ბს-342-324(კ-07) 20 ნოემბერი, 2007 წელი
მიღების ადგილი ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ნათია წკეპლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ნინო ქადაგიძე, მაია ვაჩაძე

სხდომის მდივანი _ გ. ილინა

კასატორი (მესამე პირი) _ სს “ს-ი”, წარმომადგენელი დ. რ-ი

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელეები): ფიზიკურ პირთა ჯგუფი ლ. ს-ა, დ. დ-ი, თ. კ-ი და სხვები (სულ 18 პირი), წარმომადგენელი გ. ფ-ე

მესამე პირები _ ლ. გ-ი, რ. ც-ა, რ. ქ-ე

მოპასუხეები _ ქ. თბილისის მერია; ძველი თბილისის გამგეობა, წარმომადგენელი ი. ვ-ი

დავის საგანი _ უფლების აღიარება

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება _ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 26 ივლისის გადაწყვეტილება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

ფიზიკურ პირთა ჯგუფის წარმომადგენელმა გ. ფ-ემ სარჩელი აღძრა თბილისის საქალაქო სასამართლოში მოპასუხეების _ ქ. თბილისის მერიისა და ქ. თბილისის კრწანისი-მთაწმინდის რაიონის გამგეობის მიმართ, მესამე პირების – ლ. გ-ის, რ. ც-ას, რ. ქ-ისა და სს “ს-ის” მონაწილეობით, რომლითაც მოითხოვა ქ. თბილისის მერიის განკარგულებისა და მის საფუძველზე გაცემული ორდერებიდან წარმოშობილი უფლებების დადასტურება /იხ.ს.ფ. 3-5/.
საქმის გარემოებები:
სახელმწიფო კომერციულმა ბანკმა “ა-ი”, რომლის სამართალმემკვიდრეც იყო სს “ს-ი”, 1991 წელს ბანკის თანამშრომლებისათვის დაიწყო მრავალსართულიანი ბინის მშენებლობა. 1993 წელს “ა-მა” მიმართა ქ. თბილისის მერიას, რომ გამონაკლისის სახით აუშენებელ ბინებზე გაეცათ შესახლების ორდერები. ამ უკანასკნელმა, ზემოაღნიშნული მიმართვის საფუძველზე, 1993 წლის 4 მარტს გამოსცა განკარგულება, რომლითაც დააკმაყოფილა აღნიშნული მოთხოვნა და ........... დასახლების მე-3ა ზონის ¹2 მშენებარე საუწყებო სახლში ნება დართო გაენაწილებინა კუთვნილი საცხოვრებელი სახლები. აღნიშნული განკარგულების საფუძველზე მთაწმინდის გამგეობამ მოსარჩელეებზე გასცა ბინის ორდერები. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ორდერების მფლობელებს წარმოეშვათ უფლება, რომლის განხორციელება მოხდებოდა სახლის ექსპლოატაციაში შესვლისთანავე.
საქმის ფაქტობრივი გარემოებები:
ორდერების მფლობელებისთვის ცნობილი გახდა, რომ მშენებარე ობიექტი სს “ს-ის” მიერ გასხვისდა 2004 წლის ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე. აღნიშნული ქმედების გამო, ქ. თბილისის მერიის 1993 წლის 4 მარტის განკარგულებისა და მის საფუძველზე მთაწმინდის გამგეობის მიერ გაცემული ორდერების საფუძველზე წარმოშობილი უფლება განუხორციელებელი დარჩა, ხოლო ბანკის მიერ აღებული ვალდებულება _ შეუსრულებელი. მოსარჩელემ განმარტა, რომ ქ. თბილისის მერიის მიერ გამოცემული განკარგულება კანონის სრული დაცვით იქნა გამოცემული, რომელიც დღესაც ძალაშია, მერიის მიერ გამოცემული აქტი კი წარმოადგენდა უფლებებისა და მოვალეობების დადასტურებას, ხოლო განკარგულება ადმინისტრაციულ გარიგებას, რომლის შეუსრულებლობამაც მძიმე მდგომარეობაში ჩააყენა მოსარჩელეები.
საქალაქო სასამართლოში წარდგენილ დაზუსტებულ სარჩელში მოსარჩელეებმა დამატებით განმარტეს, რომ ქ. თბილისის მერიამ დააკმაყოფილა 1993 წლის 28 თებერვლის “ა-ის” წერილი და იმავე წლის 4 მარტს გამოსცა ¹135 განკარგულება, რომლითაც კრწანისის გამგეობას დაევალა საბინაო კანონმდებლობის სრული დაცვით გაენაწილებინა საცხოვრებელი სახლის ბინებზე შესახლების ორდერები. აღნიშნული დავალება კრწანისი-მთაწმინდის რაიონის გამგეობის მიერ შესრულდა და კანონმდებლობის დაცვით გაიცა ორდერები, რომლის მფლობელებსაც წარმოეშვათ უფლება და ამ უფლების განხორციელება უნდა მომხდარიყო სახლის ექსპლუატაციაში შესვლისთანავე. მიუხედავად იმ გარემოებისა, რომ მითითებული ბინა Dდღესაც დაუმთავრებელია, ორდერების მფლობელებისათვის ცნობილი გახდა, რომ მშენებარე ობიექტი სს “ს-ის” მიერ, რომელიც წარმოადგენს კომერციული ბანკ “ა-ის” სამართალმემკვიდრეს, გასხვისდა 2004 წლის ნასყიდობის ხელშეკრულებით, რაც უკანონოა, რამდენადაც დაუმთავრებელი მშენებლობის გასხვისება მოხდა მაშინ, როცა უფლებაწარმოშობილი, ორდერების მფლობელი ფიზიკური პირები დარჩნენ უბინაოდ. მოსარჩელეებმა წერილობით მიმართეს სს “ს-ს,” რომლითაც მოითხოვეს ორდერების საფუძველზე ექსპლუატაციაში შესვლის შემდეგ მათზე განაწილებული ბინების გადაცემა, რაზეც სს “ს-მა” წერილობით პასუხში მიუთითა, რომ ფიზიკური პირები წარმოადგენდნენ მხოლოდ დამქირავებლებს და მათ უფლება ამ ფართზე არ გააჩნდათ.
მოსარჩელეებმა მიუთითეს, რომ მათ გააჩნიათ იურიდიული ინტერესი, რომ უფლების დადგენის შემდეგ აღძრან სარჩელი, შესაბამისად ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 25-ე და 28-ე მუხლების საფუძველზე მოითხოვეს სარჩელის დაკმაყოფილება /იხ.ს.ფ. 23-27/.
ფიზიკურ პირთა ჯგუფის სარჩელი არ ცნო მესამე პირმა სს “ს-მა” და მოითხოვა სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა უსაფუძვლობის გამო.
მესამე პირის მითითებით, აღიარებითი სარჩელის ავტორები წარმოადგენდნენ “ა-ის” ყოფილ თანამშრომლებს, რომლებიც იდგნენ ბინის მიღების აღრიცხვაზე. “ა-მა” საკავშირო ბინსოცბანკიდან მიღებული სახსრებით დაიწყო ქ. თბილისში, ......... დასახლებაში საცხოვრებელი სახლის მშენებლობა, კერძოდ, თბილისის სახალხო დეპუტატთა საქალაქო საბჭოს აღმასკომის 1989 წლის 1 ივნისის ¹656 განკარგულებით “ა-ის” საქართველოს რესპუბლიკურ ბანკს მისი 1989 წლის 4 აპრილის თხოვნის შესაბამისად, დაუმაგრდა ........ მე-2 ზონაში მიწის ნაკვეთი 9 სართულიანი 54 ბინიანი საცხოვრებელი კორპუსი ¹3-ის ასაშენებლად. საქალაქო საბჭოს აღმასკომის 1990 წლის 18 იანვრის ¹55 განკარგულებით “ა-ის” თხოვნის საფუძველზე გაუქმდა 1989 წლის 1 ივნისის ¹656 განკარგულება და ბანკს დაუმაგრდა მიწის ნაკვეთი ......... მე-3 “ა” ზონაში 72-ბინიანი საცხოვრებელი სახლი ¹2-ის ასაშენებლად. “ა-მა” აითვისა საკავშირო ბინსოცბანკის მიერ გამოყოფილი სახსრები და ააშენა შენობის ნაწილი, მაგრამ მშენებლობა შეწყდა დაუფინანსებლობის გამო. .......... მე-3 “ა” ზონის ¹2 კორპუსის მშენებლობა მიმდინარეობდა 1990-1992 წლებში და აშენდა ერთი სადარბაზოს ექვსი, ხოლო მეორე სადარბაზოს ორი სართული. საცხოვრებელ კორპუსამდე კომუნიკაციების მიყვანა უნდა განეხორციელებინა მერიას, რაც არ შესრულდა.
მესამე პირის მითითებით, “ა-ის” 1993 წლის 23 თებერვლის ¹04/10 წერილის საფუძველზე ქ. თბილისის მერიის 1993 წლის 4 მარტის ¹135 განკარგულებით, არსებული კანონმდებლობის დარღვევით, ჯერ კიდევ არარსებულ სახლებზე ნება დაერთო ბანკს, საბინაო კანონმდებლობის სრული დაცვით მშენებარე საუწყებო სახლში გაენაწილებინა საცხოვრებელი ფართი. ამავე განკარგულების თანახმად, ბინების თვითნებულრად დაკავების თავიდან აცილების მიზნით რაიონების გამგეობებს დაევალათ, მოეხდინათ ბინაში შესახლების ორდერების გამოწერა. არსებული წესების თანახმად კი, ჯერ უნდა მომხდარიყო სპეციალური კომისიის მიერ საცხოვრებელი კორპუსების ექსპლუატაციაში მიღება და შემდგომში ორდერების გაცემა.
მესამე პირის მითითებით, 1994 წლის 26 აგვისტოს საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის ¹277 ბრძანებულების შესაბამისად, “ა-ი” გარდაიქმნა “ს-ად”, რომელიც წარმოადგენს “ა-ის” სამართალმემკვიდრეს. ამ დროისათვის ბანკის ბალანსზე რიცხული ქონება მიქცეულ იქნა პრივატიზაციისათვის და შემდგომში პრივატიზებულ იქნა “ს-ის” დამფუძნებელთა აქციების გამოსყიდვის საფუძველზე, რის გამოც “ს-მა” საკუთარი, ანუ აქციონერთა სახსრებით გამოისყიდა სახელმწიფოსაგან მშენებარე ობიექტი.
მესამე პირის მითითებით, 1989-1993 წლებში ბანკისათვის სახლის ასაშენებლად მიწის ნაკვეთის დამაგრებისას “ა-ი” წარმოადგენდა სსსრკ “ა-ის” საქართველოს რესპუბლიკურ ბანკს, იყო სახელმწიფო დაწესებულება და მას მიწის ნაკვეთი დაუმაგრდა როგორც სახელმწიფო დაწესებულებას. შესაბამისად, მიწის ნაკვეთი სახელმწიფო საკუთრებიდან არ გამოსულა. ბანკს უფლება ჰქონდა აეშენებინა მასზე საუწყებო საცლი, რომელიც ასევე სახელმწიფო საკუთრება იყო და ორდერის მფლობელი ბანკის თანამშრომლები სამოქალაქო კოდექსის (1964 წლის რედაქცია) 290-ე მუხლის საფუძველზე, ბინების დამქირავებლები გახდებოდნენ და არა მესაკუთრეები. შესაბამისად, ორდერების მფლობელებს ორდერში მითითებული ბინების საკუთრებაში გადაცემაზე ვერანაირი პრეტენზია ვერ წარმოეშობოდათ. ბანკის მიერ განსახელმწიფოებრიობის _ მის ბალანსზე რიცხული ქონების გამოსყიდვის შემდეგ, ......... მშენებარე სახლი გახდა ბანკის ყველა დამფუძნებლის საერთო საკუთრება და არა ორდერების მფლობელთა კერძო საკუთრება.
ამდენად, მესამე პირმა უსაფუძვლოდ მიიჩნია მოსარჩელეთა მტკიცება ბანკის მხრიდან უკანონო ქმედებაზე, რომელმაც არ მისცა საშუალება მოსარჩელეებს ბინების საკუთრებაში აღრიცხვისა. ორდერები გაიცა არარსებულ ბინებზე, ორდერები გასცა არა ბანკმა, არამედ მერიამ, ანუ სახელმწიფომ (იხ. ს.ფ. 60-62).
მოპასუხე ქ. თბილისის მერიის წარმომადგენელმა აღიარებით სარჩელთან დაკავშირებით აღნიშნა, რომ ქ. თბილისის მერიამ 1993 წლის 4 მარტს გამოსცა განკარგულება, რომელიც ძალაშია და მის საფუძველზე მოხდა ორდერების გამოწერა. შესაბამისად, უსაფუძვლოდ მიიჩნია მესამე პირის აპელირება განკარგულების უკანონობაზე, რადგან დავის საგანს წარმოადგენს უფლება და არა განკარგულება (იხ. ს.ფ. 163).
თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2005 წლის 18 ივლისის გადაწყვეტილებით ფიზიკურ პირთა ჯგუფის წარმომადგენლის _ გ. ფ-ის აღიარებითი სარჩელი არ დაკმაყოფილდა უსაფუძვლობის გამო, რაც საქალაქო სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად:
საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტები:
საჯარო რეესტრის ამონაწერის თანახმად, ქ. თბილისში, ......... მე-3ა ზონაში მშენებარე ნაგებობა წარმოადგენდა ლ. გ-ის, რ. ც-ას და რ. ქ-ის საერთო საკუთრებას. აღნიშნული საკუთრების უფლება მათ წარმოეშვათ 2004 წლის 22 იანვარს სანოტარო წესით დამოწმებული ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე. საქმეში არსებული საჯარო რეესტრის მეორე ამონაწერის თანახმად კი, ქ. თბილისში, ......... მე-3ა ზონაში მდებარე მიწის ნაკვეთი და მშენებარე შენობა-ნაგებობები ირიცხებოდა სს “ს-ის” საკუთრებად. 2003 წლის 23 დეკემბრის საქართველოს ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის სამინისტროს აპარატის უფროსის მიერ გაცემული ¹01/02-05/141 წერილის მიხედვით, ზემოაღნიშნულ მისამართზე არსებული მშენებარე საცხოვრებელი ორი კორპუსი წარმოდგენდა სს “ს-ის” საკუთრებას. საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის ¹277 ბრძანებულების შესაბამისად, “ა-ი” გარდაიქმნა სააქციო კომერციულ ბანკად _ “ს-ად”. ამ დროისათვის ბანკის ბალანსზე არსებული მთელი ქონება, მათ შორის, .........-ში მშენებარე მთელი კორპუსი მიქცეულ იქნა პრივატიზაციისათვის და პრივატიზებულ იქნა საქართველოს ბანკის დამფუძნებელთა აქციების გამოსყიდვის საფუძველზე, კერძოდ, აქციონერთა სახსრებით სახელმწიფოსაგან მოხდა მშენებარე ობიექტების გამოსყიდვა.
საქალაქო სასამართლომ განმარტა, რომ ადრე მოქმედი საბინაო კოდექსის შესაბამისად გაწერილი ორდერის საფუძველზე მისი მფლობელი ითვლებოდა ბინის დამქირავებლად. მოსარჩელემ სადავო გახადა რა უფლება, მან ვერც სარჩელში და ვერც სასამართლო სხდომაზე ვერ მოუთითა, თუ კონკრეტულად, რომელი უფლება დაირღვა, მაშინ, როცა სადავო ფართის მესაკუთრედ, გასხვისებამდე და გასხვისების შემდეგაც, არ ირიცხებოდნენ მოსარჩელეები. მათი უფლება ჯერ კიდევ აუშენებელ ბინებზე არსად არ იყო რეგისტრირებული კანონის შესაბამისად. ამასთან, სასამართლო სხდომაზე მოსარჩელე მხარის წარმომადგენელმა მიუთითა, რომ მოსარჩელეების უფლებები დარღვეული არ არის სრულად და მათი იურიდიული ინტერესი მდგომარეობს სამომავლოდ მიკუთვნებითი სარჩელის აღძვრაში. შესაბამისად, სასამართლომ განმარტა, რომ მოსარჩელეებმა ვერ დაამტკიცეს გარემოებები, რომლებზედაც ამყარებდნენ მოთხოვნას, მით უფრო, რომ ........... მე-3 ა ზონის ¹2 სახლი მშენებლობის პროცესში იყო და შესაბამისად, მასზე რაიმე უფლების არსებობა მოსარჩელეთა მხრიდან ვერ დადასტურდებოდა, ხოლო ორდერი, რომელიც გააჩნდათ მოსარჩელეებს, წარმოშობდა დამქირავებლის უფლებას, რაც მოსარჩელეებს აღიარებითი სარჩელით არ მოუთხოვიათ /იხ. ს.ფ. 167-170/.
საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა ფიზიკურ პირთა ჯგუფის წარმომადგენელმა გ. ფ-ემ, რომელმაც მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება, შემდეგი მოტივით:
სახელმწიფო კომერციულმა ბანკმა “ა-ი”, რომლის სამართალმემკვიდრეც არის სს “ს-ი”, 1991 წელს ბანკმა დაიწყო მრავალსართულიანი ბინის მშენებლობა. არაერთი მიმართვის შემდეგ ქ. თბილისის მერიამ დააკმაყოფილა “ა-ის” მოთხოვნა და გამოსცა განკარგულება, რომლითაც მთაწმინდა-კრწანისის გამგეობას დაავალა საბინაო კანონმდებლობის სრული დაცვით გაენაწილებინა კუთვნილი საცხოვრებელი სახლები და გაეცა შესახლების ორდერები. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ორდერების მფლობელებს წარმოეშვათ უფლება, რომლის განხორციელება მოხდებოდა სახლის ექსპლოატაციაში შესვლისთანავე, კერძოდ, ორდერების მფლობელები კანონმდებლობის სრული დაცვით მოახდენდნენ ორდერებში აღნიშნული ბინების საკუთრებაში აღრიცხვას. მშენებარე ობიექტი სს “ს-ის” მიერ გასხვისდა 2004 წელს ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე. აღნიშნული უკანონო ქმედების გამო, ქ. თბილისის მერიის 1993 წლის 4 მარტის განკარგულების და მის საფუძველზე მთაწმინდის გამგეობის მიერ გაცემული ორდერების საფუძველზე წარმოშობილი უფლება განუხორციელებელი დარჩა. მოსარჩელეებმა წერილობით მიმართეს სს “ს-ს” რომლითაც მოითხოვეს ორდერების საფუძველზე ექსპლუატაციაში შესვლის შემდეგ მათზე განაწილებული ბინების გადაცემა, ხოლო სს “ს-მა” წერილობით პასუხში მიუთითა, რომ ფიზიკური პირები წარმოადგენდნენ მხოლოდ დამქირავებლებს და მათ უფლება ამ ფართზე არ გააჩნდათ.
აპელანტის მითითებით, 1964 წლის სამოქალაქო კოდექსის 290-ე მუხლის საფუძველზე მოსარჩელეები რომ ჩათვლილიყვნენ დამქირავებლებად, ამ ურთიერთობის მოწესრიგებისათვის მოქმედებდა სპეციალური ნორმა, საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის 1992 წლის 1 თებერვლის ¹107 დადგენილება, რომელიც საცხოვრებელი სახლის უსასყიდლოდ გადაცემას ითვალისწინებდა. ქ. თბილისის მერიის მიერ გამოცემული განკარგულება კანონის სრული დაცვით იქნა გამოცემული, რომელიც დღევანდელი მდგომრეობითაც ძალაშია. მერიის მიერ გამოცემული აქტი კი წარმოადგენდა უფლებებისა და მოვალეობების დადასტურებას, განკარგულება წარმოადგენდა ადმინისტრაციულ გარიგებას, რომლის შეუსრულებლობამაც მძიმე მდგომარეობაში ჩააყენა მოსარჩელეები.
საქალაქო სასამართლო გასცდა აღიარებითი სარჩელის ფარგლებს და ფაქტობრივად იმსჯელა მიკუთვნებით სარჩელზე. ამასთან, საქართველოს ქონების მართვის სამინისტროს სადამფუძნებლო დოკუმენტაციის თანახმად, სს “ს-ის” დაფუძნებისას ობიექტი მუნიციპალურ საკუთრებაში დარჩა. სასამართლომ ასევე არ გამოიკვლია ის გარემოება, თუ რატომ ადასტურებს საკუთრებას სადავო ობიექტზე ეკონომიკის, ვაჭრობისა და მრეწველობის სამინისტროს აპარატის უფროსი და არა მინისტრი ან სხვა უფლებამოსილი პირი, ასევე, სახელმწიფო კომერციული ბანკ “ა-ის” დაფუძნება სააქციო საზოგადოებად მოხდა საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის 1993 წლის 10 აპრილის ¹288 დადგენილებით და არა საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის 1994 წლის 26 აგვისტოს ¹277 ბრძანებულებით, რაც ასევე არ გამოუკვლევია სასამართლოს /იხ.ს.ფ. 174-177/.
ფიზიკურ პირთა ჯგუფის სააპელაციო საჩივარი არ ცნო მესამე პირმა სს “ს-მა” და მოითხოვა მის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა უსაფუძვლობისა და ხანდაზმულობის გამო (იხ. ს.ფ. 143-250).
ქ. თბილისის მერიის წარმომადგენელმა სამართლებრივი თვალსაზრისით მართებულად მიიჩნია აღიარებითი სარჩელის მოთხოვნა განკარგულების საფუძველზე (იხ. ს.ფ. 235).
სააპელაციო სასამართლოს 2006 წლის 26 ივლისის გადაწყვეტილებით ფიზიკურ პირთა ჯგუფის წარმომადგენლის _ გ. ფ-ის სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა, შესაბამისად, გაუქმდა საქალაქო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება და სააპელაციო სასამართლოს მიერ მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც ფიზიკურ პირთა ჯგუფის წარმომადგენელ გ. ფ-ის დაზუსტებული სარჩელი დაკმაყოფილდა, რაც სააპელაციო სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად:
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტები:
სააპელაციო სასამართლო დაეთანხმა საქალაქო სასამართლოს მიერ დადგენილად მიჩნეულ საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს, ამასთან, განმარტა, რომ ქ. თბილისის მერიის 1993 წლის 4 მარტის ¹135 განკარგულების საფუძველზე გაცემული ორდერებით ფიზიკურ პირებს არავითარი უფლება არ წარმოშობიათ. საქმეში არსებული მტკიცებულებებით დადასტურებულია, რომ 1993 წლის 4 მარტს ქ. თბილისის მერიამ მოსარჩელეებზე გასცა ბინის ორდერები, რომლებიც ბათილად არ არის ცნობილი და ძალა არ დაუკარგავთ. ორდერის არსებობა წარმოადგენდა ბინით სარგებლობის უფლების წარმოშობის საფუძველს. ორდერის ამგვარი იურიდიული მნიშვნელობა დადგენილი იყო ამ საკითხზე ჩამოყალიბებული სასამართლო პრაქტიკით. ამასთან, სააპელაციო სასამართლომ არ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს დასკვნა, რომ მოცემულ შემთხვევაში არ დარღვეულა მოსარჩელეების უფლებები, მათ სადავო საკითხთან დაკავშირებით არ გააჩნდათ იურიდიული ინტერესი და განმარტა, რომ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 25-ე მუხლის თანახმად, სახეზე იყო აღიარებითი სარჩელის წინაპირობა, კერძოდ, ბინით სარგებლობის უფლების აღიარება, რომლის საფუძველზეც მოსარჩელეების შემდგომი მოთხოვნები მართლზომიერ ხასიათს მიიღებდა /იხ. ს.ფ. 263-267/.
სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სს “ს-მა”, რომლითაც მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და საკასაციო სასამართლოს მიერ ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა /იხ.ს.ფ. 282-289/.
კასაციის მოტივი:
სააპელაციო სასამართლომ გადაწყვეტილების გამოტანისას არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა და გამოყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა. სასამართლოს დასკვნით, “ორდერის არსებობა წარმოადგენს ბინით სარგებლობის უფლების წარმოშობის საფუძველს”. აღნიშნულით სასამართლომ აღიარა, რომ უფლება წარმოიშვა ხელშეკრულების საფუძველზე. ასევე, სასამართლოს დასკვნით, ორდერის იურიდიული მნიშვნელობა ჩამოყალიბებული იყო სასამართლო პრაქტიკით და მიუთითა ¹3კ/451-99 განჩინებაზე, სადაც საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ “ორდერის საფუძველზე მოსარჩელეს აქვს ბინის დამქირავებლის უფლებით სარგებლობის და არა საკუთრების უფლება”. კასატორს მიაჩნია, რომ ორდერის იურიდიული მნიშვნელობა დადგენილია კანონით და არა სასამართლო პრაქტიკით.
სააპელაციო სასამართლომ არ გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის 1507-ე მუხლი, რომლის თანახმად, სასამართლო ვალდებული იყო, დავა გადაეწყვიტა სსრ-ის სამოქალაქო კოდექსის 1964 წლის 26 დეკემბრის და სსრ საბინაო კოდექსის 1983 წლის 4 ივნისის კანონებით. სააპელაციო სასამართლოს უნდა ემსჯელა ასევე, ქ. თბილისის მერიის ¹135 განკარგულებაზე, რამდენადაც აღიარებითი სარჩელის ერთ-ერთ საფუძველს სწორედ მოცემული განკარგულება წარმოადგენდა. სასამართლომ კი გადაწყვეტილება დააკმაყოფილა კერძოსამართლებრივი აქტების – ხელშეკრულების (ორდერების) საფუძველზე.
კასატორს მიაჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში სასამართლომ არ გამოიყენა საბინაო კოდექსის 22-ე, 50-ე და 57-ე მუხლები, რაც სსკ-ის 393-ე და 394-ე მუხლების თანახმად, გადაწყვეტილების გაუქმების აბსოლუტურ საფუძველს წარმოადგენს. ასევე, სასამართლომ არ გამოიყენა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 25.2. მუხლი, კერძოდ, სასამართლომ არ გაითვალისწინა, რომ მოსარჩელეთა მიერ წარდგენილი სასარჩელო განცხადება არ პასუხობს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 25.2. მუხლის მოთხოვნებს. მოსარჩელემ ვერ დაადასტურა ისეთი სამართლებრივი ურთიერთობის არსებობა ან არარსებობა, რომელიც გამომდინარეობს შესაბამისი აქტებიდან და აწესრიგებს ადმინისტრაციულ სამართლებრივ სფეროს. სააპელაციო სასამართლომ არ იმსჯელა სასარჩელო მოთხოვნის ხანდაზმულობაზე. აღნიშნულთან მიმართებაში სასამართლომ არ გამოიყენა საქართველოს სსრ სამოქალაქო კოდექსის 75-ე, 79-ე მუხლები, საბინაო კოდექსის 58-ე მუხლი, რაც გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველია.
საკასაციო სასამართლოს 2007 წლის 25 სექტემბრის განჩინებით ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34.3. მუხლის გ) პუნქტის საფუძველზე სს “ს-ის” საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნა დასაშვებად /პროცესუალური კასაცია/.
სს “ს-ის” საკასაციო საჩივარი არ ცნეს ფიზიკურ პირთა ჯგუფისა და ქ. თბილისის მერიის წარმომადგენლებმა და მოითხოვეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გაადწყვეტილების უცვლელად დატოვება.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების შესწავლის, წარმოდგენილი საკასაციო საჩივრის მოტივების საფუძვლიანობისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ მესამე პირის სს “ს-ის” საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 26 ივლისის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მოქმედი საპროცესო კანონმდებლობის მოთხოვნათა დარღვევით, არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება იურიდიულად არ არის საკმარისად დასაბუთებული და დასაბუთება იმდენად არასრულია, რომ მისი სამართლებრივი საფუძვლიანობის შემოწმება შეუძლებელია, რაც სსსკ-ის 393-ე მუხლის I, მე-2 მუხლის “ა” ქვეპუნქტისა და 394-ე მუხლის “ე” და “ე1” პუნქტების შესაბამისად, გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველია.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს მიერ დაირღვა სსსკ-ის 249.4 მუხლის მოთხოვნა, რადგან სააპელაციო სასამართლოს არ მიუთითებია მტკიცებულებებზე, რომლებზეც დაამყარა თავისი დასკვნები, მოსაზრებები, რომლებითაც უარყო ესა თუ ის მტკიცებულება და კანონებზე, რომლებითაც იხელმძღვანელა.
სააპელაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს არ უმსჯელია საქმეში მესამე პირებად ლ. გ-ის, რ. ც-ასა და რ. ქ-ის ჩართვის შესახებ. აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 16.2 მუხლის შესაბამისად, საქმეში აუცილებლად უნდა იქნეს ჩართული მესამე პირი, თუ იგი არის იმ სამართალურთიერთობის მონაწილე, რომლის თაობაზეც სასამართლოს მიერ მხოლოდ საერთო გადაწყვეტილების გამოტანაა შესაძლებელი. მითითებული ნორმა განსაზღვრავს ადმინისტრაციულ საქმეში მესამე პირის სტატუსს, მისი ჩაბმის და სავალდებულო მოწვევის საკითხს, მათ საპროცესო უფლება-მოვალეობებს.
ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში დამკვიდრებულია როგორც სასამართლოს უფლებამოსილება, ასევე ვალდებულება მესამე პირის ჩაბმის თაობაზე, რაც ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი დავების მატერიალურ-სამართლებრივი და პროცესუალური თავისებურებებიდან გამომდინარეობს. ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 16.5. მუხლის მიხედვით აუცილებელი მოწვევის საფუძველზე ჩაბმული მესამე პირი (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 16.2 მუხლი) სარგებლობს მოსარჩელისა და მოპასუხის ყველა უფლებით და ეკისრება მოსარჩელის ყველა მოვალეობა, რაც გულისხმობს, რომ ამგვარი სტატუსის მესამე პირი აღჭურვილია მხარის ყველა საპროცესო უფლებით.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში არსებობდა მითითებული ფიზიკური პირების საქმეში მესამე პირებად სავალდებულო მოწვევის პროცესუალური წინაპირობა და სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 16.2 მუხლის შესაბამისად, უნდა ჩაება ისინი მესამე პირებად, რადგან საქმეში წარმოდგენილი საჯარო რეესტრის ამონაწერის თანახმად, მიწის ნაკვეთი, რომელზეც განთავსებულია სადავო მშენებარე საცხოვრებელი ფართი საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულია ლ. გ-ის, რ. ც-ასა და რ. ქ-ის სახელზე, რაც სამოქალაქო კოდექსის 183.1 მუხლის შესაბამისად, წარმოადგენს უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების შეძენის საფუძველს. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახლა განხილვისას ასკ-ის 16.2 მუხლის შესაბამისად, უნდა ჩააბას მითითებული პირები საქმეში მესამე პირებად, რადგან დავის საგანს წარმოადგენს სარგებლობის უფლების აღიარება უძრავ ნივთზე, რომლის მესაკუთრეებადაც ისინი რეგისტრირებულნი არიან. აღნიშნული მოთხოვნა დაყენებულ იქნა სს “ს-ის” წარმომადგენლის მიერ საქალაქო სასამართლოში საქმის განხილვის დროს, მაგრამ შუამდგომლობა არ დაკმაყოფილდა, რისი კანონიერება სააპელაციო სასამართლოს არ შეუმოწმებია.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში სასამართლოს ვალდებულებას წარმოადგენს რა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 16.2. მუხლით განსაზღვრული სუბიექტის მესამე პირად აუცილებელი მოწვევა, ასეთი საპროცესო მოქმედების შეუსრულებლობის პირობებში სახეზეა საპროცესო დარღვევა, რაც სსსკ-ის 393-ე მუხლის შესაბამისად, გასაჩივრებული განჩინების გაუქმების საფუძველია და აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლო დასაბუთებულად მიიჩნევს საკასაციო პრეტენზიას და სრულად იზიარებს მას.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის საკასაციო პრეტენზიას იმის თაობაზე, რომ სააპელაციო სასამართლოს უნდა ემსჯელა ქ. თბილისის მერიის 1993 წლის 4 მარტის ¹135 განკარგულებაზე, რომელიც წარმოადგენდა სარჩელის სამართლებრივ საფუძველს. კასატორის მოსაზრებით, მითითებული განკარგულება გამოცემულია მოქმედი კანონმდებლობის სრული დარღვევით, რადგან საქართველოს სსრ საბინაო კოდექსის 50-ე და 57-ე მუხლების შესაბამისად, ჯერ უნდა მომხდარიყო საცხოვრებელი კორპუსების კომისიის მიერ ექსპლუატაციაში მიღება და შემდგომში ორდერების გაცემა. საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო პრეტენზიას, რადგან მოცემულ შემთხვევაში დავის საგანს წარმოადგენს არა ¹135 განკარგულებისა და მის საფუძველზე გაცემული ორდერების კანონიერება, არამედ მათ საფუძველზე წარმოშობილი უფლების არსებობა. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ასეთ პირობებში სასამართლო არ არის უფლებამოსილი დისპოზიციურობის პრინციპიდან გამომდინარე, იმსჯელოს მითითებული აქტების კანონიერებაზე, რის გამოც დაუსაბუთებელია საკასაციო პრეტენზია სააპელაციო სასამართლოს მიერ საბინაო კოდექსის 22-ე, 50-ე, 57-ე მუხლების დარღვევის შესახებ.
ასევე ვერ გაიზიარებს საკასაციო სასამართლო კასატორის საკასაციო პრეტენზიას მოთხოვნის ხანდაზმულობის შესახებ, კერძოდ, იმის თაობაზე, რომ მოსარჩელეს გაშვებული აქვს სამოქალაქო კოდექსის (1964 წლის რედაქცია) 75-ე მუხლით განსაზღვრული სამწლიანი ხანდაზმულობის ვადა, რადგან მოსარჩელეებს ორდერებიდან წარმოშობილი მოთხოვნის უფლება წარმოეშვათ უშუალოდ ორდერის მიღების დღიდან და ამ დროიდან სარჩელის აღძვრამდე გასულია ხანდაზმულობის 3-წლიანი ვადა. საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ კასატორის მოსაზრება არ უნდა იქნეს გაზიარებული უსაფუძვლობის გამო, რადგან შესაძლოდ, მოსარჩელეთა უფლებები შეილახა არა ორდერების გაცემის დღიდან, არამედ სს “ს-სა” და ლ. გ-ს, რ. ც-ასა და რ. ქ-ეს შორის 2004 წელს დადებული ნასყიდობის ხელშეკრულებით, რომლითაც სადავო მშენებარე საცხოვრებელი ფართი საკუთრების უფლებით გადაეცათ მითითებულ ფიზიკური პირებს.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ დაუსაბუთებელია სააპელაციო სასამართლოს დასკვნა იმის თაობაზე, რომ მოცემულ შემთხვევაში დარღვეული იყო მოსარჩელეთა უფლებები და მათ გააჩნდათ იურიდიული ინტერესი. აღნიშნული დასკვნა არ არის გამყარებული შესაბამისი სამართლებრივი საფუძვლებით, სააპელაციო სასამართლოს არ მიუთითებია იმ ფაქტებზე და შესაბამის სამართლებრივ ნორმაზე, რომლის საფუძველზეც მივიდა ამგვარ დასკვნამდე, შესაბამისად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ შეუძლებელია სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სამართლებრივი საფუძვლიანობის შემოწმება.
საკასაციო სასამართლო უსაფუძვლობის გამო ვერ გაიზიარებს კასატორის საკასაციო პრეტენზიას აღიარებითი სასარჩელო მოთხოვნის განსჯადობასთან დაკავშირებით, კერძოდ იმის თაობაზე, რომ განსახილველი დავა სამოქალაქო დავათა კატეგორიას განეკუთვნება, რადგან სარჩელის დაკმაყოფილებას საფუძვლად დაედო ორდერები, ე.ი. ხელშეკრულებები. საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ მართებულად განიხილა მოცემული დავა ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით, რადგან აღიარებითი სასარჩელო მოთხოვნს საფუძველს წარმოადგენს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ქ. თბილისის მერიის 1993 წლის 4 მარტის ¹135 განკარგულება და მის საფუძველზე გაცემული ორდერები. შესაბამისად, სადავო ურთიერთობა გამომდინარეობს ადმინისტრაციული კანონმდებლობიდან, რის გამოც სადავო ურთიერთობა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 2.1 მუხლის შესაბამისად, მართებულად იქნა განხილული ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ კასატორ სს “ს-ის” მიერ წამოყენებული საკასაციო პრეტენზიები არსებითად დასაბუთებელი და დასაშვებია, შეიცავს დასაბუთებულ არგუმენტაციას გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონშეუსაბამობის თაობაზე და სსსკ-ის 412-ე მუხლის შესაბამისად, მოცემული საქმე ექვემდებარება ხელახლა განხილვას, რა დროსაც სააპელაციო სასამართლომ უნდა იმსჯელოს ზემოაღნიშნულ გარემოებებზე და მათი გამოკვლევისა და შეფასების შედეგად მიიღოს გადაწყვეტილება.
ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვენელა რა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1.2; სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 372-ე, 390-ე, 399-ე, 412-ე მუხლებით და
დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. მესამე პირის სს “ს-ის” საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 26 ივლისის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. სასამართლო ხარჯები გადანაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების დადგენისას;
4. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.