საქმე №ას-52-48-2017 26 ოქტომბერი, 2018 წელი
ქ. თბილისი


სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ზურაბ ძლიერიშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
ბესარიონ ალავიძე, ეკატერინე გასიტაშვილი


საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე


კასატორი – სს „ს-ა“ (მოპასუხე, აპელანტი)


მოწინააღმდეგე მხარე – თ. გ-ი (მოსარჩელე, მოწინააღმდეგე მხარე)


გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 16 ნოემბრის განჩინება


კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა


დავის საგანი – სარჩოს გადაანგარიშება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

1. სამსახურებრივი მოვალეობების შესრულების დროს 2006 წლის 25 ნოემბერს თ.- გ-მა (შემდეგში: მოსარჩელე ან მოწინააღმდეგე მხარე) მიიღო საწარმოო ტრავმა, რის შედეგადაც მან დაკარგა პროფესიული შრომის უნარი 50%-ით.
2. თბილისის საქალაქო სასამართლო 2009 წლის 14 აპრილის N2/694-09 გადაწყვეტილებით სს „ს-ას“ (შემდეგში: მოპასუხე ან კასატორი) დაეკისრა მოსარჩელეს სასარგებლოდ სარჩოს ანაზღაურება თვეში 79,75 ლარის ოდენობით. აღნიშნული თანხა შეადგენდა იმ დროს მოქმედი გამცილებლის ხელფასის 50%-ის ნახევარს.
3. მოპასუხე ორგანიზაციის მიერ გაცემული ცნობის თანახმად, მატარებლის გამყოლის თანამდებობრივი სარგო 2012 წლის იანვრიდან 2013 წლის 01 აპრილამდე შეადგენდა 565 ლარს, 2013 წლის 01 აპრილიდან დღემდე შეადგენს 750 ლარს.
4. მოსარჩელემ სარჩელი აღძრა მოპასუხის წინააღმდეგ და მოითხოვა: სარჩოს გადაანგარიშება, კერძოდ, მოპასუხისათვის 2012 წლის მარტიდან 2015 წლის მარტამდე პერიოდის მიუღებელი სარჩოს ერთობლივი თანხის 3,277 ლარისა და 2015 წლის მარტიდან ყოველთვიურად 187.50 ლარის დაკისრება.
5. მოთხოვნა შესაძლოა გამომდინარეობდეს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის (შემდგში: სსკ-ის) 992-ე, 408-ე, 411-ე მუხლებიდან. აგრეთვე, საქართველოს შრომის კოდექსის (შემდეგში: სშკ-ი) 44-ე მუხლიდან.
6. სარჩელის ფაქტობრივ გარემოებად მოსარჩელემ მიუთითა ამ განჩინების პპ: 1-3 დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები. იმავდროულად, აღნიშნა, რომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით მოპასუხისათვის დაკისრებული სარჩოს ოდენობა საჭიროებდა გადაანგარიშებას, რამეთუ თანამდებობრივი სარგოს ოდენობა 2012 წლის იანვრიდან 2013 წლის 1 აპრილამდე შეადგენდა 565 ლარს, 2013 წლის 1 აპრილიდან დღემდე კი, შეადგენს 750 ლარს.
7. მოპასუხემ წარმოადგინა, როგორც მოთხოვნის შემწყვეტი ისე, მოთხოვნის გამომრიცხველი შესაგებელი, რომელშიც აღნიშნა, რომ სარჩოს გაანგარიშების შესახებ მოთხოვნას არ გააჩნდა სამართლებრივი საფუძველი, რაც ერთმნიშვნელოვნად მიუთითებდა სარჩელის წარუმატებლობაზე. იმავდროულად, მოპასუხემ მიუთითა, რომ მოსარჩელე 65 წლის ასაკის შემდეგ ვეღარ იმუშავებდა მოპასუხე საზოგადოებაში, რადგან მოსარჩელის მიერ, თავის დროზე, დაკავებულ თანამდებობაზე სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულება უდიდეს ძალისხმევას საჭიროებდა.
8. თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2016 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილებით სარჩელი დაკმაყოფილდა. მოპასუხეს დაეკისრა მოსარჩელის სასარგებლოდ 2012 წლის 1 მარტიდან 2015 წლის 5 მარტამდე მიუღებელი სარჩოს ერთობლივი თანხა 3277 ლარის ოდენობით. მოპასუხეს დაეკისრა მოსარჩელის სასარგებლოდ 2015 წლის მარტიდან ყოველთვიურად გაზრდილი სარჩოს სახით 187.5 ლარის ანაზღაურება.
9. თბილისის საქალაქო სასამართლომ სარჩელის დაკმაყოფილებას სამართლებრივ საფუძვლად დაუდო ზიანის ანაზღაურების მიზანი და სამართალურთიერთობაში მისი არსი. სასამართლოს მოსაზრებით, დაზარალებულის მაკომპენსირებელ საშუალებას წარმოადგენს ზიანის ანაზღაურება, რომლის ოდენობის დასადგენად რელევანტური იქნებოდა სსკ-ის 411-ე მუხლის დანაწესი. გარდა ამისა, საქალაქო სასამართლოს მოსაზრებით განსახილევლი დავის გადასაწყვეტად რელევანტურ სასამართლო პრაქტიკას წარმოადგენდა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2016 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილება (იხ., საქმე Nას-789-746-2015), რომელშიც ჩამოყალიბებული იყო ერთიანი მიდგომა ზიანის ოდენობის განსასაზღვრად. სასამართლოს მიხედულებით, ამ კრიტერიუმს სწორედ ის შემოსავალი წარმოადგენდა, რომელსაც ორგანიზაციაში მუშაობის პერიოდში ღებულობდა დაზარალებული და მიიღებდა ზიანის მავალდებულებელი გარემოების დადგომადე [სსკ-ის 992-ე და 408-ე მუხლები].
10. თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2016 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილება სააპელაციო საჩივრით გასაჩივრდა მოპასუხის მიერ, რომელმაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და სარჩელის უარყოფა მოითხოვა.
11. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 16 ნოემბრის განჩინებით უცვლელად დარჩა საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება.
12. სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია ამ განჩინების პპ:1-3 ში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებები, ხოლო დავის სამართლებრივი მოწესრიგებისას იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის (შემდგომში – სსკ-ის) 992-ე, 408-ე და 411-ე მუხლებით.
13. სააპელაციო სასამართლოს შეფასებით მოპასუხე წარმოადგენდა მოსარჩელისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურებაზე ვალდებულ პირს სსკ-ის 992-ე მუხლის სამართლებრივი საფუძვლით, ხოლო ზიანის სახით ასანაზღაურებელი თანხის (სსკ-ის 408-ე მუხლი) განსაზღვრის მიზნით, სააპელაციო პალატამ იხელმძღვანელა სსკ-ის 411-ე მუხლით, ხოლო სპეციალური მოწესრიგებისათვის კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით, როგორიცაა საქართველოს პრეზიდენტის 2007 წლის 6 თებერვლის №53 ბრძანებულება, რომლითაც ძალადაკარგულად გამოცხადდა საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის №48 ბრძანებულებით დამტკიცებული „შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესი“ და საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 24 მარტის №53 დადგენილებით განისაზღვრა შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესი. აღნიშნული წესის მე-2 მუხლის მიხედვით, „შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის №48 ბრძანებულების მოთხოვნათა დაცვით დანიშნული „ზიანის ანაზღაურების სარჩო“ ექვემდებარება ანაზღაურებას დამსაქმებლის ან მისი უფლებამონაცვლის მიერ.
14. სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ ყოველთვიური სარჩოს სახით ზიანის ანაზღაურების ოდენობის განსაზღვრის კრიტერიუმს სწორედ ხელფასის ის ოდენობა წარმოადგენდა, რასაც დაზარალებული დაწესებულებიდან ჯანმრთელობის დაზიანებამდე იღებდა და რასაც იგი მიიღებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება [სშკ-ის 44-ე მუხლი].
15. სააპელაციო პალატამ არ გაიზიარა მოპასუხე მხარის აპელირება ს-ის 2001 წლის Nნ-2369 განკარგულებაზე, რომელიც ავალებს რკინიგზის სტრუქტურულ ერთეულებს მოსარჩელის სამსახურებრივი სტატუსის მქონე პირების საპენსიო ასაკის მიღწევის შემდეგ სხვა თანამდებობებზე გადაყვანის აუცილებელობაზე და განმარტა, რომ საპენსიო ასაკის მიღწევამ არ შეიძლება გავლენა მოახდინოს სარჩოს ანაზღაურების ვალდებულებაზე. სარჩოს ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოების დადგომა პირს ართმევს შესაძლებლობას ჰქონდეს სამუშაო და ღებულობდეს შესაბამის ანაზღაურებას. შესაბამისად, აღნიშნული ვითარება უნდა კომპენსირდეს დაზარალებული მუშაკის სასარგებლოდ შესაბამისი პირობების დადგომისას სამართლიანი კომპენსირების თანაბარზომირების გამო გაზრდილი მოთხოვნილების (408.2მ) თანახმად.
16. ამასთან, სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, იმ პირობებში, როდესაც სახეზეა პრეიუდიციული ძალის მქონე სასამართლო გადაწყვეტილება სარჩოს სიცოცხლის ბოლომდე დანიშვნის თაობაზე, რომლის საფუძველზე მოსარჩელე დღესაც (მიუხედავად საპენსიო ასაკისა) ღებულობს სარჩოს, გადაანგარიშების წესის არარსებობის მიუხედავად, საკანონმდებელო აქტების (საქართველოს ორგანული კანონი შრომის კოდექსი, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი) სწორი და მიზნობრივი განმარტების შედეგად უკვე დადგენილი სარჩოს გადაანგარიშების შესაძლებლობა სამართლწარმოების წესით დასაშვებია, რაც მართებულად განხორციელდა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ და არ არსებობს ამ გადაწყვეტილების შეცვლის ან გაუქმების საფუძველი.
17. სააპელაციო სასამართლოს განჩინებაზე მოპასუხემ შეიტანა საკასაციო საჩივარი, მოითხოვა მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა შემდეგი საფუძვლებით:
18. კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ, მართალია, გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, მაგრამ არასწორად განმარტა იგი, კერძოდ, სსკ-ის 408-ე მუხლის მე-2 ნაწილი და 992-ე მუხლი. გამოიყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა, კერძოდ, სსკ-ის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილი და სშკ-ის 44-ე მუხლი. ამასთან, გამოიყენა ძალადაკარგული კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი- საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 24 მარტის #53 დადგენილება, რომელიც გაუქმებულია საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 1 მარტის #45 დადგენილებით. სააპელაციო სასამართლომ სარჩელის დაკმაყოფილების ერთ-ერთ სამართლებრივ საფუძვლად გამოიყენა საქართველოს შრომის კოდექსის 44-ე მუხლი. აღნიშნული ნორმატიული აქტის 53-ე მუხლის თანახმად კი „ეს კოდექსი ვრცელდება არსებულ შრომით ურთიერთობებზე, მიუხედავად მათი წარმოშობის დროისა“. მოსარჩელესთან შრომითი ურთიერთობა შეწყვეტილია 2006 წლიდან და მოსარჩელე ს-იდან იღებს ყოველთვიურ სარჩოს.
19. კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ გამოიყენა სსკ-ის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა. ამასთან, მართალია, გამოიყენა სსკ-ის 408-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, მაგრამ არასწორად განმარტა იგი. სამოქალაქო კოდექსში სხეულის დაზიანებით ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად წარმოშობილი ზიანის ანაზღაურებას არეგულირებს 408-ე მუხლის მე-2 ნაწილი და არა იმავე მუხლის პირველი ნაწილი, რამდენადაც ამავე კოდექსის მე-2 მუხლის მე-2 ნაწილის მეორე წინადადების თანახმად, ,,ამ კოდექსით გათვალისწინებულ ზოგად ნორმებსა და სპეციალურ ნორმებს შორის კოლიზიისას გამოიყენება სპეციალური ნორმები“. სსკ-ის 408-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად კი ,,თუ სხეულის დაზიანებით ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად დაზარალებულს წაერთვა შრომის უნარი ან შეუმცირდა იგი, ანდა იზრდება მისი მოთხოვნილებები, დაზარალებულს უნდა აუნაზღაურდეს ზიანი ყოველთვიური სარჩოს გადახდით“.
20. რაც შეეხება, თავად სარჩოს ოდენობას და მისი გაანგარიშების წესს, კასატორის მოსაზრებით, მოქმედი ქართული კანონმდებლობით აღნიშნული საკითხი არ არის დარეგულირებული და შესაბამისად, შეუძლებელია იმის მტკიცება, რომ სარჩო გადაანგარიშებულ უნდა იქნას ხელფასიდან. სარჩოს შრომის ანაზღაურებიდან (ხელფასი) დაანგარიშება (გარდა იმისა, რომ არ აქვს არანაირი სამართლებრივი საფუძველი), წარმოქმნის კიდევ ერთ უმნიშვნელოვანეს და არა მარტო სამართლებრივ (ვიწრო გაგებით) პრობლემას, რომელიც თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკის პირობებში, შეიძლება მნიშვნელოვან ხელშემშლელ ფაქტორად მოგვევლინოს. თავისუფალი საბაზრო ეკონომიკა კი, მოგეხსენებათ, თავის თავში გულისხმობს კანონმდებლობისა და ეკონომიკის ლიბერალიზაციას. ქართველი კანონმდებლის ამ გეზის დასტურია მოქმედი ,,საქართველოს შრომის კოდექსი“. ამავე კურსის გაგრძელებას წარმოადგენს 2007 წელს სარჩოს გადაანგარიშების არსებული წესის გაუქმებაც და საქართველოს მთავრობის 2013 წლის 1 მარტის #45 დადგენილებით დამტკიცებული „შრომითი მოვალეობის შესრულებისას დასაქმებულის ჯანმრთელობისათვის ვნების შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მიზნით დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესი“, რომელიც ასევე არ ითვალისწინებს დანიშნული დახმარების გადაანგარიშებას. კასატორმა აღნიშნა, რომ ვინაიდან მოქმედი კანონმდებლობა სარჩოს გადაანგარიშებას არ ითვალისწინებს, შესაბამისად, უსაფუძვლოა მოთხოვნა დანიშნული სარჩოს ხელფასის ცვლილების მიხედვით გადაანგარიშებისა. მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი 2009 წლის 14 აპრილის თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის გადაწყვეტილებაშიც (საქმე #2/694-09) ასევე არაფერია აღნიშნული სარჩოს გადაანგარიშების შესახებ.
21. კასატორი აღნიშნავს, რომ ერთ-ერთი ძირითადი ფაქტორი, რომელიც ნამდვილად მოახდენდა გავლენას მოსარჩელის შემდგომ ქონებრივ მდგომარეობაზე არის ის, რომ ს-ის 2001 წლის #ნ-2369 განკარგულების თანახმად, მატარებლის მოძრაობასთან დაკავშირებულ მუშაკთა მაქსიმალური ასაკია 65 წელი, რაც გამომდინარეობს იქიდან, რომ აღნიშნული სამუშაო თავისი შინაარსით მეტად სარისკოა და უდიდეს ძალისხმევასა და ყურადღებას მოითხოვს. შესაბამისად, მოსარჩელე 65 წლის მიღწევის შემდგომ ვეღარ იმუშავებდა სამგზავრო ვაგონის გამყოლად და ის ელემენტარულად ვეღარ მიიღებდა იმ ხელფასს, რასაც მოითხოვს, მით უმეტეს გაზრდილი ოდენობით. ამ პოზიციის მართებულობას ასევე ირიბად ადასტურებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ბოლოდროინდელი პრაქტიკაც (იხ. სუსგ #ას-789-746-2015, #ას-1220-1145-2015, #ას-637-608-2016 ).


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:


22. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 20 იანვრის განჩინებით საკასაციო საჩივარი მიღებულ იქნა წარმოებაში საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მიხედვით დასაშვებობის შესამოწმებლად, ხოლო ამავე წლის 29 ივნისის განჩინებით საკასაციო საჩივარი ცნობლ იქნა დასაშვებად.
23. საკასაციო სასამართლომ შეისწავლა საქმის მასალები, გასაჩივრებული განჩინების სამართლებრივი დასაბუთება, საკასაციო საჩივრის საფუძვლები და მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი ნაწილობრივ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგი გარემოებების გამო:
24. სსსკ-ის 407-ე მუხლის მეორე ნაწილის მიხედვით, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება). მოცემულ შემთხვევაში, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივი გარემოებები, რომლებიც კასატორს სადავოდ არ გაუხდია (იხ., ამ განჩინების პპ: 1-3). საკასაციო საჩივრით სადავოა დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების სამართლებრივი შეფასება, კონკრეტულად კი, საკასაციო საჩივრის პერსპექტივა მოთხოვნის სამართლებრივი საფუძვლის არარსებობას ემყარება, რაც იმავდროულად, სარჩელის დაკმაყოფილების განმაპირობებელ საფუძველად გვევლინება.
25. საკასაციო სასამართლო განსახილველი დავის სამართლებრივი შეფასებისას ყურადღებას მიაქცევს დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებას, რომ მოსარჩელემ საწარმოო ტრავმა მიიღო 2006 წლის 25 ნოემბერს, რის გამოც, დაკარგა პროფესიული შრომის უნარი 50%-ით. შრომის უნარის დაკარგვის გამო, მას დაენიშნა სარჩო თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2009 წლის 14 აპრილის გადაწყვეტიელბით და მის სასარგებლოდ ყოველთვიურად ხორციელდებოდა მიყენებული ზიანის ანაზღაურება სარჩოს გადახდით. უკანასკნელ პერიოდში, მოსარჩელეს ზიანი უნაზღაურდებოდა ყოველთვიურად 79.75 ლარის გადახდით.
26. განსახილველი დავის საგანს კი, სარჩოს იმგვარად გადაანგარიშება წარმოადგენს, რომ მოსარჩელეს აუნაზღაურდეს მიუღებელი სარჩო 2012 წლის მარტიდან 2015 წლის მარტამდე პერიოდზე ერთობლივი თანხის 3,277 ლარის ოდენობით, ხოლო 2015 წლის მარტიდან ყოველთვიურად 187.50 ლარის ოდენობით (განგრძობადი ვალდებულება).
27. სარჩოს გადაანგარიშების მოთხოვნით აღძრული სარჩელის დაკმაყოფილების სამართლებრივ საფუძვლად სააპელაციო სასამართლო მიუთითებს ზოგადად დელიქტის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მიზნებსა და ზიანის ანაზღაურების არსს, რაც მისი მიხედულებით მიყენებული ზიანის კომპენსირებაში მდგომარეობს. ასეთ დროს კი, მხედველობაშია მისაღები ის მიუღებელი შემოსვალი რომელიც დაზარალებულის მიმართ არ დადგებოდა, რომ არა განხორციელებული დელიქტი [სსკ-ის 992-ე, 408-ე და 411-ე მუხლები].
28. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლოს კვლევისა და შეფასების საგანია სსკ-ის 992-ე, 408-ე და 411-ე მუხლების საფუძველზე, მოსარჩელის სასარგებლოდ, მოპასუხისათვის გაზრდილი (გადაანგარიშებული) სარჩოს დაკისრების მართლზომიერება.
29. ვინაიდან, დელიქტი განხორციელებულია და ვალდებულება მოპასუხეს აღიარებული აქვს, რაც გამოიხატება განვლილ პერიოდზე სარჩოს გადახდით (იხ., ამ განჩინების პ-2), საკასაციო პალატა იმსჯელებს მხოლოდ ვალდებულების მოცულობაზე - მოპასუხისათვის გაზრდილი (გადაანგარიშებული) სარჩოს დაკისრების მართლზომიერებაზე.
30. საკასაციო პალატა მოიხმობს სსკ-ის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილის დისპოზიციას [„იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება“] და აღნიშნავს, რომ ნორმა განცდილი ქონებრივი დანაკლისის ანაზღაურების ვალდებულებას წარმოუშობს ვალდებულ პირს. ნორმის ამგვარი ფორმულირების მიზანია დაზარალებულის მდგომარეობის აღდგენა იმგვარად, რომ მივიღოთ ზიანის მიყენებამდე არსებული მდგომარეობა. თეორიულად, განხორციელდეს ე.წ რესტიტუცია, რაც პრაქტიკულად დაზარალებულის იმ პირობებში ჩაყენებას გულისხმობს, რომელიც ზიანის მავალდებულებელი გარემოების არარსებობის პირობებში იქნებოდა სახეზე.
31. სადავო შემთხვევაშიც, სარჩოს გადაანგარიშების მიზანსაც დაზარალებულისათვის იმ მატერიალური დანაკლისის შევსება წარმოადგენს, რასაც დაზარალებული მიიღებდა, სარჩოს მიღების საფუძვლის - დაზიანების (უბედური შემთხვევის) ფაქტის არარსებობისას, რაც იმას ნიშნავს, რომ მხედველობაშია მისაღები ზოგადი კრიტერიუმი დაზარალებულის მხრიდან (დელიქტის წარმოუშობლობის პირობებში) აქტიური შრომისუნარიანობის შესახებ. სსკ-ის 408-ე მუხლის მე-2 ნაწილიც იმაზე მიუთითებს, რომ ზიანის ანაზღაურების ოდენობის დასადგენად მნიშვნელოვანია შეფასდეს, თუ როდემდეა ვალდებული საწარმო გადაუხადოს დაზარალებულს კომპენსაცია [დისპოზიცია: "თუ სხეულის დაზიანებით ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად დაზარალებულს წაერთვა შრომის უნარი ან შეუმცირდა იგი, ანდა იზრდება მისი მოთხოვნილებები, დაზარალებულს უნდა აუნაზღაურდეს ზიანი ყოველთვიური სარჩოს გადახდით"].
32. ამდენად, შეფასებას საჭიროებს გარემოება, რომელიც პირის დასაქმების პერიოდს უკავშირდება. დიდი ალბათობით პირი იმუშავებდა თავისი პროფესიით და მიიღებდა იმ შეღავათებს და უპირატესობას, რასაც ანალოგიურ, თანაბარ პირობებში მყოფი მუშაკი. სხვა სამოქალაქო საქმეშიც, რომელშიც აგრეთვე შესაფასებელი იყო სარჩოს გადანგარიშების წინაპირობები, საკასაციო პალატამ გამოიკვლია წარმოშობილი იყო თუ არა დაზარალებულისათვის მოქმედი ელმავლის მემანქანის თანაშემწის ხელფასის მიხედვით, ზიანის ასანაზღაურებლად თანხის გადაანგარიშების ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძვლები (იხ., სუსგ №ას-1220-1145-2015, 3 ივნისი, 2016 წელი). ამის შესაბამისად, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია მართებულად შეფასდეს, თუ როდემდე იქნებოდა ვალდებული ზიანის მიმყენებელი გადაეხადა კომპენსაცია დაზარალებულისათვის (იხ. სუსგ Nას-789-746-2015, 22.01.2016წ.).
33. იმის გათვალისწინებით, რომ მოსარჩელე ამჟამად, 69 წლისაა (იხ., ს.ფ. 12 - პირადობის მოწმობა, დაბ.თარიღი 22.04.1949წ.), პრეზუმირებულია, რომ იგი იმუშავებდა საპენსიო ასაკამდე, რომელიც იმხანად მოქმედი შრომის კოდექსის (1973 წლის 28 ივნისის რედაქციით) მიხედვით, მამაკაცებისათვის 65 წელს შეადგენდა. მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი 2009 წლის 14 აპრილის თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის გადაწყვეტილებაშიც (საქმე #2/694-09) არაფერია აღნიშნული სარჩოს გადაანგარიშების შესახებ. შესაბამისად, საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ სარჩოს გადაანგარიშების ნაწილში (მოპასუხისათვის განგრძობადი ვალდებულების დაკისრება), კასატორმა წარმოადგინა ნაწილობრივ დასაბუთებული საკასაციო პრეტენზია (შედავება).
34. ამდენად, მეორე სასარჩელო მოთხოვნით სადავოდ გამხდარ პერიოდში (მოპასუხისათვის განგრძობადი ვალდებულების დაკისრება მოსარჩელის სასარგებლოდ, რაც გადაანგარიშებული სარჩოს ყოველთვიურად გადახდაში მდგომარეობს) (იხ., სარჩელის მოთხოვნა - ტ.1. ს.ფ. 5) მოსარჩელე ვერ შეასრულებდა საწარმოში შრომით მოვალეობას და მასზე ვერც დასახელებულ პერიოდში განხორციელებული სახელფასო ცვლილებები გავრცელდებოდა.
35. საკასაციო პალატის მსჯელობა შესაბამისობაშია ამჟამინდელ სასამართლო პრაქტიკასთან. იხ., სუსგ №ას-424-397-2017, 29 სექტემბერი, 2017 წელი, სუსგ Nას-1180-1141-2016, 31.03.2017წ; Nას-637-608-2016, 23.09.2016წ.; Nას-1220-1145-2015, 03.06.2016წ.; Nას-1216-1141-2015 03.06.2016წ.; Nას- 742-710-2016, 25.11.2016წ..
36. ზემოაღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ სსკ-ის 992-ე, 408-ე და 411-ე მუხლებზე მითითებით და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის არასწორი გამოყენებით საქმეზე ნაწილობრივ უმართებულო გადაწყვეტილება მიიღო, რაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გაუქმების საფუძველია.
37. სსსკ-ის 411-ე მუხლის თანახმად, საკასაციო სასამართლო თვითონ მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე, თუ არ არსებობს ამ კოდექსის 412-ე მუხლით გათვალისწინებული გადაწყვეტილების გაუქმებისა და საქმის სააპელაციო სასამართლოში ხელახლა განსახილველად დაბრუნების საფუძვლები.
38. საკასაციო სასამართლო, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით, ნაწილობრივ აკმაყოფილებს საკასაციო პრეტენზიას და მიაჩნია, რომ მოსარჩელის მოთხოვნა, რომელიც 2015 წლის მარტიდან ყოველთვიურად გადაანგარიშებული სარჩოს სახით 187.50 ლარის მოპასუხისათვის დაკისრებაში მდგომარეობს, არ უნდა დაკმაყოფილდეს.
39. ხოლო საკასაციო პრეტენზიას, რომელიც შეეხება მოპასუხისათვის 2012 წლის მარტიდან 2015 წლის მარტამდე პერიოდის მიუღებელი სარჩოს ერთობლივი თანხის 3,277 ლარის დაკისრების არამართლზომიერებას (სარჩელის პირველი მოთხოვნა) არ იზიარებს დაუსაბუთებლობის გამო და მიაჩნია, რომ 2012 წლის მარტიდან 2015 წლის მარტამდე პერიოდის მიუღებელი სარჩოს ერთობლივი თანხის 3,277 ლარის მოპასუხისათვის დაკისრების ნაწილში, უცვლელად უნდა დარჩეს გასაჩივრებული განჩინება.
40. ვინაიდან საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა მხოლოდ ნაწილობრივ კასატორის მიერ საკასაციო საჩივარზე გადახდილი სახელმწიფო ბაჟი (300 ლარი) უნდა დარჩეს სახელმწიფო ბიუჯეტში.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 408-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, 411-ე მუხლით და


გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა :


1. სს „ს-ის“ საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. ნაწილობრივ გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 16 ნოემბრის განჩინება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება;
3. თ. გ-ის სარჩელი სს „ს-ისათვის“ 2015 წლის მარტიდან ყოველთვიურად გადაანგარიშებული სარჩოს სახით 187.50 ლარის დაკისრების ნაწილში, არ დაკმაყოფილდეს;
4. დანარჩენ ნაწილში უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 16 ნოემბრის განჩინება;
5. საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.




თავმჯდომარე ზ. ძლიერიშვილი




მოსამართლეები: ბ. ალავიძე




ე. გასიტაშვილი