¹ბს-735-701(კ-07) 24 იანვარი, 2008 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

თავმჯდომარე მაია ვაჩაძე (მომხსენებელი)
მოსამართლეები: მიხეილ ჩინჩალაძე
ლალი ლაზარაშვილი



სხდომის მდივანი _ ქეთევან მაღრაძე

კასატორები (მოსარჩელეები): ვ. გ-ია, ლ., ლ. და ა. რ-ები და ე. გ-ია

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხეები): 1. საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, წარმომადგენელი _ ლ. გ-ძე; 2. სს “....” (სს “...." უფლებამონაცვლე), წარმომადგენელი _ ა. ბ-ი

გასაჩივრებული განჩინება _ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 13 ივნისის განჩინება

სარჩელის საგანი _ ანაბრებზე შეტანილი თანხების ანაზღაურება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

2002 წლის 21 ოქტომბერს თბილისის საოლქო სასამართლოს სასარჩელო განცხადებით მიმართა ოცდათორმეტმა ფიზიკურმა პირმა: მ. ჭ-მა, ლ. ჭ-მა, ა. ჭ-მა, ნ. ჭ-მა, ნ. გ-ემ, ი. ყ-ემ, ლ. ჯ-ამ, ლ. ჩ-მა, მ. ბ-ემ, მ. ლ-ამ, ი. ლ-ომ, ზ. გ-მა, ნ. ჭ-ემ, ვ. ჯ-ემ, ნ. ჩ-ამ, მ. მ-ემ, ვ. გ-ამ, ა. რ-ამ, ლ. რ-ამ, ლ. რ-ამ, ფ. შ-ემ, ჟ. ხ-ემ, მ. შ-ემ, ნ. შ-ემ, ნ. შ-ემ, თ. რ-მა, მ. თ-ამ, ლ. კ-ემ, ნ. ბ-ემ, ლ. გ-ემ, ბ. ბ-ამ და ე. გ-ამ 13 მოპასუხის _ საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს პარლამენტის, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს, სს “...", საქართველოს ჯანმრთელობის დაცვისა და სოციალური უზრუნველყოფის სამინისტროს, სააქციო კომერციულ ბანკ “....", “საქართველოს საფინანსო საინვესტიციო-სატრასტო და სადაზღვევო კომპანიათა (საზოგადოება) საქმიანობის კოორდინაციისა და ზედამხედველობის სამსახურის”, სააქციო კომერციულ ბანკ “....", ბანკი “...", საფინანსო-სატრასტო კომპანია “...", სააქციო უნივერსალურ ბანკ “....", საქართველოს საპაიო კომერციულ ბანკ “...", საქართველოს სააქციო კომერციულ ბანკ “..." მიმართ და მოითხოვა შემნახველი სალაროს ანაბრის წიგნაკებზე საბჭოთა მანეთებში რიცხული თანხის, 1992 წლიდან გამოცემული ფასიანი ქაღალდების (ობლიგაციების, აქციების, ვაუჩერების, სერტიფიკატებისა და სხვათა შეძენით წარმოშობილი) სახელმწიფო გარანტიით წარმოშობილი დავალიანების უპირობოდ ანაზღაურება, რაც მოსარჩელეთა წინასწარი გაანგარიშებით, პროცენტების დაურიცხავად, შეადგენდა ყოფილი საბჭოთა კავშირის მანეთებში _ 56767564 მანეთს, ხოლო აშშ დოლარში _ 100584820 აშშ დოლარს. მოსარჩელეები დამატებით ითხოვდნენ, აგრეთვე, მითითებული თანხით სარგებლობისათვის პროცენტების დარიცხვასაც მოსარჩელეთა სასარგებლოდ და ყოფილი საბჭოთა კავშირის პერიოდში მოსარჩელეთა მიერ 1994 წლის 24 დეკემბრიდან 2002 წლის 21 ოქტომბრის მდგომარეობით, ადრე დანიშნული საპენსიო თანხის აშშ დოლარში დადგენას ან მსყიდველობითი უნარის მიხედვით ადრე დანიშნული პენსიის გადაანგარიშებას.
2002 წლის 6 ნოემბრის განჩინებით სასამართლო კოლეგიამ მიიღო სარჩელი წარმოებაში, გარდა იმ მოთხოვნისა, რომლითაც მოსარჩელეები ითხოვდნენ ადრე დანიშნული საპენსიო თანხის აშშ დოლარში დადგენას ან მსყიდველობითი უნარის მიხედვით ადრე დანიშნული პენსიის გადაანგარიშებას.
2002 წლის 15 ნოემბრის განჩინებით სასამართლო კოლეგიამ საქმეზე დანიშნა საფინანსო-საბუღალტრო ექსპერტიზა და ექსპერტიზის ჩატარება დაავალა საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრს, რომლის 2004 წლის 25 მაისის ¹64/17 დასკვნის თანახმად:
ა) ვ. გ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკებში 292537 საბჭოთა მანეთი. ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 1409300 ლარს, რაც აშშ დოლარში შეადგენდა 667915 აშშ დოლარს; ¹84506 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 1409300 ლარი, რაც შეადგენდა 667915 აშშ დოლარს;
ბ) ა. რ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკებში 132168 საბჭოთა მანეთი. ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 311364 ლარს, რაც შეადგენდა 147566 აშშ დოლარს;
¹82278 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 311364 ლარი, რაც შეადგენდა 147566 აშშ დოლარს;
გ) ლ. რ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკში 95744 ყოფილი საბჭოთა მანეთი. ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 1436483 ლარს, რაც შეადგენდა 680798 აშშ დოლარს;
¹82279 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 1436483 ლარი, რაც შეადგენდა 680798 აშშ დოლარს;
დ) ლ. რ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკში 16875 საბჭოთა მანეთი. ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 640990 ლარს, რაც შეადგენდა 303786 აშშ დოლარს;
¹60712 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 120810 ლარი, რაც შეადგენდა 57256 აშშ დოლარს;
ე) ე. გ-ას (ამ პირის გარდაცვალების შემდეგ მისი საპროცესო უფლებამონაცვლე გახდა მისი შვილი _ ე. გ-ია) ერიცხებოდა შემნახველ ბანკში 51476 ყოფილი საბჭოთა მანეთი. ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 781966 ლარს, რაც შეადგენდა 370600 აშშ დოლარს;
¹П25772 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 781966 ლარი, რაც შეადგენდა 370600 აშშ დოლარს.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004 წლის 28 ივლისის განჩინებით ¹3ა/27-2004 ადმინისტრაციული საქმიდან ცალკე წარმოებად გამოიყო თორმეტი ფიზიკური პირის: ვ. გ-ას, ლ. რ-ას, ლ. რ-ას, ა. რ-ას, ნ. ჭ-ის, ვ. ჯ-ის, ე. გ-ას, მ. ჭ-ის, მ. თ-ას, ლ. გ-ის, ლ. ჯ-სა და ბ. ბ-ას სასარჩელო მოთხოვნები და გამოყოფილი ადმინისტრაციული საქმის მასალებს მიენიჭა ნომერი _ ¹3ა/391-2004.
ზემოაღნიშნულმა თორმეტმა მოსარჩელე ფიზიკურმა პირმა თორმეტი მოპასუხის ნაცვლად, მხოლოდ სამი მოპასუხე მიუთითა _ საქართველოს პრეზიდენტი, საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო და სს “....".
2004 წლის 22 სექტემბერს ხუთმა ფიზიკურმა პირმა _ ვ. გ-ამ, ლ. რ-ამ, ლ. რ-ამ, ა. რ-ამ და ე. გ-ას სამართალმემკვიდრე ე. გ-ამ თბილისის საოლქო სასამართლოს დაზუსტებული სასარჩელო განცხადებით მიმართეს საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და სს “..." მიმართ, მოითხოვეს მათი საქმის ცალკე წარმოებად გამოყოფა და მოპასუხეებისთვის _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და სს “...." მათ სასარგებლოდ 4580103 ლარის სოლიდარულად დაკისრება, რაც, მათი გაანგარიშებით, აშშ დოლარში შეადგენდა 2170665 აშშ დოლარს.
მოსარჩელეთა განმარტებით, მათ ანაბრებზე რიცხული თანხები საქართველოს სახელმწიფოს მიერ “სახელმწიფო ვალის შესახებ" საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის მიხედვით, აღიარებული იყო სახელმწიფოს შიდა ვალად. აღნიშნული სავალო ვალდებულების დაფარვა უნდა მომხდარიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 და ¹717 ბრძანებულებების შესაბამისად. ხსენებული ბრძანებულებები კი ეხებოდა მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმსა და მისი განხორციელების ღონისძიებებს. საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად ჩაითვალა ,,მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულება, შესაბამისად, ასევე ,,სახელმწიფო ვალის შესახებ" საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის მე-2 პუნქტი იმის შესახებ, რომ ხსენებული სახელმწიფო სავალო ვალდებულების დაფარვა უნდა მომხდარიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 და ¹717 ბრძანებულებების შესაბამისად. რადგან კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობდა სამართლებრივი ურთიერთობის მარეგულირებელი ნორმა, სახელმწიფო და თვით სასამართლო ვალდებული იყო ეხელმძღვანელა ,,სახელმწიფო ვალის შესახებ" საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის ,,ა" ქვეპუნქტით, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 361-ე, 383-ე, 389-ე მუხლებით და საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრის 2004 წლის 25 მაისის შესაბამისი საექსპერტო დასკვნით, რომლის საფუძველზეც დადგენილ იქნა, თუ რა დავალიანება გააჩნდა მოსარჩელე მეანაბრეების მიმართ სახელმწიფოს.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004 წლის 4 ოქტომბრის განჩინებით ¹3ა/391-2004 ადმინისტრაციული საქმიდან ცალკე წარმოებად გამოიყო ხუთი ფიზიკური პირის _ ვ. გ-ას, ლ. რ-ას, ლ. რ-ას, ა. რ-სა და ე. გ-ას სასარჩელო მოთხოვნები პირველი მოპასუხე საქართველოს პრეზიდენტის, მეორე მოპასუხე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და მესამე მოპასუხე სს “...” მიმართ.
სს “....” თბილისის საოლქო სასამართლოში წარადგინა შესაგებელი ვ. გ-ას, ლ. რ-ას, ლ. რ-ას, ა. რ-სა და ე. გ-ას სამართალმემკვიდრე ე. გ-ას სარჩელზე, რომლითაც არ ცნო სარჩელი და მოითხოვა სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.
შესაგებლის ავტორის განმარტებით, საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტისა და ეროვნული ბანკის 1993 წლის 24 ივლისის ¹575 დადგენილების თანახმად, 1993 წლის 3 აგვისტოდან საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიაზე ერთადერთ კანონიერ საგადამხდელო საშუალებად გამოცხადდა საქართველოს რესპუბლიკის ეროვნული ბანკის კუპონი. იმავე დადგენილების მე-5 პუნქტის მიხედვით, საბანკო დაწესებულებებს დაევალათ 1993 წლის 3 აგვისტოდან იურიდიული და ფიზიკური პირების ანგარიშებზე არსებული ნაშთები გადაეყვანათ მანეთიდან ეროვნული ბანკის კუპონზე, შეფარდებით 1:1. საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის 1995 წლის 16 სექტემბრის ¹363 ბრძანებულების თანახმად, 1995 წლის 2 ოქტომბრიდან საქართველოს რესპუბლიკის მთელ ტერიტორიაზე ერთადერთ კანონიერ საგადამხდელო საშუალებად გამოცხადდა და მიმოქცევაში გამოშვებულ იქნა ეროვნული ვალუტა _ ლარი და კუპონის ლარზე გადაცვლის კურსი განისაზღვრა შეფარდებით 1000000 კუპონი 1 ლართან. ამასთან დაკავშირებით, საქართველოს ეროვნული ბანკის 1995 წლის 22 სექტემბრის ¹30016/44 წერილის მიხედვით, საბანკო დაწესებულებებს დაევალათ 1995 წლის 1 ოქტომბერს, დღის ბოლოს აქტივების, პასივებისა და ბალანსგარეშე ანგარიშების ნაშთების გადაანგარიშება ლარში, შეფარდებით ერთი მილიონი კუპონი ერთ ლართან.
შესაგებლის ავტორი აღნიშნავდა, რომ ყოველივე აღნიშნულის საფუძველზე, მოსარჩელეთა ანაბრებზე ირიცხებოდა ნაშთები შემდეგი ოდენობით: წარმომდგენის ¹П25772 ანაბარზე _ 0,03 ლარი, ლ. რ-ას ¹49882 ანაბარზე _ 0,03 ლარი, ლ. რ-ას ¹60712 ანაბარზე _ 0,01 ლარი, ა. რ-ას ¹82278 ანაბარზე _ 0,13 ლარი, ლ. რ-ას ¹82279 ანაბარზე _ 0,10 ლარი. რაც შეეხებოდა ვ. გ-ას ¹84506 ანაბარს, იგი იყო დახურული, რადგან მოსარჩელეს 1998 წელს მიღებული ჰქონდა, როგორც ანაბარზე რიცხული ნაშთი _ 29 თეთრი, ისე საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულების თანახმად, ინდექსაციის თანხაც _ 579,98 ლარი, სულ _ 580,27 ლარი. ,,სახელმწიფო ვალის შესახებ" საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა" ქვეპუნქტის მიხედვით, მოსახლეობის მიერ ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანება აღიარებული იყო სახელმწიფო საშინაო ვალად. იმავე მუხლის მეორე პუნქტის თანახმად კი, აღნიშნული სავალო ვალდებულების დაფარვა უნდა მომხდარიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ.
შესაგებლის ავტორის განმარტებით, ,,საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების ზოგიერთი ღონისძიების შესახებ" საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულების საფუძველზე შეიქმნა კომისია, რომელსაც დაევალა საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით, წინადადების შემუშავება, იმ დრომდე კი, ზემოაღნიშნული სახელმწიფო სავალო ვალდებულების სახელმწიფოს მიერ დაფარვის მექანიზმის შესახებ სამართლებრივი აქტი არ იყო გამოცემული.
შესაგებლის ავტორი აღნიშნავდა, რომ ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სს ,,..." ვერ დაეკისრებოდა პასუხისმგებლობა მოსახლეობის მიერ ანაბრებზე შეტანილი თანხების გაუფასურებისათვის. საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრის მიერ მომზადებულ შესაბამის დასკვნასთან დაკავშირებით, გაურკვეველი იყო, თუ რის საფუძველზე, რომელ ნორმატიულ მასალაზე დაყრდნობით მოხდა ანაბრებზე რიცხული თანხების დაანგარიშება. რაც შეეხებოდა სასარჩელო განცხადებაში მითითებულ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 361-ე, 383-ე და 389-ე მუხლებს, ისინი ვერ გამოდგებოდა სს ,,...." მიმართ მოსარჩელეთა მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004 წლის 2 ნოემბრის გადაწყვეტილებით მოსარჩელე ფიზიკურ პირთა _ ვ. გ-ას, ლ. რ-ას, ლ. რ-ას, ა. რ-ას და ე. გ-ას სასარჩელო მოთხოვნები პირველი მოპასუხის _ საქართველოს პრეზიდენტის, მეორე მოპასუხის _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს, მესამე მოპასუხის _ სს ,,...” მიმართ დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; მესამე მოპასუხეს _ სს ,,...” მოსარჩელეთა სასარგებლოდ საერთო ჯამში დაეკისრა 0,30 ლარის გადახდა, კერძოდ: წარმომდგენ ანაბარზე ¹П25772 (რომელიც წარმოადგინა ელისო გრიგოლიამ) _ 0,03 ლარის, ლ. რ-ას სასარგებლოდ ¹49882 ანაბარზე _ 0,03 ლარის, ლ. რ-ას სასარგებლოდ ¹60712 ანაბარზე _ 0,01 ლარის, ა. რ-ას სასარგებლოდ ¹82278 ანაბარზე _ 0,13 ლარის, ლ. რ-ას სასარგებლოდ ¹82279 ანაბარზე _ 0,10 ლარის გადახდა. სასარჩელო მოთხოვნათა სხვა ნაწილში დაკმაყოფილებაზე მოსარჩელეებს უარი ეთქვათ.
სასამართლო კოლეგიამ არ გაიზიარა ექსპერტიზის დასკვნის ძირითადი დებულებები და მიიჩნია, რომ ფულადი ვალდებულების შესრულების დროს მოქმედებდა ე.წ. ნომინალიზმის პრინციპი, რომლის თანახმად, ვალდებულება ნაკისრ თანხაში უნდა დაფარულიყო. უმართებულო იყო ფულადი ვალის გაიგივება გარკვეულ მსყიდველობითუნარიანობასთან. ფულადი ვალდებულების საგანს წარმოადგენდა ფულადი ნიშნის გარკვეული თანხა. ფულის მსყიდველობითუნარიანობის ცვალებადობა არ ცვლიდა ვალის თანხას, არ წარმოადგენდა გადახდილი თანხის გადაფასების საფუძველს. აღნიშნული ცვლილებების მიუხედავად, ფულის მსყიდველობითუნარიანობა ნომინალის მიხედვით განისაზღვრებოდა. ბანკი ინფლაციაზე პასუხს არ აგებდა და ინფლაციაზე იურიდიული ნომინალიზმის პრინციპი წარმოადგენდა ფულადი გაანგარიშებისა და გადახდის საფუძველს, რომელსაც შეჰქონდა საჭირო ფორმალური სიცხადე ურთიერთობაში. ვალუტის შეცვლისას გადაცვლით ურთიერთობებს საფუძვლად უნდა დასდებოდა ის კურსი, რომელიც ვალუტის შეცვლის დღეს არსებობდა ფულის ამ ერთეულებს შორის.
სასამართლო კოლეგიამ სასარჩელო მოთხოვნა ¹П25772, ¹49882, ¹60712, ¹82278, ¹82279 ანაბრებზე რიცხული თანხების მოთხოვნის ნაწილში ნაწილობრივ დააკმაყოფილა შემდეგ გარემოებათა გამო:
სასამართლო კოლეგიამ მიუთითა, რომ 1993 წლის 3 აგვისტომდე საქართველოს ტერიტორიაზე მიმოქცევაში იყო ყოფილი საბჭოთა მანეთი. 1993 წლის 3 აგვისტოდან კუპონი გამოცხადდა ერთადერთ საგადამხდელო საშუალებად და საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტისა და ეროვნული ბანკის 1993 წლის 24 ივლისის ¹575 დადგენილების თანახმად, გადახდები (როგორც ნაღდი, ასევე უნაღდო) უნდა განხორციელებულიყო მხოლოდ საქართველოს რესპუბლიკის ეროვნული ბანკის კუპონებში. საქართველოს ტერიტორიაზე საბანკო დაწესებულებებს 1993 წლის 3 აგვისტომდე საბჭოთა და რუსული ფულადი ნიშნები უნდა მიეღოთ კუპონებზე გადასაცვლელად, ანგარიშებსა და ანაბრებზე ჩასარიცხად, შეფარდებით _ 1 მანეთი 1 კუპონთან. გარდა ამისა, საბანკო დაწესებულებებს მოეთხოვათ 1993 წლის 3 აგვისტოდან იურიდიული და ფიზიკური პირების ანგარიშებზე არსებული ნაშთები გადაეყვანათ მანეთიდან ეროვნული ბანკის კუპონზე, შეფარდებით 1:1, ანგარიშზე რიცხული თანხის მიუხედავად. “საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების ზოგიერთი ღონისძიების შესახებ" საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად ჩაითვალა საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულება “მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ". შესაბამისად, იმჟამად არ მოქმედებდა ნორმატიული აქტი, რომელიც გაითვალისწინებდა მოსახლეობის მიერ ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსირებას. ამასთან, “ლარის შემოღებამდე საბანკო ანგარიშებზე რიცხული ნაშთების შესახებ” 1998 წლის 25 ივნისის საქართველოს შესაბამისი კანონის მიხედვით, ლარის მიმოქცევაში გამოშვებამდე, ანუ 1995 წლის 2 ოქტომბრამდე, საბანკო ანგარიშებზე რიცხული ნაშთების ინდექსაცია არ ხდებოდა, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა.
სასამართლო კოლეგიამ ასევე აღნიშნა, რომ ,,სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს 1998 წლის 5 მარტის კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის “ა" ქვეპუნქტის თანახმად, სახელმწიფო საშინაო ვალად აღიარებულ იქნა მოსახლეობის მიერ ყოფილ სახელმწიფო- კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანება.
სასამართლო კოლეგიამ მიიჩნია, რომ მოსარჩელეთა ანგარიშებზე იმჟამად საბანკო ორგანიზაციის გაანგარიშებით, კუპონების ლარზე გადაცვლის კურსის გათვალისწინებით, შეფარდებით 1000000 კუპონი 1 ლართან, ნაშთის სახით, ირიცხებოდა შემდეგი თანხები:
1) წარმომდგენის ანაბარზე (წარმოდგენილი ჰქონდა ე. გ-ას) ¹П25772 _ 0,03 ლარი;
2) ლ. რ-ას ¹49882 ანაბარზე _ 0,03 ლარი;
3) ლ. რ-ას ¹60712 ანაბარზე _ 0,01 ლარი;
4) ა. რ-ას ¹82278 ანაბარზე _ 0,13 ლარი.
5) ლ. რ-ას ¹82279 ანაბარზე _ 0,01 ლარი.
ვ. გ-ას სახელზე გახსნილ ¹84506 ანაბრის ანგარიშთან დაკავშირებით, სასამართლო კოლეგიამ მიუთითა, რომ აღნიშნული ანგარიში დაიხურა 1998 წლის 14 ივლისს, როდესაც ვ. გ-ამ გაიტანა საბანკო ორგანიზაციიდან თანხა (იმ პერიოდში მოქმედი ინდექსაციის გათვალისწინებით) _ საერთო ჯამში 580,27 ლარი.
სასამართლო კოლეგიამ მიიჩნია, რომ მოსარჩელეებს ეკუთვნოდათ ინდექსაციის გარეშე სწორედ ის თანხები, რომლებიც ირიცხებოდა მოსარჩელეთა ანაბრებზე ნაშთის სახით, ხოლო სარჩელის სხვა ნაწილში დაკმაყოფილებაზე მოსარჩელეებს უარი უნდა თქმოდათ.
სასამართლო კოლეგიამ აღნიშნა, რომ “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის “ა" ქვეპუნქტის თანახმად, სახელმწიფო კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანება აღიარებული იყო სახელმწიფო საშინაო ვალად. იმავე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, მითითებული სავალო ვალდებულებების დაფარვა უნდა მომხდარიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ. “საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების ზოგიერთი ღონისძიების შესახებ" საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულების საფუძველზე, შეიქმნა კომისია, რომელსაც დაევალა საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების თაობაზე წინადადებების შემუშავება. ვინაიდან იმ დრომდე სახელმწიფო სავალო ვალდებულების სახელმწიფოს მიერ დაფარვის მექანიზმის შესახებ სამართლებრივი აქტი არ იყო გამოცემული, სასამართლო კოლეგიამ მიიჩნია, რომ არ უნდა დაკმაყოფილებულიყო მოსარჩელეების მოთხოვნა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიმართ.
სასამართლო კოლეგიამ, აგრეთვე, მიიჩნია, რომ სადავო ურთიერთობები უნდა მოწესრიგებულიყო საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის (1964 წ.) ნორმებით.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004 წლის 2 ნოემბრის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ლ., ლ., ა. რ-ებმა, ვ. გ-ამ და ე. გ-ამ, რომლებმაც მოითხოვეს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და სასარჩელო მოთხოვნების დაკმაყოფილება.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2005 წლის 6 მაისის განჩინებით კასატორების _ ლ., ლ., ა. რ-ების, ვ. გ-ას და ე. გ-ას საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; გაუქმდა თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004 წლის 2 ნოემბრის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა იმავე სასამართლოს.
საკასაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოცემულ ადმინისტრაციულ საქმეში სადავო სამართალურთიერთობის პროცესუალური სუბიექტები იყვნენ მოსარჩელეები _ ხუთი ფიზიკური პირი და მოპასუხეები _ საქართველოს პრეზიდენტი, საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო და სს “...". საქმის მასალებით დასტურდებოდა, რომ მოსარჩელეების სასარჩელო მოთხოვნა მიმართული იყო ორი მოპასუხის _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და სს “..." მიმართ, ხოლო საქართველოს პრეზიდენტის მიმართ მოსარჩელეებს რაიმე კონკრეტული მოთხოვნა არ ჰქონდათ.
საკასაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში, როდესაც საქართველოს პრეზიდენტის მიმართ მოსარჩელეების მხრიდან მოთხოვნა არ არსებობდა, დაუშვებელი იყო საქართველოს პრეზიდენტს მოპასუხის სტატუსით მიეღო მონაწილეობა საქმეში. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 178-ე მუხლის “ე" ქვეპუნქტის თანახმად, სარჩელში მითითებული უნდა ყოფილიყო მოსარჩელის მოთხოვნა მოპასუხისადმი, რასაც კონკრეტულ დავაში ერთ-ერთი მოპასუხის _ საქართველოს პრეზიდენტის მიმართ ადგილი არ ჰქონდა. მიუხედავად აღნიშნულისა, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილით ფიზიკური პირების სასარჩელო მოთხოვნები სამივე მოპასუხის მიმართ დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ და ერთ-ერთ მოპასუხეს _ სს “...." მოსარჩელეთა სასარგებლოდ დაეკისრა 0,30 ლარის გადახდა. სარეზოლუციო ნაწილში საქართველოს პრეზიდენტის მიმართ სარჩელის ნაწილობრივი დაკმაყოფილების მითითებით, სასამართლო კოლეგიამ დაარღვია საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 248-ე მუხლის მოთხოვნა, რომლის თანახმად, სასამართლოს უფლება არ ჰქონდა, თავისი გადაწყვეტილებით მიეკუთვნებინა მხარისთვის ის, რაც მას არ მოუთხოვია, ასევე სრულიად გაურკვეველი იყო, სახელდობრ, თუ სარჩელის რა ნაწილი დაკმაყოფილდა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსთან მიმართებაში, როდესაც, ფაქტობრივად, მხოლოდ სს “..." დაეკისრა გარკვეული თანხა მოსარჩელეთათვის გადასახდელად.
საკასაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ იურიდიულად დაუსაბუთებელი იყო გასაჩივრებული გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი მოსარჩელეების მოთხოვნაზე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიმართ ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანების თაობაზე უარის თქმის შესახებ, იმ მოტივით, რომ არ იყო გამოცემული სამართლებრივი აქტი სავალო ვალდებულებების სახელმწიფოს მიერ დაფარვის მექანიზმის შესახებ. ასევე, არ იყო გარკვეული და დასაბუთებული სს “..." მოსარჩელეთა ანაბრებზე ნაშთის სახით რიცხული, ინდექსაციის გარეშე თანხების დაკისრების საკითხი “სახელმწიფო ვალის შესახებ" საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის “ა" ქვეპუნქტსა და მე-2 პუნქტთან მიმართებაში, თუ რამდენად შეესაბამებოდა სასამართლოს აღნიშნული მოსაზრება მითითებული კანონის მოთხოვნებს.
საკასაციო სასამართლომ ასევე მიიჩნია, რომ, მართალია, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 172-ე მუხლის თანახმად, ექსპერტის დასკვნა სასამართლოსთვის სავალდებულო არ იყო და მისი შეფასება ხდებოდა 105-ე მუხლით დადგენილი წესით, მაგრამ სასამართლოს უარი დასკვნის მიღებაზე დასაბუთებული უნდა ყოფილიყო. მოცემულ შემთხვევაში სასამართლო კოლეგიის მიერ სამართლებრივად სრულყოფილად არ იყო დასაბუთებული, თუ რატომ არ იქნა გაზიარებული შესაბამისი ექსპერტიზის დასკვნა, რაც ზემოთ მითითებული 105-ე მუხლის მოთხოვნათა დარღვევას წარმოადგენდა.
საკასაციო სასამართლომ განმარტა, რომ, ვინაიდან სადავო სამართალურთიერთობა წარმოშობილი იყო საქართველოს ახალი სამოქალაქო კოდექსის ამოქმედებამდე, ამიტომ, ამ კოდექსის 1507-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, კონკრეტული სადავო ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად გამოყენებული უნდა ყოფილიყო საქართველოს 1964 წლის სამოქალაქო სამართლის კოდექსის ნორმები.
აღნიშნული გარემოებების გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლომ გასაჩივრებული გადაწყვეტილება იურიდიულად დაუსაბუთებლად მიიჩნია, რაც საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 394-ე მუხლის “ე" ქვეპუნქტის თანახმად, მისი გაუქმების აბსოლუტურ საფუძველს წარმოადგენდა. შესაბამისად, უნდა გაუქმებულიყო თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2004 წლის 2 ნოემბრის გადაწყვეტილება და საქმე აღნიშნული მითითებებით ხელახლა განსახილველად დაბრუნებოდა იმავე სასამართლოს.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 2005 წლის 14 ივლისის განჩინებით, უფლებამოსილების შეწყვეტის გამო, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 35-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, მოცემული საქმე განსახილველად გადაეცა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2005 წლის 19 დეკემბრის საოქმო განჩინებით საქართველოს პრეზიდენტი, როგორც არასათანადო მოპასუხე, ამოირიცხა საქმიდან.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილებით მოსარჩელეების _ ა., ლ., ლ. რ-ების, ვ. გ-სა და ე. გ-ას სარჩელი საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და სს “....” მიმართ საანაბრე ანგარიშებზე რიცხული ნაშთის ინდექსაციის შედეგად მიღებული თანხის სოლიდარულად დაკისრების შესახებ, არ დაკმაყოფილდა უსაფუძვლობის გამო.
საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოსარჩელეები მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად მიუთითებდნენ საქართველოს მოქმედი სამოქალაქო კოდექსის ვალდებულებითი სამართლის ნორმებზე, საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის (1964 წ.) ნორმებსა და “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონზე. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1507-ე მუხლის მიხედვით, ამ კოდექსის ნორმები გამოიყენებოდა 1997 წლის 25 ნოემბრიდან წარმოშობილი უფლებებისა და მოვალეობების მიმართ და შესაბამისად, გამოყენებული უნდა ყოფილიყო საქართველოს 1964 წლის სამოქალაქო სამართლის კოდექსი. მოსარჩელეები სოლიდარული მოთხოვნის საფუძვლად მიუთითებდნენ იმ გარემოებაზე, რომ ანაბრებზე რიცხული ნაშთის გადახდის ვალდებულება უნდა დაკისრებოდა მოპასუხე ბანკს, ხოლო ანაბრების ინდექსაციით გათვალისწინებული თანხების ანაზღაურება _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს და, ვინაიდან შეუძლებელი იყო მოთხოვნათა გაყოფა, მოპასუხეებს დავალიანება უნდა დაკისრებოდათ სოლიდარულად. საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 178-ე მუხლის მიხედვით, სოლიდარული ვალდებულება ან მოთხოვნა ჩნდებოდა მაშინ, როდესაც ეს გათვალისწინებული იყო ხელშეკრულებით, ან დადგენილი კანონით, კერძოდ, ვალდებულების საგნის განუყოფლობის დროს.
საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობდა სოლიდარული ვალდებულების წარმოშობის საფუძვლები. სოლიდარული ვალდებულების არსებობის საფუძვლად საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსი მიიჩნევდა ვალდებულების საგნის განუყოფლობას, მაგრამ ზემოხსენებული ნორმის მიხედვით, მოთხოვნის საგნის განუყოფლობა დადგენილი უნდა ყოფილიყო ხელშეკრულების ან კანონის საფუძველზე. შესაბამისად, სამოქალაქო სამართლის კოდექსის თანახმად, მოვალეების სოლიდარული ვალდებულება უნდა ყოფილიყო საერთო-სამართლებრივი, კანონისმიერი ან ხელშეკრულებით გათვალისწინებული საფუძვლიდან გამომდინარე. საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის 154-ე მუხლის მიხედვით, ვალდებულება წარმოიშობოდა ხელშეკრულებით ან ამ კოდექსის მე-4 მუხლში აღნიშნული სხვა საფუძვლით. მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად მითითებული “სახელმწიფო ვალის შესახებ" საქართველოს კანონი არ შეიძლებოდა ყოფილიყო სოლიდარული ვალდებულების არსებობის სამართლებრივი საფუძველი, ვინაიდან იგი იყო საჯარო სამართლის კანონი და განსაზღვრავდა საქართველოს მიერ სახელმწიფო ვალის აღებასთან, საშინაო და საგარეო კრედიტებზე სახელმწიფო გარანტიების გაცემის უფლებამოსილების მინიჭებასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს, ადგენდა სახელმწიფო ვალის დაფარვის ძირითად პრინციპებს. ამდენად, არ არსებობდა მოპასუხეთა სოლიდარული ვალდებულების წარმოშობის სამართლებრივი საფუძველი, ვალდებულების საფუძვლის არარსებობის შემთხვევაში კი, არ არსებობდა თვით ვალდებულებაც, რაც, თავის მხრივ, გამორიცხავდა მოსარჩელეთა მოთხოვნის უფლებას.
საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა" ქვეპუნქტის საფუძველზე დავალიანების ანაზღაურების მოთხოვნა იყო უსაფუძვლო, ვინაიდან ამ ნორმის თანახმად, საშინაო ვალში აღებული იყო ის თანხა, რომელიც მიღებული იყო ანაბრებზე რიცხული ნაშთების ინდექსაციის შედეგად. საქმეში წარმოდგენილი მასალებითა და შესაბამისი კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტებით კი დადგენილი იყო, რომ დავის განხილვის დროისათვის არ იყო მომხდარი ანაბრებზე რიცხული ნაშთების ინდექსაცია.
საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ საანაბრე ანგარიშებზე 1992 წლამდე შეტანილ იქნა საბჭოთა მანეთები. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ, საქართველოში მოქმედი ფულის ერთეულის დევალვაციის შედეგად, მოხდა ბანკებში არსებული მოქალაქეთა ანაბრების გაუფასურება. “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით სახელმწიფო საშინაო ვალად იქნა აღიარებული მოსახლეობის მიერ ყოფილ სახელმწიფო კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანება. იმავე კანონის პირველი მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალი იყო ეროვნულ ვალუტაში გამოსახული საქართველოს სახელმწიფო ვალის შემადგენელი ნაწილი, ანუ საშინაო ვალში იგულისხმებოდა მხოლოდ ეროვნულ ვალუტაში გამოსახული თანხა. ხსენებული კანონის 48-ე მუხლის მე-2 პუნქტით განისაზღვრა ამ ვალდებულების დაფარვის წესი, რაც უნდა განხორციელებულიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 და ¹717 ბრძანებულებებით დადგენილი ინდექსაციის მექანიზმის გათვალისწინებით. „საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების ზოგიერთი ღონისძიების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად ჩაითვალა „მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულება. საქართველოს პრეზიდენტის 2004 წლის 26 ნოემბრის ¹539 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად გამოცხადდა საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულება. საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით შეიქმნა სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისია, ხოლო ამ კომისიის უფლებამოსილების ვადა განისაზღვრა 2006 წლის მაისამდე. ხსენებულ კომისიას დაევალა „სახელმწიფო ვალის შესახებ“ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სახელმწიფო საშინაო ვალის ანაზღაურების მექანიზმთან დაკავშირებული პრობლემების განხილვა, შესაბამისი რეკომენდაციების მომზადება და საქართველოს მთავრობისა და პარლამენტისთვის წარდგენა. ამდენად, ნაშთებზე არსებული თანხების ინდექსაციისა და ანაზღაურების წესი განსაზღვრული უნდა ყოფილიყო სამთავრობო კომისიის მიერ. იმჟამინდელი მდგომარეობით არ მოქმედებდა ინდექსაციის მექანიზმის განმსაზღვრელი ნორმატიული აქტი. ამასთან, „ლარის შემოღებამდე საბანკო ანგარიშების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, 1995 წლის 2 ოქტომბრამდე ანგარიშებზე რიცხული ნაშთების ინდექსაცია არ ხდებოდა, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა. აღნიშნული ნორმა გულისხმობდა, რომ, როგორც ინდექსაცია, ასევე მისი მექანიზმი და შესაბამისი ანაზღაურების წესი დადგენილი უნდა ყოფილიყო კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში. შესაბამისად, დაუშვებელი იყო საანაბრე ანგარიშებზე რიცხული თანხების ინდექსაციის შედეგად მიღებული ოდენობის დადგენა ექსპერტიზის დასკვნის საფუძველზე. ამასთან, სასამართლო საკასაციო პალატის მითითების საფუძველზე აფასებდა შესაბამისი ექსპერტიზის დასკვნას და თვლიდა, რომ საქმეში წარმოდგენილი ექსპერტიზის დასკვნის შინაარსი არ აკმაყოფილებდა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 170-ე მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრულ პირობებს, კერძოდ, არ იყო გაცემული დასაბუთებული პასუხები დასმულ კითხვებზე. ექსპერტიზის დასკვნაში მითითებული იყო, რომ საექსპერტო კომისიამ იხელმძღვანელა საქართველოს იუსტიციისა და ფინანსთა სამინისტროების სათანადო ნორმატიული აქტებით და შესაბამისი სახელმწიფო დეპარტამენტის მასალებით. სასამართლო სხდომაზე მოწვეულმა ექსპერტებმა ვერ დაასახელეს ნორმატიული აქტები, რომლებითაც იხელმძღვანელეს თანხის დაანგარიშებისას. მოგვიანებით, მოსარჩელეთა მიერ სასამართლოსთვის წარდგენილ იქნა წერილობითი მტკიცებულება სასამართლოსთვის ექსპერტების მიერ დასკვნის ირგვლივ მიცემული ახსნა-განმარტებების შესახებ, სადაც მითითებული იყო, რომ ექსპერტების მიერ მოძიებულ იქნა ყველა ის ნორმატიული აქტი, რომლებიც მოქმედებდა და არეგულირებდა გამოსაკვლევ პერიოდში შემნახველ ბანკებში არსებული მოსახლეობის ანაბრების საკითხს, მათ შორის მითითებული იყო საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსი და საქართველოს პრეზიდენტის ძალადაკარგულად ცნობილი ბრძანებულებები. საგულისხმო იყო ის ფაქტი, რომ ექსპერტთა მიერ საბჭოთა მანეთებით გამოსახულ საწყის თანხად, საიდანაც მოხდა გადაანგარიშება, აღებულ იქნა საანაბრე ბარათებზე მითითებული საბოლოო ნაშთი. აღნიშნულ ბარათებზე საბოლოო ნაშთი აღრიცხული იყო 1994 წლის მდგომარეობით. ექსპერტიზის მიერ არ იქნა მხედველობაში მიღებული ის გარემოება, რომ საქართველოს ეროვნული ბანკის 1993 წლის 24 ივლისის ¹575 დადგენილების მე-5 პუნქტის საფუძველზე მოხდა ბანკებში ფიზიკური და იურიდიული პირების ანგარიშებზე არსებული ნაშთების გადაყვანა მანეთიდან კუპონზე, შეფარდებით ერთი ერთთან. ამდენად, 1994 წლის მდგომარეობით, საანაბრე ბარათებზე ნაშთის სახით მითითებული თანხა არ შეიძლებოდა გამოხატული ყოფილიყო საბჭოთა მანეთებში. ექსპერტ ქ. მ-ას განმარტებით, მათ არ მიიჩნიეს აღნიშნული ნორმატიული აქტის გამოყენება საჭიროდ იმ საფუძვლით, რომ მანეთის შეცვლა კუპონით კანონის დარღვევა იყო, ვინაიდან კუპონი არ იყო ფულის ერთეული, იგი იყო ფრანგული სიტყვა და ნიშნავდა აქციის მოსაჭრელ ტალონს პროცენტების ან დივიდენდების მისაღებად, ან ერთი ადგილის ბილეთს თეატრის ლოჟაში. აღნიშნული მსჯელობა და ნორმატიული აქტის კანონიერების საკითხის გარკვევა სცილდებოდა ექსპერტისთვის კანონით მინიჭებულ უფლებამოსილებათა ფარგლებს, ამასთან, ექსპერტის ვალდებულება იყო, ეხელმძღვანელა ნორმატიული აქტებით. აქედან გამომდინარე, სასამართლო, აფასებდა რა მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლის საფუძველზე თვლიდა, რომ ექსპერტიზის დასკვნა არ იყო დასაბუთებული და ვერ გაიზიარებდა მას.
საქალაქო სასამართლომ ზემოაღნიშნული მსჯელობის საფუძველზე მიიჩნია, რომ მოსარჩელეთა ანაბრებზე რიცხული თანხების ინდექსაცია არ მომხდარა და შესაბამისად, მოსარჩელეებს არ წარმოშობიათ მოთხოვნის უფლება. მათი მოთხოვნა საფუძველს იყო მოკლებული, ვინაიდან არ არსებობდა სამართლებრივი საფუძველი, რომელიც განსაზღვრავდა სს „....“ და საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სოლიდარულ პასუხისმგებლობას მოსარჩელეთა მიერ საბჭოთა მანეთებში შეტანილი ანაბრების დაბრუნების მოთხოვნათა ნაწილში.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს ვ. გ-ამ, ლ. რ-ამ, ლ. რ-ამ, ა. რ-ამ და ე. გ-ამ, რომლებმაც მოითხოვეს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 13 ივნისის განჩინებით ვ. გ-ას, ლ. რ-ას, ლ. რ-ას, ა. რ-სა და ე. გ-ას სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლო არსებითად დაეთანხმა და გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებით დადგენილად მიჩნეულ საქმის ფაქტობრივ გარემოებებსა და სამართლებრივ შეფასებას და მიიჩნია, რომ მათი გამაბათილებელი არგუმენტები აპელანტებს არ წარუდგენიათ, რის გამოც თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2006 წლის 23 მარტის გადაწყვეტილება იყო კანონიერი და დასაბუთებული და არ არსებობდა მისი გაუქმების საფუძველი.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 13 ივნისის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ვ. გ-ამ, ლ., ლ. და ა. რ-ებმა და ე. გ-ამ, რომლებმაც მოითხოვეს გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება.
კასატორთა განმარტებით, გასაჩივრებული განჩინება არის დაუსაბუთებელი. ამ დავასთან დაკავშირებით, მოსარჩელეთა შუამდგომლობის საფუძველზე, 2003 წლის 18 დეკემბერს თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის მიერ მიღებულ იქნა განჩინება საფინანსო-ეკონომიკური ექსპერტიზის დანიშვნის შესახებ და 2004 წლის 25 მაისს შედგენილ იქნა შესაბამისი საექსპერტო დასკვნა საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრის მიერ. სწორედ ამ დასკვნას ეყრდნობა სასარჩელო მოთხოვნა, ვინაიდან იგი სწორია და კანონიერი, რამდენადაც ობიექტურად ასახავს თანხის ოდენობას. „სახელმწიფო ვალის შესახებ“ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, მოსახლეობის მიერ ყოფილ სახელმწიფო კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოშობილი დავალიანება სახელმწიფოს მიერ აღიარებულ იქნა სახელმწიფოს შიდა ვალად, ხოლო იმავე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, აღნიშნული სახელმწიფო სავალო ვალდებულების დაფარვა უნდა მომხდარიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 და ¹717 ბრძანებულებების შესაბამისად.
კასატორები აღნიშნავენ, რომ ზემოხსენებული ბრძანებულებები ეხებოდა მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმსა და მისი განხორციელების ღონისძიებებს. რაც შეეხება საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 და ¹717 ბრძანებულებებს, საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად ჩაითვალა „მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულება, ასევე „სახელმწიფო ვალის შესახებ“ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის მე-2 პუნქტი იმის შესახებ, რომ მოცემული სახელმწიფო სავალო ვალდებულების დაფარვა უნდა მომხდარიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 და ¹717 ბრძანებულებების შესაბამისად. რადგან არ არსებობს სამართლებრივი რეგულირების კონკრეტული ნორმა ინდექსაციის ოდენობის განსაზღვრის თაობაზე, ვალდებულების შესრულების მოთხოვნა კი კასატორთა მიერ დაყენებულ იქნა საქართველოს ახალი სამოქალაქო კოდექსის ამოქმედების შემდგომ, ხოლო მხარეთა შორის ურთიერთვალდებულება წარმოშობილია საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის (1964 წ.) მოქმედების პერიოდში. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში გამოყენებულ უნდა იქნეს, საქართველოს, როგორც ძველი, ასევე ახალი სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებული ნორმები. ამ კონკრეტული სამართლებრივი ურთიერთობის დასარეგულირებლად საქართველოს კანონმდებლობაში არსებობს, როგორც კონკრეტული, ასევე ზოგადი ნორმები.
კასატორთა განმარტებით, საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრის მიერ 2004 წლის 25 მაისს მიღებული შესაბამისი საექსპერტო დასკვნის საფუძველზე დადგენილ იქნა, თუ რა დავალიანება (ფულადი ვალდებულება) გააჩნდათ ყოველი მოსარჩელე მეანაბრის მიმართ მოპასუხეებს. აღნიშნულ ანაბრებზე ექსპერტიზის მიერ დასკვნის შედგენისას გამოყენებულ იქნა საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ გაცემული ფულადი ერთეულის _ რუსული რუბლის კურსი აშშ დოლართან მიმართებაში 1985 წლიდან 2000 წლამდე არსებული მდგომარეობით, ანუ ის ძირეული მონაცემები, რაც არსებობდა თანხის შეტანის დღისათვის. უფრო ძირეულად აღნიშნული დასკვნის სამართლებრივი საფუძვლები თვით ექსპერტების მიერ ჩამოყალიბებულ იქნა სრულყოფილად მათ მიერ წარმოდგენილ ახსნა-განმარტებაში, კერძოდ, საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრის მიერ 2004 წლის 25 მაისს შედგენილი შესაბამისი საექსპერტო დასკვნის შესაბამისად, თანხა დადგენილ იქნა ყოველ მოსარჩელეზე 2004 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით, რის საფუძველზეც მათ უნდა ერიცხებოდეთ თანხები, როგორც ლარში, ისე აშშ დოლარში შემდეგი ოდენობით: 1. გ-ია ვ. – 1409300 ლარი, რაც შეადგენს 667915 აშშ დოლარს; 2. რ-ა ლ. – 640990 ლარი, რაც შეადგენს 303786 აშშ დოლარს; 3. რ-ა ლ. _ 1436483 ლარი, რაც შეადგენს 680798 აშშ დოლარს; 4. რ-ა ა. – 311364 ლარი, რაც შეადგენს 147566 აშშ დოლარს; 5. გ-ია ე. _ 781966 ლარი, რაც შეადგენს 370600 აშშ დოლარს. ექსპერტიზის დასკვნის მიხედვით, დადგენილ იქნა, რომ სულ მოსარჩელეებს უნდა ერიცხებოდეთ 4580103 ლარი, რაც შეადგენს 2170665 აშშ დოლარს.
კასატორები აღნიშნავენ, რომ „მიმოქცევაში ეროვნული ვალუტის „ლარის“ გამოშვების შესახებ“ საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის 1995 წლის 16 სექტემბრის ¹363 ბრძანებულებით საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ერთადერთ კანონიერ საგადამხდელო საშუალებად გამოცხადდა და მიმოქცევაში შემოვიდა ახალი ეროვნული ვალუტა – ლარი. კუპონის ლარზე გადაცვლის კურსი განისაზღვრა შემდეგი თანაფარდობით _ 1000000 კუპონი 1 ლართან. ამდენად, აღნიშნულის საფუძველზე მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული თანხების გადაყვანა კუპონებში უკანონოა, რადგან კუპონი არ არის ფულადი ერთეული და ის გამოიყენება, როგორც ფასიანი ქაღალდი და არა სხვა რამ, რის საფუძველზეც შესაბამისმა მოპასუხემ სრულიად უკანონოდ ჩათვალა, რომ მოსახლეობის ანაბრებზე კუპონებში რიცხული ყველა თანხა ზემოაღნიშნული შეფარდებით გადავიდა ლარებში, რაც უსაფუძვლოა და შესაბამისად, სასამართლომ არ უნდა იხელმძღვანელოს აღნიშნული ბრძანებულებით, რადგან ხსენებული ბრძანებულება გამოცემულ იქნა ლარის, როგორც ფულადი ერთეულის შემოსვლასთან დაკავშირებით და არა მოსახლეობის სახელზე რიცხული ანაბრების გაუფასურების მიზნით. ასეც რომ ყოფილიყო, ამ შემთხვევაში სახელმწიფომ და ასევე სასამართლომ უნდა გაითვალისწინონ შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები:
1. 1992 წლის 31 აგვისტოს საქართველოს რესპუბლიკის მთავრობამ გამოსცა ¹876 დადგენილება „ფასიანი ქაღალდების შესახებ დროებითი დებულების დამტკიცების თაობაზე”, რომლითაც ფასიანი ქაღალდების სახეებს მიეკუთვნებოდა: აქციები, ობლიგაციები, სახელმწიფო სახაზინო ვალდებულებები, შემნახველი სერტიფიკატები და თამასუქები;
2. „საქართველოს რესპუბლიკის ტერიტორიაზე მიმოქცევაში საქართველოს რესპუბლიკის ეროვნული ბანკის კუპონების გამოშვების შესახებ“ საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის 1993 წლის 24 მარტის ¹246 დადგენილებით დასტურდება, რომ სახელმწიფოს მიერ შემოტანილ იქნა კუპონი, როგორც დროებითი საგადასახადო ერთეული და არა, როგორც ფულადი ერთეული, რის საფუძველზეც საქართველოს რესპუბლიკის ეროვნულმა ბანკმა 1993 წლის 5 აპრილს დამოუკიდებელი კანონიერი საგადამხდელო საშუალების სახით, მიმოქცევაში გამოუშვა კუპონი, რომლის თანაფარდობა მანეთთან განისაზღვრა შემდეგი კურსით _ ერთი მანეთი ერთ კუპონთან. აღნიშნული ნათლად მიუთითებს, რომ კუპონის მანეთზე გადაცვლა მოხდა კუპონის შემოსვლის დღისათვის დაფიქსირებული საბანკო კურსით _ ერთი მანეთი ერთ კუპონთან (იმ პერიოდისათვის ბანკთაშორისი აუქციონის კურსის მიხედვით). შესაბამისად, სახელმწიფომ მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული თანხები გადაიყვანა ფიქსირებული კურსით, რის შემდგომ უკვე რამდენიმე თვეში კუპონმა განიცადა ინფლაცია და შესაბამისად, შეტანილი ფულის კურსი შეიცვალა, რის გამოც 1995 წლისათვის _ ლარის შემოსვლის დროისათვის სახელმწიფო და ასევე, ეროვნული ბანკი ვალდებული იყვნენ მოსახლეობის ანგარიშებზე დაეფიქსირებინათ კუპონის ინფლაციის შედეგად მიღებული კურსის შესაბამისი თანხები. კერძოდ, თუ მოსახლეობის ანაბარზე ირიცხებოდა ერთი კუპონი, რომელიც ერთ რუსულ რუბლზე იქნა შეცვლილი, ამ შემთხვევაში სახელმწიფოს მიერ უნდა ჩარიცხულიყო 1000000 კუპონი, რის შემდეგაც სრულიად კანონიერი იქნებოდა, სახელმწიფოს, სს “....” და სასამართლოს გამოეყენებინათ საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის 1995 წლის 16 სექტემბრის ¹363 ბრძანებულება „მიმოქცევაში ეროვნული ვალუტის „ლარის“ გამოშვების შესახებ“. ამ აქტით საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ერთადერთ კანონიერ საგადამხდელო საშუალებად გამოცხადდა და მიმოქცევაში შემოვიდა ახალი ეროვნული ვალუტა _ ლარი, რომლითაც კუპონის ლარზე გადაცვლის კურსი განისაზღვრა შემდეგი თანაფარდობით: 1000000 კუპონი 1 ლართან.
კასატორთა განმარტებით, ყოველივე ზემოაღნიშნულ ფაქტობრივ გარემოებათა გამოკვლევისა და შესაბამისი ინფლაციების გადაანგარიშების საფუძველზე იქნა ექსპერტიზის შესაბამისი დასკვნა მიღებული. რაც შეეხება იმ გარემოებას, ეხებოდა თუ არა საქართველოს სახელმწიფო მეთაურის 1995 წლის 16 სექტემბრის ¹363 ბრძანებულება თვით მეანაბრეების ანგარიშებზე რიცხული თანხების გადაანგარიშებებს, აღნიშნული გამორიცხულია თვით სახელმწიფოს მიერ შემდგომში მიღებული სხვადასხვა ნორმატიული აქტით, კერძოდ, საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულებით, “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს 1998 წლის 5 მარტის კანონის 48-ე მუხლით, საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულებით.
კასატორთა მტკიცებით, სასამართლო გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული მსჯელობა სოლიდარულ ვალდებულებასთან მიმართებაში არასწორია, რადგან სწორედ სახელმწიფო შემნახველი ბანკის (მისი სამართალმემკვიდრის _ სს „....”) მიერ აღებული ვალდებულებებიდან და შემდგომში სახელმწიფოს მიერ კანონით სახელმწიფო შიდა ვალად აღიარებით რეგულირდება მოცემული ვალდებულებითი და სახელშეკრულებო ურთიერთობა, რის გამოც მხარეებს თანხები უნდა დაკისრებოდათ სოლიდარულად. უფრო მეტიც, გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში სასამართლომ აღნიშნა, რომ არ არსებობს ინდექსაციის მექანიზმი, რაც უფრო ნათელს ხდის მხარეების სოლიდარული პასუხისმგებლობის საკითხს. კასატორთა მიერ სასამართლოში სარჩელი აღძრულ იქნა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის ამოქმედების შემდგომ, ხოლო მათ მიერ თანხები შეტანილ იქნა 1992 წლამდე, რაც იმას ნიშნავდა, რომ ნაკისრი ვალდებულების წარმოშობის დროდ უნდა განსაზღვრულიყო არა 1964 წელი, არამედ ვალდებულების შესრულების მოთხოვნის დრო და ვალდებულების შესრულების მოთხოვნის საფუძვლებად გამოყენებული უნდა ყოფილიყო, როგორც საქართველოს 1964 წლის სამოქალაქო სამართლის კოდექსი, ასევე, საქართველოს ახალი სამოქალაქო კოდექსის ნორმები.
კასატორთა განმარტებით, სააპელაციო სასამართლომ სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ერთადერთ საფუძვლად მიუთითა იმაზე, რომ არ არსებობდა ინდექსაციის მექანიზმი და, რადგან შესაბამის კანონში მითითებული ბრძანებულება იყო გაუქმებული, შესაბამისად, არ არსებობდა მოთხოვნის საფუძველი, რაც სრულიად უკანონოა, რადგან მეანაბრეს სახელმწიფო შემნახველ სალაროში თანხის ჩაბარებისას მიეცა გარანტია, რომ მის მიერ თანხის მოთხოვნისას, აუნაზღაურდებოდა ძირი თანხა და ინდექსაციით წარმოქმნილი მოგება. არც საერთაშორისო აქტებით, არც საქართველოს კონსტიტუციითა და სხვა ნორმატიული აქტებით არავის არა აქვს უფლება, ხელყოს სხვისი საკუთრება. კონკრეტულ შემთხვევაში საკუთრების უფლება გამოხატულია მატერიალური ფორმით (ფულადი სახით). შესაბამისად, მოქალაქესა და სახელმწიფოს შორის არსებობდა წერილობითი შეთანხმება ვალდებულებებისა და უფლება-მოვალეობების განსაზღვრაზე. ამდენად, სასამართლომ არასწორად გამოიყენა კანონი და არასწორად განმარტა იგი, რადგან, მართალია, კასატორთა მიერ ანაბრები შეტანილ იქნა, ანუ შეთანხმება იქნა დადებული საბჭოთა პერიოდში, ხოლო მოთხოვნის უფლება წარმოიშვა ლარის არსებობის დროს, ანუ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მოქმედების პერიოდში. ამდენად, სრულიად დაუსაბუთებელია ის მოსაზრებაც, რომ რუსული რუბლის გადაცვლა მოხდა ჯერ კუპონზე, შემდეგ ლარზე, ხოლო, რადგან კუპონის შემოღების შესახებ ნორმატიულ აქტში მითითებულია, რომ კუპონი შემოტანილ იქნა დროებით საგადასახადო ერთეულად. კასატორებს კუპონში ანაბრის გატანა არ მოუთხოვიათ, ხოლო ლარის _ ეროვნული ვალუტის მიმოქცევაში შემოღებისას სახელმწიფო და თვით შემნახველი ბანკი ვალდებული იყვნენ, მოსახლეობის ანაბრებზე დაეფიქსირებინათ ის თანხა ლარებში, რაც რუსულ რუბლსა და ლარს შორის არსებული კურსითა და ინფლაციის გათვალისწინებით იქნებოდა დაფიქსირებული, რადგან ფაქტია, რომ მათ მიერ კუპონი კი არ ყოფილა შეტანილი ანგარიშებზე, არამედ _ საბჭოთა რუბლი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2007 წლის 27 ივლისის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული ვ. გ-იას, ლ., ლ. და ა. რ-ებისა და ე. გ-ას საკასაციო საჩივარი; მხარეებს მიეცათ უფლება, 2007 წლის 27 ივლისის განჩინების ჩაბარებიდან 14 დღის ვადაში წარმოედგინათ მოსაზრება, თუ რამდენად იყო დასაშვები განსახილველად საკასაციო საჩივარი ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით; ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული დასაშვებობის შემოწმება განისაზღვრა 2007 წლის 24 ოქტომბრამდე.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის მოსამართლე ნ. ს-ის საზღვარგარეთ მივლინებაში ყოფნის გამო, ვ. გ-ას, ლ., ლ. და ა. რ-ებისა და ე. გ-ას საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის შემოწმება გადაინიშნა 2007 წლის 31 ოქტომბერს.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2007 წლის 31 ოქტომბრის განჩინებით ვ. გ-ას, ლ., ლ. და ა. რ-ებისა და ე. გ-ას საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნა დასაშვებად საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის “ა” ქვეპუნქტით და მისი განხილვა მხარეთა დასწრებით დაინიშნა 2007 წლის 12 დეკემბერს, 12.00 საათზე.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო გაეცნო საქმის მასალებს, მოისმინა მხარეთა ახსნა-განმარტებანი, შეამოწმა გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობა, წარმოდგენილი საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობა და მიაჩნია, რომ საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს მოცემული საქმის მასალებში ასახულ შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებზე: მოსარჩელეებს ანაბრებზე ერიცხებოდათ ნაშთები შემდეგი ოდენობით: ა. რ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკებში 132168 საბჭოთა მანეთი, ¹82278 ანაბარზე _ 0,13 ლარი (ტ. 2, ს.ფ. 33); ლ. რ-ას შემნახველ ბანკში 95744 ყოფილი საბჭოთა მანეთი, ¹82279 ანაბარზე _ 0,10 ლარი (ტ. 2, ს.ფ. 34); ლ. რ-ას შემნახველ ბანკში 16875 საბჭოთა მანეთი, ¹60712 ანაბარზე _ 0,01 ლარი (ტ. 2, ს.ფ. 35); ე. გ-ას (ამ პირის გარდაცვალების შემდეგ მისი საპროცესო უფლებამონაცვლე გახდა მისი შვილი _ ე. გ-ია) ერიცხებოდა შემნახველ ბანკში 51476 ყოფილი საბჭოთა მანეთი, წარმომდგენის ¹П25772 ანაბარზე _ 0,03 ლარი (ტ. 2, ს.ფ. 37); ვ. გ-ას ¹84506 ანაბარზე 1998 წელს მიღებული აქვს, როგორც ანაბარზე რიცხული ნაშთი _ 29 თეთრი, ისე საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულების თანახმად, ინდექსაციის თანხაც _ 579,98 ლარი, სულ _ 580,27 ლარი (ტ. 2, ს.ფ. 31-32). საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრის 2004 წლის 25 მაისის ¹64/17 საექსპერტო დასკვნით (ტ. 2, ს.ფ. 75-96) განისაზღვრა, თუ რა დავალიანება გააჩნდა მოსარჩელე მეანაბრეების მიმართ სახელმწიფოს, კერძოდ, ამ დასკვნის თანახმად: ა) ვ. გ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკებში 292537 საბჭოთა მანეთი, ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 1409300 ლარს, რაც აშშ დოლარში შეადგენდა 667915 აშშ დოლარს და ¹84506 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 1409300 ლარი, რაც შეადგენდა 667915 აშშ დოლარს; ბ) ა. რ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკებში 132168 საბჭოთა მანეთი, ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 311364 ლარს, რაც შეადგენდა 147566 აშშ დოლარს; ¹82278 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 311364 ლარი, რაც შეადგენდა 147566 აშშ დოლარს; გ) ლ. რ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკში 95744 ყოფილი საბჭოთა მანეთი, ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 1436483 ლარს, რაც შეადგენდა 680798 აშშ დოლარს; ¹82279 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 1436483 ლარი, რაც შეადგენდა 680798 აშშ დოლარს; დ) ლ. რ-ას ერიცხებოდა შემნახველ ბანკში 16875 საბჭოთა მანეთი, ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 640990 ლარს, რაც შეადგენდა 303786 აშშ დოლარს; ¹60712 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 120810 ლარი, რაც შეადგენდა 57256 აშშ დოლარს; ე) ე. გ-ას (უფლებამონაცვლე _ ე. გ-ია) ერიცხებოდა შემნახველ ბანკში 51476 ყოფილი საბჭოთა მანეთი, ექსპერტთა გაანგარიშებით, აღნიშნული თანხა უთანაბრდებოდა 781966 ლარს, რაც შეადგენდა 370600 აშშ დოლარს, ¹П25772 ანგარიშზე უნდა რიცხულიყო 781966 ლარი, რაც შეადგენდა 370600 აშშ დოლარს.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით სახელმწიფო საშინაო ვალად აღიარებულ იქნა მოსახლეობის მიერ ყოფილ სახელმწიფო კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანება. იმავე კანონის პირველი მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალი არის ეროვნული ვალუტით გამოსახული საქართველოს სახელმწიფო ვალის შემადგენელი ნაწილი. ხსენებული კანონის 48-ე მუხლის მე-2 პუნქტით განისაზღვრა ამ ვალდებულების დაფარვის წესი, რაც უნდა განხორციელებულიყო საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 და ¹717 ბრძანებულებების შესაბამისად. „მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულებით განისაზღვრა მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული თანხების ინდექსაციის მექანიზმი და დადგინდა ინდექსაციის კოეფიციენტები. “მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულება სადავო ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმატიული აქტი იყო. „საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების ზოგიერთი ღონისძიების შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 2001 წლის 2 ივლისის ¹258 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად გამოცხადდა „მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულება; შეიქმნა საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების დაბრუნების მდგომარეობის გაუმჯობესების თაობაზე წინადადების შემმუშავებელი სამთავრობო კომისია, რომელსაც დაევალა მთავრობისათვის წარედგინა საკანონმდებლო წინადადებათაAპაკეტი საქართველოს მოსახლეობისათვის ყოფილ სახელმწიფო-კომერციულ ბანკებში ანაბრებზე რიცხული თანხების დაბრუნების მექანიზმის თაობაზე.
საკასაციო სასამართლო ასევე მიუთითებს „ლარის შემოღებამდე საბანკო ანგარიშებზე რიცხული ნაშთების შესახებ“ საქართველოს კანონზე, რომლის თანახმად, ლარის მიმოქცევაში გაშვებამდე, 1995 წლის 2 ოქტომბრამდე, საბანკო ანგარიშებზე რიცხული ნაშთების ინდექსაცია არ ხდებოდა, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა. აღნიშნული ნორმის მიხედვით, როგორც ნაშთების სახით არსებული თანხების ინდექსაცია, ასევე მისი მექანიზმი და შესაბამისი ანაზღაურების წესი დადგენილი უნდა ყოფილიყო საკანონმდებლო ან კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ “საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით შეიქმნა საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისია. ხსენებულ კომისიას დაევალა „სახელმწიფო ვალის შესახებ“ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სახელმწიფო საშინაო ვალის ანაზღაურების მექანიზმთან დაკავშირებული რეკომენდაციების შემუშავება და საქართველოს მთავრობისა და საქართველოს პარლამენტისთვის წარდგენა. ამდენად, ნაშთებზე არსებული თანხების ინდექსაციისა და ანაზღაურების წესი განსაზღვრული უნდა ყოფილიყო სახელმწიფო კომისიის მიერ. “საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებაში ცვლილებების შეტანის თაობაზე” საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 28 ნოემბრის ¹259 დადგენილებით საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის უფლებამოსილების ვადა განისაზღვრა 2009 წლის 1 იანვრამდე.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ “საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით შექმნილი საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისია ამჟამად კვლავ ფუნქციონირებს, ხოლო მისი უფლებამოსილების ვადა განსაზღვრულია 2009 წლის 1 იანვრამდე, რა დრომდეც მან უნდა შეიმუშავოს სახელმწიფო საშინაო ვალის ანაზღაურების მექანიზმთან დაკავშირებული რეკომენდაციები და წარუდგინოს ისინი საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს პარლამენტს.
საკასაციო სასამართლოს 2007 წლის 13 დეკემბრის სხდომაზე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენელმა განმარტა, რომ, ვინაიდან ლარის მიმოქცევაში გაშვებამდე, 1995 წლის 2 ოქტომბრამდე, მოსარჩელეთა (გარდა ვალენტინა გერსამიასი) საბანკო ანგარიშებზე რიცხული ანაბრების ინდექსაცია არ მომხდარა და მოსარჩელეებს უფლების რეალიზაცია “მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულების საფუძველზე არ მოუხდენიათ, სახელმწიფოს მიერ ანაბრების ინდექსაციის მექანიზმის საკანონმდებლო ან კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით მოწესრიგებამდე, მათი სარჩელის დაკმაყოფილების სამართლებრივი საფუძველი არ არსებობს, რადგან სასამართლო ვერ დაადგენს ინდექსაციის მექანიზმს.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორთა მოსაზრებას იმის თაობაზე, რომ მათი სარჩელის დაკმაყოფილება უნდა მოხდეს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ექსპერტიზისა და სპეციალურ გამოკვლევათა ცენტრის 2004 წლის 25 მაისის ¹64/17 საექსპერტო დასკვნის საფუძველზე. საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ დაუშვებელია ექსპერტის დასკვნის საფუძველზე ანაბრების ინდექსაცია და ამის შედეგად თანხების ოდენობის დადგენა, რადგან ექსპერტის დასკვნა ვერავითარ შემთხვევაში ვერ იქნება მიჩნეული ინდექსაციის მექანიზმის განმსაზღვრელ საკანონმდებლო ან კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტად და იგი ვერ შეცვლის საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით შექმნილი საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის მიერ შემუშავებული რეკომენდაციების საფუძველზე მისაღებ გადაწყვეტილებას. გარდა ამისა, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 172-ე მუხლზე, რომლის მიხედვით, ექსპერტის დასკვნა სასამართლოსათვის სავალდებულო არ არის და მისი შეფასება ხდება იმავე კოდექსის 105-ე მუხლით დადგენილი წესით, მაგრამ სასამართლოს უარი დასკვნის მიღებაზე დასაბუთებული უნდა იქნეს საქმეზე გამოტანილ გადაწყვეტილებაში ან განჩინებაში. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ექსპერტის დასკვნას სასამართლო ამოწმებს თავისი შინაგანი რწმენით და შეუძლია შესაბამისი დასაბუთებით არ მიიღოს იგი, მით უმეტეს, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ექსპერტის დასკვნა არ აკმაყოფილებს კანონის მოთხოვნებს და უფრო მეტიც, თუ მისი მიღება, გაზიარება და მის საფუძველზე საქმის გადაწყვეტა იურიდიულად შეუძლებელია.
საკასაციო სასამართლოს 2008 წლის 24 იანვრის სხდომაზე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენელმა განმარტა, რომ შექმნილია სამთავრობო კომისია, რომელიც განიხილავს შიდა ვალის პრობლემებს, მათ შორის, ანაბრების საკითხს, აღნიშნული კომისიის უფლებამოსილების ვადა განსაზღვრულია 2009 წლის 1 იანვრამდე, რის გამოც ამ ეტაპზე არ არსებობს საკასაციო საჩივრის დაკმაყოფილების საფუძველი. საკასაციო სასამართლოს იმავე სხდომაზე სს “...” (სს “..." უფლებამონაცვლე) წარმომადგენელმა განმარტა, რომ ერთ-ერთ კასატორს _ ვ. გ-ას “მოსახლეობის ანაბრებზე რიცხული ფულადი სახსრების ინდექსაციის მექანიზმისა და მისი განხორციელების ღონისძიებათა შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1997 წლის 8 დეკემბრის ¹716 ბრძანებულების საფუძველზე ინდექსაციით უკვე მიღებული აქვს თანხა და ანაბარი დახურულია.
კასატორები მიუთითებენ იმაზე, რომ ინდექსაციის ოდენობის განსაზღვრის თაობაზე კონკრეტული სამართლის ნორმის არარსებობის მიუხედავად, გამოყენებულ უნდა იქნეს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისი ნორმები, ანუ მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად კასატორები მიუთითებენ საქართველოს მოქმედი სამოქალაქო კოდექსის ვალდებულებითი სამართლის ნორმებზე, საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის (1964 წ.) ნორმებსა და “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონზე.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორთა მოსაზრებას საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-4 და საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-7 მუხლების გამოყენების თაობაზე და მიიჩნევს, რომ სახელმწიფოს არ აურიდებია თავი მოსარჩელეთა მატერიალური უფლებების აღიარებისათვის, რასაც ადასტურებს “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი _ მოსახლეობის მიერ ყოფილ სახელმწიფო კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანების სახელმწიფო საშინაო ვალად აღიარება. აღნიშნული ნორმით ცალსახად არის განსაზღვრული, რომ სახელმწიფო საშინაო ვალად აღიარებულია არა მოსახლეობის მიერ სახელმწიფო კომერციულ ბანკენში შეტანილ ანაბრებზე რიცხული თანხა, არამედ მოსახლეობის მიერ სახელმწიფო კომერციულ ბანკებში შეტანილი ანაბრების ინდექსაციით წარმოქმნილი დავალიანება და შესაბამისად, სარჩელის ობიექტს წარმოადგენს არა თვითონ ანაბარი, არამედ უშუალოდ ანაბრის ინდექსაციით მიღებული დავალიანება.
შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ანაბრებზე შეტანილი თანხების ანაზღაურების შესახებ მოსარჩელეთა სასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილების სამართლებრივი საფუძველი ამ ეტაპზე არ არსებობს, ვინაიდან ამისათვის აუცილებელია, რომ “საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით შექმნილმა საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელმა სახელმწიფო კომისიამ უფლებამოსილების ვადაში (2009 წლის 1 იანვრამდე) შეიმუშავოს „სახელმწიფო ვალის შესახებ“ საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სახელმწიფო საშინაო ვალის ანაზღაურების მექანიზმთან დაკავშირებული რეკომენდაციები და წარუდგინოს ისინი საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს პარლამენტს.
ზემოხსენებული ნათლად მიუთითებს იმაზე, რომ ანაბრებთან დაკავშირებული საკითხის სირთულიდან და განსაკუთრებული მნიშვნელობიდან გამომდინარე, საქართველოს მთავრობა მუშაობს ამ საკითხზე, რის გამოც ხელისუფლების დანაწილების კონსტიტუციური პრინციპიდან გამომდინარე, სასამართლო ვერ ჩაერევა ზემოთ დასახელებული სახელმწიფო კომისიის საქმიანობაში, რაც არ ნიშნავს მოსარჩელეთათვის სარჩელის დაკმაყოფილებაზე საბოლოოდ უარის თქმას. ანაბრების ინდექსაციის მექანიზმის შემუშავებისა და დამტკიცების შემდეგ მათ შეეძლებათ თავიანთი კონკრეტული მატერიალური უფლების რეალიზება შესაბამის სამართლებრივ საფუძველზე.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულია ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების, მათ შორის, საკუთრების უფლების დაცვაც. საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლზე, რომლის თანახმად, სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდული არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მიხედვით, საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსის (1964 წ.) 153-ე მუხლზე, რომლის მიხედვით, ვალდებულების ძალით ერთი პირი (მოვალე) ვალდებული იყო, შეესრულებინა მეორე პირის (კრედიტორის) სასარგებლოდ რაიმე მოქმედება (გადაეცა ქონება, შეესრულებინა სამუშაო, გადაეხადა ფული და სხვ.) ან თავი შეეკავებინა რაიმე მოქმედებისაგან, ხოლო კრედიტორს უფლება ჰქონდა, მოეთხოვა მოვალისაგან მოვალეობის შესრულება. იმავე კოდექსის 154-ე მუხლის თანახმად, ვალდებულება წარმოიშობოდა ხელშეკრულებით ან ამ კოდექსის მე-4 მუხლში აღნიშნული სხვა საფუძვლით. ხსენებული კოდექსის 103-ე და 389-ე მუხლების მიხედვით კი, მოქალაქეთა შრომითი დანაზოგი, სახელმწიფო შრომით შემნახველ სალაროებსა და სხვა საკრედიტო დაწესებულებებში განთავსებული ანაბრები წარმოადგენდა მოქალაქეთა პირად საკუთრებას. აღნიშნული დებულებები განმტკიცებულია საქართველოს ახალ სამოქალაქო კოდექსშიც.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ქვეყნის ძირითად კანონში _ საქართველოს კონსტიტუციაში საკუთრების უფლება, როგორც აბსოლუტური და უნივერსალური ხასიათის უფლება, აღიარებულია ადამიანის ერთ-ერთ ძირითად უფლებად, უზენაეს დონეზე არის გარანტირებული მისი უზრუნველყოფა და დაცვა. ამასთან, საკუთრების უფლებას გააჩნია განსაკუთრებული სოციალური ფუნქცია და საზოგადოებრივი დანიშნულება, იგი ცალკეული ინდივიდისა და მთლიანად საზოგადოების არსებობის მატერიალური საწყისია. საქართველოს სახელმწიფომ აღიარა ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებული უფლებები და თავისუფლებები, როგორც უმთავრესი ადამიანური ფასეულობები.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს “ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპის კონვენციის” პირველ მუხლზე, რომლის თანახმად, მაღალი ხელშემკვრელი მხარეები მათი იურისდიქციის ფარგლებში ყველასათვის უზრუნველყოფენ ამ კონვენციის I ნაწილში განსაზღვრულ უფლებებსა და თავისუფლებებს. ხსენებული კონვენციის მე-6 მუხლის მიხედვით, სამოქალაქო უფლებებისა და მოვალეობების განსაზღვრისას ყველას აქვს უფლება მისი საქმის სამართლიან და ღია მოსმენაზე კანონის მიერ შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი ტრიბუნალის მიერ დროის განსაზღვრულ ვადაში.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ “ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპის კონვენციის” პირველი ოქმის პირველი მუხლით გარანტირებულია ქონების დაცვა, ანუ აღნიშნული ოქმით დაცულია საკუთრების უფლება. ხსენებული მუხლის თანახმად, ყველა ფიზიკურ და იურიდიულ პირს აქვს უფლება, დაუბრკოლებლად ისარგებლოს თავისი ქონებით. არავის არ შეიძლება წაერთვას ქონება, იმ შემთხვევის გარდა, როცა ამას საზოგადოების ინტერესები მოითხოვენ და იმ პირობებით, რაც გათვალისწინებულია კანონითა და საერთაშორისო სამართლის ზოგადი პრინციპებით. ზემოაღნიშნული დებულებები არანაირად არ ზღუდავს სახელმწიფოს უფლებას, უზრუნველყოს ისეთი კანონების შესრულება, რომლებიც მას აუცილებლად ესახება საკუთრების გამოყენებაზე კონტროლის განხორციელებისათვის საერთო ინტერესებიდან გამომდინარე.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მოცემული განჩინება და მისი მოტივაცია არ ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა ევროპის (სტრასბურგის) სასამართლოს პრაქტიკასა და ამ სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს, კერძოდ, ხსენებული სასამართლოს მიერ ამ კატეგორიის საქმეებზე მიღებულ კონკრეტულ განჩინებებს.
ადამიანის უფლებათა ევროპის სასამართლომ საქმეზე _ “ვ. ა-ი რუსეთის წინააღმდეგ” _ 2002 წლის 29 აგვისტოს მიღებული განჩინებით დაუშვებლად მიიჩნია ვ. ა-ის განაცხადი “ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპის კონვენციის” 35-ე მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტების შესაბამისად. ევროპის სასამართლომ აღნიშნა, რომ განმცხადებელმა ზარალი განიცადა რუსული ფულადი ერთეულის ინფლაციის გამო და ევროპის სასამართლომ განმარტა, რომ ხსენებული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველი მუხლი არ ავალდებულებდა სახელმწიფოს მის ფინანსურ დაწესებულებაში შენახული თანხების მსყიდველობითუნარიანობის შენარჩუნებას (ამასთან დაკავშირებით, ევროპის სასამართლომ მიუთითა ამავე სასამართლოს მიერ შემდეგ საქმეებზე მიღებულ გადაწყვეტილებებზე _ “ი-ი გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის წინააღმდეგ”, “რ-ა პოლონეთის წინააღმდეგ”, “გ-ი და სხვები უკრაინის წინააღმდეგ”). ევროპის სასამართლომ აღნიშნა, რომ მიუხედავად ამისა, დეპოზიტების შესახებ კანონის მიღებით სახელმწიფომ შექმნა გეგმა და მაინც აიღო ვალდებულება, უზრუნველეყო იმ თანხების აღდგენა, რომლებიც 1991 წლის 20 ივნისამდე ბანკში იყო მოთავსებული. კანონი განსაზღვრავდა, რომ დეპოზიტები უნდა კონვერტირებულიყო სპეციალურ ფინანსურ ვალდებულებაში, რომელიც ეროვნული ვალუტის 1990 წლით განსაზღვრული მსყიდველობითუნარიანობის გარანტიას შექმნიდა. ქალაქ მოსკოვის პრესნინკის რაიონის სასამართლოს მოსაზრებით, განმცხადებლის კომპენსაციის უფლება შეზღუდული იყო ნაწილობრივი ანაზღაურებით, პრეზიდენტის შესაბამისი აქტების გამოცემით, დეპოზიტების შესახებ კანონის სრულ ამოქმედებამდე. ამავე საქმეზე ევროპის სასამართლომ ნათლად და ერთმნიშვნელოვნად განმარტა, რომ სახელმწიფოს მიერ დეპოზიტების შესახებ კანონით გაწერილი კომპენსაციის სრულმასშტაბიანი განუხორციელებლობა არ შეიძლებოდა მიჩნეულიყო იმ გარემოებად, რომ არღვევდა პირველი დამატებითი ოქმის პირველ მუხლს.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ამ ეტაპზე სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმით საბოლოოდ არ ერთმევათ მოსარჩელეებს უფლება ანაბარზე და მათ მიმართ არ ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციით, “ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპის კონვენციითა” და საქართველოს სამოქალაქო სამართლის კოდექსით (1964 წ.) დაცული და გარანტირებული მათი საკუთრების უფლება.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 410-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. ვ. გ-ას, ე. გ-ას, ლ., ლ. და ა. რ-ების საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 13 ივნისის განჩინება;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.