საქმე №ას-167-157-2017 2 ივნისი, 2017 წელი
ქ.თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ბესარიონ ალავიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
მოსამართლეები:
ზურაბ ძლიერიშვილი, ნინო ბაქაქური

საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე


კასატორი – სს „R.“ (მოპასუხე)


მოწინააღმდეგე მხარე – ზ. ხ–ი (მოსარჩელე)


გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 18 ნოემბრის განჩინება


კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალაში დატოვება


დავის საგანი – ბრძანების ბათილად ცნობა, სამუშაოზე აღდგენა
ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

1. მოსარჩელის მოთხოვნა და სარჩელის ფაქტობრივი საფუძვლები:
1.1. ზ. ხ–მა (შემდგომში _ მოსარჩელე, აპელანტი, კასატორის მოწინააღმდეგე მხარე ან დასაქმებული) სარჩელი აღძრა სასამართლოში სს „R-ის“ (შემდგომში _ მოპასუხე, კასატორი ან დამსაქმებელი) მიმართ შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის შესახებ დამსაქმებლის 2014 წლის 16 აპრილის #245/ბ ბრძანების ბათილად ცნობისა და ავტომანქანა „ბ-ის“ მძღოლის თანამდებობაზე აღდგენის მოთხოვნით.
1.2. სარჩელი ემყარება შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებს: 2013 წლის ივნისში გაფორმებული ვადიანი შრომითი ხელშეკრულების საფუძველზე მოსარჩელე დასაქმებული იყო მოპასუხე კომპანიაში სამთო ტრანსპორტის საამქროს „ბ-ის“ მძღოლად. 2013 წლის 25 დეკემბერს ხელშეკრულებაში შეტანილ იქნა ცვლილება და მხარეთა შეთანხმებით იგი უვადოდ გაგრძელდა. დაკისრებულ მოვალეობას დასაქმებული ასრულებდა კეთილსინდისიერად, მაღალ პროფესიულ დონეზე და მის მიმართ რაიმე საყვედური ან ადმინისტრაციული ზემოქმედების ზომა არ გამოყენებულა. 2014 წლის 16 აპრილს დამსაქმებელმა შეუწყვიტა შრომითი ხელშეკრულება შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტსა და 38-ე მუხლის მე-2 ნაწილზე მითითებით, რაც უკანონოა, რადგანაც კომპანია აგრძელებს მუშაობას, რაც ამგვარი ბრძანების გამოცემას გამორიცხავდა, დამსაქმებლის ქმედება ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 35-ე მუხლსა და შრომის კოდექსის მოთხოვნებს. გასათვალისწინებელია, რომ 2013 წლის 13 ნოემბრიდან 23 ნოემბრამდე შრომითი, ასევე, სადაზღვევო პირობების გაუმჯობესებისა და შრომის ანაზღაურების გაზრდის მოთხოვნით დასაქმებულები გაიფიცნენ. აღნიშნულის პასუხად, 2013 წლის 23 ნოემბერს მხარეთა შორის შედგა შეთანხმება, რომლის საფუძველზეც დამსაქმებელმა იკისრა ვალდებულება, გაფიცულთა პირობების ორი თვის ვადაში შესრულების თაობაზე, თუმცა, ამ ვადის გასვლის შემდგომ დამსაქმებელს გამოუცია ბრძანება #88/ბ (რაც განთავისუფლების შესახებ ბრძანებაშია აღნიშნული), რომლის შინაარსიც მოსარჩელისათვის უცნობია.
2. მოპასუხის პოზიცია:
მოთხოვნის გამომრიცხველი/განხორციელების შემაფერხებელი შესაგებლით მოპასუხემ სარჩელი არ ცნო და მის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა იმ საფუძვლით მოითხოვა, რომ მხარეთა შორის არსებული შრომითი ურთიერთობა, მართალია, გაფიცვის ფარგლებში მიღწეული შეთანხმების საფუძველზე, უვადო ურთიერთობად გარდაიქმნა, თუმცა, კომპანია, შექმნილი პრობლემების გამო, ვეღარ მუშაობს ადრინდელი დატვირთვით და ბოლო წლებში, მან ზარალი განიცადა, სწორედ ამ გარემოებამ

განაპირობა კომპანიის მხრიდან გადაწყვეტილების მიღება დასაქმებულთა შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე გათავისუფლების თაობაზე. მოსარჩელე დაკავებული თანამდებობიდან გათავისუფლდა შრომის კოდექსის მოთხოვნათა დაცვით, კერძოდ, 2014 წლის 2 აპრილს ჩაბარდა შეტყობინება შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის თაობაზე, ხოლო შემდგომ, 2014 წლის 16 აპრილს გამოიცა #245/ბ ბრძანება, რომლითაც 2014 წლის 7 აპრილიდან შეწყდა მასთან შრომითი ურთიერთობა, ეს უკანასკნელი ბრძანება ასევე ჩაბარდა დასაქმებულს 2014 წლის 23 აპრილს, შესაბამისად, შრომითი ურთიერთობა არა 16 აპრილს, როგორც მოსარჩელე მიუთითებს, არამედ, 7 აპრილს შეწყდა. მოსარჩელემ გათავისუფლების საფუძვლის წერილობითი დასაბუთება 2014 წლის 20 მაისს, შრომის კოდექსით დადგენილი ვადის დარღვევით მოითხოვა, რაც მას ჩაბარდა 22 მაისს, შესაბამისად, სარჩელში მითითებული ურთიერთობის შეწყვეტის კანონთან შეუსაბამობის ფაქტი არასწორია.
საქმის განხილვისას მოპასუხემ მიუთითა სასარჩელო მოთხოვნის ხანდაზმულობაზეც.
3. პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი:
ბოლნისის რაიონული სასამართლოს 2015 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
4. აპელანტის მოთხოვნა:
რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა მოსარჩელემ, მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.
5. გასაჩივრებული განჩინების სარეზოლუციო ნაწილი:
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 18 ნოემბრის განჩინებით სააპელაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, გასაჩივრებული გადაწყვეტილება გაუქმდა და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა იმავე სასამართლოს.
6. კასატორის მოთხოვნა:
სააპელაციო სასამართლოს განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა მოპასუხემ, მოითხოვა მისი გაუქმება და რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილების ძალაში დატოვება.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ შეისწავლა საქმის მასალები, გასაჩივრებული განჩინების დასაბუთებულობა, საკასაციო საჩივრის საფუძვლები და მიიჩნევს, რომ იგი საფუძვლიანია და უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
1. გასაჩივრებული განჩინების გაუქმებისა და ახალი გადაწყვეტილების მიღების ფაქტობრივი და სამართლებრივი დასაბუთება:
1.1. განსახილველი დავის საგანს წარმოადგენს უვადო შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ დამსაქმებლის მიერ გამოვლენილი ცალმხრივი ნების კანონიერება, რომელსაც, შინაარსობრივ საფუძვლიანობასთან ერთად, საქმის განხილვის ეტაპზე მოპასუხემ დაუკავშირა იმგვარი შედავება, რომლის დადასტურებაც არსებით ზეგავლენას ახდენს სარჩელის წარმატებაზე და აფერხებს მის დაკმაყოფილებას, კერძოდ, თავდაცვის საპროცესო საშუალებად მოპასუხემ მიუთითა მოთხოვნის ხანდაზმულობაზეც. საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 404-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, საკასაციო სასამართლო ამოწმებს გადაწყვეტილებას საკასაციო საჩივრის ფარგლებში. საკასაციო სასამართლოს არ შეუძლია, თავისი ინიციატივით შეამოწმოს საპროცესო დარღვევები, გარდა 396-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ” ქვეპუნქტში მითითებული ფაქტებისა. მოხმობილი ნორმიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატის წინამდებარე გადაწყვეტილების დასკვნები და შეფასებები დაემყარება მხოლოდ იმ ფაქტებისა და სამართლებრივი შეფასებების სისწორეს, რომელსაც, მხარეები სადავოდ მიიჩნევენ.
1.2. პირველი ინსტანციის წესით საქმის განხილვისას სასამართლოს მხრიდან გაზიარებულ იქნა დამსაქმებლის შესაგებლის საფუძვლიანობა და სარჩელი სწორედ ხანდაზმულობის საფუძვლით არ იქნა დაკმაყოფილებული, რასაც სააპელაციო პალატა არ დაეთანხმა და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნა რაიონულ სასამართლოს.
1.3. კასატორი არ იზიარებს სააპელაციო პალატის დასკვნას მოსარჩელის მოთხოვნის წარმოშობის მომენტთან მიმართებით და მიიჩნევს, რომ გასაჩივრებული განჩინება მატერიალური სამართლის ნორმათა დარღვევითაა მიღებული.
1.4. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 393-ე მუხლის თანახმად, საკასაციო საჩივარი შეიძლება ეფუძნებოდეს მხოლოდ იმას, რომ გადაწყვეტილება კანონის დარღვევითაა გამოტანილი. სამართლის მიზნებისათვის კანონდარღვევად განიხილება სასამართლოს მიერ მოთხოვნის დამფუძნებელი ნორმის არასწორი მოძიება ან მისი არასწორი გამოყენება ან/და განმარტება. საპროცესო სამართლის ნორმების დარღვევა მხოლოდ მაშინ შეიძლება გახდეს გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველი, თუ ამ დარღვევის შედეგად საქმეზე არასწორი გადაწყვეტილება იქნა გამოტანილი. თავის მხრივ, განსახილველი ნორმიდან გამომდინარეობს ის დასკვნაც, რომ საკასაციო საჩივრის წარმატებას თავად კასატორის მიერ ზემოხსენებულ საფუძვლებზე მითითება და ამ გზით საკასაციო შედავებათა დასაბუთება განაპირობებს.
1.5. საკასაციო პრეტენზიათა საფუძვლიანობის შემოწმების მიზნით პალატა ყურადღებას გაამახვილებს ქვემდგომი სასამართლოს მიერ დადგენილ, დავის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებზე:
1.5.1. 2013 წლის 25 ივნისს მხარეთა შორის ექვსი თვის ვადით, 2013 წლის 25 დეკემბრამდე გაფორმდა შრომითი ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც მოსარჩელე მუშაობდა მოპასუხე საწარმოს სამთო ტრანსპორტის საამქროს „ბ--–---ის“ მძღოლად;
1.5.2. 2013 წელს 25 დეკემბერს ცვლილება შევიდა აღნიშნულ ხელშეკრულებაში და მისი მოქმედება გაგრძელდა განუსაზღვრელი ვადით, ხოლო, ყველა სხვა პირობა დარჩა უცვლელად. შეთანხმებაში მიეთითა, რომ მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, მხარეები პასუხს აგებენ წინამდებარე შეთანხმების თანახმად ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობისათვის;
1.5.3. 2014 წლის 30 იანვარს დამსაქმებლის გენერალურმა დირექტორმა გამოსცა ბრძანება კომპანიაში გასატარებელი აუცილებელი ღონისძიებების შესახებ. ბრძანებაში მისი გამოცემის საფუძვლად მიეთითა, რომ კომპანიაში არსებული მძიმე ეკონომიკური გარემოების გათვალისწინებით, აუცილებელი იყო სამუშაო ძალის შემცირება. აქედან გამომდინარე, გენერალური დირექტორის მითითებული ბრძანებით, კომპანიის ადმინისტრაციულ დირექციას დაევალა შრომის კოდექსის 38-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, #1 დანართში დასახელებული დასაქმებულებისათვის წერილობითი შეტყობინების გაგზავნა ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ. ამავე ბრძანების მე-2 პუნქტში აღნიშნულია, რომ, შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტისა და 38-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, წერილობითი შეტყობინების გაცნობიდან 3 კალენდარული დღის გასვლისთანავე შრომითი ხელშეკრულება შეუწყდებოდათ #1 დანართში მოხსენიებულ პირებს, მათ შორის, მოსარჩელეს. ბრძანების მე-3 პუნქტის თანახმად, შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტისას დასაქმებულებს მიეცემოდათ კომპენსაცია 2 თვის შრომის ანაზღაურებისა და გამოუყენებელი ანაზღაურებადი შვებულების ოდენობით;
1.5.4. ხსენებული ბრძანების საფუძველზე მოსარჩელეს გაეგზავნა შეტყობინება შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ. 2014 წლის 6 თებერვალს გაგზავნილი შეტყობინება ადრესატს არ ჩაბარდა ბინაზე არყოფნის გამო, განმეორებით გაგზავნილი კი, ჩაბარდა 2014 წლის 2 აპრილს;
1.5.5. დამსაქმებლის გენერალური დირექტორის 2014 წლის 16 აპრილის #245/ბ ბრძანებით, კასატორის მოწინააღმდეგე მხარეს, შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტისა და 38-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, შეუწყდა შრომითი ხელშეკრულება და დაკავებული თანამდებობიდან გათავისუფლდა 2014 წლის 7 აპრილიდან. აღნიშნული ბრძანება მოსარჩელეს ჩაბარდა 2014 წლის 23 აპრილს;
1.5.6. 2014 წლის 20 მაისს დასაქმებულმა განცხადებით მიმართა კასატორს და მოითხოვა შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის საფუძვლების წერილობითი დასაბუთება;
1.5.7. 2014 წლის 22 მაისით დათარიღებული დამსაქმებლის წერილობითი დასაბუთება მოსარჩელეს ჩაბარდა ამავე დღეს;
1.5.8. სარჩელი სასამართლოში აღიძრა 2014 წლის 4 ივნისს.
1.6. მოცემულ შემთხვევაში, სააპელაციო პალატის მიერ დადგენილ ზემოხსენებულ ფაქტებს, საკასაციო სასამართლოს წინამდებარე გადაწყვეტილების მიღებისას, სავალდებულო ძალა გააჩნიათ, თანახმად სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილისა, ვინაიდან ისინი მხარეთა შორის სადავო არაა, არამედ, როგორც ზემოთ აღინიშნა, კასატორი სადავოდ ხდის გასაჩივრებული განჩინების დასკვნებს ხანდაზმულობის ვადის დაწყების (მოთხოვნის წარმოშობა) და ამ მხრივ, მატერიალური სამართლის ნორმათა არასწორი გამოყენება-განმარტების თვალსაზრისით, რასაც იზიარებს საკასაციო პალატა. თავად ინსტიტუტის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ხანდაზმულობის თაობაზე შესაგებლის არსებობისას სასამართლოს ვალდებულება, უპირველესად ამ საკითხის გადაჭრაა, რადგან მისი დადასტურების შემთხვევაში, მოსარჩელის უფლების ნამდვილობის კვლევა ყოველგვარ აზრს კარგავს. ხანდაზმულობა გავლენას ახდენს სარჩელის მატერიალურ შედეგზე (და არა სარჩელის აღძვრის უფლებაზე) და იგი, პროცესში დამკვიდრებული შეჯიბრებითობის პრინციპიდან გამომდინარე (სსსკ-ის მე-4 მუხლი), მხოლოდ მოპასუხის შედავებისას შეიძლება გახდეს მსჯელობის საგანი. პალატა განმარტავს, რომ კერძოსამართლებრივი ურთიერთობის მიზნებისათვის ხანდაზმულობის ინსტიტუტის ზოგად მოწესრიგებას ითვალისწინებს სამოქალაქო კოდექსი და ამ რეგულაციათა იმ ნაწილის გამოყენება, რომელიც შრომის სამართალში არაა სპეციალურად მოწესრიგებული, შრომით ურთიერთობებში დაიშვება, მსგავსად სამოქალაქო კოდექსის სხვა ნორმებისა, რამდენადაც, შრომის კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, შრომით ურთიერთობასთან დაკავშირებული საკითხები, რომლებსაც არ აწესრიგებს ეს კანონი ან სხვა სპეციალური კანონი, რეგულირდება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის ნორმებით.
1.6.1. მოხმობილი განმარტებიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ შრომით-სამართლებრივი ურთიერთობიდან გამომდინარე მოთხოვნის ხანდაზმულობის კვლევისას, როგორც მოთხოვნის წარმოშობის მომენტის (სკ-ის 130-ე მუხლი), ისე _ მისი იძულებით განხორციელების შესაძლებლობის საკითხი (სკ-ის 144.1. მუხლი) სამოქალაქო კოდექსის ნორმებით უნდა გადაწყდეს, ხოლო თავად ხანდაზმულობის ვადა _ შრომის კოდექსით, რამდენადაც, სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, ცალკეულ შემთხვევებში კანონით შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს ხანდაზმულობის სხვა ვადებიც.
1.6.2. შრომის კოდექსის 38-ე მუხლის მე-6 ნაწილით განსაზღვრულია შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ დამსაქმებლის ცალმხრივი ნების გასაჩივრების სპეციალური ვადა და დადგენილია, რომ დასაქმებულს უფლება აქვს, წერილობითი დასაბუთების მიღებიდან 30 კალენდარული დღის ვადაში სასამართლოში გაასაჩივროს დამსაქმებლის გადაწყვეტილება შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ. კანონის აღნიშნული დანაწესი არ არის ამომწურავი და მისი ანალიზი უნდა მოხდეს ამავე მუხლის სხვა ნაწილებთან ერთობლიობაში, კერძოდ, 38-ე მუხლის პირველი და მე-2 ნაწილები იძლევა ხელშეკრულების შეწყვეტის იმ საფუძველთა ჩამონათვალს, როდესაც დამსაქმებელი (ეკონომიკური გარემოებები, ტექნოლოგიური ან ორგანიზაციული ცვლილებები, რომლებიც აუცილებელს ხდის სამუშაო ძალის შემცირებას; დასაქმებულის კვალიფიკაციის ან პროფესიული უნარ-ჩვევების შეუსაბამობა მის მიერ დაკავებულ თანამდებობასთან/შესასრულებელ სამუშაოსთან; თუ შრომითი ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული, ხანგრძლივი შრომისუუნარობა – თუკი შრომისუუნარობის ვადა აღემატება ზედიზედ 40 კალენდარულ დღეს, ან 6 თვის განმავლობაში საერთო ვადა აღემატება 60 კალენდარულ დღეს, ამასთანავე, დასაქმებულს გამოყენებული აქვს ამ კანონის 21-ე მუხლით გათვალისწინებული შვებულება; სხვა ობიექტური გარემოება, რომელიც ამართლებს შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტას) უფლებამოსილია, საწარმოო აუცილებლობიდან გამომდინარე, ცალმხრივად მოშალოს შრომითი ხელშეკრულება, ამ შემთხვევაში, კანონმდებლის იმპერატიული ნებაა, შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის თაობაზე სამი ან ოცდაათი კალენდარული დღით ადრე წერილობით ეცნობოს დასაქმებულს ურთიერთობის შეწყვეტის შესახებ, რაც საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტით დაცული სიკეთის _ თავისუფალი მეწარმეობის ხელშეწყობას ემსახურება, თუმცა, ორგანული კანონით _ შრომის კოდექსით დადგენილია პროპორციული ბალანსი მეწარმე დამსაქმებლის ინტერესებსა და დასაქმებულის აღიარებულ უფლებებს შორის: იმის მიხედვით, დასაქმებულის ინფორმირების რომელ ვადას აირჩევს დამსაქმებელი, განსხვავებულ სოციალურ დაცვას ადგენს კანონი, კერძოდ, თუკი ინფორმირება 30 კალენდარული დღით ადრე განხორციელდება ურთიერთობის შეწყვეტამდე, მაშინ, გათავისუფლებული მუშაკის კომპენსაცია ერთი თვის შრომის ანაზღაურებით განისაზღვრება, ხოლო, 3-დღიანი ვადის გამოყენებისას _ ორი თვის შრომის ანაზღაურებით.
1.6.3. შრომის კოდექსის 38-ე მუხლის სოციალური დატვირთვაა ასევე დასაქმებულის უფლება, სახელშეკრულებო ურთიერთობის შეწყვეტის შესახებ წერილობითი ნების მისვლიდან ოცდაათ კალენდარულ დღეში მოითხოვოს დამსაქმებლისაგან ნების განმარტება (იხ. შკ-ის 38.4. მუხლი), ხოლო დამსაქმებელი ვალდებულია, მოთხოვნის წარდგენიდან შვიდ კალენდარულ დღეში დაასაბუთოს საკუთარი გადაწყვეტილება (შკ-ის 38.5. მუხლი), წინააღმდეგ შემთხვევაში, თუკი დასაქმებული ურთიერთობის შეწყვეტის შესახებ ნებას სადავოდ გახდის სასამართლოში, მისი კანონიერების მტკიცების ტვირთი ცალსახად დამსაქმებელს დაეკისრება (შკ-ის 38.7. მუხლი). სხვა დამატებით რეგულაციას სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ბრძანების კანონიერებიდან გამომდინარე უფლების იძულებითი დაცვის ვადასთან მიმართებით, შრომის კოდექსი არ ითვალისწინებს, რის შედეგადაც პრაქტიკაში წარმოიშვება პრობლემები იმის თაობაზე, თუ რა ვადაში შეუძლია დასაქმებულს მიმართოს სასამართლოს, თუკი იგი დამსაქმებლის მიერ გამოვლენილი ნების დასაბუთების მოთხოვნის ინსტიტუტით არ ისარგებლებს ან ისარგებლებს ზემოხსენებული ვადების დარღვევით. იმ ვითარებაში, როდესაც კანონი საკითხის პირდაპირ რეგულირებას არ ადგენს, დღის წესრიგში დგება სასამართლოს მხრიდან კანონის განმარტების აუცილებლობა, რაც კანონის ბუნდოვანი ტექსტის დაზუსტებას და ნორმის მნიშვნელობის დადგენას გულისხმობს, შესაბამისად, სასამართლო უფლებამოსილია, განმარტოს კანონი მაშინ, როდესაც ამის საჭიროება არსებობს და საკანონმდებლო დანაწესებით პრობლემის ერთმნიშვნელოვანი გადაწყვეტა ვერ ხდება. კანონის ინტერპრეტაციის არსი, კანონის ტექსტის საფუძველზე მისი აზრისა და მიზნის დადგენაა, რაც სამართლის განვითარების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საფუძველია. კანონის ინტერპრეტაციის აუცილებლობას კანონში არსებული ხარვეზი განაპირობებს. ასეთი ვითარება მაშინაა, როდესაც კანონი პირდაპირ არ იძლევა პასუხს ამა თუ იმ საკითხზე და სასამართლო კანონის ტექსტისა და სამართლის ძირითადი პრინციპების შეჯერებით ადგენს იმ სამართლებრივ წესრიგს, რომლის დადგენაც კანონმდებელს სურდა. ამასთან, როდესაც კანონმდებელი გარკვეულ ქცევას სავალდებულოდ ადგენს, ამით მას სურს განსაზღვრული მიზნის მიღწევა. იმპერატიული ნორმები ასახავენ კანონმდებლის მიდგომას კონკრეტული ქცევის მიზანსა და მიზანშეწონილობაზე. მართლმსაჯულება კანონმდებლის განზრახვას ვერ გასცდება მაშინაც კი, როდესაც კანონმდებლის მიერ სამართლის ნორმის შინაარსის დაზუსტებისა და ლეგიტიმური ცვლილებებისათვის კანონში ღია სივრცეა დატოვებული. იმპერატიული ნორმების დადგენის შემთხვევაში, კანონმდებელი ქცევის მხოლოდ ამ სახით განხორციელების სავალდებულოობას ადგენს და მათ არსებობას, როგორც წესი, სხვა ზოგადსამართლებრივ პრინციპებთან ერთად საფუძვლად უდევს სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და კერძო სფეროში ნდობის დაცვის პრინციპი (იხ. სუსგ №ას-221-213-2012, 24 ივლისი, 2012 წელი).
1.6.4. დასმული საკითხისა და მოხმობილი მსჯელობის გათვალისწინებით, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ კანონის ღია სივრცის შევსების მიზნით სასამართლომ უნდა იხელმძღვანელოს ნორმის ისტორიული განმარტებით და მხედველობაში მიიღოს შრომითი ურთიერთობისათვის დამახასიათებელი სოციალური მხარე, რამდენადაც შრომის კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარეობს შრომითი ურთიერთობის დაქვემდებარებულობის გენერალური დათქმა (დასაქმებული ასრულებს დამსაქმებლის მითითებას სათანადო ანაზღაურების პირობით, რომელიც წარიმართება დამსაქმებლის მიერ დადგენილი წესებითა და პირობებით: შრომითი ხელშეკრულება, შინაგანაწესი, საკანონმდებლო რეგულაცია და სხვა). ამ დაქვემდებარებული ურთიერთობიდან გამომდინარეობს ის, რომ ზოგადად შრომის კოდექსი წარმოადგენს დასაქმებულის დაცვის მინიმალურ სტანდარტს და ამ საკითხთა მარეგულირებელი ნორმების განმარტებისას უპირატესობა ე.წ „სუსტი მხარის“ ინტერესებს ენიჭება. ორგანულ კანონში _ „შრომის კოდექსში“ ცვლილებების შეტანამდე კანონმდებელი მოთხოვნის იძულებითი განხორციელების ვადებს არ ადგენდა, შესაბამისად, სასარჩელო ხანდაზმულობის საკითხიც სრულად ექცეოდა სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლით განთვალისწინებულ სახელშეკრულებო მოთხოვნის სამწლიან ვადაში. თავად შრომის, როგორც სოციალურად უაღრესად მნიშვნელოვანი უფლების არსის გათვალისწინებით, კანონმდებელმა კანონში შეტანილი ცვლილებებით შეზღუდა უფლების იძულებით განხორცილების (გათავისუფლების შესახებ ბრძანების სასამართლოში გასაჩივრება) ვადა და იგი, დათხოვნილი მუშაკის მიერ გათავისუფლების საფუძვლის დასაბუთების მოთხოვნის შემთხვევაში, სამოცდაშვიდი კალენდარული დღით განსაზღვრა (დასაქმებულის უფლება, შეტყობინების მიღებიდან 30-დღიან ვადაში მოითხოვოს ნების წერილობით განმარტება; დამსაქმებლის ვალდებულება _ 7-დღიანი ვადის დაცვით დაასაბუთოს საკუთარი გადაწყვეტილება; დასაქმებულის უფლება, დასაბუთების ჩაბარებიდან/არჩაბარებიდან 30-დღიანი ვადის დაცვით მიმართოს სასამართლოს). ისმის კითხვა: რა რეგულაცია უნდა გავრცელდეს შემთხვევაზე, როდესაც დასაქმებული არ ისარგებლებს დამსაქმებლისაგან გადაწყვეტილების წერილობითი განმარტების მოთხოვნის უფლებით ან 30-დღიანი ვადის დარღვევით გამოიყენებს ამ შესაძლებლობას? საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, ასეთ შემთხვევაში უფლების იძულებით დაცვაზე სრულად უნდა გავრცელდეს შრომის კოდექსის 38-ე მუხლის მე-6 ნაწილით დადგენილი 30-დღიანი ვადა, გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების დასაბუთების 7-დღიანი ვადის დამატებითი პირობის გარეშე. საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ შრომითი უფლების დაცვის ვადის შემჭიდროება ორიენტირებულია, ერთი მხრივ, დამსაქმებლის უფლებაზე, დროულად გაერკვეს მის მიერ გამოვლენილი ნების სამართლებრივ შედეგებში (შეეცილება თუ არა მას დასაქმებული), ხოლო, მეორე მხრივ, იცავს გათავისუფლებული მუშაკის ინტერესებს დავის სწრაფად გადაწყვეტის, ასევე, ურთიერთობაში მეტი სიცხადისა და ბუნებრივი სტაბილურობის შეტანის მიზნით.
1.7. მოხმობილი განმარტების პარალელურად, დღის წესრიგში დგება იმ საკითხის გარკვევა, თუ როდის იწყება ზემოხსენებული ვადის ათვლა: კანონით გათვალისწინებული წერილობითი შეტყობინების ჩაბარებიდან, დამსაქმებლის მიერ გამოვლენილი ნების ძალაში შესვლიდან თუ უშუალოდ ურთიერთობის შეწყვეტის შესახებ რაიმე აქტის გამოცემიდან/ადრესატისათვის გადაცემიდან. ამ შემთხვევაში, პალატა იზიარებს კასატორის პოზიციას და მიიჩნევს, რომ ქვემდგომმა სასამართლომ ეს საკითხი არასწორად დაუკავშირა გათავისუფლების შესახებ ბრძანების გამოცემის ფაქტს და არასწორად მიიჩნია, რომ წერილობითი შეტყობინება იყო ბუნდოვანი, რაც არ წარმოადგენდა შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის საფუძველს. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ შრომის კოდექსის 38-ე მუხლი სამართლებრივი ურთიერთობის მოშლის წინაპირობად სამი/ოცდაათი დღით ადრე დასაქმებულის ინფორმირების აუცილებლობას განსაზღვრავს და ამ ვადის დადგომის დროისათვის სამართლებრივი ურთიერთობის შეწყვეტის ნამდვილობისათვის რაიმე დამატებითი აქტის გამოცემის ვალდებულებას არ უდგენს დამსაქმებელს, შესაბამისად, გაფრთხილების თაობაზე დამსაქმებლის მიერ გამოვლენილი ფორმასავალდებულო ნება იურიდიული შედეგის მატარებელია. საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ დამსაქმებლის მიერ გამოვლენილი ნება შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის თაობაზე სამოქალაქო კოდექსის 50-ე მუხლით გათვალისწინებული ცალმხრივი გარიგებაა და ამავე კოდექსის 51-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, იგი ნამდვილია იმ მომენტიდან, როდესაც მეორე მხარეს მიუვა. თავის მხრივ, განსახილველ დავაში წინასწარ, წერილობით შეტყობინებაში მითითებულია რა გათავისუფლების ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძვლები, ასევე, ნების მისვლიდან 3-დღიან ვადაში ხელშეკრულების შეწყვეტის თაობაზე, პალატა მიიჩნევს, რომ ამ ნების, როგორც გონივრული, ისე _ თუნდაც სიტყვასიტყვითი განმარტებიდან დგინდება შრომითი ურთიერთობის ცალმხრივად შეწყვეტის სურვილი და მისი აღქმა ნებისმიერი საშუალო წინდახედულობის მქონე ადამიანისათვის არის შესაძლებელი, ამდენად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში უფლების შესაძლო დარღვევის თაობაზე დასაქმებულმა შეტყობინების ჩაბარებიდან 3-დღიანი ვადის ამოწურვისთანავე, 2014 წლის 5 აპრილს გაიგო და, ვინაიდან დროულად არ ისარგებლა დამსაქმებლისაგან გათავისუფლების საფუძვლის განმარტების მოთხოვნით, სამოქალაქო კოდექსის 122-ე და 130-ე მუხლების თანახმად (იხ. სამოტივაციო ნაწილის 1.5.6. პუნქტი), სარჩელის წარდგენის 30-დღიანი ვადის ათვლა, დაიწყო 2014 წლის 6 აპრილს და ამოიწურა ამავე წლის 5 მაისს, სარჩელი კი, სასამართლოში რეგისტრირებულია 2014 წლის 4 ივნისს (საქმეში წარმოდგენილია ბოლნისის რაიონული სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის განჩინება დასაქმებულის სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე უარის თქმის შესახებ, რომლის შესწავლითაც ირკვევა, რომ მან თავდაპირველად 2014 წლის 19 მაისს, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდგომ მიმართა სასამართლოს. ამ დროიდან 6-თვიანი ვადის დაცვით ახალი სარჩელის წარდგენის შემთხვევაშიც კი, სამოქალაქო კოდექსის 140-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, ხანდაზმულობის ვადა შეწყვეტილად მაინც არ შეიძლება იქნას მიჩნეული, ვინაიდან თავდაპირველი სარჩელიც ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგაა აღძრული, რაც მოთხოვნის იძულებით განხორციელების უკვე გასული ვადის დენას ვერ შეწყვეტს).
1.8. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ხანდაზმულობის ვადის დენის დაწყების საკითხთან მიმართებით კასატორმა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 393-ე მუხლით გათვალისწინებული დასაბუთებული შედავება წარმოადგინა, რაც გასაჩივრებული განჩინების გაუქმების საფუძველია. ამასთანავე, რადგანაც არ იკვეთება მტკიცებულებათა დამატებით გამოკვლევის ან სხვა საპროცესო სამართლის ნორმათა დარღვევის გამო საქმის ქვემდგომი სასამართლოსათვის დაბრუნების წინაპირობები, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლის შესაბამისად, პალატა უფლებამოსილია, თავად მიიღოს გადაწყვეტილება: იმ პირობებში, როდესაც უდავოა, რომ მოსარჩელის მხრიდან დარღვეულია მოთხოვნის იძულებით განხორციელების ვადა, ხოლო მოპასუხე, სწორედ ამ ინსტიტუტზე დაყრდნობით უარყოფს მოთხოვნის საფუძვლიანობას, პალატა მიიჩნევს, რომ არ არსებობს სარჩელის დაკმაყოფილების საფუძველი, რადგანაც, სამოქალაქო კოდექსის 144-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ ვალდებული პირი უფლებამოსილია, უარი თქვას მოქმედების შესრულებაზე.
2. სასამართლო ხარჯები:
2.1. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის თანახმად, იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე განთავისუფლებული იყოს სახელმწიფო ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების გადახდისაგან. ამ მუხლში აღნიშნული წესები შეეხება, აგრეთვე, სასამართლო ხარჯების განაწილებას, რომლებიც გასწიეს მხარეებმა საქმის სააპელაციო და საკასაციო ინსტანციებში წარმოებისას. თუ სააპელაციო ან საკასაციო სასამართლო შეცვლის გადაწყვეტილებას ან გამოიტანს ახალ გადაწყვეტილებას, იგი შესაბამისად შეცვლის სასამართლო ხარჯების განაწილებასაც.
2.2. საქმის მასალებით დასტურდება, რომ მოპასუხემ, სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ, გადაიხადა სახელმწიფო ბაჟი - 300 ლარი. რადგანაც საკასაციო პალატის წინამდებარე გადაწყვეტილებით სარჩელი სრულად არ დაკმაყოფილდა, ამ თანხის ანაზღაურება კასატორის სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს მოწინააღმდეგე მხარეს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე, 411-ე მუხლებით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

1. სს „R-ის“ საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს.
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2016 წლის 18 ნოემბრის განჩინება და მიღებულ იქნას ახალი გადაწყვეტილება.
3. ზ. ხ–ის სარჩელი სს „R-ის“ მიმართ, საზოგადოების გენერალური დირექტორის 2014 წლის 16 აპრილის #245/ბ ბრძანების ბათილად ცნობისა და სამუშაოზე აღდგენის თაობაზე არ დაკმაყოფილდეს.
4. ზ. ხ–ს (პ/#0-...) სს „R-ის“ (ს/კ #2-...) სასარგებლოდ დაეკისროს ამ უკანასკნელის მიერ საკასაციო საჩივარზე სახელმწიფო ბაჟის სახით გადახდილი 300 ლარის ანაზღაურება.
5. საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.


თავმჯდომარე ბ. ალავიძე



მოსამართლეები: ზ. ძლიერიშვილი



ნ. ბაქაქური