ბს-945-531(კ-05) 21 ივნისი, 2006
. ქ. თბილისი

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა: მ. ვაჩაძე (თავმჯდომარე),
ნ. ქადაგიძე (მომხსენებელი),
ნ. სხირტლაძე

დავის საგანი: ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ნაკისრი ვალდებულების შეუსრულებლობა და თანხის დაკისრება.

აღწერილობითი ნაწილი:

2003წ. 6 აგვისტოს საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიას მოპასუხე შპს «ს-ის» მიმართ თანხის დაკისრების თაობაზე.
მოსარჩელე სასარჩელო განცხადებაში მიუთითებდა, რომ ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარებისბანკსა და შპს «ე-ას» შორის 2001წ. 21 დეკემბერს განახლებული სესხის ხელშეკრულების, ასევე საქართველოსა და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარებისბანკს შორის 2001წ. 21 დეკემბერს განახლებული საგარანტიო ხელშეკრულების (ენგურის ჰიდროელექტროსადგურის რეაბილიტაციის პროექტი) შესაბამისად, საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ, როგორც გარანტორმა, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკს 2003წ. 24 იანვარს გადაურიცხა 1 830 189, 38 აშშ დოლარი, ხოლო 2003წ. 27 მაისს _ 1 832 999, 50 აშშ დოლარი.
საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და შპს «ე-ას» შორის 2001წ. 21 დეკემბერს გაფორმდა ხელშეკრულება _ «სახელმწიფო გარანტის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ». ხელშეკრულების 1.1.2 მუხლის თანახმად, შპს «ე-ა» ვალდებული იყო, «საკრედიტო შეთანხმებით ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობის შემთხვევაში, სამინისტროს მიერ საგარანტიო შეთანახმებაში მითითებული პირობებით კრედიტის დაფარვისას, აგრეთვე საკრედიტო, საპროექტო და საგარანტიო შეთანხმებების პირობებიდან გამომდინარე ნებისმიერი სხვა ხარჯების გაწევისას, აენაზღაურებინა სამინისტროსთვის მის მიერ გაწეული დანახარჯები, ხოლო ხელშეკრულების 1.1.3. მუხლის თანახმად _ «გადაუხადოს სამინისტროს რისკის გადასახდელი ამ ხელშეკრულების მე-7 მუხლისშესაბამისად». ფინანსთა სამინისტროს, ამავე ხელშეკრულების 3.3 მუხლის თანახმად: «მოთხოვნის უფლება წარმოექმნება ამ დღის 24 საათზე, როცა სამინისტრო ევროპის ბანკისგან საგადამხდელო განაცხადის მიღების შემდეგ დაადგენს,რომ სახელმწიფო გარანტია სახელმწიფო ვალად გადაიქცა».
მოსარჩელის განმარტებით, ხელშეკრულების 8.1 მუხლის შესაბამისად, «ე-ა», სამინისტროსათვის გადასახდელი ნებისმიერი თანხის გადარიცხვის დაგვიანების შემთხვევაში, სამინისტროს უხდის საჯარიმო გადასახდელს ვადაგადაცილებული თანხის წლიური 12%-ის ოდენობით, ხოლო 7.2 მუხლის თანახმად კი «რისკის გადასახდელი დაიფარება წელიწადში ორჯერ, ყოველიწ. 25 მაისსა და 25 ნოემბერს, დაწყებული 2002წ. 25 ნოემბრიდან, 100 000.00 აშშ დოლარის ოდენობით ყოველი გადახდის დროს, ათვისებული თანხის 5%-ის სრულად დაფარვამდე».
ხელშეკრულების პირობებიდან გამომდინარე, შპს «ს-ას» 2003წ. 31 ივლისის მდგომარეობით სახელმწიფობიუჯეტის მიმართ ერიცხება დავალიანება 2003წ. 24 იანვრით გათვალისწინებულ დავალიანებაზე _ ძირითადი თანხა 1 830 198, 38 აშშ დოლარი; 2003წ. 27 მაისით _ ძირითადი თანხა 1 832 999, 50 აშშ დოლარი, მასზე დარიცხული საჯარიმო სანქცია 39 714. 99 აშშ დოლარი; რისკის გადასახდელი ძირითად ვალზე 20 000, 00 აშშ დოლარი და ჯარიმა ძ/ვ ვადაგადაცილებაზე 10 500.00 აშშ დოლარი; სულ _ 4028 095. 74 აშშ დოლარი.
მოსარჩელის მითითებით, დღეისათვის «ე-ის» სამართალმემკვიდრეს წარმოადგენს შპს «ს-ა», რომელიც, არაერთგზის მოთხოვნის მიუხედავად, არ ასრულებს შეთანხმებით ნაკისრ ვალდებულებებსდა 2003წ. 31 ივლისის მდგომარეობით დავალიანებამ სახელმწიფო ბიჯეტის წინაშე შეადგინა 4028095.72 აშშ დოლარი.
ვინაიდან შპს «ს-ა» არ ასრულებს ხელშეკრულებით ნაკისრ ვალდებულებას და, შესაბამისად, არღვევს სკ-ის 361-ე და «სახელმწიფო ვალის შესახებ» კანონის 44-ე მუხლების მოთხოვნებს, აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე ითხოვდა მოპასუხე შპს «ს-ას» დაკისრებოდა სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ 4028 095, 74 აშშ დოლარის ეკვივალენტის ეროვნულ ვალუტაში გადახდა.
ამასთან, სსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის «ა» ქვეპუნქტის შესაბამისად, სარჩელის უზრუნველყოფის მიზნით მოსარჩელე ითხოვდა შპს «ს-ის» ქონებაზე ყადაღის დადებას.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2003წ. 6 აგვისტოს განჩინებით საქმეში მესამე პირად ჩაებნენ კავშირი (ასოციაცია) «ს-ი» და საქართველოს სათბობ-ენერგეტიკის სამინისტრო.
ამავე განჩინებით ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მოთხოვნა სარჩელის უზრუნველყოფის თაობაზე და ყადაღა დაედო შპს «ს-ის» უძრავ ქონებას, რომელიც ეკუთვნის მოპასუხეს, იყო მასთან ან სხვა პირთან.
მითითებული განჩინება კერძო საჩივრით გაასაჩივრეს საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ და შპს «ს-ამ».
საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო კერძო საჩივრით ითხოვდა თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2003წ. 6 აგვსიტოს განჩინების იმ ნაწილში გაუქმებას, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მოსარჩელის შუამდგომლობა სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ და არ დაედო ყადაღა შპს «ს-ის» ფასიან ქაღალდებსა და ფულად სახსრებს.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2003წ. 16 სექტემბრის განჩინებით არ დაკმაყოფილდა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს კერძო საჩივარი და იგი საქმის მასალებთან ერთად განსახილველად გადაეგზავნა საქართველოსუზენაეს სასამართლოს.
მეორე კერძო საჩივრის ავტორი _ შპს «ს-ა»,Eკერძო საჩივრით ითხოვდა თბილისისსაოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2003წ. 6 აგვისტოს განჩინების იმ ნაწილში გაუქმებას, რომლითაც ყადაღა დაედო მათ უძრავ ქონებას.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 22 სექტემბრის განჩინებით არ დაკმაყოფილდა შპს «ს-ის» კერძო საჩივარი და საქმის მასალებთან ერთად განსახილველად გადაეგზავნა ზემდგომ სასამართლოს.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2003წ. 25 დეკემბრის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს კერძო საჩივარი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ: შპს «ს-ის” კერძო საჩივარი დაკმაყოფილდა; გაუქმდა თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2003წ. 16 სექტემბრის განჩინების პირველი პუნქტი _ შპს «ს-ის” კუთვნილი ფასიანი ქაღალდების ყადაღის დადებაზე უარის თქმის ნაწილში და ამ ნაწილში კერძო საჩივარი დაკმაყოფილდა, ხოლო დანარჩენ ნაწილში განჩინება დარჩა უცვლელად; გაუქმდა თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2003წ. 22 სექტემბრის განჩინება; თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2003წ. 6 აგვისტოს განჩინების მე-4 პუნქტი შეიცვალა ნაწილობრივ: სარჩელის უზრუნველყოფის სახით ყადაღა დაედო შპს «ს-ის” საკუთრებაში არსებულ ფასიან ქაღალდებსა და საბანკო ანგარიშებს, ხოლო ფულადი სახსრების დაყადაღებაზე ეთქვა უარი.
შპს «ს-ამ” სასარჩელო განცხადება არ ცნო და მიუთითა, რომ 06.04.1999წ. სახელმწიფო კომპანიებს: საქენერგოს (როგორც სესხის გამცემის) და «გ-ას» (როგორც სესხის ამღებს) შორის დაიდო მეორადი სასესხო ხელშეკრულება. მითითებული ხელშეკრულება ითვალისწინებდა შემდეგ პირობებს: სესხის გამცემი თანახმა იყო სესხის მიმღებისათვის გადაეცა, ხოლო სესხის მიმღები გამოხატავდა თავისთანხმობას მიეღო საქენერგოსგან ევრობანკის სესხი _ 38.750.000 აშშ დოლარის ოდენობით, ასევე «გ-ას» უნდა დაეკმაყოფილებინა ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირობები «ნ-ის» რეაბილიტაციის მიზნით.
საქართველოს სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტროს 30.28. 2000წ.ბრძანების საფუძველზე, სახელმწიფო კომპანიები _ საქენერგო და საქენეგროგენერაცია გარდაიქმნენ ახალ იურიდიულ პირებად. სახელმწიფო კომპანია საქენერგოს სამართალმემკვიდრედ მიჩნეული იყო შპს «ე-ა» და მასთან, როგორც მსესხებელთან ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა 21.12.2001წ. გააფორმა ზემოაღნიშნული განახლებული სასესხო ხელშეკრულება. ამ ხელშეკრულების პრეამბულაში აღნიშნულია ორივე მხარის თანხმობა, რომ მსესხებელმა, (ანუ შპს «ე-ამ) თავის თავზე აიღო სახელმწიფო კომპანია საქენერგოს ხელშეკრულებით განსაზღვრული ყველა უფლება და ვალდებულება, როგორც მითითებული ხელშეკრულებით იყო გათვალისწინებული, მათ შორის _ საპროექტო კომპანიისთვის სესხის მიწოდების ვალდებულება და საპროექტო კომპანიის მიერ პროექტის დასრულების უზრუნველყოფა.
ამ ორი ძირითადი ხელშეკრულების შესასრულებლად, მოპასუხის მითითებით 25.01.2002წ. გაფორმდა შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულება, რომლის მხარეები არიან შპს «ე-ა», გამსესხებელი მხარე (ადრე გამსესხებელ მხარე იყო საქენერგო), ხოლო მსესხებლად მითითებულია შპს «ნ-ი» (ადრე მსესხებელ მხარედ იყო გ-ა), იმავე უფლებითდა ვალდებულებებით, რაც გათვალისწინებულია მეორადი სასესხო ხელშეკრულებით.
შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულების 2.1. «ა» პუნქტით განმეორებულია 06.04.1999წ. სასესხო ხელშეკრულების ძირითადი პირობები, რომ გამსესხებელი გადასცემს, ხოლო მსესხებელი თახმაა გამსესხებლისაგან სესხად მიიღოს 38.750.000 აშშ დოლარი და რომ გამსესხებელი მსესხებელს სესხს გადასცემს მოთხოვნისთანავე.
მოპასუხის განმარტებით, მეორადი სასესხო ხელშეკრულებით საქენერგომ «გ-ას» გადაუხადა 2325650 აშშ დოლარი, შესაბამისად 25.01.2002წ.ათვის, ანუშესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულების გაფორმების დღისათვის ასათვისებელი დარჩა 36424350 აშშ დოლარი, შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულების 2.2. მუხლის «გ» და «დ» პუნქტების შესაბამისად, კი შემდგომი თანხების ანგარიშიდან მოხსნა მოხდება მსესხებლის მიერ გამსესხებლის სახელზე სავარაუდოდ 2 დღით ადრე გაგზავნილი განცხადებით შესაბამისი სამუშაოების დასაფინანსებლად და ათვისება მოხდება მხოლოდ მასშემდეგ, რაც ბანკი და პაბი (პროექტის აღმასრულებელი ბიურო) მიიჩნევენ, რომ შესრულდა პროექტით გათვალისწინებული პირობა.
შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულების 2.5. პუნქტის «ე» პუნქტით განსაზღვრულია, რომ ამ ხელშეკრულებით დაკისრებული ყოველგვარ თანხას სესხის მიმღები სესხის გამცემს გადაუხდის აშშ დოლარებში, გადახდის დღისათვის არსებული მდგომარეობით და იმ დანიშნულების ადგილზე, რომელსაც სესხის გამცემი მიუთითებს.
ამავე, ხელშეკრულების 2.4. და 2.5. მუხლებით დადგენილია გამსესხებლის შპს «ე-თვის» მსესხებლი, ანუ შპს «ნ-ის» სესხის საპროცენტო განაკვეთი და გადასახადების გადახდის წესები, ხოლო 2.6. მუხლით სესხისდაფარვის გრაფიკი, სადაც გადახდის დღედ მითითებულია 15 მაისი და 15 ნოემბერი.
აღნიშნული ხელშეკრულების მე-4 მუხლის «ბ» პუნქტის შესაბამისად, შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულება მსესხებლისათვის («ნ-ი») წარმოადგენს კანონიერ და სავალდებულო მოვალეობას, რომლის შესრულება მოეთხოვება სესხის მიმღებს, ამავე ხელშეკრულების პირობების მიხედვით.
მოპასუხის განმარტებით, სახეზეა გარემოებები, რომლებითაც გათვალისწინებულია შპს «ე-ის» უფლება, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკიდან მიიღოს სესხი და გადასცეს ის სესხად შპს «ნ-ს» ენგურის ჰიდროელექტროსადგურის რეაბილიტაციის მიზნით, ასევე, შპს «ნ-ის» უფლება, შპს «ე-გან», როგორც საპროექტო კომპანიამ, იმავე მიზნით მიიღოს სესხი, აითვისოს დანიშნული მიზნით დაგრაფიკით დადგენილ ვადაში დაუბრუნოს გამსესხებელს, შპს «ს-ას».
სასარჩელო მოთხოვნით გათვალისწინებული ძირითადი თანხა-1832 399 აშშ დოლარი ისე მიიღო და აითვისა საპროექტო კომპანია შპს «ნ-მა», რომ შპს «ე-ას» ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უფლებამოსილებით, სესხისმიღება, სესხის გაცემა, ათვისებაზე კონტროლი და ამასთან დაკავშირებით სხვა საქმიანობაში მისგან დამოუკიდებელი მიზეზის გამო მონაწილეობა არ მიუღია.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოპასუხე ითხოვდა მოსარჩელისათვის სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმას, ვინაიდან, შპს «ს-ა» იყო არასათანადო მოპასუხე და სსკ-ის 85-ე მუხლის შესაბამისად, ითხოვდა მისი სათანადო მოპასუხით _ შპს «ნ-ით» შეცვლას.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004წ. 15 ივნისის საოქმო განჩინებით შპს «ს-ის» შუამდგომლობა დაკმაყოფილდა და ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-16 მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად საქმეში მესამე პირად ჩაება შპს «ნ-ი».
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004წ. 18 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სასარჩელო განცხადება დაკმაყოფილდა; მოპასუხე შპს «ს-ას» სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ დაეკისრა 2003წ. 31 ივლისის მდგომარეობით ბიუჯეტის წინაშე არსებული დავალიანება საერთო ჯამში _ 4028095.74 აშშ დოლარის ეკქვივალენტი ლარის გადახდა იმ დროისათვის საქართველოს ეროვნული ბანკისმიერ დადგენილი ოფიციალური კურსის შესაბამისად.
სასამართლო კოლეგია გადაწყვეტილებაში მიუთითებდა, რომ «ს-ას», როგორც შპს «ე-ის» სამართალმემკვიდრეს, წარმოეშვა ვალდებულებები საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიმართ 30.07.2002წ. ხელშეკრულებით სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ. მითითებული ხელშეკრულება გაფორმდა სამი პირის თავისუფალი ნების გამოვლენისა და ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე, ერთი მხრივ, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს, მეორე მხრივ, შპს «ე-ასა» და მესამე მხრივ, შპს «ნ-ს» შორის. ამ ხელშეკრულების 1.2. პუნქტის თანახმად შპს «ე-ამ» იკისრა ვალდებულება განეხორციელებინა აუცილებელი ღონისძიებები საკრედიტოშეთანხმების საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფისმიზნით. ხელშეკრულებით განისაზღვრა, რომ საკრედიტო შეთანხმებაში ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრუბელობის შემთხვევაში, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საგარანტიო შეთანხმებით მითითებული პირობებით კირედიტის დაფარვისას, აგრეთვე საკრედიტო, საპროექტო და საგარანტიო შეთანხმებების პირობებიდან გამომდინარე, ნებისმიერი სხვა ხარჯების გაწევისას, შპს «ე-ა». კისრულობდა ვალდებულებას, აენაზღაურებინა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსათვის ამ სამინისტროს მიერ გაწეული დანახარჯები (ხელშეკრულების 1.1.2. პუნქტი) შპს «ე-ა» კისრულობდა ვალდებულებას გადაეხადა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სასარგებლოდ რისკის გადასახდელი. სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ 30.07.2002წ. ხელშეკრულების მე-7 მუხლის თანახმად, კი მითითებული ნორმა შედგება სამი პუნქტისაგან, რომლის თანახმადაც, შპს «ე-ა» ვალდებულია გადაუხადოს სამინისტროს, როგორც გარანტორს საგარანტიო გადასახდელი შპს «ე-ის» სასარგებლოდ გაცემული გარანტიისათვის, გარანტირებული კრედიტის ათვისებული თანხის 5%-ის ოდენობით, აშშ დოლარის თანხის ეკვივალენტით ეროვნულ ვალუტაში, გადახდის დღისათვის არსებული კურსით.
რისკის გადასახდელი დაიფარება წელიწადში ორჯერ, ყოველიწ. 25 მაისსა და 25 ნოემბერს, დაწყებული 25.11. 2002 წლიდან, 100.000 აშშ დოლარისოდენობით, ყოველი გადახდის დროისათვის, ათვისებული თანხის 5%-ის სრულად დაფარვამდე ( 7.2. პუნქტი).
რისკის გადასახდელი, სრული ან ნაწილობრივი გადაუხდელობის შემთხვევაში, საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო უფლებამოსილია, მოახდინოსთავისი მოთხოვნის დაკმაყოფილება 30.07.2002წ. ხელშეკრულების სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ დადგენილი ნორმებით (7.3. პუნქტი).
სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზემიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ 30.07.2002წ. ხელშეკრულების მე-8 მუხლის თანახად, შპს «ე-ის» მიერ სამინისტროსათვის გადასახდელი ნებისმერი თანხის გადარიცხვის დაგვიანებისშემთხვევაში, შპს «ე-ა» უხდის სამინისტროს საჯარიმო გადასახდელს ვადაგადაცილებული თანხის წლიური 12%-ის ოდენობით, ვადაგადაცილებული დღეების რაოდენობისა და 360-დღიანი წელიწადის საფუძველზე. საჯარიმო გადასახდელის დარიცხვა იწყება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მოთხოვნის უფლების აღმოცენების დღიდან.
ზემოაღნიშმულიდან გამომდინარე, სასამართლო კოლეგიის მითითებით, ვინაიდან ჯეროვნად არ შესრულდა საკრედიტო და საპროექტო შეთანხმებებიდან აღმოცენებული ვალდებულებები, უნდა ამოქმედდეს 30.07.2002წ. ხელშეკრულება სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ 20.07.2002წ. ხელშეკრულების ერთ-ერთმა მონაწილე მხარემ, ამჟამად შპს «ს-ამ» (როგორც შპს «ე-ა» სამართალმემკვიდრემ) არ შეასრულა 30.07.2002წ. ხელშეკრულებით, ნაკისრი ვალდებულებები და ასევე, მოპასუხემ რეაგირების გარეშე დატოვა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წერილობითი შეხსენებები.
სასამართლოს განმარტებით, სკ-ის 317-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ვალდებულებების აღმოცენების ერთ-ერთ საფუძველს წარმოადგენს ხელშეკრულება. ამავე კოდექსის 361-ე მუხლის მე-2 ნაწილი განმარტავს, რომ ვალდებულება უნდა შესრულდეს ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად, დათქმულ დროსა და ადგილას.
საქართველოს ბიუჯეტმა შეასრულა რა თავისი, როგორც გარანტორის, ვალდებულებები ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის მიმართ, მოიპოვა უფლებამოსილება, სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ 30.07.2002წ. ხელშეკრულების, თანახმად, აინაზღაუროს მატერიალური ზიანი შპს «ს-გან». აღნიშნულ საფუძველს იძლევა სკ-ის 394-ე მუხლის პირველი ნაწილიც, რომლის შესაბამისად მოვალის მიერ ვალდებულებების დარღვევისას კრედიტორს შეუძლია მოითხოვოს ამით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება. თავის მხრივ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა «რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება (სკ-ის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილი). ამასთან, სასამართლო კოლეგიის მითითებით, ანაზღაურებას ექვემდებარება მხოლოდ ის მატერიალური ზიანი, რომელიც მოვალისათვის წინასწარ იყო სავარაუდო და წარმოადგენს ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგს.
სასამართლოკოლეგიამ ასევე არ გაიზიარა მოპასუხის მოსაზრებები და მიუთითა, რომ შპს «ე-ას» უშუალოდ ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკისგან კრედიტი არ მიუღია ენგურის ჰიდროელექტროსადგურის რეაბილიტაციის პროექტთან დაკავშირებით, მაგრამ შპს «ე-მა» რეალურად იცოდა (ვალდებული იყო სცოდნოდა და ჰქონდა ყველა საშუალება სცოდნოდა) რომ კრედიტი ნამდვილად გამოყოფილი იყო და ხმარდებდა ობიექტის რეაბილიტაციას. მას შეეძლო კონტროლი გაეწია სახსრების მოხმარების დისციპლინაზე ანუ რეალურად განეხორციელებინა თავისი უფლებებირაც იყო განსაზღვრული განახლებული სასესხო ხელშეკრულებით.
შპს «ე-ამ» იკისრა კონკრეტული ვალდებულებები 30.07.2002წ. ხელშეკრულებით სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიმართ, ანუ შპს «ე-ას» უშუალოდ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიმართ უნდა უზრუნველეყო სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვა.
ამასთან, სასამართლო კოლეგიის განმარტებით, არც სასამართლო სხდომებზე და არც საქმის მოსამზადებელ სტადიაზე შპს «ს-ას» არ აღუძრავს შემხვედრი სარჩელი 21.12.2001წ. განახლებული სასესხო ხელშეკრულების და სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ 30.07.2002წ. ხელშეკრულების მოშლის ან ბათილად ცნობის შესახებ, გამომდინარე აქედან ვერ იქნება გაზიარებული მოპასუხის მოსაზრება ხელშეკრულებების ფიქტიური ხასიათის შესახებ.
მითითებული გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა შპს «ს-ამ».
კასატორი საკასაციო საჩივარში მიუთითებდა, რომ მხარეებს შორის 2002წ. 30.07. დადებული ხელშეკრულების საფუძველს წარმოადგენს: ბანკსა და საქართველოს შორის 2001წ. 21 დეკემბერს დადებული «განახლებული საგარანტიო ხელშეკრულება» და იმავე დღეს ბანკსა და შპს «ე-ას» შორისდადებული «განახლებული სასესხო ხელშეკრულება» რომლის 2.1 პუნქტი ითვალისწინებს, რომ ბანკი თანახმაა მსესხებელმა _ «ე-ამ» თავის თავზე აიღოს საქენერგოს სასესხო ვალდებულება საპროექტო კომპანიაზე სესხის მიწოდების, საპროექტო კომპანიის მიერ პროექტის დასრულების უზრუნველყოფისა და ბანკისადმი გადასახდელი ძირითადი თანხის დაბრუნების თაობაზე. ხელშეკრულების პრეამბულა ადგენს, რომ მოპასუხე, როგორც «მსესხებელი» მხარე, თავისთავზე იღებს საქენერგოს და შემდგომ «ე-ის» ყველა უფლებას და ვალდებულებას. კერძოდ, ხელშეკრულების 1.2 პუნქტში განმარტებულია: «მეორადი სესხი» ნიშნავს მსესხებელის მიერ საპროექტო კომპანიისადმი შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულების მიხედვით გადაცემულ სესხს», ხოლო 2.1 მუხლში მითითებულია, რომ მოპასუხემ აიღო ვალდებულება სესხის საპროექტო კომპანიაზე მიწოდებისა.
2002წ. 30 ივლისს დადებული ხელშეკრულება იწყება იმით, რომ «ე-ა» წარმოადგენს ევრობანკის მიერ გამოყოფილი 38. 750. 000 აშშ დოლარის მსესხებელს და კისრულობს ვალდებულებას, ხელშეკრულების 1.1.1. პუნქტით «განახორციელოს აუცილებელი ღონისძიებები საკრედიტო შეთანხმების საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის მიზნით». კასატორის მოსაზრებით, ამ წინადადებაში მხოლოდ ერთი აზრია, კერძოდ, «საკრედიტო შეთანხმების საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაბრუნება». პირობა «სესხის მიღებისა კრედიტორმა და მოსარჩელემ არ შეასრულა. ამის შემდეგ ხელშეკრულების 1.1.2. პუნქტის შესრულება, შეუძლებელი გახდა, მიუხედავად ამისა სასამართლომ მხოლოდ ბანკისათვის თანხის დაბრუნების ვალდებულება მიიჩნია მტკიცებულებად, ხოლო დანარჩენი პირობა სესხის მიღებისა, «ნ-თვის» გადაცემისა და ამის შემდეგ ათვისებაზე კონტროლისა, რასაც ითვალისწინებდა ზემოთ აღნიშნული ორივე ხელშეკრულება და მათ შესასრულებლად 1999წ. 6 აპრილს საქენერგოს და «გ-ის» შორის დადებული «მეორადი სასესხო ხელშეკრულება» და 2002წ. 25 იანვარს შპს «ე-ას» და შპს «ნ-ის» შორის დადებული «შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულება უგულებელყო ისე, რომ არავითარი დასაბუთება არ მიუცია.
კასატორის მითითებით, სესხად გამოყოფილი თანხები მათ არ მიუღიათ, სკ-ის 623-ე მუხლის შესაბამისად, სესხი არის ფულის დროებითი გადაცემა სხვისთვის, «სესხის ხელშეკრულებით გამსხვისებელი საკუთრებაში გადასცემს მსესხებელს ფულს და სხვა გვარეულ ნივთს, ხოლო მსესხებელი კისრულობს ვალდებულებას დააბრუნოს იმავე სახის, ხარისხის და რაოდენობის ნივთი».
სესხის ხელშეკრულება დადებულად ითვლება მხოლოდ მაშინ, როცა გამსესხებელი ფულს გადასცემს მსესხებელს. მარტო შეთანხმება სესხის თაობაზე ჯერ კიდევ არნიშნავს ხელშეკრულების დადებას. შეთანხმებასთან ერთად აუცილებელია სესხის საგნის გადაცემაც. ბუნებრივია არ შეიძლება სესხზე ლაპარაკი, თუ ფული ან ნივთი მსესხებელს არ ჰქონდა მიღებული. ხელშეკრულება კერძო პირთა ნებისმიერი შეთანხმებაა, რომლითაც მომავალში მხარეებს წარმოეშობათ სამოქალაქო უფლებები და მოვალეობები. ხელშეკრულების პირობა სესხის თანხების მოპასუხისათვის მიცემაზე, რასაც სესხის ხელშეკრულების ნამდვილობისათვის აუცილებელ პირობად ითვალისწინებს სკ-ის 623-ე მუხლი არ შესრულდა კრედიტორის მიერ. ამის შემდეგ აღარ შედგა ზემოთ მითითებული 2001წ. 21 აპრილს დადებული სასესხო დასაგარანტიო ხელშეკრულებები, რის გამოც მოპასუხეს მისგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო არ შეეძლო გარანტორისათვის აენაზღაურებია ის თანხა, რაც არ მიუღია.
კონკრეტულ შემთხვევაში სასამართლომ არ გამოიყენა სკ-ის 623-ე მუხლით გათვალისწინებული ნორმა, რაც უნდა გამოეყენებინა.
სასამართლო გადაწყვეტილებაში (სამოტივაციო ნაწილში) აღნიშნავს, რომ მართალია შპს «ე-ას» უშუალოდ ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკისგან კრედიტი არ მიუღია ენგურის ჰიდროელექტროსადგურის რეაბილიტაციის პროექტთან დაკავშირებით, მაგრამ რეალურად იცოდა (ვალდებული იყო სცოდნობა და ჰქონოდა ყველა საშუალება რომ სცოდნობა), რომ კრედიტი ნამდვილად გამოყოფილია და ხმარდება ობიექტის რეაბილიტაციას. მას შეეძლო გაეკონტროლებია სახსრების მოხმარების დისციპლინა ანუ რეალურად განეხორციელებინა თავისი უფლება, რაც გათვალისწინებული იყო სასესხო ხელშეკრულებით და რომ მოპასუხეს 30.07.2002წ. ხელშეკრულებით ნაკისრი აქვს ვალდებულებები უშუალოდ მოსარჩელის მიმართ და ის უნდა შეესრულებინა. რაც კასატორის მოსაზრებით არასწორია, ვინაიდან სასამართლოს ამ მოსაზრების სასარგებლოდ არავითარი მტკიცებულება მოსარჩელისგან არ მიუღია და არც საკუთარი ინიციატივით, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 19-ე მუხლის შესაბამისად არ მოუპოვებია.
სასამართლო კოლეგიამ ასევე არ გაითვალისწინა ის, რომ მოპასუხე არაა მაკონტროლებელი ორგანო და მას კონტროლის უფლება წარმოეშობოდა მხოლოდ სესხის თანხების ბანკისგან მიღებისა და «ნ-თვის» გადაცემის შემთხვევაში. «მეორადი სასესხო» და «შესწორებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულებებით», ჯერ საქენერგომ, ხოლო შემდეგ შპს «ე-ამ» იკისრა ვალდებულებები სესხის დაფარვის თაობაზე, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც შესრულდებოდა სასესხო ხელშეკრულების პირობა სესხის «ე-თვის» მიცემის შესახებ. კერძოდ ამ ხელშეკრულებაშიწერია, რომ მან მიიღოს სესხი და გადასცეს საბოლოო მომხმარებელს შპს «ნ-ს». ეს პირობა კი როგორც ზემოთ აღინიშნა, მოპასუხისგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო არ შესრულდა.
კასატორის განმარტებით, შპს «ე-ის» დირექტორმა ბ. კ-ემ წარმოადგინა განმარტება, რომლითაც ის ადასტურებს იმ ფაქტს, რომ შპს «ე-ას» არც საქმიანობის საგანის მიხედვით და არც სამეურნეო-ფინანსური მდგომარეობით არ შეეძლო სასესხო მოვალეობის თავის თავზე აღება, რის გამოც არ იყო თანახმა ხელი მოეწერა ამ ხელშეკრულებაზე, რის შემდეგაც მას განუმარტეს, რომ ხელშეკრულაბაზე ხელმოწერა მომავალში ატარებდა ფორმალურ ხასიათს და, რომ ყველა საჭირო საკითხებს გადაწყვეტდა «ნ-ი» დაპროექტის მომსახურე ორგანიზაცია. ასევე დაადასტურა, რომ «ნ-ის» რეაბილიტაციის პროექტთან დაკავშირებით სესხის მიღებაზე და ათვისებაზე არავითარი ინფორმაცია არ მიუღია და მისი ათვისების მიზნით საქმიანობა არ განუხორციელებია. საზოგადოების ხელმძღვანელობისათვის არ იყო ცნობილი რა სარეაბილიტაციო სამუშაოები სრულდებოდა «ნ-ში».
ასეთ პირობებში სასამართლო მოსაზრება,რომ მართალია მოპასუხეს კრედიტი არ მიუღია, მაგრამ რეალურად იცოდა და ვალდებული იყო სცოდნოდა, რომ კრედიტი ნამვილად გამოყოფილია და ხმარდება ობიექტის რეაბილიტაციას, სასამართლოს მიერ დაუდგენელია, რითაც სასამართლომ დაარღვია საპროცესო კოდექსის 249-ე მუხლის 4-ე ნაწილის მოთხოვნა.
სასამართლოს მოსაზრება, რომ შპს «ს-ა» არ ასრულებს ხელშეკრულებით ნაკისრ ვალდებულებას და შესაბამისად არღვევდა სკ-ის 361-ე მუხლის 394-ემუხლის პირველი ნაწილის და «სახელმწიფო ვალის შესახებ» კანონის 44-ე მუხლის მოთხოვნებს, არ შეიძლება გაზიარებული იქნას ვინაიდან, სკ-ის 361-ე მუხლი ითვალისწინებს, რომ «ყოველი შესრულება გულისხმობს ვალდებულების არსებობას», ხოლო 394-ე მუხლის პირველი ნაწილი ადგენს მოვალის მიერ ვალდებულების დარღვევის შედეგად კრედიტორის უფლებას, აინაზღაუროს შეუსრულებლობით გამოწვეული ზიანი.
მოპასუხის ვალდებულება, სასესხო ხელშეკრულებით საპროექტო კომპანიაზე სესხის მიწოდება, საპროექტო კომპანიის მიერ პროექტის დასრულების უზრუნველყოფა და ბანკისადმი გადასახდელი ძირითადი თანხის 38.750.000 აშშ დოლარისგადახდა, მას შემდეგ, რაც ბანკმა სესხის სახსრები უშუალოდ «ნ-ს» გადაურიცხა, ხოლო ფინანსთა სამინისტრომ 1999წ. 6 აპრილს დადებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულების და «შესწორების მეორადი სასესხო ხელშეკრულების» თანახმად სესხი შპს «ნ-ს» გადაასესხა, აღარ არსებობდა. მიუღებელი და გადასესხებული თანხის ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად, დათქმულ დროსა და ადგილას დაბრუნების ვალდებულებას, კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს. მაშასადამე სკ-ის 361-ე მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულების მოთხოვნის უფლებაც აღარ არსებობს, რის გამოც სკ-ის 394-ე მუხლის პირველი ნაწილით დამდგარ შედეგზე პასუხისმგებლობა მოპასუხეს არ შეიძლება დაეკისროს და სასამართლოს ეს კანონი არ უნდა გამოეყენებინა.
30.07.2002წ. ხელშეკრულებაში, რომელიც წარმოადგენს ძირითად მტკიცებულებას, როგორც მოსარჩელის, ისე სასამართლოსათვის 5.1. პუნქტში აღნიშნულია, რომ «ნ-ი», როგორც სესხის საბოლოო მომხმარებელი, თავდებად უდგება «ე-ას» რომ ეს უკანასკნელი გადაიხდის, როგორც სესხის ძირითადი თანხის ათვისებულ ნაწილს, ისე მასზე დარიცხულ საპროცენტო და საჯარიმო გადასახდელებს, აგრეთვე რისკის ფონდებში ჩასარიცხ თანხას ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ოდენობით და დადგენილ ვადებში». ხოლო 5.2. პუნქტით, მოპასუხესთან ერთად იკისრა სოლიდარული პასუხისგებლობა ვალდებულების შესრულებაზე. მითუმეტეს, როცა ამვალდებულების შეუსრულებისათვის მას დადგენილი აქვს ვალის გადახდის გრაფიკი ყოველიწ. 15 მაისი და 15 ნოემბერი ე.ი. 10 დღით ადრე ვიდრე ეს დადგენილია მოპასუხისათვის 25 მაისი და 25 ნოემბერი. აღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორის მოსაზრებით, თუ თავდებმა არ შეასრულა ეს პირობა, როგორ შეეძლო მოპასუხეს გადაეხადა 4028095 აშშ დოლარი როცამის ანგარიშზე სახელფასო თანხების მეტის მოძრაობა არასოდეს არ ყოფილა.
გარდა ზემოთ აღნიშნულისა, კასატორი მიუთითებდა შემდეგ გარემოებებზე: საქენერგოს (სესხის გამცემი) და «გ-ის» (სესხის მიმღები) შორის 1999წ. 6 აპრილს დადებული მეორადი სასესხო ხელშეკრულების, ასევე შპს «ე-ას» (გასესხებელი) და შპს «ნ-ს» (მსესხებელი) შორის 2002წ. 25 იანვარს დადებული «შესწორებული მეორადი ხელშეკრულების» პრეამბულით (ორივე შემთხვევაში მეოთხე აბზაცებით) გათვალისწინებულია ევრობანკის სესხის გადაფორმება შესაბამისად «სესხის მიღებაზე» და «მსესხებელზე», რომ ეს იდეა განხორციელდა, სასამართლოს წარუდგენენ ფინანსთა სამინისტროს 2002წ. 19 აპრილის წერილს,სადაც აღნიშნულია ის ფაქტი, რომ ევრობანკსა და საქართველოს შორის 2001წ. 21 დეკემბერს დადებული «განახლებული საგარანტიო ხელშეკრულების» შესაბამისად, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ გაცემული სახელმწიფო გარანტიით ენგრურჰესის რეაბილიტაციის პროექტის დასაფინანსებლად აღებული კრედიტი 38.750.000 აშშ დოლარის ოდენობით შპს «ნ-ზე» გადასესხდა და რომ საქართველოს სახელმწიფოს ამ თანხის (ამ მათი ნაწილის) დაფარვის ვალდებულება დაეკისრება მხოლოდ მაშინ, თუ «ნ-ი» გაწერილი გრაფიკის შესაბამისად ვერ უზრუნველყოფს მის დაფარვას.
ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორი ითხოვდა თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004წ. 18 ოქტომბრის გადაწყვეტილების გაუქმებასა და საქმის ხელახალი განხილვისათვის თბილისის საქალაქო სასამართლოში დაბრუნებას.

სამოტივაციო ნაწილი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ «ს-ის» საკასაციო საჩივარი საფუძვლიანია და უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო სასამართლო სსკ-ის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე დადგენილად მიიჩნევს შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებს:
06.04.1999 წელს სახელმწიფო კომპანიებს: საქენერგოს (როგორც სესხის გამცემს) და «გ-ას» (როგორც სესხის მიმღებს) შორის დაიდო მეორადი სასესხო ხელშეკრულება. მითითებული ხელშეკრულების შესაბამისად, სესხის გამცემი იყო თანახმა სესხის მიმღებისათვის გადაეცა, ხოლო სესხის მიმღები გამოხატავდა თავის თანხმობას მიეღო საქენერგოსაგან ევრობანკის სესხი 38.750.000 აშშ დოლარის ოდენობით. ხელშეკრულების პირობის შესაბამისად, «გ-ას» ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირობები უნდა დაეკმაყოფილებინა «ნ-ის» რეაბილიტაციის მიზნით.
საქართველოს სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტროს 30.08.2000წ. ბრძანების საფუძველზე სახელმწიფო კომპანიები _ საქენერგო და «გ-ა» გარდაიქმნენ ახალ იურიდიულ პირებად. სახელმწიფო კომპანია საქენერგოს სამართალმემკვიდრედ მიჩნეულ იქნა შპს «ე-ა” და მასთან, როგორც მსესხებელთან, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკმა 21.12.2001 წელს გააფორმა განახლებული სასესხო ხელშეკრულება. ხელშეკრულების პრეამბულაში აღინიშნა ორივე მხარის თანხმობა, რომ შპს «ე-ა” თავის თავზე იღებდა სახელმწიფო კომპანია საქენერგოს ხელშეკრულებით განსაზღვრულ ყველა უფლებასა და ვალდებულებას.
ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკსა და შპს «ე-ას” შორის დადებული ზემოაღნიშნული განახლებული სასესხო ხელშეკრულებისა და ასევე, საქართველოსა და ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკს შორის 2001წ. 21 დეკემბერს ხელმოწერილი განახლებული საგარანტიო ხელშეკრულების თანახმად, საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ, როგორც გარანტორმა, ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის წინაშე ივალდებულა, უზრუნველეყო გარანტია მსესხებლის ვალდებულებებზე, როგორც ეს გათვალისწინებული იყო განახლებულ საგარანტიო ხელშეკრულებაში.
30.07.2002 წელს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს, შპს «ე-ასა” და შპს «ნ-ს” შორის გაფორმდა ხელშეკრულება სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ, რომლის საფუძველზეც შპს «ე-ა” კისრულობდა ვალდებულებას, განეხორციელებინა აუცილებელი ღონისძიებები საკრედიტო შეთანხმების საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის მიზნით, ხოლო საკრედიტო შეთანხმებით ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობის შემთხვევაში, სამინისტროს მიერ საგარანტიო შეთანხმებაში მითითებული პირობებით კრედიტის დაფარვისას, აგრეთვე საკრედიტო, საპროექტო და საგარანტიო შეთანხმების პირობებიდან გამომდინარე ნებისმიერი სხვა ხარჯების გაწევისას, აენაზღაურებინა სამინისტროსათვის მის მიერ გაწეული ხარჯები და გადაეხადა სამინისტროსათვის რისკის გადასახადი.
დადგენილია, რომ კასატორი შპს «ს-ა” წარმოადგენს შპს «ე-ის” სამართალმემკვიდრეს.
წინამდებარე დავის საგანს წარმოადგენს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მოთხოვნა შპს «ს-ის” მიმართ, «სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ” 30.07.2002წ. ხელშეკრულების შეუსრულებლობის შედეგად სესხის ძირითადი თანხისა და მასზე დარიცხული საჯარიმო სანქციის, სულ 4.028.095 აშშ დოლარის გადახდის თაობაზე.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004წ. 18 ოქტომბრის გასაჩივრებული გადაწყვეტილებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მოთხოვნის დაკმაყოფილების სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია სკ-ის 317-ე მუხლი, რომლის შესაბამისადაც სასამართლომ მიიჩნია, რომ მხარეთა შორის ვალდებულების აღმოცენების საფუძველს წარმოადგენდა სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ ზემოაღნიშნული ხელშეკრულება და იმავე კოდექსის 361-ე მუხლი, რომლის თანახმადაც, ვალდებულება უნდა შესრულდეს ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად, დათქმულ დროსა და ადგილზე.
საკასაციო სასამართლო ზოგადად ადასტურებს სახელშეკრულებო ურთიერთობათა მიმართ ზემოაღნიშნული ნორმების გამოყენების სისწორეს, მაგრამ საქმის მასალების შესწავლის შედეგად მიიჩნევს, რომ საოლქო სასამართლოს მიერ არასრულყოფილადაა გამოკვლეული საქმის გარემოებები, რისი გათვალისწინებითაც საკასაციო სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას, განსაზღვროს წინამდებარე დავის მიმართ აღნიშნული ნორმების გამოყენების მართებულობა.
საკასაციო სასამართლო ყურადღებას მიაქცევს საქმეში, ს.ფ. 293-ზე წარმოდგენილ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წერილს, რომელიც შეიცავს მითითებას იმის შესახებ, რომ საქართველოსა და EBღD-ს შორის 2001წ. 21 დეკემბერს დადებული საგარანტიო ხელშეკრულების შესაბამისად, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ გაცემულია სახელმწიფო გარანტია «ნ-ის» რეაბილიტაციის პროექტის დასაფინანსებლად 38.750,000 აშშ დოლარის ოდენობით. აღებული კრედიტი გადასესხდა შპს «ნ-ზე”.
იმავე საქმეში, ს.ფ. 263-ზე დაცულია შპს «ნ-ის” წერილი საქართველოს ფინანსთა მინისტრისა და საქართველოს ენერგეტიკის მინისტრის მიმართ, რომელშიც შპს «ნ-ის” გენერალური დირექტორი აღნიშნავს, რომ სადავო თანხის დაფარვა წარმოადგენს შპს «ნ-ის” ვალდებულებას, რის გამოც ითხოვს წინამდებარე სარჩელის სასამართლოდან გატანას.
გამომდინარე იქიდან, რომ კასატორი საქმის განხილვის ყველა ეტაპზე სადავოდ ხდის მისი ვალდებულების არსებობის საკითხს, რასაც, თავის მხრივ, ეჭვქვეშ აყენებსმოსარჩელის მიერ გაცემული, ზემოაღნიშნული წერილობითი ხასიათის მტკიცებულება, საკასაციო სასამართლო არსებითად მიიჩნევს აღნიშნული საკითხის გამოკვლევას, კერძოდ, ხომ არ მოხდა ვალის მე-3 პირზე, შპს «ნ-ზე” გადაკისრება, წინააღმდეგ შემთხვევაში გაუგებარია თავად მოსარჩელის მხრიდან ზემოაღნიშნული მითითების ფაქტობრივი საფუძველი.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის მსჯელობას კრედიტის მიუღებლობის თაობაზე და კასატორის ყურადღებას მიაქცევს ფინანსთა სამინისტროს მხრიდან მოთხოვნის საფუძვლად მითითებულ «სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ” 30.07.2002წ. ხელშეკრულებაზე, რომელიც თავისი არსით წარმოადგენს ძირითადი ხელშეკრულებისაგან დამოუკიდებელ ხელშეკრულებას, რომლის ბათილობასაც, გამოიწვევს ძირითადი ხელშეკრულების ბათილობა, მაგრამ საგულისხმოა, რომ ძირითადი ხელშეკრულების ბათილობა მხარეს არ მოუთხოვია, თუმცასაკასაციო სასამართლო, მხარეთა შემდგომი უფლება-მოვალეობების დადგენის მიზნით, არსებითად მიიჩნევს შემდგომი გარემოებების დადგენა-გამოკვლევას:
საკასაციო სასამართლოს მიერ, სსკ-ის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად მინიჭებული პროცესუალური უფლებამოსილების საფუძველზე, დამატებითი საკასაციო პრეტენზიის სახით მიღებულ იქნა საქართველოს მთავრობის 2005წ. 22 მარტის ¹70 განკარგულება. მითითებული განკარგულების 1-ლი პუნქტის შესაბამისად, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს ევალება, რომ ევროპის რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის მიერ «ნ-ის» რეაბილიტაციის პროგრამის განსახორციელებლად გამოყოფილი სესხის მომსახურება, საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს განაცხადის საფუძველზე, გაითვალისწინოს 2005წ. კორექტირებულ და 2006წ. სახელმწიფო ბიუჯეტებში ენერგეტიკული სექტორის დაფინანსებისათვის გამიზნულ ასიგნებაში, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს შპს «ნ-ის” მიერ სესხის დაბრუნების დაფინანსება.
საკასაციო სასამართლო მნიშვნელოვნად მიიჩნევს მითითებული დოკუმენტის გამოკვლევას, კერძოდ, აღნიშნულის საფუძველზე,ხომ არ მოხდა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მხრიდან შპს «ნ-თვის” ვალის პატიება.
როგორც «სახელმწიფო გარანტიის საფუძველზე მიღებული კრედიტის დაფარვის უზრუნველყოფის შესახებ” 30.07.2002წ.ხელშეკრულების 5.2 მუხლიდან ირკვევა, «ნ-ი» საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიმართ «ე-თან» ერთად კისრულობდა სოლიდარულ პასუხისმგებლობას ვალდებულების შესრულებაზე.
სკ-ის 448-ე მუხლის შესაბამისად, მხარეთა შეთანხმებით ვალის პატიება იწვევს ვალდებულების შეწყვეტას. იმავე კოდექსის 449-ე მუხლის თანახმად, ვალის პატიება ერთ-ერთი სოლიდარული მოვალისათვის, ათავისუფლებს სხვა სოლიდარულ მოვალესაც, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა კრედიტორი მათ მიმართ იტოვებს მოთხოვნას. ამ შემთხვევაში კრედიტორს შეუძლია დარჩენილი სოლიდარული მოვალეების მიმართ მხოლოდ ერთი მოთხოვნა გამოიყენოს გათავისუფლებული მოვალის წილის გამოკლებით. ამდენად, მითითებული მუხლის შესაბამისად, ვალის პატიება ერთ-ერთი სოლიდარული მოვალისათვის, ათავისუფლებს სხვა სოლიდარულ მოვალეებსაც. იმ გამონაკლის შემთხვევაში, როცა კრედიტორი იტოვებს უფლებას ერთ-ერთი სოლიდარული მოვალის მიმართ, მის მოთხოვნას აკლდება იმ მოთხოვნის წილი, რომელსაც ვალი ეპატია.
საკასაციო სასამართლო ასევე ყურადღებას მიაქცევს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და შპს «ნ-ს” შორის გაფორმებულ იპოთეკის ხელშეკრულებას და თვლის, რომ საქმის არსებითად განხილვის პროცესში გამოკვლეულ უნდა იქნეს, ხომ არ მოხდა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ შპს «ნ-ის” ქონების საფუძველზე მოთხოვნის დაკმაყოფილება. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ვალდებულებითი ურთიერთობის მიზანს წარმოადგენს ვალდებულებით გათვალისწინებული შესრულების მიღება მხარეების მიერ. ამიტომ, როცა კრედიტორი იღებს ვალდებულებით გათვალისწინებულ სიკეთეს, ვალდებულებითი ურთიერთობა მხარეთა შორის ექვემდებარება შეწყვეტას.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის საფუძველზე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქმე გამოკვლეულია არასრულყოფილად, შესწავლილი და შეფასებული არ არის საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე რიგი გარემოებები, რის გამოც შეუძლებელია გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სამართლებრივი საფუძვლების შემოწმება დასაქმე ხელახალი განხილვის მიზნით ექვემდებარება თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიაში დაბრუნებას.

სარეზოლუციო ნაწილი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, სამოქალაქო საპროცესოკოდექსის 412-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. «ს-ის» საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;
2. გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004წ. 18 ოქტომბრის გადაწყვეტილება და საქმე განსახილველად დაუბრუნდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.