ბს-1075-1025(კ-06) 26 ივლისი, 2007წ.
თბილისი

ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის
საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ლალი ლაზარაშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მაია ვაჩაძე, ნუგზარ სხირტლაძე

საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორები (მოსარჩელეები) _ ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ე”
და ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ე”

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე) _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის ქუთაისის საგადასახადო ინსპექცია

მესამე პირი _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახური

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება _ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 24 ოქტომბრის განჩინება

დავის საგანი _ საგადასახადო შემოწმების აქტის ნაწილობრივ ბათილად ცნობა

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

2006 წლის 18 აპრილს ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს სასარჩელო განცხადებით მიმართეს ინდივიდუალურმა მეწარმეებმა “უ. ბ-მ” და “გ. ბ-მ” მოპასუხე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის მიმართ. მოსარჩელეებმა მოითხოვეს:
ა. ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005 წლის 31 დეკემბრის საგადასახადო შემოწმების აქტის (ინდმეწარმე “გ. ბ-ის” მიმართ) ნაწილობრივ ბათილად ცნობა და აქტით დარიცხული გადასახადის 35726.25 ლარის 2667.50 ლარამდე შემცირება;
ბ. ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005 წლის 31 დეკემბრის საგადასახადო შემოწმების აქტის (ინდმეწარმე “უ. ბ-ის” მიმართ) ნაწილობრივ ბათილად ცნობა და აქტით დარიცხული 9978.12 ლარის 900 ლარამდე შემცირება.
სარჩელის საფუძვლები მდგომარეობდა შემდეგში:
ინდმეწარმეები “უ. ბ-” და “გ. ბ-” გადასახადის გადამხდელებად რეგისტრირებულნი არიან ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის მომსახურების სამმართველოს სამტრედიის განყოფილებაში, მინიჭებული აქვთ საიდენტიფიკაციო ნომრები და ეწევიან საცალო ვაჭრობას არასპეციალიზებულ მაღაზიებში. ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის უფროსის 2005 წლის 19 დეკემბრის ¹03/1006 ბრძანების საფუძველზე ჩატარდა საკონტროლო გასვლითი საგადასახადო შემოწმება. ინდმეწარმე “უ. ბ-ის” შემოწმება შეეხო 2005 წლის 4 მაისიდან 2005 წლის 1 დეკემბრამდე პერიოდს, ხოლო ინდმეწარმე “გ. ბ-ის” _ 2004 წლის 1 იანვრიდან 2005 წლის 1 დეკემბრამდე პერიოდს. შემოწმების საფუძველზე 2005 წლის 31 დეკემბერს საგადასახადო ინსპექციის წარმომადგენლებმა შეადგინეს ბიუჯეტთან და სახელმწიფო ფონდებთან ანგარიშსწორების მდგომარეობის გასვლითი საგადასახადო შემოწმების აქტები, რომლებიც მოსარჩელეებმა ჩაიბარეს ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციაში 2006 წლის აპრილის დასაწყისში.
საგადასახადო შემოწმების აქტით ინდმეწარმე “უ. ბ-ს” სახელმწიფო ბიუჯეტისა და სოციალური დაზღვევის სასარგებლოდ დამატებით დაერიცხა 9978.12 ლარი, ხოლო ინდმეწარმე “გ. ბ-ს” _ 35726.23 ლარი. ხსენებული აქტებით გადასახადების დარიცხვა განხორციელდა საგადასახადო კოდექსის მოთხოვნათა დარღვევით, კერძოდ, ინდმეწარმე “უ. ბ-ის” მიმართ საშემოსავლო გადასახადის დამატებით დარიცხვის მოტივად მითითებულია იმ გარემოებაზე, რომ ინდმეწარმის ახსნა-განმარტებით, მას ემსახურებოდა ერთი მტვირთავი მუშა, რომელსაც ერთ ტონა ტვირთზე უხდიდა 2 ლარს. აქედან გამომდინარე, შემმოწმებელთა აზრით, მასზე გაცემული ხელფასის დარიცხვამ შეადგინა 261 ლარი, საიდანაც 31.32 ლარი ეკუთვნოდა სახელმწიფო ბიუჯეტს, რაც გაანგარიშებული არ იყო. საგადასახადო კოდექსის 134-ე მუხლის პირველი ნაწილით 10%-იანმა დარიცხვამ შეადგინა 3.13 ლარი, საშემოსავლო გადასახადის დეკლარაციის წარუდგენლობისათვის მოხდა ჯარიმის დარიცხვა 1200 ლარის ოდენობით საგადასახადო კოდექსის 131-ე მუხლის პირველი ნაწილით, მასზე საურავის დარიცხვა კი განხორციელდა ამავე კოდექსის 129-ე მუხლით. მართალია უ. ბ-მ თავის ახსნა-განმარტებაში მიუთითა, რომ იყენებდა მტვირთავ მუშას, მაგრამ მას არ მიუთითებია, რომ აღნიშნული პიროვნება იყო მისი დაქირავებული თანამშრომელი და შესაბამისად, არ არსებობდა მასზე ხელფასის გაცემის დამადასტურებელი არანაირი საბუთი. საგადასახადო ინსპექციის თანამშრომლებმა ფაქტებისა და გარემოებების გამოკვლევის გარეშე გადაწყვიტეს გადასახადის დარიცხვის საკითხი და თავიანთი ქმედების საფუძვლად მიუთითეს ინდმეწარმის აღიარება დაქირავებული მუშის შრომის ანაზღაურების თაობაზე, თუმცა აქტის შედგენისას ვერ გაითვალისწინეს ის ფაქტი, რომ ინდმეწარმე “უ. ბ-ე” საქმიანობას შეუდგა 2005 წლის 1 სექტემბრიდან, ხოლო საგადასახადო კოდექსის 131-ე მუხლით დაწესებული სანქცია დააკისრეს არასწორად მისი რეგისტრაციის დღიდან _ 2005 წლის 4 მაისიდან 2005 წლის 1 დეკემბრამდე 6 თვის პერიოდის _ 1200 ლარი. შემოწმების აქტში არ გაუთვალისწინებიათ საგადასახადო კოდექსის 133-ე მუხლის მე-5 ნაწილის მოთხოვნა და ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე განახორციელეს 3000 ლარის დარიცხვა.
რაც შეეხება ინდმეწარმე “გ. ბ-ს”, იგი არის დღგ-ისა და საშემოსავლო გადასახადების გადამხდელი, რომელსაც არ ჰყავს დაქირავებული პირი და შესაბამისად, არ უხდის ხელფასს. მართალია, საქმის მასალებში მოიპოვება მისი განმარტება, რომელსაც ადასტურებს თავისივე ხელმოწერით, მაგრამ დაქირავებული პირისათვის გასამრჯელოს გადახდის რაიმე დამადასტურებელი მტკიცებულება არ არსებობს. შემმოწმებელს ინდმეწარმე “გ. ბ-სთან” დაკავშირებით არანაირი ფაქტები და გარემოებანი არ გამოუკვლევია, რისი ვალდებულებაც ეკისრებოდა. ინდმეწარმე “გ. ბ-ე” არასწორად იქნა მიჩნეული სოციალური გადასახადის გადამხდელად, რის გამოც მას საშემოსავლო გადასახადში უნდა დარიცხვოდა ჯარიმა _ 400 ლარის ოდენობით საგადასახადო კოდექსის 131-ე მუხლის პირველი ნაწილით, რადგანაც არ ჰქონდა საშემოსავლო გადასახადის წლიური გაანგარიშება. შემოწმების შედეგად კი მას არასწორად დაერიცხა ძირითადი თანხა _ 350.63 ლარი, ჯარიმა _ 10 287.66 ლარი და საურავი _ 24.64 ლარი. ინდმეწარმე “გ. ბ-ს” არ უნდა დარიცხვოდა ჯარიმა საგადასახადო კოდექსის 133-ე მუხლის მე-3 ნაწილით _ 3000 ლარის ოდენობით, რადგან ადგილი არ ჰქონია საგადასახადო ბაზის შემცირებას.
გარდა ამისა, ინდმეწარმე “გ. ბ-ს” უკანონოდ დაერიცხა დღგ _ 3931.26 ლარი, ჯარიმა _ 982.82 ლარი და საურავი _ 84.96 ლარი. სინამდვილეში დღგ-ში დარიცხვას ექვემდებარებოდა ძირითადი თანხა _ 14 ლარი და ჯარიმა _ 3.50 ლარი, რადგანც ინდმეწარმე “გ. ბ-ე” დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრირებულია 2005 წლის 18 ოქტომბრიდან. საქონლის მოძრაობისა და აღრიცხვის ჩანაწერებიდან ირკვეოდა, რომ 2005 წლის ოქტომბრის დღგ-თი დასაბეგრი ბრუნვა იყო _ 101 416 ლარი, დღგ _ 18 254 ლარი, ჩასათვლელი დღგ _ 17 546 ლარი, გადასახდელი დღგ _ 708 ლარი. წარდგენილი დეკლარაციით კი დასაბეგრი ბრუნვა იყო 101 334 ლარი, დღგ _ 18 240 ლარი, ჩასათვლელი დღგ _ 17 546 ლარი, ხოლო გადასახდელი დღგ _ 694 ლარი. დეკლარაციაში დღგ შემცირებულია 14 ლარით, რისთვისაც საგადასახადო კოდექსის 132-ე მუხლით დარიცხვას ექვემდებარება ჯარიმა 25% ანუ 3.50 ლარი. საურავი დარიცხვას არ ექვემდებარება, რადგანაც დღგ-ში ზედმეტად გადახდილი აქვს 7 667 ლარი. ზედმეტად გადახდილად მეტია ნაჩვენები 10 ლარი. მთლიანობაში დღგ-ში ოქტომბერ-ნოემბრის თვეების დეკლარაციებში ნაჩვენებია ზედმეტად გადახდილი 6 967 ლარი, ფაქტობრივად, ზედმეტად გადახდილია 7 013 ლარი. შემოწმების აქტით არასწორად არის დარიცხული თანხა შეძენის დამადასტურებელი დოკუმენტების გარეშე გადამხდელთან ანგარიშსწორებისათვის _ 2 358.34 ლარი. ინდმეწარმე “გ. ბ-ის” მიერ მოპოვებულია ქ. თბილისში რეგისტრირებულ საწარმოსთან 2003 წლის 13 დეკემბერს გამოწერილი ანგარიშ-ფაქტურა ¹19635, რომელშიც ნაჩვენებია 5000კგ ხორბლის ფქვილის მიღება, რის გამოც 2 958.34 ლარის დარიცხვა უკანონოა, ხოლო რაც შეეხება ქატოს რეალიზაციის გამო დარიცხულ 1 250.42 ლარს, დარიცხვა საფუძვლიანია და ამ მიმართებით აქტი სწორია. სადავო აქტით დარიცხული 35 726.25 ლარი უნდა შემცირდეს 2667.50 ლარამდე, მათ შორის, ძირითადი _ 14 ლარი, ჯარიმა _ 2 653.50 ლარი (ს.ფ. 2-6).
ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 19 მაისის განჩინებით საქმეში მესამე პირად ჩაება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტი (ს.ფ. 51).
ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილებით ინდმეწარმე “გ. ბ-ისა” და ინდმეწარმე “უ. ბ-ის” სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, ნაწილობრივ ბათილად იქნა ცნობილი ქუთაისის საგადასახადო ინსპქეციის 2005 წლის 31 დეკემბრის საგადასახადო შემოწმების აქტი ინდმეწარმე “გ. ბ-ის” მიმართ და ამ აქტით დარიცხული გადასახადი 35 726,25 ლარი შემცირდა 8267,92 ლარამდე; ნაწილობრივ ბათილად იქნა ცნობილი ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005 წლის 31 დეკემბრის საგადასახადო შემოწმების აქტი ინდმეწარმე “უ. ბ-ის” მიმართ და ამ აქტით დარიცხული 9978,12 ლარი შემცირდა 2500 ლარამდე (ს.ფ. 70-73).
საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტმა, რომელმაც მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება საგადასახადო შემოწმების აქტის ნაწილობრივ ბათილად ცნობისა და ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციაზე სახელმწიფო ბაჟის დაკისრების ნაწილში და საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღებით აღნიშნულ ნაწილში მოსარჩელისათვის სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.
აპელანტის განმარტებით, საგადასახადო კოდექსის 104-ე მუხლის საფუძველზე საგადასახადო ორგანოები უფლებამოსილნი არიან ცალკეულ შემთხვევებში განსაზღვრონ დაბეგვრის ობიექტი, დაბეგვრასთან დაკავშირებული ობიექტები და საგადასახადო ვალდებულებები. კერძოდ, აღნიშნული მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, თუ გადასახადის გადამხდელი არ ახორციელებს ბუღალტრულ აღრიცხვას კანონმდებლობით გათვალისწინებული ფორმით ან არ ახორციელებს მას საერთოდ, ან სააღრიცხვო დოკუმენტაცია დაკარგული ან/და განადგურებულია, რის გამოც შეუძლებელია დაბეგვრის ობიექტის, დაბეგვრასთან დაკავშირებული ობიექტებისა და საგადასახადო ვალდებულებების განსაზღვრა, მაშინ საგადასახადო ორგანოს გადასახადის ოდენობის დადგენის მიზნით უფლება აქვს გადასახადის გადამხდელს დაარიცხოს არსებული მასალების საფუძველზე შესაბამისი ფაქტებისა და გარემოებების გათვალისწინებით, პირდაპირი და არაპირდაპირი მეთოდების გამოყენებით (აქტივების სიდიდე, საოპერაციო შემოსავლებისა და ხარჯების გათვალისწინებით, აგრეთვე სხვა მსგავსი ინფორმაციის ანალიზის საფუძველზე). ამასთან, ინდმეწარმე “გ. ბ-სა” და ინდმეწარმე “უ. ბ-ს” კანონმდებლობით გათვალისწინებულ ვადებში არა აქვთ წარდგენილი საგადასახადო დეკლარაციები. ისინი მოსახლეობასთან ფულად ანგარიშსწორებას ახორციელებდნენ საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების წესების დარღვევით.
აპელანტის განმარტებით, საგადასახადო კოდექსის 98-ე მუხლის თანახმად, საგადასახადო კონტროლს ახორციელებს მხოლოდ საგადასახადო ორგანო, ხოლო საბაჟო კანონმდებლობით განსაზღვრულ შემთხვევებში _ საბაჟო ორგანო. სხვა მაკონტროლებელ და სამართალდამცავ ორგანოებს ეკრძალებათ გადასახადის გადამხდელის, საგადასახადო აგენტის ან სხვა ვალდებული პირის საქმიანობის საგადასახადო კონტროლი. კანონის აღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, ქუთაისის რეგიონული სავაჭრო-სამრეწველო პალატის ექსპერტის დასკვნა არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანოს სათანადო ადმინისტრაციულ აქტად, რომლითაც შეიძლება დადგინდეს გადამხდელის საგადასახადო ვალდებულებები.
აპელანტი ასევე მიუთითებდა საგადასახადო კოდექსის 68-ე მუხლზე, რომელიც ადგენს გადასახადის თანხების დარიცხვის პრინციპებს. საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, განახორციელოს თითოეული გადასახადის გადამხდელის კუთვნილი საგადასახადო ვალდებულების დარიცხვა საგადასახადო კოდექსისა და საგადასახადო კანონმდებლობის სხვა აქტების მიხედვით, შემდეგი ერთი ან ერთზე მეტი ინფორმაციის წყაროს საფუძველზე: გადასახადის გადამხდელის (საგადასახადო აგენტის) საგადასახადო დეკლარაციები; საგადასახადო კოდექსის 218-ე მუხლის მე-4 ნაწილის შესაბამისად გადახდილი თანხების შესახებ ინფორმაცია; შემოწმების მასალები და სხვა სათანადო ინფორმაცია, რომელიც ცნობილია საგადასახადო ორგანოსათვის. აღნიშნული ნორმის თანახმად, ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005 წლის 31 დეკემბრის საგადასახადო შემოწმების აქტი გადამხდელზე გადასახდელი თანხების დარიცხვის საფუძველია.
აპელანტის განმარტებით, “სახელმწიფო ბაჟის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის პირველი ნაწილის “ლ” ქვეპუნქტით საერთო სასამართლოებში განსახილველ საქმეებზე სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან თავისუფლდებიან სახელმწიფო საფინანსო, საკრედიტო, საგადასახადო, საბაჟო და სხვა მაკონტროლებელი ორგანოები, როგორც მოსარჩელეები ან მოპასუხეები სარჩელებზე გადასახადების, მოსაკრებლების, სახელმწიფო ბაჟისა და სხვა აუცილებელი გადასახდელების ბიუჯეტში გადახდისა და ბიუჯეტიდან თანხების დაბრუნების შესახებ, აგრეთვე განსაკუთრებული წარმოების საქმეებზე (ს.ფ. 76-78).
სააპელაციო სასამართლოს მთავარ სხდომაზე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის წარმომადგენელმა დააზუსტა სააპელაციო საჩივრის განაცხადი და მოითხოვა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილებისა და მისი წინმსწრები ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 4 მაისის განჩინების გაუქმება და სარჩელის დასაშვებობის შესამოწმებლად საქმის პირველი ინსტანციის სასამართლოსათვის დაბრუნება (ს.ფ. 95-96).
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 24 ოქტომბრის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის შუამდგომლობა დაკმაყოფილდა, გაუქმდა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილება, 2006 წლის 4 მაისის განჩინება და საქმე სარჩელის დასაშვებობის შემოწმების სტადიიდან დაუბრუნდა იმავე სასამართლოს.
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, სარჩელი სასამართლოს უნდა წარედგინოს შესაბამისად ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გაცნობიდან ერთი თვის ვადაში. ამავე კოდექსის 26-ე მუხლის თანახმად, სარჩელის მიღებიდან ორი კვირის ვადაში განმწესრიგებელ სხდომაზე სასამართლო მხარეთა მონაწილეობით განიხილავს ამ კოდექსის 22-25-ე მუხლებით გათვალისწინებული სარჩელის დასაშვებობის საკითხს. განსახილველ შემთხვევაში საქალაქო სასამართომ 2006 წლის 4 მაისის განმწესრიგებელი სხდომის განჩინებით დასაშვებად ცნო ინდმეწარმე “უ. ბ-ისა” და ინდმეწარმე “გ. ბ-ის” სარჩელი.
სააპელაციო სასამართლოს მითითებით, საქმეზე დადგენილია, რომ ინდმეწარმეების _ “უ. ბ-ისა” და “გ. ბ-ის” ბიუჯეტთან და სახელმწიფო ფონდებთან ანგარიშსწორების მდგომარეობის გასვლითი საგადასახადო შემოწმების აქტები შედგენილია 2005 წლის 31 დეკემბერს, სარჩელი კი მათ მიერ სასამართლოში აღძრულია 2006 წლის 18 აპრილს. ინდმეწარმე “გ. ბ-ის” საგადასახადო შემოწმების აქტზე დაფიქსირებულია შენიშვნა იმის თაობაზე, რომ გადამხდელი აქტს გაეცნო და აქტის ხელის მოწერაზე უარი განაცხადა. სააპელაციო სასამართლოში საქმის განხილვის დროს ინდმეწარმე “გ. ბ-მ” დაადასტურა ის გარემოება, რომ შემოწმების დამთავრების შემდეგ, 2005 წლის 31 დეკემბერს, იგი გაეცნო აქტს, თუმცა რადგანაც არ ეთანხმებოდა მის სისწორეს, არ მოაწერა ხელი და არ ჩაიბარა აქტი.
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 58-ე მუხლი ადგენს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ოფიციალური გაცნობის წესს. აქედან გამომდინარე, საქალაქო სასამართლომ მოცემულ შემთხვევაში უნდა იმსჯელოს, რამდენად არის დაცული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ოფიციალური გაცნობის წესი და შესაბამისად, უნდა გადაწყვიტოს, რამდენად დასაშვებია ინდმეწარმე “გ. ბ-ის” სარჩელი.
სააპელაციო სასამართლოს მითითებით, საქალაქო სასამართლომ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-19 მუხლების საფუძველზე ასევე საკუთარი ინიციატივით უნდა გამოიკვლიოს ფაქტობრივი გარემოებები და შეაგროვოს მტკიცებულებები, თუ როდის მოხდა ინდმეწარმე “უ. ბ-ისათვის” ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გაცნობა და შემდეგ გადაწყვიტოს სარჩელის დასაშვებობის საკითხი (ს.ფ. 108-116).
სააპელაციო სასამართლოს განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ინდმეწარმეებმა _ “გ. ბ-მ” და “უ. ბ-მ”. კასატორებმა მოითხოვეს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და საქმის ხელახლა განსახილველად სააპელაციო სასამართლოსათვის დაბრუნება.
კასატორთა მოსაზრებით, საგადასახადო დეპარტამენტის წარმომადგენლის მოთხოვნა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 8 ივნისის გადაწყვეტილებისა და მისი წინმსწრები 2006 წლის 4 მაისის განჩინების გაუქმებისა და სარჩელის დასაშვებობის შესამოწმებლად საქალაქო სასამართლოსათვის დაბრუნების შესახებ წარმოადგენდა სააპელაციო საჩივარში მითითებული მოთხოვნის არა დაზუსტებას, არამედ შეცვლას.
კასატორები განმარტავენ, რომ, მართალია, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 377-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლოს განხილვის საგანი შეიძლება იყოს სასამართლოს ის განჩინებები, რომელიც გამოტანილია საქმის პირველ ინსტანციაში განხილვასთან დაკავშირებით და რომელიც წინ უსწრებს სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოტანას, მაგრამ ასეთი განჩინებები სააპელაციო სასამართლოს განხილვის საგანი გახდება იმ შემთხვევაში, თუ მათი უარყოფა და მათ წინააღმდეგ მოსაზრება ჩამოყალიბებულია სააპელაციო საჩივარში, ე.ი. მაშინ, თუ განჩინება სასამართლო გადაწყვეტილებასთან ერთად სააპელაციო წესით არის გასაჩივრებული, რასაც მოცემულ შემთხვევაში ადგილი არ ჰქონია.
კასატორთა განმარტებით, საგადასახადო კოდექსის 127-ე მუხლის შესაბამისად, საგადასახადო ინსპექციის უფლებამოსილი პირის მიერ საგადასახადო შემოწმების აქტის საფუძველზე გადასახადების ან/და საგადასახადო სანქციის გამოყენების თაობაზე საგადასახადო ინსპექცია აქტის შედგენიდან 30 დღის ვადაში იღებს გადაწყვეტილებას, რომელიც ფორმდება ბრძანებით. საგადასახადო სანქციის გამოყენების შემთხვევაში გადასახადის გადამხდელს ან სხვა ვალდებულ პირს წარედგინება საგადასახადო მოთხოვნა. ამავე კოდექსის 145-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, საგადასახადო დავის დაწყების ფორმალური საფუძველია საგადასახადო ორგანოს მიერ გადასახადის გადამხდელისათვის საგადასახადო მოთხოვნის წარდგენა. ამავე ნორმის შესაბამისად, აღნიშნული საფუძვლის არსებობისას (საგადასახადო მოთხოვნის წარდგენისას) გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს, გაასაჩივროს სადავო საკითხი.
კასატორთა მითითებით, 2005 წლის 31 დეკემბერს შედგენილი საგადასახადო შემოწმების აქტები, მას შემდეგ, რაც მათ საფუძველზე საგადასახადო ინსპექციის მიერ განხორციელდა საგადასახადო კოდექსის 127-ე მუხლით გათვალისწინებული ქმედება, მათ ჩაბარდათ 2006 წლის 4 აპრილს საგადასახადო მოთხოვნებთან ერთად. ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, სარჩელი სასამართლოს წარედგინება ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გაცნობიდან ერთი თვის ვადაში. ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 58-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, მხარისათვის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ოფიციალური გაცნობა ნიშნავს მისთვის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გადაცემას ან ფოსტის მეშვეობით გაგზავნას. ვინაიდან 2005 წლის 31 დეკემბერს შედგენილ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტებს კასატორები გაეცნენ 2006 წლის 4 აპრილს, საგადასახადო მოთხოვნებთან ერთად, ხოლო სარჩელი სასამართლოში წარადგინეს 2006 წლის 18 აპრილს, ამდენად, მათ მიერ სარჩელი შეტანილ იქნა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22-ე მუხლის მე-3 ნაწილით დადგენილ ვადაში. ის გარემოება, რომ 2005 წლის 31 დეკემბერს გ. ბ-ის მიმართ შედგენილ საგადასახადო შემოწმების აქტზე დაფიქსირებულია მინაწერი, რომ გადამხდელი აქტს გაეცნო და მასზე ხელმოწერაზე უარი განაცხადა, არ ნიშნავს, რომ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 58-ე მუხლის შესაბამისად, მას გადაეცა ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და უარი განაცხადა მის მიღებაზე (ს.ფ. 135-137).

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :
საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების გამოკვლევის შედეგად მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” ნაწილში არ უნდა დაკმაყოფილდეს, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 24 ოქტომბრის განჩინება უცვლელად დარჩეს ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” სარჩელთან დაკავშირებით დასაშვებობის საკითხის შესამოწმებლად ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის საქმის დაბრუნების ნაწილში; საკასაციო საჩივარი ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” ნაწილში უნდა დაკმაყოფილდეს, გაუქმდეს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 24 ოქტომბრის განჩინება ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” სარჩელის დასაშვებობის შესამოწმებლად ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის საქმის დაბრუნების ნაწილში და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს, შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქმეზე დადგენილია, რომ ინდივიდუალური მეწარმეების _ “უ. ბ-ისა” და “გ. ბ-ის” საკონტროლო გასვლითი საგადასახადო შემოწმების აქტები შედგენილია 2005 წლის 31 დეკემბერს, აღნიშნული აქტების ნაწილობრივ ბათილად ცნობის მოთხოვნით კი სარჩელი აღძრულია 2006 წლის 18 აპრილს.
საკასაციო სასამართლო ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” სარჩელის დასაშვებობის შემოწმების სტადიიდან ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის დაბრუნების ნაწილში. საქმეში წარმოდგენილი ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” საგადასახადო შემოწმების აქტზე არსებული შენიშვნით ირკვევა, რომ გადამხდელი (ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ე”) აქტს გაეცნო და აქტის ხელისმოწერაზე უარი განაცხადა (ს.ფ. 17). იმავდროულად, სააპელაციო სასამართლოს მთავარ სხდომაზე გ. ბ-მ დაადასტურა, რომ შემოწმების აქტი მან არ ჩაიბარა და არც ხელი მოაწერა, რადგანაც მის შინაარსს არ ეთანხმებოდა, თუმცა მას გაეცნო (ს.ფ. 96). აქედან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილადაა მიჩნეული, რომ გ. ბ-ე აქტს გაეცნო შემოწმების დამთავრების შემდეგ, 2005 წლის 31 დეკემბერს. სააპელაციო სასამართლოს აღნიშნული დასკვნის გასაქარწყლებლად საკასაციო საჩივარი არ შეიცავს დასაბუთებულ მსჯელობას და აღნიშნულ ნაწილში არ არის წარმოდგენილი დასაბუთებული საკასაციო პრეტენზია, რაც სააპელაციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული გარემოების არასწორად დადგენას დაადასტურებდა.
ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, სარჩელი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობის ან ძალადაკარგულად გამოცხადების მოთხოვნით სასამართლოს უნდა წარედგინოს შესაბამისად ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გაცნობიდან ერთი თვის ვადაში, რაც აღნიშნული სარჩელის დასაშვებობის ერთ-ერთი პირობაა. თავის მხრივ, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ოფიციალური გაცნობის წესი გათვალისწინებულია ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 56-ე მუხლით, რომლის თანახმად, დაინტერესებული მხარისათვის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ოფიციალური გაცნობა ნიშნავს მისთვის აღნიშნული აქტის გადაცემას ან ფოსტის მეშვეობით მის გაგზავნას. საგადასახადო კოდექსი აღნიშნულ საკითხზე შეიცავს სპეციალურ მოწესრიგებას, კერძოდ, აღნიშნული კოდექსის 120-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “ა” და “ბ” ქვეპუნქტების თანახმად, საგადასახადო შემოწმების აქტს ხელს აწერენ საგადასახადო ორგანოს მხრიდან _ საგადასახადო შემოწმების ჯგუფის წევრები, გადასახადის გადამხდელის მხრიდან: დირექტორი (ხელმძღვანელი), აგრეთვე აუდიტორი და ადვოკატი, თუ ისინი მონაწილეობას იღებდნენ საგადასახადო შემოწმების პროცესში, თუ გადასახადის გადამხდელის მხარემ უარი განაცხადა ხელის მოწერაზე (გასვლითი საგადასახადო შემოწმებისას), აქტში კეთდება შესაბამისი ჩანაწერი. სადავო შემთხვევაში ჩატარებულია საკონტროლო გასვლითი შემოწმება, რომელშიც მონაწილეობას იღებდა ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ე”, რომელიც შემოწმების აქტს გაეცნო, მაგრამ უარი განაცხადა ხელის მოწერაზე. საგადასახადო კოდექსის მითითებული ნორმით გათვალისწინებულ შემთხვევაში გადასახადის გადამხდელის მიერ შემოწმების აქტის ხელის მოწერაზე უარის თქმა უთანაბრდება აქტის გაცნობას, რაც შემოწმების აქტის გასაჩივრების საპროცესო ხანდაზმულობის ვადის დენის დაწყების საფუძველია. შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლომ სარჩელი დასაშვებობის შემოწმების სტადიიდან განსახილველად მართებულად დაუქვემდებარა საქალაქო სასამართლოს.
საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს საკასაციო საჩივრის მოტივს, რომ სააპელაციო სასამართლოს განხილვის საგანი არ შეიძლებოდა ყოფილიყო პირველი ინსტანციის სასამართლოს განჩინება სარჩელის დასაშვებად ცნობის შესახებ, რამდენადაც სააპელაციო საჩივრით აღნიშნული განჩინება გადაწყვეტილებასთან ერთად თავიდანვე გასაჩივრებული არ ყოფილა. ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 262-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, ზემდგომი სასამართლო საქმის არსებითი განხილვისას წარმოების შეწყვეტის საფუძვლების გამოვლენის შემთხვევაში (ამ კოდექსის 22-25-ე მუხლებით დადგენილ დასაშვებობის მოთხოვნებთან სარჩელის შესაბამისობა), საქმეს განსახილველად უბრუნებს განსჯად სასამართლოს. აღნიშნული მუხლის საფუძველზე სარჩელის დასაშვებობის საკითხის შესამოწმებლად საქმის პირველი ინსტანციის სასამართლოსათვის დაბრუნების უფლებამოსილება ზემდგომი სასამართლოს უშუალო უფლებამოსილებაა, რომელსაც ზემდგომი სასამართლო თავისი ინიციატივით იყენებს, მიუხედავად იმისა, არსებობს თუ არა ამის თაობაზე მხარის შუამდგომლობა და არის თუ არა ცალკე გასაჩივრებული პირველი ინსტანციის სასამართლოს განჩინება სარჩელის დასაშვებობის შესახებ.
საკასაციო სასამართლო არ ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს დასკვნას ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” სარჩელის დასაშვებობის შემოწმების მიზნით ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის საქმის ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” ნაწილში დაბრუნების თაობაზე. სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნულ ნაწილში საქმის პირველი ინსტანციის სასამართლოსათვის დაბრუნების საფუძვლად მიუთითა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებზე და განმარტა, რომ საქალაქო სასამართლომ თავისი ინიციატივით უნდა მოიკვლიოს ფაქტობრივი გარემოებები და შეაგროვოს მტკიცებულებები, თუ როდის მოხდა ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ისათვის” ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ოფიციალური გაცნობა და შემდეგ გადაწყვიტოს სარჩელის დასაშვებობის საკითხი.
მოცემულ შემთხვევაში ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-სთან” მიმართებაში საქმის მასალებში არ მოიპოვება მისთვის სადავო შემოწმების აქტის გაცნობის დამადასტურებელი დოკუმენტი, არც 2005 წლის 31 დეკემბრის შემოწმების აქტი შეიცავს შენიშვნას, რომ უ. ბ-ე აქტს გაეცნო და აქტის ხელის მოწერაზე უარი განაცხადა და არც თავად უ. ბ-ე აღიარებს აღნიშნულ ფაქტს, როგორც ეს ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” შემთხვევაშია. ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 262 მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, ზემდგომი სასამართლო იმ შემთხვევაში უბრუნებს ქვემდგომ სასამართლოს საქმეს დასაშვებობის საკითხის ხელახლა შესამოწმებად, როდესაც სარჩელის დაუშვებლობის საფუძვლები ზემდგომ სასამართლოში გამოვლინდება. უ. ბ-სთან მიმართებაში სარჩელის დაუშვებლობის საფუძვლები სააპელაციო სასმართლოში არ გამოვლენილა. უ. ბ- ყოველთვის უარყოფდა მისთვის შემოწმების აქტის გაცნობას 2006 წლის აპრილამდე, საქმეში აღნიშნულ საკითხზე განსხვავებული გარემოების დამადასტურებელი რაიმე მტკიცებულება საქმეში არ მოიპოვება და სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობაც აღნიშნულ საკითხზე სრულიად დაუსაბუთებელია. ამდენად, არ არსებობს ამ ნაწილში სარჩელის ხანდაზმულად მიჩნევისა და საქმის პირველი ინსტანციის სასამართლოსათვის დაბრუნების საფუძველი.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო უცვლელად ტოვებს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 24 ოქტომბრის განჩინებას ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” სარჩელის დასაშვებობის შემოწმების სტადიიდან ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის დაბრუნების ნაწილში, დანარჩენ ნაწილში აუქმებს სააპელაციო სასამართლოს განჩინებას და საქმეს ხელახლა განსახილველად უბრუნებს სააპელაციო სასამართლოს. სააპელაციო სასამართლომ უნდა გამოყოს ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” ნაწილში საქმის წარმოება და გაუგზავნოს პირველი ინსტანციის სასამართლოს, ხოლო ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” მიმართ გააგრძელოს სააპელაციო წარმოება.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 408-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, 410-ე მუხლით, 412-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:
1. საკასაციო საჩივარი ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” ნაწილში არ დაკმაყოფილდეს;
2. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 24 ოქტომბრის განჩინება უცვლელად დარჩეს ინდივიდუალური მეწარმე “გ. ბ-ის” სარჩელთან დაკავშირებით დასაშვებობის საკითხის შესამოწმებლად ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის საქმის დაბრუნების ნაწილში;
3. საკასაციო საჩივარი ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” ნაწილში დაკმაყოფილდეს;
4. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 24 ოქტომბრის განჩინება გაუქმდეს ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” სარჩელის დასაშვებობის შესამოწმებლად ქუთაისის საქალაქო სასამართლოსათვის საქმის დაბრუნების ნაწილში და ინდივიდუალური მეწარმე “უ. ბ-ის” ნაწილში საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
5. სასამართლო ხარჯები გადანაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების დადგენისას;
6. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.