადებულა. სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულებით მხარეებს სხვა ხელშეკრულება არ დაუფარავთ. თვალთმაქცური გარიგების არსებობის შემთხვევაში არ არსებობს გამოვლენის გარეგანი დათქმა. ამ შემთხვევაში აუცილებელია, რომ ნების გამომვლენი და ნების მიმღები მოქმედებდნენ შეთანხმებით და ორივე აცნობიერებდეს ნების ნაკლს, რაც ამ შემთხვევაში არ დაფიქსირებულა. ნების გამომვლენი, ანუ ნ. კ.-ი კონკრეტულად ნოტარიუსთან მივიდა ნასყიდობის ხელშეკრულების დასადებად და მან მოიწონა ხელშეკრულების შინაარსი.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი ადგენს მტკიცების ტვირთის სამართლიანი და ობიექტური განაწილების სტანდარტს, რომლის შესაბამისადაც, მხარემ უნდა ამტკიცოს ის ფაქტობრივი გარემოებები, რომელთა დამტკიცება მისთვის ობიექტურად შესაძლებელია. სწორედ აღნიშნულ სტანდარტს ეფუძნება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლი.
სააპელაციო პალატამ ჩათვალა, რომ თავად მხარეები განსაზღვრავენ მტკიცებულებათა წრეს მოთხოვნის საფუძვლის, თუ მოთხოვნის საპირისპიროს დასადასტურებლად. მოსარჩელე მხარემ მოთხოვნის დასადასტურებლად ვერ მიუთითა კონკრეტულ მტკიცებულებებზე (იგი მხოლოდ მიუთითებს დადგენილებაზე სისხლის სამართლის საქმეზე წინასწარი გამოძიების შეწყვეტაზე), ასევე ვერ გააქარწყლა მოპასუხის განმარტება, რომ ისინი გარიგების დადებისას თვალთმაქცურად არ მოქმედებდნენ, მხარეებს ნოტარიუსთან განემარტათ, რა გარიგებას დებდნენ და მათ ხელშეკრულების შინაარსი მოიწონეს.
მოცემულ შემთხვევაში მოსარჩელემ მის მიერ მითითებული გარემოებანი სარწმუნოდ ვერ დაასაბუთა, რის გამოც მხარეთა სახელშეკრულებო ურთიერთობის თვალთმაქცურობის ფაქტი საქმეში არ დადგენილა. შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნა ნასყიდობის ხელშეკრულების ბათილად ცნობის შესახებ უსაფუძვლოა და ვინაიდან ნასყიდობის ხელშეკრულება არ არის ბათილი, ასევე უსაფუძვლოა მეორე სასარჩელო მოთხოვნა ქონებაზე მესაკუთრედ ცნობის შესახებ.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 381-ე მუხლის მიხედვით, სააპელაციო პალატამ არ იმსჯელა სააპელაციო საჩივრის არგუმენტზე, რომ ნ. კ.-ი გარიგების დადებისას მოატყუეს, რადგან აღნიშნულ საფუძველზე მხარეს სარჩელში თავის დროზე არ მიუთითებია. ასეც რომ არ იყოს, სააპელაციო პალატამ არ გაიზიარა მოსარჩელის პოზიცია, რომ სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულება არის მოტყუებით დადებული გარიგება.
სამოქალაქო კოდექსის 81-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო სასამართლომ განმარტა, რომ მოტყუების დროს არსებობს ნების ნაკლის გამოვლენა, კერძოდ, რომ არა მოტყუების ფაქტი, ისე გარიგება არ დაიდებოდა. შეცილების შემდეგ სასამართლოში დავისას მოსარჩელემ უნდა დაამტკიცოს მოტყუების ფაქტის არსებობა ისეთი მტკიცებულებების წარდგენით და ისეთ გარემოებებზე მითითებით, რომლებიც დაადასტურებენ მოტყუების ფაქტს.
მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლომ უდავოდ დაადგინა, რომ 2006 წლის 16 მაისს მხარეებმა იცოდნენ, რა გარიგებას დებდნენ ნოტარიუსთან, ანუ მოსარჩელე მხარემ იცოდა საქმის გარემოებები, იგი არ მოტყუებულა და არც მოპასუხე მოქმედებდა მოტყუებით. შესაბამისად, უსაფუძვლოა ნ. კ.-ის მხრიდან იმაზე მითითება, რომ სადავო ნასყიდობის ხელშეკრულება (გარიგება) დაიდო მოტყუებით.
სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის საფუძველზე სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა ხანდაზმულობის ვადები, კერძოდ, სახელშეკრულებო მოთხოვნების ხანდაზმულობის ვადა შეადგენს სამ წელს, ხოლო უძრავ ნივთებთან დაკავშირებული სახელშეკრულებო მოთხოვნებისა, – ექვს წელს.
განსახილველ შემთხვევაში ხანდაზმულობის ვადის ათვლა უნდა დაიწყოს 2006 წლის 16 მაისიდან, ანუ ხელშეკრულების ბათილად ცნობაზე დავა მხარეს შეეძლო დაეწყო მისი დადების მომენტიდან, შესაბამისად, გასულია უძრავ ნივთებთან დაკავშირებით სახელშეკრულებო მოთხოვნებისათვის გათვალისწინებული ექვსწლიანი ვადაც.
ზემოაღნიშნული ფაქტობრივი და სამართლებრივი გარემოებებიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ ნ. კ.-ის სააპელაციო საჩივარი უსაფუძვლოა და არ უნდა დაკმაყოფილდეს, ხოლო გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელად.
სააპელაციო სასამართლოს განჩინება ნ. კ.-მა გაასაჩივრა საკასაციო წესით, მოითხოვა მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება შემდეგი საფუძვლებით:
კასატორის მითითებით, სააპელაციო პალატამ არ გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის 137-ე და 141-ე მუხლები.
მხარემ განმარტა, რომ სააპელაციო სასამართლო უნდა გაეთვალისწინებინა თავად მ. ხ.-ის აღიარება. მოპასუხემ მიუთითა, რომ სადავო სახლზე პრეტენზია არ გააჩნია და სესხის დაბრუნების შემთხვევაში გადაუფორმებდა უძრავ ნივთს მოსარჩელეს.
კასატორი არ დაეთანხმა სააპელაციო პალატის მოსაზრებას, რომ სადავო ნასყიდობა დაიდო სანოტარო წესით, შესაბამისად, მისი ბათილად ცნობის საფუძველი არ არსებობს. სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლი არ გამორიცხავს ნოტარიუსის მიერ გაფორმებული გარიგების ბათილად ცნობას.
არასწორია სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობა, რომ სარჩელი ხანდაზმულია. მართალია, მოსარჩელემ ხელი მოაწერა ნასყიდობის ხელშეკრულებას, თუმცა ვარაუდობდა, რომ დებდა სესხისა და იპოთეკის შესახებ გარიგებას, ამდენად, ხანდაზმულობის ვადის ათვლა 2006 წლიდან არ უნდა ათვლილიყო.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2015 წლის 18 მაისის განჩინებით ნ. კ.-ის საკასაციო საჩივარი მიღებულ იქნა წარმოებაში, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 396-ე მუხლით და ამავე კოდექსის 391-ე მუხლის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად. ამავე განჩინებით დადგინდა, რომ კასატორი სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან გათავისუფლებულია.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:


საკასაციო სასამართლომ, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის შესაბამისად, შეამოწმა ნ. კ.-ის საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საკითხი და თვლის, რომ იგი დაუშვებლად უნდა იქნეს მიჩნეული შემდეგ გარემოებათა გამო:
მოცემულ საქმეზე სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ.№..-ში მდებარე სადავო ბინაში ცხოვრობს მ. ხ.-ე.
საჯარო რეესტრის ამონაწერით, ზემოაღნიშნული საცხოვრებელი ფართი რეგისტრირებულია მ. ხ.-ის სახელზე.
2010 წლის 17 ნოემბერს ქუთაისის რაიონული პროკურატურის პროკურორ ზ. ჭ.-ის დადგენილებით სისხლის სამართლის საქმეზე ნ. კ.-ის საცხოვრებელი ბინის თაღლითურად დაუფლების შესახებ შეწყდა წინასწარი გამოძიება კანონით გათვალისწინებული ქმედების არარსებობის გამო.
სისხლის სამართლის საქმეზე გამოძიების დროს მიცემული ჩვენებით მ. ხ.-ის მამამ – გ. ხ.-ემ დაადასტურა ის ფაქტი, რომ მ. ხ.-ესა და აპელანტს შორის დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება.
სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ 2006 წლის 16 მაისს ნ. კ.-სა და მ. ხ.-ეს შორის დაიდო უძრავი ქონების ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზე მ. ხ.-ემ ნ. კ.-ისაგან 8 000 ლარად შეიძინა ქ.ქ.-ში, ლ.-ს ქ. №..-ში მდებარე უძრავი ქონება, რომელიც საკუთრების უფლებით აღირიცხა მ. ხ.-ის სახელზე. ამ უკანასკნელის მხრიდან სრულად არის დაცული უძრავი ქონების შეძენისათვის კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნები (ხელშეკრულების წერილობითი ფორმა და საჯარო რეესტრში აღრიცხვა) და უდავოდ დასტურდება, რომ მ. ხ.-ემ ხელშეკრულებით განსაზღვრულ მიზანს – უძრავი ქონების შეძენას მიაღწია. ასევე გადახდილია ნასყიდობის ფასი.
მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო პალატამ უდავოდ დადგენილად ჩათვალა, რომ 2006 წლის 16 მაისს მხარეებმა იცოდნენ, რა გარიგებას დებდნენ ნოტარიუსთან, ანუ მოსარჩელე მხარემ იცოდა საქმის გარემოებები, იგი არ მოტყუებულა და არც მოპასუხე მოტყუებით არ მოქმედებდა.
სააპელაციო პალატამ უდავოდ დაადგინა, რომ დაიდო ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის შესახებაც ნ. კ.-ს განემარტა ნოტარიუსის მიერ. მოპასუხემ საკუთრებაში მიიღო და დაირეგისტრირა ნასყიდობის საგანი, ასევე, გადახდილია ნასყიდობის ფასი, ანუ არსებობს ნასყიდობის ხელშეკრულებისათვის დამახასიათებელი ყველა ნიშანი.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მეხუთე ნაწილის შესაბამისად, საკასაციო საჩივარი ქონებრივ და სხვა არაქონებრივ დავებში დასაშვებია, თუ: ა) საქმე მნიშვნელოვანია სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებისათვის; ბ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება ამ კატეგორიის საქმეებზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; გ) სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე განხილულია მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევით, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; დ) გასაჩივრებულია სააპელაციო სასამართლოს მეორე დაუსწრებელი გადაწყვეტილება ან განჩინება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვების თაობაზე. ზემოაღნიშნული ნორმები განსაზღვრავს იმ მოთხოვნებს, რომელთაც საკასაციო საჩივარი უნდა შეიცავდეს და ეფუძნებოდეს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.
სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე არ არის განხილული მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევებით, ვერც კასატორი მიუთითებს რაიმე ისეთ საპროცესო დარღვევაზე, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე, რის გამოც საკასაციო საჩივარს არა აქვს წარმატების პერსპექტივა.
ამასთან, საკასაციო საჩივრის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების აუცილებლობის თვალსაზრისით, ვინაიდან მოცემული დავა ეხება სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლის მეორე ნაწილის საფუძველზე გარიგების თვალთმაქცურად ცნობას. აღნიშნულ საკითხზე კი არსებობს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის პრაქტიკა.
საკასაციო სასამართლომ №ას-863-1174-07 სამოქალაქო საქმეზე 2008 წლის 2 აპრილს მიღებულ განჩინებაში ნათლად განმარტა თვალთმაქცური გარიგების არსი და სამართლებრივი მახასიათებლები.
ზემოაღნიშნულ განჩინებაში საკასაციო პალატამ მიუთითა, რომ „საქმეში არსებული მასალებით უნდა დასტურდებოდეს თვალთმაქცური გარიგების დროს გამოვლენილი ნების თავისებურებები, რაც, უპირველეს ყოვლისა, გამოიხატება სხვა გარიგების დაფარვის მიზნის არსებობაში. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც მხარეებს სურთ, მიაღწიონ სხვა შედეგს და არა იმ შედეგს, რასაც იძლევა მათ მიერ გარეგნულად გამოხატული ნება. ამდენად, თვალთმაქცური გარიგების დროს უნდა დადასტურებულ იქნეს გარემოებები, რომლებიც მიუთითებენ სხვა გარიგების დადების სურვილზე და ამ დაფარული გარიგებისათვის აუცილებელ ყველა წინაპირობის არსებობაზე. ამ შემთხვევაში გამოიყენება დაფარული გარიგების მიმართ მოქმედი წესები.
ამრიგად, კასატორი ვერ ადასტურებს იმ ფაქტობრივი გარემოებების არსებობას, რომლებიც აუცილებელია სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლის პირველი ან მე-2 ნაწილის კვალიფიკაციისათვის, კერძოდ, საქმეში არსებული მასალებით არ დასტურდება გარემოებები, რომლებიც მიუთითებენ სადავო გარიგების ბათილად ცნობაზე, რაც უნდა შეეფასებენა და არ შეაფასა ან არასათანადოდ შეაფასა სააპელაციო სასამართლომ.“
საკასაციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, საკასაციო საჩივრის დაუშვებლად ცნობის პირობებში მხარეებს დამატებით განუმარტოს სადავო საკითხის – გარიგების თვალთმაქცურად ცნობის სამართლებრივი არსი:
სამოქალაქო კოდექსის 56-ე მუხლის შესაბამისად, ბათილია გარიგება, რომელიც დადებულია მოსაჩვენებლად, იმ განზრახვის გარეშე, რომ მას შესაბამისი იურიდიული შედეგები მოჰყვეს (მოჩვენებითი გარიგება). თუ მოსაჩვენებლად დადებული გარიგებით მხარეებს სურთ სხვა გარიგების დაფარვა, მაშინ გამოიყენება დაფარული გარიგების მიმართ მოქმედი წესები (თვალთმაქცური გარიგება).
აღნიშნული ნორმის მიხედვით, თვალთმაქცური გარიგების დროს, მართალია, ნების გამოვლენა მიმართულია სამართლებრივი შედეგების დადგომისაკენ, თუმცა არა იმ ხელშეკრულების შესაბამისად, რომელზეც მხარეები თანხმდებიან. ამგვარი გარიგების მიზანს წარმოადგენს იმ გარიგების დაფარვა, რომლის მიღწევის სურვილი მხარეებს რეალურად გააჩნიათ. ამ შემთხვევაში არსებობს ორი გარიგება, ერთი თვალთმაქცური და მეორე – რომელიც მხარეებმა უშუალოდ გაითვალისწინეს. ამდენად, თვალთმაქცური გარიგება ერთგვარად ფარავს ნამდვილ გარიგებას, შესაბამისად, მას არ გააჩნია სამართლებრივი საფუძველი და იგი ბათილია. თუმცა, ამ საფუძვლით გარიგების ბათილობას გარკვეული სპეციფიკურობა ახასიათებს. კანონმდებლის ასეთი დამოკიდებულება განპირობებულია მხარეთა რეალური ნების გათვალისწინებით. ხშირ შემთხვევაში, მხარეები ვერ ერკვევიან, რა შინაარსის ხელშეკრულების გაფორმება სურთ ან კიდევ ვერ ასხვავებენ ერთმანეთისაგან გარიგების სხვადასხვა ტიპებს. სამოქალაქო კოდექსი შესაძლებლობას ანიჭებს ხელშეკრულების სუბიექტებს, გამოასწორონ დაშვებული შეცდომები თვალთმაქცური გარიგების ბათილად ცნობით და მხარეთა შეთანხმების მიმართ გამოიყენონ ის მოთხოვნები, რაც დამახასიათებელია იმ გარიგებისათვის, რომლის მიღწევაც მხარეებს სურდათ.
მოსარჩელის მტკიცების საგანს შეადგენს იმ ფაქტობრივი შემადგენლობის დადასტურება, რაც თვალთმაქცური გარიგების ყველა წინაპირობას მოიცავს. ამგვარ ვითარებაში, მხარეთა მტკიცებითი ფორმა, როგორც წესი, ორიენტირებულია მხოლოდ მოწმეთა ჩვენებაზე და, მეტი დამაჯერებლობისათვის, მათ მიერ დასახელებულ მოწმეთა თანაფარდობაზე. სასამართლო მიიჩნევს, რომ თუ მოსარჩელის არგუმენტაცია გამყარებულია მოწმეთა ჩვენებებით, ამ მტკიცებულებით უნდა დასტურდებოდეს ყველა იმ გარემოების არსებობა, რომელიც თვალთმაქცური გარიგების შემადგენლობას ქმნის, ხოლო დასკვნა იმის შესახებ ჩაითვალოს თუ არა თვალთმაქცურად გარიგება, უნდა გამოიტანოს სასამართლომ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების შეფასების საფუძველზე. ამდენად, მოწმეთა მიერ ხდება არა გარიგების თვალთმაქცურობის დადასტურება ან უარყოფა, არამედ – იმ გარემოებებისა, რომელთა საფუძველზეც სასამართლომ შესაბამისი დასკვნა უნდა გააკეთოს.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 327-ე მუხლის შესაბამისად, ხელშეკრულება დადებულად ითვლება, თუ მხარეები მის ყველა არსებით პირობაზე შეთანხმდნენ საამისოდ გათვალისწინებული ფორმით.
პალატა განმარტავს, რომ თვალთმაქცური გარიგების დროს ნების გამოვლენის სუბიექტების ნება შეთანხმებულია და მათ განზრახული აქვთ განსაზღვრული სამართლებრივი შედეგის დადგომა, თუმცა მათი შინაგანი ნება და გამოვლენილი ნება არ ემთხვევა ერთმანეთს. დადებული გარიგებით ისინი ფარავენ სხვა გარიგებას, რომლის დადების ნებაც რეალურად გააჩნიათ. ამ შემთხვევაში დგება ამ ნორმის საფუძველზე ნების გამოვლენის ბათილობის საკითხი. თვალთმაქცური გარიგების დროს განხილვის საგანია გარიგების მხარეთა მიერ შინაგანი და გარეთ გამოვლენილი ნების ურთიერთმიმართება, ვინაიდან მათ შორის არსებობს შეუსაბამობა.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო პალატის გასაჩივრებულ განჩინებაში ასახული მსჯელობა საკასაციო სასამართლოს ზემოაღნიშნულ დასაბუთებას არ ეწინააღმდეგება, ხოლო კასატორმა (მოსარჩელემ) ვერ დაასაბუთა, თუ რაში გამოიხატებოდა სადავო გარიგების თვალთმაქცურობა, შესაბამისად, ვერ მიუთითა ვერც საკასაციო საჩივრის დასაშვებად ცნობის სამართლებრივი წინაპირობების არსებობაზე.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის საფუძველზე, საკასაციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, დაუშვას წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი, რის გამოც მას უარი უნდა ეთქვას განხილვაზე.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე, 401-ე მუხლებით და
დ ა ა დ გ ი ნ ა:


1. ნ. კ.-ის საკასაციო საჩივარი დარჩეს განუხილველად დაუშვებლობის გამო.
2. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.



თავმჯდომარე ზ. ძლიერიშვილი




მოსამართლეები: ბ. ალავიძე




ნ. ბაქაქური