საქმე №ას-283-268-2017 7 ივლისი, 2017 წელი
ქ.თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ბესარიონ ალავიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
მოსამართლეები:
ზურაბ ძლიერიშვილი, პაატა ქათამაძე

საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე


კასატორები – ლ. ს-ე, ფ. ს-ე, გ. მ-ი (მოპასუხე)


მოწინააღმდეგე მხარე – გ. ს-ი, მ. ს-ე (მოსარჩელე)


გასაჩივრებული გადაწყვეტილება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 20 დეკემბრის გადაწყვეტილება


კასატორების მოთხოვნა _ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა


დავის საგანი – სამკვიდრო მოწმობისა და ჩუქების ხელშეკრულების ნაწილობრივ გაუქმება, სამკვიდროდან წილის მიკუთვნება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

1. მოსარჩელის მოთხოვნა და სარჩელის ფაქტობრივი საფუძვლები:
1.1. გ. ს-მა და მ. ს-ემ (შემდგომში _ მოსარჩელეები, აპელანტები ან კასატორის მოწინააღმდეგე მხარეები) სარჩელი აღძრეს სასამართლოში ლ. ს-ის, ფ. ს-ისა და გ. მ-ის მიმართ და მოითხოვეს:
ა) 1990 წლის 8 თებერვალს გარდაცვლილი გ. ს-ის დანაშთ ქონებაზე ნოტარიუს თ. გ-ის მიერ 2008 წლის 18 იანვარს ლ. ს-ის სასარგებლოდ გაცემული სამკვიდრო მოწმობის 1/3 ნაწილში გაუქმება;
ბ) ლ. ს-ესა და გ. მ-ს შორის 2014 წლის 23 ივნისს დადებული ჩუქების ხელშეკრულების 1/3 ნაწილში გაუქმება;
გ) გ. მ-ის საკუთრებად რიცხული, ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონების (ს/კ #...) 1/2-ის 1/3 ნაწილის მესაკუთრედ მოსარჩელეების ცნობა.
1.2. სარჩელი ემყარება შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებს: მოსარჩელეები ბ. გ.ს ძე ს-ის შვილები არიან. სამოქალაქო კოდექსის 1336-ე მუხლის შესაბამისად, მოსარჩელეებს მემკვიდრეობითი ტრანსმისიით ეკუთვნით სადავო ქონება, როგორც წილი მათი აწ გარდაცვლილი მამისა. 1992 წლის 23 ნოემბერს გარდაიცვალა მოსარჩელეების მამა, რომელმაც მიიღო, თუმცა, ვერ გაიფორმა 1990 წლის 8 თებერვალს გარდაცვლილი მამის _ გ. ს-ის სამკვიდრო, თავის მხრივ, გ. ს-ემ მიიღო და სიცოცხლეში ვერ გაიფორმა 1984 წლის 18 იანვარს გარდაცვლილი დედის _ ლ. ს-ის სამკვიდრო ქონება. მოსარჩელეების მიმართ იუსტიციის სამინისტროს მიერ გაცემული საინფორმაციო ბარათებით, ასევე, პირადობის მოწმობებით დასტურდება, რომ ისინი რეგისტრირებული არიან სადავო ქონებაში და მამკვიდრებლის გარდაცვალების შემდეგ შეუდგნენ სამკვიდრო ქონების ფლობას. ამ ფაქტს ადასტურებს მოსარჩელეთა დაბადების მოწმობებიც. ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონება შედგება 450 კვ.მ მიწის ნაკვეთის, #1, #2, #3 და #4 შენობა-ნაგებობებისაგან, რომელიც ორ თანაბარ წილად გაიყო და ქონების 1/2 მიიღეს ლ. ს-ის შვილის _ ვ. ს-ის შვილებმა, ხოლო დარჩენილი 1/2 _ მოსარჩელეების მამიდა - ლ. ს-ემ 2008 წლის 11 იანვარს. ლ. ს-ის მიერ მემკვიდრეობით მიღებული ქონება (მთლიანი ქონების 1/2), კანონის თანახმად სამ თანაბარ წილად უნდა გაყოფილიყო, ვინაიდან მამკვიდრებელ გ. ს-ეს ჰყავდა მეუღლე და ორი შვილი. მოსარჩელეების მამა, მამის გარდაცვალებიდან მოკლე ხანში გარდაიცვალა და მას სამკვიდროს მიღების თაობაზე ნოტარიუსისათვის არ მიუმართავს, ხოლო ლ. ს-ემ ნოტარიუსს მოსარჩელეების მამის გარდაცვალების შემდეგ _ 2008 წელს მიმართა, რომელმაც დამალა მოსარჩელეების არსებობა და ქონება საკუთრებაში ერთპიროვნულად მიიღო. მოსარჩელეებსა და ლ. ს-ეს, ასევე, ბებიას _ ფ.- ს-ეს ჰქონდათ კარგი ურთიერთობა და ნდობის გათვალისწინებით სამკვიდრო ქონების დროულად გაფორმება არ მომხდარა, მოგვიანებით, როდესაც ურთიერთობა დაიძაბა, მათ მიაკითხეს ნოტარიუსს, რა დროსაც ცნობილი გახდა, რომ მთელი სამკვიდრო ქონება მხოლოდ მამიდას მიუღია. მოგვიანებით, ლ. ს-ემ მთელი ქონება აჩუქა საკუთარ შვილს _ გ. მ-ს.
2. მოპასუხეების პოზიცია:
2.1. ფ. ს-ემ სარჩელი არ ცნო და განმარტა, რომ მოსარჩელეები 1988 წლიდან აღარ ცხოვრობენ სადავო მოსამართზე, ისინი დედასთან გადავიდნენ საცხოვრებლად და მას შემდეგ ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში არ უცხოვრიათ. 1992 წელს მოსარჩელეების დედამ _ ე. ქ-მა სახლიდან გამოაგდო მოსარჩელეების მამა, რომელიც 1992 წლის 12 ნოემბერს გარდაიცვალა და მას შემდგომ ოჯახს ფორმალური ურთიერთობაც არ ჰქონია, ისინი არც გარდაცვლილი პაპისა და არც მისი დედის სამკვიდროს დაუფლებიან. მოპასუხის განმარტებით, მას სამკვიდრო ქონება საკუთრებაში არ მიუღია, შესაბამისად, არ წარმოადგენს პირს, რომელმაც პასუხი უნდა აგოს სარჩელზე;
2.2. ამავე გარემოებებზე მითითებით, არ ცნო სარჩელი ლ. ს-ემაც და დამატებით განმარტა, რომ მოსარჩელეთა მშობლები განქორწინებულები იყვნენ, მათი დედა ქორწინებაში სხვა პირთან იმყოფებოდა და ბ. ს-ის დაკრძალვაზეც არ ყოფილა. ის ფაქტი, რომ მოსარჩელეები სადავო მისამართზე აღარ ცხოვრობდნენ, დასტურდება სკოლიდან მათი გადაყვანის შესახებ ცნობებით, ასევე, მოწმეთა ჩვენებით. მ. ს-ეს, რომელსაც 25 წლის ასაკში ჰყავდა ორი შვილი, პირადობის დამადასტურებელი მოწმობა არ გააჩნდა და რეგისტრაციის მიზნით, 2005 წელს ლ.ს-ემ ჩაწერა ბ-ის ქ#60-ში, რაც შეეხება მეორე მოსარჩელეს, ის ათ წელზე მეტია, რაც ირლანდიაში ცხოვრობს და გადაკეთებული აქვს გვარი (არის ს-ი). რეგისტრაციის, ასევე, გ.ს-ისათვის მოქალაქეობის გაუქმების თხოვნით მოპასუხეს მიმართული აქვს იუსტიციის სამინისტროსათვის;
2.3. გ. მ-მა ასევე არ ცნო სარჩელი და განმარტა, რომ ლ. ს-ემ მიიღო არა გ., არამედ _ ლ. ს-ის სამკვიდრო მოსარჩელეები კი, არც ლ., არც გ. და არც ბ. ს-ის სამკვიდროს არ დაუფლებიან. დღეისათვის ჩუქების ხელშეკრულების საფუძვლზე ქონება საკუთრების უფლებით ეკუთვნის მოპასუხეს. შესაგებლის თანახმად, ქონების საკუთრებაში მიღებისას იგი იყო კეთილმოუწყობელი, შედგებოდა ორი ოთახისაგან, არ გააჩნდა ღობე და მინიმალური საძირკველიც კი. მშობლების განქორწინების შემდგომ (1988წ.) მოსარჩელეებს სადავო სახლში არ უცხოვრიათ, მათ აქვთ ნათესაური კავშირი, გ.მ-ს სურდა გ.ს-ის საქართველოში დასაქმება, მანვე საკუთარ კომპანიაში ტვირთების გადამზიდავად დააწყებინა მუშაობა მ. ს-ის მეუღლეს, ჰქონდა სოლიდური შემოსავალი, თუმცა შემცირების შემდგომ მხარეთა შორის ურთიერთობა დაიძაბა და ვითომდა ლ. ს-ის მიერ ქონების მითვისების თაობაზე საგამოძიებო ორგანოს მიმართა მოსარჩელემ.
3. პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი:
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2016 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
4. აპელანტების მოთხოვნა:
საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს მოსარჩელეებმა, მოითხოვეს მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება.
5. გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი:
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 20 დეკემბრის გადაწყვეტილებით სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა, გასაჩივრებული გადაწყვეტილება გაუქმდა და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელი დაკმაყოფილდა, გაუქმდა ნოტარიუს თ. გ-ის მიერ 2008 წლის 18 იანვარს გაცემული სამკვიდრო მოწმობა 1990 წლის 8 თებერვალს გარდაცვლილი გ. ს-ის სამკვიდრო ქონების 1/3 ნაწილში, ბათილად იქნა ცნობილი ლ. ს-ესა და გ. მ-ს შორის 2014 წლის 23 ივნისს დადებული ჩუქების ხელშეკრულება ნაჩუქარი ქონების 1/3 ნაწილში და მ. ს-ე და გ. ს-ი ცნობილ იქნენ ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონების (საკადასტრო კოდი #...) გ. მ-ის საკუთრებაში რიცხული 1/2-ის 1/3 წილის მესაკუთრედ.
6. კასატორების მოთხოვნა:
სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს მოპასუხეებმა, მოითხოვეს მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ შეისწავლა საქმის მასალები, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების დასაბუთებულობა, საკასაციო საჩივრის საფუძვლები და მიიჩნევს, რომ იგი უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
1. გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმებისა და ახალი გადაწყვეტილების მიღების ფაქტობრივი და სამართლებრივი დასაბუთება:
1.1. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 393-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, საკასაციო საჩივარი შეიძლება ეფუძნებოდეს მხოლოდ იმას, რომ გადაწყვეტილება კანონის დარღვევითაა გამოტანილი. ნორმის მე-2 ნაწილის გვთავაზობს იმ შემთხვევათა ჩამონათვალს, თუ რა განიხილება სამართლის ნორმის დარღვევად, მათ შორისაა, სასამართლოს მიერ მოთხოვნის დამფუძნებელი ნორმის არასწორი გამოყენება/განმარტება, ხოლო, მე-3 ნაწილის თანახმად, საპროცესო სამართლის წესების დარღვევა მაშინ გახდება გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველი, თუკი ამ დარღვევის შედეგად არასწორი გადაწყვეტილება იქნა გამოტანილი საქმეზე.
1.2. წინამდებარე გადაწყვეტილების ფარგლებში საკასაციო სასამართლოს შეფასების საგანს არასრულწლოვნის მიერ სამკვიდროს მიღების, ასევე, სამკვიდროს ფაქტობრივად დაუფლების კანონიერება წარმოადგენს, საკითხის კვლევის მიზნით, პალატა ასევე შეჩერდება პროცესუალურ-სამართლებრივი თვალსაზრისით მტკიცების საგანში შემავალი ფაქტების დადასტურების წესსა და პირობებზე, რამდენადაც სააპელაციო სასამართლომ სარჩელის საფუძვლიანობა ძირითადად იმ დასაბუთებით გაიზიარა, რომ მემკვიდრეები სამკვიდროს დაეუფლენ ფაქტობრივი ფლობით, რამაც მოსარჩელეებს სადავო ქონებაზე საკუთრების უფლება წარმოუშვა.
1.3. კასატორები არ ეთანხმებიან გასაჩივრებული გადაწყვეტილების დასკვნებს და პრეტენზიას აცხადებენ სასამართლოს მხრიდან, როგორც მატერიალური სამართლის ნორმათა, ისე _ საპროცესო დანაწესების დარღვევაზე და ამ გზით სარჩელის არასწორად დაკმაყოფილებაზე.
1.4. საკასაციო პალატა იზიარებს კასატორების ხსენებულ არგუმენტებს და მათი საფუძვლიანობის შემოწმების მიზნით ყურადღებას გაამახვილებს დავის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე, ქვემდგომი სასამართლოს მიერ დადგენილ შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებზე:
1.4.1. ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60 -ში მდებარე უძრავი ქონება 1962 წლის 13 აპრილის სამკვიდრო მოწმობის საფუძველზე აღირიცხა ლ. ს-ის საკუთრებაში;
1.4.2. ლ. ს-ე გარდაიცვალა 1984 წლის 18 იანვარს. მას დარჩა ორი პირველი რიგის მემკვიდრე - შვილები: გ. ს-ე და ვ. ს-ე;
1.4.3. გ. ს-ე გარდაიცვალა 1990 წლის 8 თებერვალს. მას დარჩა სამი პირველი რიგის მემკვიდრე - მეუღლე ფ. ს-ე, შვილები: ბ. ს-ე და ლ. ს-ე;
1.4.4. ბ. ს-ე ფაქტობრივად დაეუფლა მამის - 1990 წლის 8 თებერვალს გარდაცვლილი გ. ს-ის დანაშთ სამკვიდრო ქონებას, ცხოვრობდა რა მისი გარდაცვალების დროისათვის ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60 -ში მდებარე საცხოვრებელ სახლში;
1.4.5. ბ. ს-ე გარდაიცვალა 1992 წლის 23 ნოემბერს. მოსარჩელეები მ. ს-ე და გ. ს-ი არიან ბ. ს-ის პირველი რიგის მემკვიდრეები - შვილები;
1.4.6. 2008 წლის 18 იანვარს ნოტარიუს თ. გ-ის მიერ, ლ. ს-ის სასარგებლოდ, 1990 წლის 8 თებერვალს გარდაცვლილი გ. ს-ის სამკვიდრო ქონებაზე (რომელიც მოიცავს 1984 წლის 18 იანვარს გარდაცვლილი ლ. ს-ის ქონების ნაწილს - ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონების (ს/კ #...) 1/2-ს) გაიცა სამკვიდრო მოწმობა, რომლის საფუძველზეც სამკვიდრო ქონება საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით აღირიცხა ლ. ს-ის სახელზე. სამკვიდრო ქონების 1/2 ნაწილი დარჩა ღიად;
1.4.7. 2011 წლის 17 ივნისს ნოტარიუს თ. გ-ის მიერ ლ. ს-ის მეორე შვილის - ვ. ს-ის შვილების: ლ., ზ., ა., თ. და ი. ს-ეების სასარგებლოდ გაიცა სამკვიდრო მოწმობა ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონების ღიად დარჩენილ 1/2 წილზე;
1.4.8. 2014 წლის 23 ივნისს ლ. ს-ემ მემკვიდრეობით მიღებული, ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონების 1/2 წილი აჩუქა შვილს - გ. მ-ს;
1.4.9. 2014 წლის 12 დეკემბერს მ. ს-ემ და გ. ს-ემ (ამჟამად ს-ი) განცხადებებით მიმართეს ნოტარიუს თ. გ-ს 1990 წლის 8 თებერვალს გარდაცვლილი გ. ს-ის დანაშთი სამკვიდრო ქონებიდან განმცხადებლების მამის - ბ. ს-ის კუთვნილ წილზე სამკვიდრო მოწმობის გაცემის მოთხოვნით. 2014 წლის 12 დეკემბრის დადგენილებით განმცხადებლებს უარი ეთქვათ სანოტარო მოქმედების შესრულებაზე იმ მოტივით, რომ ლ. ს-ის სამკვიდრო მასაზე უკვე გაცემული იყო სამკვიდრო მოწმობები;
1.4.10. გ. ს-ე (ამჟამად ს-ი) ქ.თბილისი, ბ-ის ქ#60-ში რეგისტრირებული იყო 1995 წლიდან, ხოლო მ. ს-ე - 2005 წლიდან. 2015 წლის 15 მაისს მოსარჩელეები მოხსნილ იქნენ რეგისტრაციიდან საცხოვრისის მესაკუთრის - გ. მ-ის განცხადებით;
1.4.11. გ. ს-ე (ამჟამად ს-ი) და მ. ს-ე - 1988 წლის 16 სექტემბრამდე სწავლობდნენ საბურთალოზე მდებარე #... საშუალო სკოლაში, ხოლო, 1988 წლის 16 სექტემბრის #14 ბრძანების საფუძველზე, ამოირიცხნენ დიდ დიღომში მდებარე #... საშუალო სკოლაში გადასვლის გამო;
1.4.12. მ. ს-ე 1998 წლის 3 ოქტომბერს დაოჯახდა.
1.5. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება). მოცემულ შემთხვევაში, ზემოხსენებული გარემოებები საკასაციო პალატის წინამდებარე გადაწყვეტილებისათვის სავალდებულო ძალის მქონეა, რამდენადაც მხარეთა მიერ არ არის შედავებული, არამედ, როგორც აღინიშნა კასატორთა ძირითადი პრეტენზიები მიმართულია მოსარჩელეების მხრიდან სამკვიდროს ფაქტობრივად დაუფლების ფაქტის მიმართ.
1.6. საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ სამკვიდროს მიღება წარმოადგენს მემკვიდრის უფლებას და არა ვალდებულებას და სამკვიდროზე საკუთრების უფლების წარმოშობა კანონით გათვალისწინებული იმპერატიული დანაწესების განუხრელ დაცვაზეა დამოკიდებული. სამოქალაქო კოდექსის 1421-ე მუხლი ადგენს სამკვიდროს მიღების წესსა და პირობებს და განსაზღვრავს, თუ რა ჩაითვლება სამკვიდროს მიღებად. ნორმის მე-2 ნაწილის დისპოზიციიდან გამომდინარე, სამკვიდროს მიღების ორი წესია შემოთავაზებული: ა) როდესაც მემკვიდრე განცხადებით მიმართავს სანოტარო ბიუროს სამკვიდროს მიღების თაობაზე; ბ) მემკვიდრე ფაქტობრივად დაეუფლება სამკვიდროს/მის ნაწილს _ განახორციელებს იმგვარ იურიდიულ მოქმედებებს, რაც მისი მხრიდან სამკვიდროს მიღებად განიხილება. ანუ სამკვიდროს მისაღებად, საჭიროა, როგორც მოსარჩელის ცალმხრივი ნების არსებობა, ისე _ ამ ნების გარეგანი ფორმირება (თანხვედრა) კანონით დადგენილი წესით. ბუნებრივია, როგორც ერთი, ისე _ მეორე ქმედება სამართლებრივი ძალის მატარებელია მაშინ, თუ იგი ამავე კოდექსის 1424-ე მუხლით გათვალისწინებულ 6-თვიან ვადაში განხორციელდა.
1.7. მოცემულ შემთხვევაში, მხარეთა შორის დავას არ იწვევს ის გარემოება, რომ მოსარჩელეები მამის გარდაცვალების დროისათვის იყვნენ არასრულწლოვნები, მ. ს-ე იყო 12 წლის, ხოლო, გ. ს-ი _ 15 წლის, შესაბამისად, დღის წესრიგში სააპელაციო სასამართლოს მხრიდან სწორად დადგა საკითხი იმის თაობაზე, შეეძლოთ თუ არა არასრულწლოვან მემკვიდრეებს სამოქალაქო კოდექსის 1421-ე მუხლით გათვალისწინებული მოქმედებების განხორციელება მაშინ, როდესაც დადგენილია, რომ მემკვიდრეები ცხოვრობდნენ დედასთან და არა მამკვიდრებელთან. მოქმედი კანონმდებლობა ამ ვითარებაში საკითხის გადაწყვეტის იმგვარ წესს გვთავაზობს, როდესაც არასრულწლოვნის ნაცვლად სამკვიდრო ქონებაზე საკუთრების წარმომშობი მოქმედებების განხორციელება ეკისრება მის კანონიერ წარმომადგენელს (სკ-ის 1422-ე მუხლი). ამგვარ წარმომადგენლად, მოცემულ შემთხვევაში, გვევლინებოდა მოსარჩელეთა დედა (სკ-ის 1198-ე (6) მუხლი), თუმცა, უდავოა, რომ მას ბ. ს-ის გარდაცვალებიდან 6-თვიანი ვადის დაცვით არ განუხორციელებია სამკვიდრო ქონებაზე შვილების საკუთრების უფლებაწარმომშობი კანონით გათვალისწინებული არც ერთი მოქმედება.
1.7.1. საკასაციო პალატა არასრულწლოვნის/შეზღუდულქმედუნარიანი პირის მიერ სამკვიდროს მიღების წესთან მიმართებით ყურადღებას გაამახვილებს დამკვიდრებულ სასამართლო პრაქტიკაზე. ერთ-ერთ საქმეზე, სადაც დადგენილი იყო მემკვიდრის შესაძლებლობის შეზღუდვის ფაქტი, საკასაციო პალატამ აღნიშნა, რომ სამოქალაქო კოდექსის 1422-ე მუხლი უნდა განიმარტოს ამავე კოდექსის 1198-ე მუხლთან მჭიდრო კავშირში, რომლის მე-4 ნაწილით იმპერატიულადაა განსაზღვრული მშობლების (მშობლის), როგორც კანონიერი წარმომადგენლების ვალდებულება, დაიცვან თავიანთი არასრულწლოვანი შვილების უფლებები და ინტერესები, რაც მოიცავს შვილების ქონების მართვასა და გამოყენებას. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მოსარჩელის კანონიერი წარმომადგენლის მიერ სამკვიდროს ვადის გაშვებას არასაპატიოდ მივიჩნევდით, მაინც იარსებებდა მოთხოვნის დაკმაყოფილების საფუძველი, რადგანაც არასრულწლოვანი, მით უფრო შეზღუდული შესაძლებლობის სტატუსის მქონე, საკუთარი უფლებების დაცვას ვერ შეძლებდა იმ შემთხვევაში, თუ კანონიერი წარმომადგენელი დაარღვევდა მისი ქონებისადმი გულისხმიერების ვალდებულებას (იხ. სუსგ №ას-4-4-2016, 11 ივლისი, 2016 წელი). ამავე საქმეში საკასაციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა იმგვარ გარემოებებზე, როგორიცაა, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული მემკვიდრეობისა და საკუთრების უფლება და აღნიშნა, რომ მსგავსად სხვა ძირითადი უფლებებისა, იგი არ არის აბსოლუტური და ამავე ნორმის მე-2 პუნქტით ამ უფლებაში ჩარევა დაშვებულია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებული ლეგიტიმური საფუძვლით. მემკვიდრეობის გზით ქონების მიღებისა და საკუთრების მოპოვების სპეციალურ წესს განსაზღვრავს სამოქალაქო კოდექსის 1421-ე მუხლი, კერძოდ, პირი, რომელიც კანონით დადგენილ მოთხოვნებს შეასრულებს, ხდება ქონების სრულუფლებიანი მესაკუთრე სამკვიდროს გახსნის მომენტიდან (სკ-ის 1451-ე მუხლი), თუმცა, სამოქალაქო კოდექსის 1426-ე მუხლი წარმოადგენს საკუთრების უფლებაში ჩარევის იმ საკანონმდებლო გამონაკლისის კერძო შემთხვევას, როდესაც მესაკუთრეს, როგორც მემკვიდრეს, შეიძლება, ჩამოერთვას საკუთრება. მოხმობილი განმარტებებიდან გამომდინარე (რომელიც ზედმიწევნითაა ასახული გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაშიც), საკასაციო პალატა დასაშვებად მიიჩნევს შემთხვევას, როდესაც არასრულწლოვანი მემკვიდრის კანონიერი წარმომადგენელი არღვევს მის ქონებრივ უფლებებს და არ იღებს სამკვიდროს, მემკვიდრემ სრულწლოვანების მიღწევის შემდგომ მოახდინოს საკუთარი ქონებრივი უფლებების დაცვა. ამ თვალსაზრისით საკასაციო პალატა სრულად ეთანხმება გასაჩივრებული გადაწყვეტილების მითითებას „ბავშვის უფლებების შესახებ“ კონვენციით განსაზღვრულ „არასრულწლოვნის საუკეთესო ინტერესების“ გამოვლენა-დაცვის აუცილებლობაზე (იხ. კონვენციის პრეამბულა, ასევე, მე-3 მუხლის პირველი პუნქტი), თუმცა გასაზიარებელია კასატორის პრეტენზია კონვენციის სუბიექტებთან მიმართებით, რამდენადაც მისი პირველი მუხლის თანახმად, წინამდებარე კონვენციის მიზნებისათვის ბავშვად ითვლება ყოველი ადამიანი, სანამ 18 წლის ასაკს მიაღწევდეს, თუ კანონით, რომელიც ამ ბავშვისადმი გამოიყენება, ის უფრო ადრე არ აღწევს სრულწლოვანებას.
1.7.2. სააპელაციო პალატამ გადაწყვეტილების გამოტანისას იხელმძღვანელა რა ზემოხსენებული კონვენციით, ასევე, სხვა საერთაშორისო აქტებით აღიარებული ბავშის უფლებების დამცავი მექანიზმებით, მხედველობაში არ მიიღო ის გარემოება, თუ რა ასაკიდან შეუდგნენ მოსარჩელეები საკუთარი ქონებრივი ინტერესების დაცვას. საკასაციო სასამართლო სრულად იზიარებს ადამიანის უფლებათა ევროსასამართლოს სულისკვეთებას არასწრულწლოვნის ინტერესების, მათ შორის, ქონებრივი ინტერესების დაცვის თვალსაზრისით და აღიარებს მას, როგორც წარუვალ ღირებულებას დემოკრატიულ საზოგადოებაში, რაზეც მეტყველებს, ერთი მხრივ, ეროვნული კანონმდებლობით დადგენილი დანაწესები (სკ-ის 1422-ე მუხლი), ხოლო, მეორე მხრივ, ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკა (იხ. სამოტოვაციო ნაწილი 1.7.1. პუნქტი) და მხედველობაში იღებს მათ შორის სააპელაციო სასამართლოს მიერ მოხმობილ გადაწყვეტილებას (Case of S.L. ans J.L. vs. Croatia), სადაც ხაზი აქვს გასმული არასრულწლოვნის უფლების უპირატესობას ყველა გადაწყვეტყილებაში, რომელიც ბავშვს უკავშირდება, თუმცა, როგორც აღინიშნა, მსგავსი მიდგომა გამართლებულია მაშინ, როდესაც მოდავე სუბიექტი არასრულწლოვანია. ამ თვალსაზრისით საკასაციო სასამართლო დამატებით მოიშველიებს ეროვნულ სასამართლო პრაქტიკასაც. სამკვიდროს მიღების კანონით გათვალისწინებული ვადის გადაცილების მიზეზის საპატიოობა გულისხმობს იმ ვადის საპატიობის შეფასებას, რითაც გადაცილებულია სამკვიდროს მიღებისათვის კანონით გათვალისწინებული ვადა. აღნიშნული მოსაზრება გამომდინარეობს თვითონ ტერმინის „ვადაგადაცილების“ განმარტებიდან. მითითებული ტერმინი გულისხმობს არა რაიმე ვადაში, არამედ ამ ვადის გასვლის შემდგომ პერიოდშიც არსებულ მდგომარეობას, ანუ ეს ეხება არა მხოლოდ სამკვიდროს მისაღებად დადგენილ ექვს თვეს, არამედ იმ პერიოდსაც, ვიდრე მხარემ მიმართა სათანადო ორგანოებს სამკვიდროს მიღების მოთხოვნით. იმის დასადგენად, გადააცილა თუ არა საპატიო მიზეზით მხარემ კანონით დადგენილ ვადას, უნდა შეფასდეს არა მხოლოდ სამკვიდროს მისაღებად დადგენილ დროში სანოტარო ორგანოსთვის მიმართვის ან ქონების დაუფლების შეუძლებლობის ფაქტი, არამედ იმ ვადის საპატიოობაც, რომლითაც მან გადააცილა ამ მოქმედებათა განხორციელების ვადას (იხ. სუსგ №ას-177-167-2011, 7 ივლისი, 2011 წელი). სამართლის ზოგადი პრინციპებიდან გამომდინარე, სამკვიდროს მიღების ვადის გაშვების საპატიოობის ორი მნიშვნელოვანი საფუძველი უნდა განისაზღვროს: 1. თუ მემკვიდრემ არ იცოდა და არც შეიძლება სცოდნოდა სამკვიდროს გახსნის თაობაზე; 2. თუ მემკვიდრემ ვადა რაიმე საპატიო საფუძვლით გაუშვა და მან სასამართლოს ვადის აღდგენის თაობაზე აღნიშნული საფუძვლის აღმოფხვრის შემდეგ მიმართა. ვადის გაშვების საპატიოობაზე მსჯელობისას სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს კანონიერი წარმომადგენლის დამოკიდებულება არასრულწლოვანთა უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვის მიმართ. კანონიერი წარმომადგენლის მიერ საკუთარი მოვალეობის არაჯეროვანი შესრულება ან უფლებამოსილების უკანონო გამოყენება შეიძლება გახდეს არასრულწლოვნის მიერ გაშვებული სამკვიდროს მიღების ვადის აღდგენის საფუძველი (იხ. სუსგ №ას-386-737-07, 10 დეკემბერი, 2007 წელი). ერთ-ერთ საქმეზე საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ მემკვიდრის მიერ სამკვიდროს მიღების ვადის გადაცილება საპატიოდ მიიჩნია, როგორც მისი არასრულწლოვანების პერიოდში, ისე - სრულწლოვანების მიღწევიდან სასამართლოსათვის მიმართვამდე, როდესაც მოსარჩელემ შეძლო და დაამტკიცა, როგორც მატერიალური სახსრების უქონლობა სარჩელის აღძვრის დროისათვის, ისე _ საომარი მოქმედების არსებობა საქართველოში. საკასაციო პალატის განმარტებით, მემკვიდრეს სამკვიდროს გახსნის მომენტიდან ექვსი თვის ვადაში საპატიო მიზეზების _ არასრულწლოვანებისა და სათანადო წარმომადგენლის არარსებობის გამო, არ შეეძლო სამკვიდროს მიღება და ასეთივე სამკვიდროს მიღების ხელშემშლელი საპატიო გარემოებები არსებობდა მისი სრულწლოვანების ასაკის მიღწევის შემდეგაც. ამავე საქმეში საკასაციო სასამართლომ მხედველობაში ის გარემოებაც მიიღო, რომ მემკვიდრემ, რომელმაც სამკვიდრო მიიღო, იცოდა სხვა მემკვიდრის არსებობის შესახებ, რის შესახებაც არ უცნობებია ნოტარიუსისათვის. ამგვარი ქმედება კი, წარმოადგენდა კერძო სამართლის სუბიექტის სამოქალაქო კოდექსის მე-8, ასევე, 1310-ე, 1427-ე, 1478-ე, 1497-ე და მემკვიდრეობითი სამართლის სხვა ნორმებით გათვალისწინებული ვალდებულებების დარღვევას (იხ. სუსგ №ას-1224-1076-2010, 12 აპრილი, 2011 წელი).
1.8. პალატა მიუბრუნდება გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებას, სადაც სააპელაციო პალატამ სავსებით მართებულად განმარტა, რომ სამკვიდროს მიღების 6-თვიანი ვადის ათვლა მოსარჩელეების მიმართ სრულწლოვანების მიღწევის მომენტიდან უნდა დაიწყოს. ამ მსჯელობის შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლომ მოწმეების, ასევე, მხარეთა განმარტებების ანალიზის შედეგად დადასტურებულად მიიჩნია სამკვიდროს დაუფლება.
1.8.1. საკასაციო პალატა სამკვიდროს ფაქტობრივად დაუფლების ფაქტის მტკიცების თვალსაზრისით მოწმის ჩვენებას, როგორც მტკიცებულებას, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის მე-2 ნაწილიდან გამომდინარე, ღირებულად მიიჩნევს, თუმცა, იზიარებს კასატორთა პოზიციას მათი შეფასების კრიტერიუმებისა და სისწორის თვალსაზრისით (სასამართლოს მხრიდან სსსკ-ის 105-ე მუხლის მოთხოვნათა დარღვევა): მოწმის ჩვენებით უტყუარად უნდა დასტურდებოდეს მემკვიდრის მხრიდან იმგვარი მოქმედების განხორციელება, რაც სასამართლოს მისცემს შესაძლებლობას, დადგენილად მიიჩნიოს, რომ მემკვიდრე ქონებას საკუთრად განიხილავდა, ეპყრობოდა მას, როგორც საკუთრების საგანს, რაც მის მართვა-განკარგვაში გამოიხატება. საგულისხმოა ის ფაქტიც, რომ ამავე ნორმის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, სამკვიდროს ფაქტობრივად დაუფლების ფაქტის მტკიცება ეკისრება მოსარჩელე მხარეს.
1.8.2. საკასაციო პალატა არ იზიარებს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების დასკვნას, რომლის თანახმადაც, სამკვიდროს მიღება დასტურდება მოსარჩელე მ. ს-ის იმ განმარტებით, რომ იგი მიდიოდა და კვირაობით რჩებოდა ბებიასთან (ამ განმარტებას, ერთი მხრივ, არ ეთანხმებიან მოპასუხეები, რის გამოც მისი იურიდიული ძალმოსილება, როგორც ინდივიდუალურად აღიარებული მტკიცებულებისა, ნაკლებად სარწმუნოა), რადგანაც ქართულ საზოგადოებაში დამკვიდრებულია ტრადიცია ბებია-შვილიშვილის ურთიერთობისა, რომელიც, როგორც წესი, განსაკუთრებული სითბოთი და სიყვარულით ხასიათდება და ბებიასთან შვილიშვილის ვიზიტი, თუნდაც ბებია სამკვიდრო ქონების მფლობელი იყოს, მემკვიდრის მიერ სამკვიდროს საკუთრებაში მიღებას არ ადასტურებს. რაც შეეხება განმარტების იმ ნაწილს, რომ მ. მამის ნივთებს მიიჩნევდა თავისად, იგი სხვა მტკიცებულებების არარსებობის პირობებში, არ წარმოადგენს სამკვიდროს დაუფლების უალტერნატივო წინაპირობას. მართალია, მოწმეები ი. ა-ი და ნ. ჭ-ე განმარტავენ, რომ მ. სტუმრობდა მამიდას, თუმცა, საკასაციო პალატა ამ ჩვენებასაც ზემოხსენებული სტანდარტით აფასებს და მით უფრო იმ პირობებში, როდესაც მოწმის ჩვენებით არ დგინდება ვიზიტის პერიოდი, არასარწმუნოდ მიიჩნევს (მოწმის ჩვენებით მ. მან სადავო სახლში მას შემდეგ ნახა, რაც მოსარჩელეს ეყოლა შვილი). საკასაციო სასამართლო ასევე არ მიიჩნევს საკმარისად მოწმე ნ. ფ-ის ჩვენებას სადავო ფაქტის დასადასტურებლად და უპირველესად აღნიშნავს იმას, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ ამ მტკიცებულების გაზიარებაზე უარი სწორად დაამყარა მოწმესა და ლ. ს-ეს შორის არსებულ დაძაბულ ურთიერთობას (იხ. პოლიციის გაფრთხილება), გარდა ამისა, მოწმე ვერ ადასტურებს ბ. ს-ის გარდაცვალებიდან რა პერიოდში მიდიოდა მ. ს-ე სადავო სახლში. სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობა, რომ ლ. ს-ე თავადვე ადასტურებდა მ. ს-ის სადავო სახლში ცხოვრებას, საკასაციო პალატის მოსაზრებით უნდა შეფასდეს სხვა მტკიცებულებებთან ერთობლიობაში, რამდენადაც ლ.ს-ე აღნიშნავდა იმას, რომ მ. გარკვეული პერიოდი შვილთან ერთად ცხოვრობდა ამ სახლში, რასაც უკავშირებს ასევე რეგისტრაციის ფაქტს. ამ თვალსაზრისით მხარეთა შორის სადავო არაა ის გარემოება, რომ მ. ს-ემ სრულწლოვანებას 1998 წელს, ხოლო გ. ს-მა _ 1995 წელს მიაღწია. მ. ს-ე სადავო სახლში რეგისტრირებულია 2005 წლიდან, ხოლო გ. ს-ი _ 1995 წლიდან, თუმცა, გარდა რეგისტრაციისა, არც სასამართლოს დაუდგენია და არც საქმის მასალებითაა დადასტურებული (მათ შორის მოწმეთა ჩვენებებით) გ. ს-ის მხრიდან სამკვიდროს დაუფლების ფაქტი, ნოტარიუსისათვის მიმართვა კი, როგორც საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებებით დგინდება, 2014 წლის 12 დეკემბერს განხორციელდა.
1.9. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოსარჩელეების მიერ სამკვიდროს ფაქტობრივად დაუფლების ფაქტთან მიმართებით კასატორებმა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 393-ე მუხლით გათვალისწინებული დასაბუთებული შედავება წარმოადგინეს, რაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველია. ამასთანავე, რადგანაც არ იკვეთება მტკიცებულებათა დამატებით გამოკვლევის ან სხვა საპროცესო სამართლის ნორმათა დარღვევის გამო, საქმის ქვემდგომი სასამართლოსათვის დაბრუნების წინაპირობები, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლის შესაბამისად, პალატა უფლებამოსილია, თავად მიიღოს გადაწყვეტილება:
1.9.1 იმ პირობებში, როდესაც მოსარჩელეებმა ვერ დაადასტურეს სრულწლოვანების მიღწევიდან 6 თვის ვადაში მამის _ ბ. ს-ის სამკვიდროს ფაქტობრივად დაუფლების ფაქტი, არ არსებობს მიკუთვნებითი მოთხოვნის ნაწილში სარჩელის დაკმაყოფილების წინაპირობები, ამასთანავე, სწორედ იმ გარემოებიდან გამომდინარე, რომ მოსარჩელეებს მამის დანაშთ ქონებაზე საკუთრება არ წარმოშობიათ, ლ. ს-ის სასარგებლოდ გაცემული სამკვიდრო მოწმობისა და ლ. ს-ესა და გ. მ-ს შორის დადებული ჩუქების ხელშეკრულების 1/3 ნაწილში გაუქმების მოთხოვნის მიმართ მოსარჩელეებს არ გააჩნიათ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 180-ე მუხლით გათვალისწინებული იურიდიული ინტერესი.
2. სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გაუქმება:
2.1. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 1991 მუხლის თანახმად, სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შემთხვევაში, სასამართლო თავისი გადაწყვეტილებით აუქმებს ამ სარჩელთან დაკავშირებით გამოყენებულ უზრუნველყოფის ღონისძიებას.
2.2. დასახელებული ნორმიდან გამომდინარე, რადგანაც არ დაკმაყოფილდა მ. ს-ისა და გ. ს-ის სარჩელი, პალატა მიიჩნევს, რომ უნდა გაუქმდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2015 წლის 16 ოქტომბრის განჩინებით გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება და ყადაღა მოეხსნას გ. მ-ის (პ/#...) საკუთრებაში რიცხულ, ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონების (მიწის (უძრავი ქონების) საკადასტრო კოდი #...) 1/3 ნაწილს.
3. სასამართლო ხარჯები:
3.1. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 28 სექტემბრის განჩინებით აპელანტებს, ხოლო, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2017 წლის 6 მარტის განჩინებით კასატორებს გადაუვადდათ სახელმწიფო ბიუჯეტის მიმართ ანგარიშსწორება, შესაბამისად, არც სააპელაციო და არც საკასაციო სამართალწარმოების ეტაპზე პროცესის ხარჯები (სახელმწიფო ბაჟი) არ გადახდილა, რის გამოც, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის შესაბამისად, მხარეთა შორის ამ ხარჯების განაწილების წინაპირობა არ არსებობს.
3.2. რაც შეეხება სახელმწიფო ბიუჯეტის მიმართ ანგარიშსწორების საკითხს, პალატა ხელმძღვანელობს საპროცესო კოდექსის 55-ე მუხლის მე-2 ნაწილის პირველი წინადადებით, რომლის თანახმადაც, სარჩელზე უარის თქმისას, სასამართლოს მიერ გაწეული ხარჯები გადახდება მოსარჩელეს სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ.
3.3. საქმეში წარმოდგენილი აუდიტორული დასკვნის თანახმად, სადავო ქონების (1/3) საბაზრო ღირებულება 58 421 ლარია, რაც, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 41-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ი“ ქვეპუნქტის თანახმად, განსახილველი დავის საგნის ღირებულებას წარმოადგენს, ხოლო გადავადებული ბაჟის ოდენობა, ამავე კოდექსის 39-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ და „გ“ ქვეპუნქტების შესაბამისად, ამ თანხის 4%-ითა და 5%-ით _ 5 257,89 ლარით უნდა განისაზღვროს და საბოლოოდ, ამ თანხის გადახდა ბიუჯეტის სასარგებლოდ დაეკისროთ მოსარჩელეებს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 55-ე, 1991, 411-ე მუხლებით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

1. ლ. ს-ის, ფ. ს-ისა და გ. მ-ის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს.
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 20 დეკემბრის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნას ახალი გადაწყვეტილება.
3. გ. ს-ისა და მ. ს-ის სარჩელი ლ. ს-ის, ფ. ს-ისა და გ. მ-ის მიმართ, 2008 წლის 18 იანვარს გაცემული #... სამკვიდრო მოწმობისა და 2014 წლის 23 ივნისის ჩუქების ხელშეკრულების 1/3 ნაწილში გაუქმების, ასევე, სამკვიდროდან წილის მიკუთვნების თაობაზე არ დაკმაყოფილდეს.
4. გაუქმდეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2015 წლის 16 ოქტომბრის განჩინებით გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება და ყადაღა მოეხსნას გ. მ-ის (პ/#...) საკუთრებაში რიცხულ, ქ.თბილისში, ბ-ის ქ#60-ში მდებარე უძრავი ქონების (მიწის (უძრავი ქონების) საკადასტრო კოდი #...) 1/3 ნაწილს.
5. გ. ს-სა (პ/#...) და მ. ს-ეს (პ/#...) სახელმწიფო ბიუჯეტის (ქ.თბილისი, „სახელმწიფო ხაზინა“, ბანკის კოდი TRESGE22, მიმღების ანგარიშის №200122900, სახაზინო კოდი 300773150) სასარგებლოდ დაეკისროთ სააპელაციო და საკასაციო საჩივრებზე გადავადებული სახელმწიფო ბაჟის _ 5 257,89 ლარის გადახდა.
6. საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.


თავმჯდომარე ბ. ალავიძე



მოსამართლეები: ზ. ძლიერიშვილი



პ. ქათამაძე