ბს-963-924(3კ-07) 8 აპრილი, 2008 წელი
ქ. თბილისი
მიღების ადგილი

ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ნათია წკეპლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ნინო ქადაგიძე, მაია ვაჩაძე


განხილვის ფორმა _ ზეპირი განხილვის გარეშე

კასატორები (მოსარჩელეები, მოპასუხე) _ ა., ც. და მ. მ-ები

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე) _ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ხელვაჩაურის სარეგისტრაციო სამსახური

დავის საგანი _ საჯარო რეესტრის ჩანაწერის ბათილად ცნობა, მესაკუთრედ ცნობა, რეალური წილის გამოყოფა, რეგისტრაციაში გატარება, თანხის დაკისრება, ღობის აღდგენა

გასაჩივრებული განჩინება _ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივნისის გადაწყვეტილება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

2004 წლის 1 ივნისს ც. და მ. მ-ებმა სარჩელი აღძრეს ხელვაჩაურის რაიონულ სასამართლოში ა. მ-ის მიმართ და მოითხოვეს: ხელვაჩაურის რაიონის სოფელ წინსვლაში მდებარე საცხოვრებელი სახლიდან ც. მ-ის საკუთრებაში არსებული ფართის გამიჯვნა, იზოლირებულად სარგებლობის გათვალისწინებით; ც. მ-ის თვითნებურად მითვისებული ქონების დაბრუნება ან მისი ღირებულების ანაზღაურება, მოპასუხის დავალდებულება, ხელი არ შეუშალოს მოსარჩელეებს საკუთრებით სარგებლობაში; ც. მ-ის შესახლება საცხოვრებელი სახლის კუთვნილ ნაწილში და მ. მ-ის საკარმიდამო ნაკვეთის ღობის აღდგენა ან მისი ღირებულების ანაზღაურება შემდეგი საფუძვლით:
მოსარჩელეთა მითითებით, ისინი ცხოვრობდნენ მამის ოჯახში მოპასუხესთან ერთად, კომლს გააჩნდა საცხოვრებელი სახლი და საკარმიდამო მიწა. კომლიდან ოჯახის წევრთა თანხმობით, ც. მ-ეს გამოეყო 45 კვ.მ საცხოვრებელი ფართი და 0,25 ჰა საკარმიდამო მიწის ნაკვეთი და მისი უფლებები რეგისტრირებულ იქნა საკომლო წიგნში. კომლის უფროსად დარჩა მოსარჩელეთა ძმა _ ა. მ-ე, რომლის საკუთრებაში ირიცხება საცხოვრებელი სახლის დარჩენილი ნაწილი და 0,25 ჰა მიწის ნაკვეთი. მისი მიწის ნაკვეთის მომიჯნავედ მდებარეობს მ. მ-ის 0,10 ჰა მიწის ნაკვეთი, რომელიც მოსარჩელეს ჰქონდა შემოღობილი. ა. მ-ემ მოშალა ღობე და დაეუფლა მოსარჩელის მიწის ნაკვეთს, რომელსაც იყენებს შეხედულებისამებრ, რითაც მოსარჩელეს ხელი ეშლება საკუთრებით სარგებლობაში.
2003 წლის დეკემბერში მოპასუხესთან კონფლიქტის გამო, ც. მ-ე იძულებული გახდა სახლიდან წასულიყო. მოპასუხემ მოსარჩელის ნების საწინააღმდეგოდ მიითვისა ც. მ-ის ქონება.
ამდენად, მოსარჩელეთა მითითებით, მოპასუხის მოქმედებით ირღვევა მათი საკუთრების უფლება, რითაც ადგებათ ზიანი (იხ. ს.ფ. 1-2; ტ.I).
ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 6 აგვისტოს დაუსწრებელი გადაწყვეტილებით ც. და მ. მ-ების სარჩელი დაკმაყოფილდა, ც. მ-ეს ა. მ-ის საკუთრებიდან იზოლირებულად გამოეყო პირველი სართულის ¹1 დარბაზის ნაწილი _ 12 კვ.მ, მეორე სართულის ¹2 დარბაზის ნაწილი _ 16 კვ.მ, ¹3 ოთახი _ 16 კვ.მ, სულ 45 კვ.მ. დადგინდა მეორე სართულზე ასასვლელი კიბის მოწყობა ადრე არსებული კიბის ადგილზე; ა. მ-ეს დაევალა მოსარჩელისათვის ქონების დაბრუნება ან ღირებულების 700 აშშ დოლარის ანაზღაურება; ა. მ-ეს ც. მ-ის სასარგებლოდ დაეკისრა დანგრეული ბოსლის ღირებულების 600 აშშ დოლარის გადახდა; მოპასუხეს დაევალა მოსარჩელეებისათვის საკუთრებით სარგებლობაში ხელშეშლის აღკვეთა; საცხოვრებელი ფართისა და მიწის ნაკვეთის გამოთავისუფლება და თავისუფალ მდგომარეობაში მოსარჩელისათვის ჩაბარება; ა. მ-ეს დაევალა მ. მ-ის საკარმიდამო ნაკვეთზე შემოვლებული კაპიტალური ღობის აღდგენა; მიწის ნაკვეთის გამოთავისუფლება და თავისუფალ მდგომარეობაში მოსარჩელისათვის ჩაბარება (იხ. ს.ფ. 38; ტ.I).
ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს დაუსწრებელი გადაწყვეტილება საჩივრით გაასაჩივრა ა. მ-ემ (იხ. ს.ფ. 41-42; ტ.I), რაც დაკმაყოფილდა ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 22 სექტემბრის განჩინებით, გაუქმდა ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 6 აგვისტოს დაუსწრებელი გადაწყვეტილება და დაინიშნა საქმის განხილვა (იხ. ს.ფ. 51; ტ.I).
ხელვაჩაურის რაიონულ სასამართლოში შეგებებული სარჩელი აღძრა ა. მ-ემ ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის საკრებულოსა და ც. და მ. მ-ების მიმართ და მოითხოვა ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის საკრებულოს საკომლო წიგნში ცვლილებების შეტანა, კერძოდ, ც. მ-ის კომლის ქონებად სახლის 1/2 ნაწილის აღრიცხვის შესახებ ჩანაწერის გაუქმება და სადავო საცხოვრებელი სახლის მთლიანად ა. მ-ის კომლის ქონებად აღრიცხვა, ა. მ-ის სასარგებლოდ ც. მ-ის 20000 აშშ დოლარის, ხოლო მ. მ-ის 30000 აშშ დოლარის დაკისრება შემდეგი საფუძვლით:
შეგებებული მოსარჩელის მითითებით, ც. და მ. მ-ების სარჩელი უსაფუძვლოა და ემყარება არასწორ ფაქტებს.
შეგებებულმა მოსარჩელემ მიიჩნია, რომ საკომლო წიგნში ც. მ-ის სახელზე სახლის 1/2 ნაწილის აღრიცხვა არასწორია შემდეგ გარემოებათა გამო:
1990 წლამდე ა. მ-ის კომლის უფროსი იყო დედამისი _ ს. მ-ე. 1988 წლის 19 თებერვალს ჩაისუბნის სახალხო დეპუტატთა სასოფლო საბჭოს აღმასრულებელი კომიტეტის გადაწყვეტილებით ს. მ-ის კომლს გამოეყო მ. მ-ის კომლი. იმავე წლის 30 დეკემბერს სოფელ .... კოლმეურნეობის რწმუნებულთა კრების გადაწყვეტილებით მ. მ-ეს ცალკე კომლად გამოყოფასთან დაკავშირებით, დედის საკარმიდამოდან გამოეყო 0,13 ჰა მიწის ნაკვეთი. არსებობს ასევე ს. მ-ის წერილობითი თანხმობაც, რომლის თანახმად, ს. მ-ე თანახმა იყო მ. მ-ეს გამოყოფოდა მისი საკარმიდამოდან 0,13 ჰა მიწის ნაკვეთი, მაგრამ მითითებულ მასალებში არ არის მითითებული მ. მ-ის სახლის ნაწილის გადაცემის შესახებ. შესაბამისად, სახლი მთლიანად დარჩა ს. მ-ის კომლის საკუთრებაში.
1990 წელს ს. მ-ე გადავიდა მ. მ-ის კომლში, ხოლო მის ნაცვლად კომლის უფროსად დარჩა ა. მ-ე. ამავე წელს მ. მ-ე ამოეწერა მისი კომლიდან და საცხოვრებლად გადავიდა ქ. ბათუმში, ხოლო მისი ყოფილი კომლის უფროსად დარჩა ს. მ-ე. 1992 წელს ს. მ-ან ჩაეწერა ც. მ-ე და ს. მ-ის გარდაცვალების შემდეგ, ეს უკანასკნელი დარჩა კომლის უფროსად. ამდენად, შეგებებული მოსარჩელის მითითებით, ც. მ-ის კომლს არ გადასცემია ა. მ-ის კომლის კუთვნილი საცხოვრებელი სახლი ან მისი ნაწილი, რის გამოც საკომლო წინგის ჩანაწერი არასწორია.
1996 წლის 16 ივლისს ა. და ც. მ-ების კომლებს საკარმიდამო მიწის ნაკვეთები შეევსოთ 2,5 ჰა-მდე, გამოუსადეგარი ამორტიზებული ჩაის ფართობის ხარჯზე. როდესაც ა. მ-ემ დაიწყო თავისი საკარმიდამო ნაკვეთის გაუმჯობესებაზე მუშაობა, ც. მ-ემ სთხოვა აღნიშნული სამუშაოები ჩაეტარებინა მის საკარმიდამო ნაკვეთშიც, რადგან ერთად ცხოვრობდნენ და ც. მ-ის ნაკვეთიც ა. მ-ეს დარჩებოდა როგორც მის ძმას. ა. მ-ის მიერ ც. მ-ის ნაკვეთში წარმოებულ იქნა მთელი რიგი სამუშაოები, შეტანილ იქნა ათეულობით სატვირთო მანქანით მიწა, მიწის ზედაპირის ამაღლება მოხდა სულ მცირე ერთ მეტრამდე, შემოღობა მიწის ნაკვეთი უჟანგავი ლითონის ღობით, რაც დამონტაჟდა ბეტონის საძირკველში. სამუშაოები დამთავრა 2002 წელს, რაც ა. მ-ეს დაუჯდა 20000 აშშ დოლარი. ამდენად, შეგებებული მოსარჩელის მითითებით, ც. მ-ემ ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე მიიღო გაუმჯობესებული მიწის ნაკვეთი, რომლის ღირებულებაც გაიზარდა სამუშაოების ჩატარების შემდეგ. შესაბამისად, ც. მ-ე უსაფუძვლოდ გამდიდრდა, რის გამოც სამოქალაქო კოდექსის 987-ე და 991-ე მუხლების შესაბამისად, იგი ვალდებულია გადაუხადოს ა. მ-ეს ქონებაზე გაწეული ხარჯი.
შეგებებული მოსარჩელის მითითებით, ა. მ-ის საკარმიდამო ნაკვეთის მიმდებარედ არსებობდა ასევე ამორტიზებული ჩაის ფართობი, რომელიც გამოუსადეგარი იყო, მაგრამ მისი სათანადოდ მოწყობის შემდეგ შესაძლებელი იქნებოდა მისი გამოყენება საკარმიდამოდ. იმის გამო, რომ ა. მ-ეს შევსებული ჰქონდა მიწის ნორმა, მან მ. მ-ეს შესთავაზა როგორც ქალაქში მცხოვრებს, მიწის მოცემულ ფართს გააფორმებინებდა მასზე, ჩაატარებდა კეთილმოწყობის სამუშაოებს, მოაწყობდა მას და ააშენებდა სახლს. ანუ, მიუხედავად იმისა, რომ მიწა გაფორმებული იქნებოდა მ. მ-ე, იგი იქნებოდა ა. მ-ის მფლობელობაში და მ. მ-აც მისცემდა სარგებლობის საშუალებას. ა. მ-ემ ჩაატარა კეთილმოწყობის სამუშაოები, ნაკვეთს შემოავლო ბეტონის ღობე, ხრეში მოაყარა, მიწის ზედაპირმა აიწია ერთ მეტრზე მეტი სიმაღლით, ჩააწყო დიდი ზომის საკანალიზაციო მილები, რის გამოც მოცემულ სამუშაოებზე გასწია ხარჯი 30000 აშშ დოლარის ოდენობით. ამასთან, მ. მ-ეს ხარჯების გაწევამდე, არასოდეს პრეტენზია არ განუცხადებია, მიუხედავად იმისა, რომ საქმის კურსში იყო გაწეულ ხარჯებსა და მიმდინარე სამუშაოებთან დაკავშირებით (იხ. ს.ფ. 57-60; ტ.I).
ა. მ-ის შეგებებულ სარჩელზე შეპასუხება წარადგინა ც. მ-ემ და მოითხოვა ა. მ-ის შეგებებულ სარჩელზე უარის თქმა უსაფუძვლობისა და უკანონობის გამო (იხ. ს.ფ. 88; ტ.I).
ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2004 წლის 26 ნოემბრის განჩინებით ცალკე წარმოებად გამოიყო შეგებებული სარჩელის მოთხოვნა საკრებულოს მოქმედების უკანონოდ ცნობისა და საკომლო წიგნში ცვლილებების შეტანის შესახებ თავდაპირველად განსახილველად, ხოლო ძირითად სარჩელი და შეგებებული სარჩელის მოთხოვნა თანხების დაკისრების შესახებ შეჩერდა (იხ. ს.ფ. 92; ტ.I).
აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 28 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით ც. და ა. მ-ების სააპელაციო საჩივრები დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ, ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2005 წლის 14 თებერვლის გადაწყვეტილების შეცვლით მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც ა. მ-ის შეგებებული სარჩელი საკომლო ჩანაწერების გაუქმებისა და სადავო სახლის მის სახელზე აღრიცხვის შესახებ დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; გაუქმდა ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის თემის საკრებულოს საკომლო ჩანაწერებში ც. მ-ის საკუთრებაში სადავო საცხოვრებელი სახლის ½1/2 ნაწილის აღრიცხვის ჩანაწერები და სადავო საცხოვრებელი სახლი აღირიცხა ამ ჩანაწერების გაკეთებამდე არსებული საკომლო მონაცემების მიხედვით; ა. მ-ეს მთლიანი სახლის მის საკუთრებაში აღრიცხვაზე ეთქვა უარი უსაფუძვლობის გამო (იხ. ს.ფ. 97-101; ტ.I).
ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2006 წლის 13 მარტის განჩინებით ც. და მ. მ-ების სარჩელზე ა. მ-ის მიმართ საკუთრებაში არსებული ქონებით სარგებლობაში ხელშეშლის აღკვეთის, საცხოვრებელ ფართში შესახლებასა და მიყენებული ზიანის ანაზღაურების თაობაზე და ა. მ-ის შეგებებულ სარჩელზე თანხის დაკისრების შესახებ საქმის წარმოება განახლდა (იხ. ს.ფ. 111; ტ.I).
2006 წლის 14 მარტს ც. მ-ემ სარჩელი აღძრა ხელვაჩაურის რაიონულ სასამართლოში ა. მ-სა და საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ხელვაჩაურის სარეგისტრაციო სამსახურის მიმართ და მოითხოვა: საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ხელვაჩაურის სარეგისტრაციო სამსახურის 2006 წლის 10 თებერვლის ჩანაწერის გაუქმება მთლიანი საცხოვრებელი სახლის ა. მ-ის საკუთრებაში აღრიცხვის შესახებ; საცხოვრებელი სახლიდან საკუთრების უფლებით ც. მ-ის წილის რეალურად გამოყოფა; მოსარჩელის შესახლება მითითებულ ფართში და საჯარო რეესტრის დავალდებულება საცხოვრებელი სახლის შესაბამისი წილის ც. მ-ის საკუთრებად აღრიცხვის შესახებ; ასევე, ა. მ-ის დავალდებულება კუთვნილი ფართით სარგებლობაში ხელშეშლის აღკვეთის შესახებ; ფართიდან მოპასუხის გამოსახლება და თავისუფალ მდგომარეობაში მოსარჩელისათვის ჩაბარება შემდეგი საფუძვლით:
მოსარჩელის მითითებით, მიუხედავად ა. მ-ის კომლიდან ცალკე გამოყოფისა, ცხოვრებას განაგრძობდნენ ძირითადი კომლის საცხოვრებელ სახლში. სახლის გაყოფა არ მომხდარა და ცალკე კომლად გამოყოფის მიუხედავად, შენარჩუნებულ იქნა უფლება საცხოვრებელ სახლზე და არ მომხდარა ამ უფლების დათმობა. 1990 წელს სახლის 1/2 ნაწილი აღირიცხა ც. მ-ის სახელზე.
მოსარჩელის მითითებით, ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2005 წლის 28 ოქტომბრის გადაწყვეტილების თანახმად, უნდა მომხდარიყო საცხოვრებელი სახლის აღრიცხვა სასამართლოს მიერ გაუქმებული ჩანაწერის გაკეთებამდე არსებული მონაცემების მიხედვით. ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის საკრებულოს 2006 წლის 6 მარტის წერილის თანახმად, 1992 წლის 24 დეკემბრამდე ც. მ-ე ირიცხებოდა ძირითად კომლში, ჩანაწერი კი, რომელიც გაუქმდა სასამართლოს გადაწყვეტილებით, შედგენილი იყო 1990 წლის 19 იანვარს. აღნიშნულის მიუხედავად, ორთაბათუმის თემის საკრებულოს 2006 წლის 10 თებერვლის ცნობის საფუძველზე, საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ხელვაჩაურის სარეგისტრაციო სამსახურის მიერ საცხოვრებელი სახლი აღირიცხა მთლიანად ა. მ-ის საკუთრებაში, რაც ც. მ-ის ცნობილი გახდა 2006 წლის 17 თებერვალს.
მოსარჩელემ მითითებული ჩანაწერი უკანონოდ მიიჩნია, ვინაიდან იგი ეწინააღმდეგება კანონიერ ძალაში შესულ სასამართლოს გადაწყვეტილებას. და “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ” კანონის 4.5 მუხლის თანახმად, საკომლო მეურნეობა მეუღლეთა ან ოჯახის სხვა წევრთა საერთო საკუთრებაა და თითოეული მათგანი თანამესაკუთრედ უნდა იქნეს რეგისტრირებული საჯარო რეესტრში (იხ. ს.ფ. 1-2; ტ.II).
ც. მ-ის სარჩელი არ ცნო მოპასუხე ა. მ-ემ და შეპასუხებით მოითხოვა სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა უსაფუძვლობის გამო:
მოპასუხის მოსაზრებით, უსაფუძვლოა მოსარჩელის მოთხოვნა საჯარო რეესტრის ჩანაწერის გაუქმების შესახებ, რომლითაც საცხოვრებელი სახლი მთლიანად ა. მ-ის სახელზე აღირიცხა, რადგან კანონიერ ძალაში შესული აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს 2005 წლის 28 ოქტომბრის გადაწყვეტილების საფუძველზე სახლი აღირიცხა საკომლო მონაცემების მიხედვით, ანუ ძირითადი კომლის სახელზე, რადგან ჩანაწერების გაკეთებამდე საცხოვრებელი სახლი ძირითად კომლს ერიცხებოდა. ორთაბათუმის საკრებულომ მოახდინა გადაწყვეტილების აღსრულება და შესაბამისი ცვლილებები შეიტანა საკომლო ჩანაწერებში. შესაბამისად, ვინაიდან აჭარის ა/რ უმაღლეს სასამართლოს არ შეუტანია ცვლილებები საკომლო ჩანაწერში კომლთა შემადგენლობის თვალსაზრისით და არ მოუხდენია გამოყოფილი კომლის ძირითად კომლთან გაერთიანება, ხოლო ძირითადი კომლის უფროსად ჩანაწერებში მითითებული იყო ა. მ-ე, ხოლო ოჯახის წევრებად მისი მეუღლე და სამი შვილი, საკრებულოს მიერ გაიცა შესაბამისი ცნობა, რის საფუძველზეც მოხდა საჯარო რეესტრში ა. მ-ზე რიცხული მიწის ნაკვეთისა და მასზე განთავსებული საცხოვრებელი სახლის ა. მ-ის საკუთრებად აღრიცხვა. ამდენად, შეპასუხების ავტორის მითითებით, არ დარღვეულა “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ” კანონის 4.5 მუხლი, რადგან ც. მ-ე არ იყო და ვერც იქნებოდა ა. მ-ის ოჯახის წევრი.
შეპასუხების ავტორის მითითებით, ვინაიდან ა. მ-ის ოჯახი არ აკმაყოფილებდა საკომლო მეურნეობისათვის “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ” კანონის 4.4 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს, შესაბამისად, განხორციელდა საცხოვრებელი სახლისა და მიწის ნაკვეთის მის საკუთრებად და არა მისი ოჯახის საკომლო მეურნეობად რეგისტრაცია.
შეპასუხების ავტორის მითითებით, მოსარჩელე ითხოვს საცხოვრებელ სახლზე ა. მ-ის საკუთრების გაუქმებას, მაგრამ იგი სადავოდ არ ხდის მიწის ნაკვეთზე ა. მ-ის საკუთრების უფლებას, რომელზეც განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი, თანახმად სამოქალაქო კოდექსის 149-ე და 150-ე მუხლებისა.
შეპასუხების ავტორის მითითებით, ც. მ-ის სასარჩელო მოთხოვნა საცხოვრებელი სახლიდან საკუთრების უფლებით მისი წილის რეალურად გამოყოფის, შესახლებისა და ხელშეშლის აღკვეთის შესახებ მოპასუხის დავალდებულების თაობაზე, განუხილველად უნდა იქნეს დატოვებული, რადგან აღნიშნული მოთხოვნები ც. მ-ეს დაყენებული ჰქონდა 2004 წლის 1 ივნისს აღძრულ სარჩელში (იხ.ს.ფ. 20-24; ტ.II).
ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2006 წლის 26 აპრილის განჩინებით ერთ წარმოებად გაერთიანდა ც. და მ. მ-ებისა და ც. მ-ის სარჩელები (იხ. ს.ფ. 58; ტ.II).
ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2006 წლის 6 დეკემბრის გადაწყვეტილებით ც. მ-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა; მ. მ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ, რომლითაც ა. მ-ეს დაევალა მ. მ-ის ამ უკანასკნელის საკუთრებაში არსებული 1000 კვ.მ მიწის ნაკვეთის გადაცემა და მიწის ნაკვეთის სარგებლობაში ხელშეშლის აღკვეთა, ხოლო დანარჩენი მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე მ. მ-ეს ეთქვა უარი; ა. მ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; ც. მ-ეს ა. მ-ის სასარგებლოდ დაეკისრა 28825 ლარის, ხოლო მ. მ-ეს 51300 ლარის გადახდა; შეწყდა საქმის წარმოება ც. მ-ის სარჩელზე ა. მ-ის მიმართ ქონების ან მათი ღირებულების, ასევე ბოსლის ღირებულების დაბრუნების ნაწილში, რაც რაიონულმა სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად:
რაიონულმა სასამართლომ საქმეში არსებული მტკიცებულებებისა და მხარეთა ახსნა-განმარტებების საფუძველზე დადგენილად მიიჩნია, რომ სადავო საცხოვრებელი სახლი მდებარეობს ხელვაჩაურის რაიონის სოფელ წინსვლაში ა. მ-ის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე, რაც დასტურდება საჯარო რეესტრის ამონაწერით და სახლის ტექნიკური პასპორტით. რაიონულმა სასამართლომ მხარეთა მიერ წარმოდგენილი ცნობებით დადგენილად მიიჩნია, რომ 1990 წლამდე ა. მ-ის უფროსობის ქვეშ მყოფი კომლის უფროსი იყო მისი დედა _ ს. მ-ე. 1998 წლის 19 თებერვალს ჩაისუბნის სახალხო დეპუტატთა სასოფლო საბჭოს აღმასრულებელი კომიტეტის გადაწყვეტილებით ს. მ-ის კომლს გამოეყო მ. მ-ის კომლი. იმავე წლის 30 დეკემბერს წინსვლის კოლმეურნეობის რწმუნებულთა კრების გადაწყვეტილებით მ. მ-ეს ცალკე კომლად გამოყოფასთან დაკავშირებით, დედის საკარმიდამოდან გამოეყო 0,13 ჰა მიწის ნაკვეთი. მოცემულ მასალებში არის ასევე ს. მ-ის წერილობითი თანხმობაც. 1990 წელს ს. მ-ე გადავიდა მ. მ-ის კომლში, ხოლო მის ნაცვლად კომლის უფროსად დარჩა ა. მ-ე. ამავე წელს მ. მ-ე ამოეწერა მისი კომლიდან და საცხოვრებლად გადავიდა ქ. ბათუმში, ხოლო მისი ყოფილი კომლის უფროსად დარჩა ს. მ-ე. 1992 წელს ს. მ-ან კომლში ჩაეწერა ც. მ-ე და ს. მ-ის გარდაცვალების შემდეგ იგი დარჩა კომლის უფროსად.
ამდენად, რაიონულმა სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ ც. მ-ის კომლს არასოდეს გადასცემია ა. მ-ის კომლის, ანუ ძირითადი კომლის კუთვნილი საცხოვრებელი სახლი ან მისი ნაწილი, რაც გაითვალისწინა აჭარის ა/რ უმაღლესმა სასამართლომ, როდესაც 2005 წლის 28 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით გააუქმა ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის თემის საკრებულოს საკომლო ჩანაწერებში ც. მ-ის საკუთრებაში სადავო საცხოვრებელი სახლის ნაწილის აღრიცხვის ჩანაწერები და სადავო საცხოვრებელი სახლი აღირიცხა ამ ჩანაწერების გაკეთებამდე არსებული საკომლო მონაცემების მიხედვით.
რაიონულმა სასამართლომ ასევე დადგენილად მიიჩნია, რომ ორთაბათუმის საკრებულომ აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს მითითებული გადაწყვეტილების საფუძველზე საკომლო ჩანაწერებში შეიტანა ცვლილებები და სადავო საცხოვრებელი სახლი მთლიანად აღრიცხა ა. მ-ის უფროსობის ქვეშ მყოფი კომლის ქონებად. სასამართლომ ასევე დადგენილად მიიჩნია, რომ საკრებულოს მიერ გაიცა ცნობა საცხოვრებელი სახლის ა. მ-ის ოჯახისადმი კუთვნილების თაობაზე და მითითებული ცნობისა და 2000 წლის 29 მარტის მიწის ნაკვეთის მიღება-ჩაბარების აქტის საფუძველზე საჯარო რეესტრში საცხოვრებელი სახლი და მიწის ნაკვეთი, რომელზეც სახლია განთავსებული, რეგისტრირებულია ა. მ-ის საკუთრებად. მოსარჩელეს საკრებულოს მოქმედება, მიწის ნაკვეთის მიღება-ჩაბარების აქტი და მიწაზე საკუთრების უფლება სადავოდ არ გაუხდია. ასეთ შემთხვევაში, რაიონულმა სასამართლომ მიიჩნია, რომ ც. მ-ის სარჩელი მთლიან საცხოვრებელ სახლზე ა. მ-ის საკუთრების რეგისტრაციის გაუქმებისა და სახლის ნაწილზე საკუთრების უფლების ც. მ-ე რეგისტრირების თაობაზე უსაფუძვლოა, რადგან სამოქალაქო კოდექსის 149-ე და 150-ე მუხლების შესაბამისად, სახლი მიწის ნაკვეთის არსებით შემადგენელ ნაწილს განეკუთვნება. ამასთან, რაიონულმა სასამართლომ მიიჩნია, რომ საჯარო რეესტრის მოქმედება საცხოვრებელი სახლის მთლიანად ა. მ-ზე საკუთრების უფლებით რეგისტრირების შესახებ კანონიერია, რადგან საჯარო რეესტრს წარედგინა ყველა დოკუმენტი, რაც საჭირო იყო მოცემული რეგისტრაციის განხორციელებისათვის.
რაიონულმა სასამართლომ არ გაიზიარა მოსარჩელის მოსაზრება საჯარო რეესტრის მიერ ა. მ-ზე მთლიანი საცხოვრებელი სახლის რეგისტრაციისას “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ” კანონის 4.5 მუხლის დარღვევაზე, რადგან, ვინაიდან ა. მ-ის უფროსობის ქვეშ არსებული ოჯახი არ აკმაყოფილებდა საკომლო მეურნეობისათვის მითითებული კანონის 4.4 მუხლით დადგენილ მოთხოვნას, განხორციელდა საცხოვრებელი სახლისა და მიწის ნაკვეთის მის საკუთრებად და არა მისი ოჯახის საკომლო მეურნეობად რეგისტრაცია. ამასთან, ც. მ-ე 1992 წლიდან აღარ არის ა. მ-ის ოჯახის თუ კომლის წევრი, რაც ასევე გამორიცხავს ც. მ-ან მიმართებაში მითითებული კანონის მოთხოვნათა დარღვევას.
რაიონულმა სასამართლომ მიიჩნია, რომ მ. მ-ის სარჩელი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ მ. მ-ის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთის მისთვის ჩაბარებისა და ხელშეშლის აღკვეთის შესახებ ა. მ-ის დავალდებულების ნაწილში, რადგან საქმეში წარმოდგენილი ამონაწერით დასტურდება მ. მ-ის საკუთრების უფლება 1000 კვ.მ მიწის ნაკვეთზე და სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის შესაბამისად, მას უფლება აქვს მოითხოვოს საკუთრების თავისუფლად სარგებლობა და განკარგვა.
რაიონულმა სასამართლომ არ გაიზიარა მოთხოვნა ღობის აღდგენის შესახებ, რადგან მ. მ-ის მიერ არ იქნა წარმოდგენილი მტკიცებულება, რომელიც დაადასტურებდა მის მიწის ნაკვეთზე ადრე ღობის არსებობისა და შემდგომ ა. მ-ის მიერ მისი მოშლის ფაქტს, ასევე მის მიწის ნაკვეთში საშენი მასალის განთავსების ფაქტს.
რაიონულმა სასამართლომ ნაწილობრივ დააკმაყოფილა ა. მ-ის მოთხოვნა თანხის დაკისრების შესახებ. რაიონული სასამართლოს მითითებით, ა. მ-ეს სამოქალაქო კოდექსის 987-ე და 991-ე მუხლების შესაბამისად, უფლება აქვს მოითხოვოს ც. და მ. მ-ების საკუთრებაზე გაწეული ხარჯის ანაზღაურება, რადგან მოწმეების ჩვენებებით სასამართლომ დადასტურებულად მიიჩნია, რომ მიწის ნაკვეთები გამოუსადეგარი იყო დანიშნულებისამებრ გამოსაყენებლად. ამასთან, არც ერთ მათგანს წინააღმდეგობა არ გაუწევია ხარჯების გაწევის დროს და ისინი თავად ესწრებოდნენ ნაწილი სამუშაოების განხორციელებას და მათთვის უცნობი არ იყო ჩატარებული სამუშაოებისას გაწეული ხარჯების თაობაზე. მაგრამ სასამართლომ არ გაიზიარა ა. მ-ის წარმომადგენლის განმარტება თანხების სარჩელში მითითებული ოდენობით დაკმაყოფილების თაობაზე, რადგან საქმეზე ჩატარდა ექსპერტიზა, რომლითაც დადგინდა, რომ ც. მ-ის მიწის ნაკვეთზე ჩატარებული სამუშაოებისათვის გაწეულმა ხარჯმა შეადგინა 28825 ლარი, ხოლო მ. მ-ის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე გაწეულმა ხარჯმა _ 56815 ლარი (იხ. ს.ფ. 152-161; ტ.II).
რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს ც. და მ. მ-ებმა.
ც. მ-ემ მოითხოვა ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2006 წლის 6 დეკემბრის გადაწყვეტილების გაუქმება, ც. მ-ის სასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილება და ა. მ-ის შეგებებული სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა შემდეგი მოტივით:
აპელანტის მითითებით, საჯარო რეესტრში ა. მ-ის სახელზე მთლიანი საცხოვრებელი სახლის აღრიცხვა ეწინააღმდეგება კანონიერ ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას, რომლითაც განისაზღვრა სადავო საცხოვრებელ სახლზე მხარეთა უფლებები. ამასთან, სასამართლოში ც. მ-ის მიერ წარდგენილ იქნა ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის თემის საკრებულოს 2006 წლის 6 მარტის მომართვა, რომლის თანახმად, იმ ჩანაწერის გაუქმებამდე, რომელიც სასამართლო გადაწყვეტილებით გაუქმდა, ც. მ-ე ირიცხებოდა ძირითად კომლში მოპასუხე ა. მ-ან ერთად. აღნიშნული მტკიცებულება ჩაითვალა გამოკვლეულად.
აპელანტის მოსაზრებით, უკანონო და დაუსაბუთებელია სასამართლოს გადაწყვეტილება ა. მ-ის შეგებებული სარჩელის დაკმაყოფილების ნაწილში, რომლითაც ც. მ-ეს დაეკისრა ზიანის ანაზღაურება ა. მ-ის სასარგებლოდ. აპელანტის მოსაზრებით, არ არსებობდა სამართლებრივი საფუძველი, რომლითაც ა. მ-ეს შეეძლო მოეთხოვა შესრულებული სამუშაოს ღირებულების ანაზღაურება, რადგან ა. მ-ემ სარემონტო სამუშაოები შეასრულა არა ც. მ-ის კუთვნილ მიწის ნაკვეთზე, არამედ სხვა მიწის ნაკვეთზე. მოწმეთა ჩვენებებით დადგინდა, რომ ც. და ა. მ-ებს შორის მოლაპარაკებას სამუშაოების შესრულებისა და თანხების განაწილებაზე ადგილი არ ჰქონია და ა. მ-ე აღნიშნულს აკეთებდა თავისი ინიციატივითა და სურვილით (იხ. ს.ფ. 169-171; ტ.II).
მ. მ-ემ სააპელაციო საჩივრით მოითხოვა ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2006 წლის 6 დეკემბრის გადაწყვეტილების გაუქმება იმ ნაწილში, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მ. მ-ის დარჩენილი მოთხოვნა და დაეკისრა ა. მ-ის სასარგებლოდ 51300 ლარის გადახდა შემდეგი მოტივით:
აპელანტის მითითებით, საჯარო რეესტრის ცნობით დგინდება მ. მ-ის მიწის ნაკვეთის სასაზღვრო მიჯნები, რომელსაც ა. მ-ის მიერ მითითებულ გარემოებებთან არანაირი შეხება არ აქვს. მას არ შეუტანია მ. მ-ის მიწის ნაკვეთზე არავითარი გრუნტი, ბალასტი, ა. მ-ემ თვითნებურად შეზიდა მხოლოდ ტუფის ქვები და ხრეში 10-12 მანქანა. ამ თვითნებობის თაობაზე დაწყებულია წინასწარი გამოძიება.
აპელანტის მოსაზრებით, სასამართლო ვალდებული იყო გაერკვია, მითითებული გარემოებები შეესაბამებოდა თუ არა სინამდვილეს. სასაზღვრე მიჯნის დასადგენად სასამართლოს შეეძლო დაენიშნა ექსპერტიზა, ასევე სასამართლოს უნდა მოეხდინა ადგილზე დათვალიერება და მოეწვია სპეციალისტი (იხ. ს.ფ. 172-173; ტ.II).
სააპელაციო სასამართლოში დაზუსტებული სააპელაციო საჩივარი წარადგინა მ. მ-ემ და მოითხოვა ა. მ-ის დავალდებულება აპელანტის ნაკვეთში შემავალი ჭიშკრისა და ღობის აღდგენის, ხრეშისა და ტუფის ქვების გატანის თაობაზე (იხ. ს.ფ. 184-185; ტ.II).
ც. და მ. მ-ების სააპელაციო საჩივრები არ ცნო მოწინააღმდეგე მხარემ ა. მ-ემ და მოითხოვა უსაფუძვლობის გამო სააპელაციო საჩივრების დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა (იხ. ს.ფ. 196-199; 204-206 ტ.II).
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივნისის გადაწყვეტილებით ც. და მ. მ-ების სააპელაციო საჩივრები დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; გაუქმდა ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2006 წლის 6 დეკემბრის გადაწყვეტილება ც. მ-ის მისი ძმის ა. მ-ის სასარგებლოდ 28825 ლარის გადახდის დაკისრების ნაწილში, ხოლო დანარჩენ ნაწილში გასაჩივრებული გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელად, რაც სააპელაციო სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად:
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ 1990 წლამდე ა. მ-ის უფროსობის ქვეშ მყოფი კომლის უფროსი – მისი დედა ს. მ-ე იყო. 1998 წლის 19 თებერვალს ს. მ-ის კომლს გამოეყო მ. მ-ის კომლი. იმავე წლის 30 დეკემბერს მ. მ-ეს დედის საკარმიდამოდან გამოეყო 0,13 ჰა მიწის ნაკვეთი. 1990 წელს ს. მ-ე გადავიდა მ. მ-ის კომლში, ხოლო მის ნაცვლად კომლის უფროსად დარჩა ა. მ-ე. ამავე წელს მ. მ-ე ამოეწერა კომლიდან და საცხოვრებლად გადავიდა ქ. ბათუმში, ხოლო მისი კომლის უფროსად დარჩა დედა _ ს. მ-ე. 1992 წელს ს. მ-ან კომლში ც. მ-ე ჩაეწერა და ს. მ-ის გარდაცვალების შემდეგ იგი კომლის უფროსად დარჩა.
სააპელაციო სასამართლომ ასევე დადგენილად მიიჩნია, რომ საცხოვრებელი სახლი განთავსებულია ა. მ-ის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე, რადგან ც. მ-ის კომლს არასოდეს გადასცემია ა. მ-ის კომლის, ანუ ძირითადი კომლის კუთვნილი საცხოვრებელი სახლი ან მისი ნაწილი. საჯარო რეესტრში საცხოვრებელი სახლი და მიწის ნაკვეთი რეგისტრირებულია ა. მ-ის სახელზე.
სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებით, რაიონულმა სასამართლომ მართებულად მიუთითა, რომ რეგისტრაციისათვის ორთაბათუმის საკრებულოს ცნობა, 2000 წლის 20 მარტის მიწის ნაკვეთის მიღება-ჩაბარების აქტი და მიწაზე საკუთრების მოწმობა მხარეებს არ გაუსაჩივრებიათ, შესაბამისად, სამოქალაქო კოდექსის 149-150-ე მუხლების თანახმად, უსაფუძვლოა ც. მ-ის სარჩელი მთლიან საცხოვრებელ სახლზე ა. მ-ის საკუთრების რეგისტრაციის გაუქმებისა და სახლის ნაწილზე საკუთრების უფლების ც. მ-ზე რეგისტრირების თაობაზე, ხოლო საჯარო რეესტრის მოქმედება მთლიანი საცხოვრებელი სახლის ა. მ-ზე საკუთრების უფლებით რეგისტრირების თაობაზე მითითებული საფუძვლების არსებობის პირობებში დასაბუთებულად იქნა მიჩნეული კანონიერად.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა რაიონული სასამართლოს დასკვნები იმის თაობაზე, რომ ა. მ-ის ოჯახი არ აკმაყოფილებდა საკომლო მეურნეობისათვის გათვალისწინებულ მოთხოვნებს, რის გამოც განხორციელდა საცხოვრებელი სახლისა და მიწის ნაკვეთის მის საკუთრებაში რეგისტრაცია და არა მისი ოჯახის საკომლო მეურნეობად რეგისტრაცია, რასაც სადავოდ არ ხდიან ა. მ-ის ოჯახის წევრები, ხოლო ც. მ-ე 1992 წლიდან მისი ოჯახის თუ კომლის წევრი აღარ არის.
სააპელაციო სასამართლომ ასევე დადგენილად მიიჩნია მ. მ-ის საკუთრების უფლება 1000 კვ.მ მიწის ნაკვეთზე, რის გამოც სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის შესაბამისად, უფლება აქვს მოითხოვოს საკუთრების თავისუფლად სარგებლობა და განკარგვა.
სააპელაციო სასამართლოს მითითებით, მ. მ-ის მიწის ფართზე ღობის ან საშენი მასალის არსებობა არ არის დადასტურებული, ამასთან, სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართალწარმოების პროცედურა გამორიცხავს მის მიერ წარმოდგენილ ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2007 წლის 18 იანვრის ¹10 ბრძანებით გამოყოფილი კომისიის დასკვნის გათვალისწინებას საქმეში არსებული საექსპერტო და სხვა წერილობითი მტკიცებულებების ფონზე.
სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ა. მ-ის უფლებაა სამოქალაქო კოდექსის 987-ე და 991-ე მუხლების საფუძველზე მოითხოვოს სხვის საკუთრებაზე გაწეული ხარჯების ანაზღაურება და რაიონულმა სასამართლომ მართებულად განსაზღვრა მისი ფაქტობრივი მხარე და ოდენობა მ. მ-ან მიმართებაში, ხოლო ც. მ-ან მიმართებაში არ არის გათვალისწინებული ის გარემოება, რომ ც. მ-ზე მიწის ნაკვეთი საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული არ არის, შესაბამისად, სავარაუდო ნაკვეთზე გაწეული ხარჯების ანაზღაურების პირობა საქმის განხილვის დროისათვის არ დამდგარა. სასამართლოს მსჯელობა ც. მ-ის მიერ მისი ძმის ა. მ-ის 28825 ლარის გადახდის თაობაზე კანონის მოთხოვნიდან არ გამომდინარეობს (იხ. ს.ფ. 241-248; ტ.II).
სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ა., ც. და მ. მ-ებმა.
ა. მ-ემ საკასაციო საჩივრით მოითხოვა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივნისის გადაწყვეტილების გაუქმება ნაწილობრივ და ახალი გადაწყვეტილებით ა. მ-ის სარჩელის დაკმაყოფილება და ც. მ-ის 28825 ლარის გადახდის დაკისრება შემდეგი მოტივით:
კასატორის მითითებით, 1996 წლის 16 ივლისს ა. და ც. მ-ების კომლებს საკარმიდამო მიწის ნაკვეთები შეევსოთ 2,5 ჰა-მდე გამოუსადეგარი ამორტიზებული ჩაის ფართობის ხარჯზე. 2000 წელს გაფორმდა მიღება-ჩაბარების აქტები, სადაც მიეთითა, რომ იგი არის მიწაზე საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტის საფუძველი. კასატორის მითითებით, ც. მ-ეს ნებისმიერ დროს შეუძლია რეგისტრაციაში გაატაროს მისი საკუთრების უფლება გამოყოფილ მიწის ნაკვეთზე, რადგან მიწის ნაკვეთი მისი საკუთრებაა. ა. მ-ის მიერ საკარმიდამო ნაკვეთის გაუმჯობესებაზე სამუშაოების განხორციელებისას ც. მ-ემ სთხოვა აღნიშნული სამუშაოები ჩაეტარებინა მის საკარმიდამო ნაკვეთშიც. შესრულდა მთელი რიგი სამუშაოები, რომლებიც დასრულდა 2002 წელს და იგი დაუჯდა 20000 აშშ დოლარი. შესაბამისად, ც. მ-ემ ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე მიიღო გაუმჯობესებული მიწის ნაკვეთი, რომლის ღირებულებაც გაცილებით გაიზარდა სამუშაოების ჩატარების შემდეგ. შესაბამისად, ც. მ-ე უსაფუძვლოდ გამდიდრდა, რის გამოც სამოქალაქო კოდექსის 987-ე და 991-ე მუხლების შესაბამისად, იგი ვალდებულია, ა. მ-ეს აუნაზღაუროს გაწეული ხარჯი (იხ. ს.ფ. 261-263; ტ.II).
ც. მ-ემ საკასაციო საჩივრით მოითხოვა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივნისის გადაწყვეტილების გაუქმება იმ ნაწილში, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მისი სააპელაციო საჩივარი, კერძოდ, საჯარო რეესტრის ჩანაწერის ბათილად ცნობა, რომლითაც ა. მ-ის საკუთრებაში აღირიცხა სადავო შენობა-ნაგებობა, საცხოვრებელი სახლის 1/2 ნაწილის მესაკუთრედ ცნობა, რეალური წილის გამოყოფა და საჯარო რეესტრის დავალდებულება მითითებული ფართის საკუთრებაში აღრიცხვის შესახებ შემდეგი მოტივით:
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლომ არასწორად შეაფასა საქმეში არსებული მტკიცებულებები, კერძოდ, ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის საკრებულოს 2006 წლის 6 მარტის წერილის თანახმად, 1992 წლის 24 დეკემბრამდე ც. მ-ე ირიცხებოდა ძირითად კომლად, აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს მიერ გაუქმებული ჩანაწერი კი შედგენილია 1990 წლის 19 იანვარს. შესაბამისად, სადავო საცხოვრებელი სახლის გაყოფა და საკუთრებაში გადაცემა უნდა განხორციელებულიყო 1990 წლამდე არსებული ჩანაწერით, სადაც ა. მ-ან ერთად კომლში ც. მ-ეც ირიცხებოდა.
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლომ არასწორად განმარტა, რომ ც. მ-ე არ ყოფილა ძირითადი კომლის წევრი, ასევე ის, რომ “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ” კანონის თანახმად არ განხორციელდა რა მითითებული კომლის საკომლო მეურნეობად რეგისტრაცია, საცხოვრებელი სახლი არ უნდა რეგისტრირებულიყო კომლის წევრებზე.
კასატორის მითითებით, ც. მ-ეც 1990 წლიდან ირიცხებოდა ძირითადი კომლის წევრად, რაც სადავო არ არის, ხოლო კომლის უფროსობა არ ნიშნავს, რომ კომლის სხვა წევრზე არ უნდა აღრიცხულიყო ქონება. აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს 2005 წლის 28 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით სადავო საცხოვრებელი სახლი საკუთრებაში უნდა გადაცემულიყო და აღრიცხულიყო 1990 წლამდე არსებული საკომლო მონაცემების მიხედვით და არა “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების შესახებ” კანონის მიხედვით.
კასატორის მითითებით, სასამართლოს “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” კანონის 28.1 მუხლის “ბ” ქვეპუნქტის შესაბამისად, სასამართლოს ყველა შემთხვევაში უნდა დაეკმაყოფილებინა მოთხოვნა საჯარო რეესტრის ჩანაწერის ბათილად ცნობის თაობაზე, რადგან აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს 2005 წლის 28 ოქტომბრის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება ადასტურებდა ადრე არსებული ჩანაწერის უკანონობას.
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლომ 2000 წლის 29 აგვისტოს მიღება-ჩაბარების აქტის საფუძველზე დაასკვნა, რომ ა. მ-ემ გაიფორმა საცხოვრებელი სახლი მიწის ნაკვეთთან ერთად, რადგან 2000 წლის 29 აგვისტოს მიღება-ჩაბარების აქტში მითითებულია მიწის ნაკვეთზე და მასში არ არის მითითებული საცხოვრებელ სახლზე. სააპელაციო სასამართლოს არ დაუდგენია, რა საზღვრებში იყო მოქცეული ა. მ-ის მიწის ნაკვეთის საზღვრები და ამ მიწის ნაკვეთში იყო თუ არა მოქცეული სადავო შენობა-ნაგებობა.
სააპელაციო სასამართლოს წარედგინა ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2007 წლის 18 იანვრის ¹10 ბრძანებით გამოყოფილი კომისიის დასკვნა, რომლის მე-2 პუნქტის თანახმად დადგინდა, ა. მ-ის მიერ 2000 წლის მიღება-ჩაბარების აქტისა და 2006 წლის თებერვალში საჯარო რეესტრში გატარებული საკარმიდამო მიწის ნახაზების კონფიგურაციის არაერთგვაროვნება.
ა. მ-ის მიწის ნაკვეთის საზღვრისა და სადავო შენობა-ნაგებობის ადგილმდებარეობის დადგენასთან დაკავშირებით სააპელაციო სასამართლოში დაყენებულ იქნა შუამდგომლობა ექსპერტიზის დანიშვნის თაობაზე, რაზეც უარი ეთქვა.
კასატორის მითითებით, გაუგებარია სააპელაციო სასამართლოს მითითება იმაზე, თუ რატომ გამორიცხავდა სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართალწარმოების პროცედურა ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს მიერ გაცემული კომისიის დასკვნის გამოყენების შესაძლებლობიას და რატომ არ უნდა მომხდარიყო მისი სამართლებრივი შეფასება სხვა მტკიცებულებების ფონზე (იხ. ს.ფ. 265-268; ტ.II).
მ. მ-ემ საკასაციო საჩივრით მოითხოვა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივნისის გადაწყვეტილების გაუქმება იმ ნაწილში, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მისი სააპელაციო საჩივარი და ახალი გადაწყვეტილებით ა. მ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა, აგრეთვე ა. მ-ის დავალდებულება კასატორის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე შემავალი ჭიშკრისა და ღობის აღდგენის თაობაზე შემდეგი მოტივით:
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლომ არასწორად შეაფასა საქმეში არსებული მტკიცებულებები.
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემეობა იმის თაობაზე, რომ ა. მ-ემ სამუშაოები შეასრულა მ. მ-ის მიწის ნაკვეთზე, არ გამომდინარეობს საქმის მასალებიდან. აღნიშნული არ დასტურდება საქმეში არსებული მტკიცებულებებით. საქმეში საჯარო რეესტრის ამონაწერთან ერთად წარმოდგენილია აზომვითი ნახაზი, სადაც დაფიქსირებულია მ. მ-ის ნაკვეთის საზღვრები. აღნიშნული ნახაზით დასტურდება, რომ ა. მ-ის მიერ მითითებული სადრენაჟე არხი მდებარეობს მ. მ-ის ნაკვეთის გარეთ. აღნიშნული ასევე დასტურდება საქმეში წარმოდგენილი ფოტოსურათებით. საქმეში ასევე წარმოდგენილია ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2007 წლის 18 იანვრის ¹10 ბრძანებით გამოყოფილი კომისიის დასკვნა, რომელიც განხორციელდა ც. და მ. მ-ებისა და ექსპერტ ლ. კ-ას მოთხოვნით. მითითებული კომისიის დასკვნის პირველ პუნქტში მითითებულია 2006 წლის 7 ივნისის ექსპერტიზის დასკვნის უსაფუძვლობა. დასკვნის მე-5 პუნქტის თანახმად, ა. მ-ე ფლობს 1 ჰა-მდე ანამეტ სახელმწიფო მიწას, რომელზეც იქნა შესრულებული ა. მ-ის მიერ სამუშაოები. ამასთან, მ. და ა. მ-ების მიწის ნაკვეთების საზღვრების დადგენის მიზნით, ექსპერტიზის დანიშვნაზე შუამდგომლობა იქნა აღძრული სასამართლოში, მაგრამ სასამართლომ შუამდგომლობა არ დააკმაყოფილა. სააპელაციო სასამართლო დაეყრდნო საქმეში წარმოდგენილ 2006 წლის 7 ივნისის ექსპერტიზის დასკვნას, თუმცა აღნიშნული დასკვნით დადგინდა შესრულებული სამუშაოს ღირებულება და ექსპერტს არ დაუდგენია მ-ების მიწის ნაკვეთის საზღვრები. უფრო მეტიც, დასკვნის შედგენის შემდეგ, ექსპერტმა თავად შეიტანა ეჭვი დასკვნაში მითითებულ გარემოებაზე და მიმართა საკრებულოს საზღვრების მიჯნის დადგენაში.
კასატორის მითითებით, გაუგებარია სააპელაციო სასამართლოს მითითება თუ რატომ გამორიცხავდა სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართალწარმოების პროცედურა ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს მიერ გაცემული კომისიის დასკვნის გამოყენებას და მის შეფასებას (იხ. ს.ფ. 270-273).

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების შესწავლის, წარმოდგენილი საკასაციო საჩივრების მოტივების საფუძვლიანობისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ ა. მ-ის საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს, ც. და მ. მ-ების საკასაციო საჩივრები უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, ც. მ-ის თანხის დაკისრების შესახებ ა. მ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ნაწილში სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება უნდა დარჩეს უცვლელად, ხოლო დანარჩენ ნაწილში გაუქმდეს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივნისის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების დადგენისა და გამოკვლევის გარეშე, სათანადო სამართლებრივი შეფასება არ მისცა მოცემული დავის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვან ფაქტებს, არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, არასწორად განმარტა იგი, რაც სსსკ-ის 393-ე მუხლის შესაბამისად, გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველია.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ სსსკ-ის 404.1 მუხლის შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობას ამოწმებს საკასაციო საჩივრის ფარგლებში. კონკრეტულ შემთხვევაში, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივლისის გადაწყვეტილება მ. მ-ის მის საკუთრებაში არსებული 1000 კვ.მ მიწის ნაკვეთის დაბრუნებისა და სარგებლობაში ხელშეშლის აკრძალვის შესახებ მოთხოვნის დაკმაყოფილების ნაწილში, სსსკ-ის 264.1 მუხლის “ბ” ქვეპუნქტის შესაბამისად, კანონიერ ძალაშია შესული. ამდენად, საკასაციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, შეამოწმოს სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების კანონიერება მითითებულ ნაწილში.
საქმის მასალების თანახმად, აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 28 ოქტომბრის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით გაუქმდა ხელვაჩაურის რაიონის ორთაბათუმის საკრებულოს საკომლო ჩანაწერები ც. მ-ის საკუთრებაში სადავო საცხოვრებელი სახლის 1/2 ნაწილის აღრიცხვის შესახებ და დადგინდა სადავო საცხოვრებელი სახლის აღრიცხვა ჩანაწერების გაკეთებამდე არსებული საკომლო მონაცემების მიხედვით. საქმეში წარმოდგენილი ორთაბათუმის თემის საკრებულოს ცნობით დასტურდება, რომ 1990 წლის 19 იანვრამდე კომლის უფროსად ირიცხებოდა კასატორთა დედა – ს. მ-ე, ჩაისუბნის საბჭოს 1990 წლის 19 იანვრის ¹10 გადაწყვეტილებით ეს უკანასკნელი გადავიდა შვილის – მ. მ-ის კომლში, ხოლო კომლის უფროსად დარჩა ა. მ-ე. საქმის მასალებით ასევე დასტურდება, რომ ამ პერიოდისათვის კომლის წევრად ირიცხებოდა ც. მ-ეც და იგი მხოლოდ ორთაბათუმის საკრებულოს 1992 წლის 24 დეკემბრის ¹124 გადაწყვეტილების საფუძველზე გადავიდა თავისი ძმის _ მ. მ-ის კომლში. ამდენად, საქმის მასალებით დასტურდება და არც მხარეები ხდიან სადავოდ, რომ ც. მ-ე 1992 წლამდე ირიცხებოდა ძირითადი კომლის წევრად, აჭარის ა/რ უმაღლესი სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 28 ოქტომბრის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით გაუქმდა 1990 წლის საკომლო ჩანაწერი.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს მითითებული გარემოებების შეფასების შედეგად უნდა ემსჯელა არსებობდა თუ არა ც. მ-ზე სადავო საცხოვრებელი სახლის ნაწილის რეგისტრაციის საფუძველი საკომლო ჩანაწერების განხორციელებამდე არსებული მდგომარეობის გათვალისწინებით და არსებობდა თუ არა “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ” კანონის 4.4 და 4.5 მუხლების საფუძველზე, სადავო საცხოვრებელი სახლის ც. მ-ზე რეგისტრაციის საფუძველი.
საკასაციო სასამართლო “სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ” კანონის საფუძველზე განმარტავს, რომ კომლი არის სოფლად მცხოვრები ოჯახი, რომელიც ეწევა საკომლო მეურნეობას. მითითებული ნორმების თანახმად, საკომლო მეურნეობად მიჩნევისათვის აუცილებელ პირობას წარმოადგენს სასოფლო-სამეურნეო მიწის ნაკვეთის მასზე არსებული საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობების, აგრეთვე შესაბამისი გადამამუშავებელი მრეწველობის ობიექტებისა და მოწყობილობების ერთობლიობაზე საკუთრების უფლება, რაც წარმოადგენს სასოფლო-სამეურნეო წარმოების საფუძველს. ამასთან, საკომლო მეურნეობა ითვალისწინებს რეგისტრაციას საადგილმამულო წიგნში. მითითებული ნორმის იმპერატიული მოთხოვნსი თანხმად, საკომლო მეურნეობის ოჯახის წევრთა საერთო საკუთრებად მიჩნევისათვის თითოეული მათგანი სადგილმამულო წიგნში უნად იყოს საკომლო მეურნეობის თანამესაკუთრედ რეგისტრირებული.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ უნდა იმსჯელოს და სათანადო შეფასება მისცეს იმ გარემოებას, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში ც. მ-ე ცალკე კომლად გამოყოფის მიუხედავად დარჩა რა საცხოვრებლად ა. მ-ის კომლის სახელზე რიცხულ სახლში, აღნიშნული წარმოადგენს თუ არა საკმარის საფუძველს თავდაპირველი საკომლო სამეურნეო ქონებაზე უფლების შენარჩუნებისათვის.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ დაუსაბუთებელია სააპელაციო სასამართლოს დასკვნა საჯარო რეესტრის ჩანაწერის კანონიერად მიჩნევის შესახებ, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ 2000 წლის 31 მარტის ¹22/2-73 მიღება-ჩაბარების აქტისა და ორთაბათუმის საკრებულოს 2006 წლის 10 თებერვლის ¹157 ცნობის საფუძველზე სწორად აღირიცხა მთელი საცხოვრებელი სახლი ა. მ-ის სახელზე. აღნიშნულთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო იზიარებს კასატორ ც. მ-ის საკასაციო პრეტენზიას, რომ მიღება-ჩაბარების აქტში აღნიშნულია მხოლოდ საკარმიდამო მიწის ნაკვეთი და საცხოვრებელ სახლზე მითითებას არ შეიცავს. ამასთან, საქმეში წარმოდგენილია ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2007 წლის 18 იანვრის ¹10 ბრძანებით გამოყოფილი კომისიის დასკვნა, რომლის თანახმად, აჭარის რეგიონალური ექსპერტიზის სამსახურის 2006 წლის 7 ივნისის ¹1045/5 დასკვნა არ შეესაბამებოდა სინამდვილეს და იგი გაკეთებული იყო ზეპირად. ამასთან, კომისიის დასკვნის მიხედვით, ა. მ-ზე 2000 წლის მიღება-ჩაბარების აქტში წარმოდგენილი და საჯარო რეესტრში გატარებული საკარმიდამო მიწის ნახაზების კონფიგურაცია არ ემთხვევა ერთმანეთს. ამავე დასკვნის თანახმად, ორთაბათუმის საკრებულოს 2006 წლის 10 თებერვლის ცნობის საფუძველზე განხორციელდა საცხოვრებელი სახლის რეგისტრაცია ა. მ-ის საკუთრებაში, თუმცა ორთაბათუმის საკრებულოს 2006 წლის 6 მარტის ¹466 ცნობით საცხოვრებელი სახლის 55 კვ.მ არის ა. მ-ის, ხოლო 45 კვ.მ _ ც. მ-ის.
სააპელაციო სასამართლომ სათანადო შეფასება არ მისცა საქმეში წარმოდგენილ კომისიის დასკვნას, არ მიანიჭა მას მტკიცებულების ძალა და მიუთითა, რომ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების პროცედურა გამორიცხავს კომისიის დასკვნის გათვალისწინებას საქმეში არსებული საექსპერტო დასკვნისა და სხვა მტკიცებულებების ფონზე. სსსკ-ის 380-ე მუხლის შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლოში მხარეებს შეუძლიათ წარადგინონ ახალი ფაქტები და ახალი მტკიცებულებები. აღნიშნულის მიუხედავად, სააპელაციო სასამართლოს არ მიუთითებია რა მოტივით უთხრა უარი აპელანტს წარდგენილი მტკიცებულების მიღებაზე. სსსკ-ის 172-ე მუხლის შესაბამისად, ექსპერტის დასკვნა არ არის სავალდებულო სასამართლოსათვის და მისი შეფასება უნდა მოხდეს ამავე კოდექსის 105-ე მუხლით დადგენილი წესით. ანუ სასამართლოს შეფასება უნდა ემყარებოდეს მტკიცებულებათა სრულ და ობიექტურ განხილვას. ამდენად, სააპელაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ დაუსაბუთებელია სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრება მტკიცებულების უარყოფის შესახებ.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას იმის თაობაზე, რომ მხარეებს არ გაუსაჩივრებიათ 2000 წლის 31 მარტის ¹22/2-73 მიღება-ჩაბარების აქტი და ორთაბათუმის საკრებულოს 2006 წლის 10 თებერვლის ¹157 ცნობა, რომელთა საფუძველზეც საჯარო რეესტრში აღირიცხა მთელი საცხოვრებელი სახლი ა. მ-ის სახელზე. აღნიშნულთან დაკავშირებით, სააპელაციო სასამართლოში სსსკ-ის 279-ე მუხლის “დ” პუნქტის თანახმად, აპელანტის მიერ აღძრული იყო შუამდგომლობა საქმის წარმოების შეჩერების შესახებ იმ მოტივით, რომ ც. მ-ეს ხელვაჩაურის რაიონულ სასამართლოში აღძრული ჰქონდა სარჩელი ორთაბათუმის თემის საკრებულოს მიერ გაცემული მიწის ნაკვეთისა და შენობა-ნაგებობების აზომვითი ნახაზისა და მიღება-ჩაბარების აქტის ბათილად ცნობის შესახებ. სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნული შუამდგომლობა არ დააკმაყოფილა, თუმცა არ მიუთითებია უარის თქმის მოტივებზე. ამდენად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ უსაფუძვლო და დაუსაბუთებელია სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობა ც. მ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ მითითებული მოტივებით. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახლა განხილვისას უნდა იმსჯელოს, არსებობს თუ არა კონკრეტულ შემთხვევაში საქმის წარმოების შეჩერების წინაპირობა, რადგან ც. მ-ის სასარჩელო მოთხოვნას წარმოადგენს საჯარო რეესტრის ჩანაწერის ბათილად ცნობა, რომლითაც 2000 წლის 31 მარტის ¹22/2-73 მიღება-ჩაბარების აქტისა და ორთაბათუმის საკრებულოს 2006 წლის 10 თებერვლის ¹157 ცნობის საფუძველზე ა. მ-ის საკუთრებად აღირიცხა ხელვაჩაურის რაიონის, სოფელ წინსვლაში მდებარე საცხოვრებელი სახლი. ასეთ პირობებში, იმის გათვალისწინებით, რომ ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს წარმოებაში იმყოფება ადმინისტრაციული საქმე 2000 წლის 31 მარტის ¹22/2-73 მიღება-ჩაბარების აქტის ბათილად ცნობის შესახებ, რაც გახდა რეესტრის ჩანაწერის საფუძველი, არსებობს თუ არა საქმის წარმოების შეჩერების პროცესუალური წინაპირობა და მოცემული დავის გადაწყვეტა არის თუ არა შესაძლებელი 2000 წლის 31 მარტის ¹22/2-73 მიღება-ჩაბარების აქტის ბათილად ცნობის შესახებ დავის გადაწყვეტამდე.
სააპელაციო სასამართლომ ასევე არ დააკმაყოფილა აპელანტების შუამდგომლობა ექსპერტიზის დანიშვნის შესახებ იმ მოტივით, რომ საქმეში წარმოდგენილი იყო ოფიციალური დოკუმენტებისა და მიღება-ჩაბარების აქტების საფუძველზე შედგენილი ექსპერტიზის დასკვნა. აღნიშნული საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია დაუსაბუთებლად, რადგან ექსპერტის წინაშე არ დასმულა საკითხი საკარმიდამო მიწის ნაკვეთებს შორის საზღვრების დადგენის შესახებ, რისი დადგენაც მოითხოვეს აპელანტებმა აღძრული შუამდგომლობით.
ამდენად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება იურიდიულად არ არის დასაბუთებელი, რის გამოც შეუძლებელია მისი სამართლებრივი საფუძვლიანობის შემოწმება. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო იზიარებს კასატორ – ც. მ-ის მიერ წამოყენებულ საკასაციო პრეტენზიებს და მიაჩნია, რომ მოცემული საქმე საჭიროებს მტკიცებულებათა დამატებით გამოკვლევას.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება კანონიერია ც. მ-ის თანხის დაკისრების შესახებ ა. მ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ნაწილში და არ არსებობს ამ ნაწილში სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველი.
აღნიშნულთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში არ არსებობს სამოქალაქო კოდექსის 987-ე მუხლის შესაბამისად, ც. მ-ის თანხის დაკისრების სამართლებრივი საფუძველი, რადგან მითითებული ნორმის თანახმად, დანახარჯების ანაზღაურების მოთხოვნის ვალდებულება წარმოიშვება იმ პირის მიმართ, ვის ქონებაზეც მოხდა ხარჯების გაწევა. სამოქალაქო კოდექსის 183.1 მუხლის შესაბამისად, უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების წარმოშობის საფუძველს წარმოადგენს სანოტარო წესით დამოწმებული საბუთი და შემძენის რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს დასკვნას იმის თაობაზე, რომ ა. მ-ის მიერ გაწეული ხარჯების ანაზღაურების პირობა სახეზე არ არის, რადგან ც. მ-ეს მიწის ნაკვეთი რეგისტრირებული არა აქვს საჯარო რეესტრში.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება სრულიად დაუსაბუთებელია მ. მ-ის მიმართ ა. მ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილების ნაწილში.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ მ. მ-ეს უარი უთხრა მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე საქმის გარემოებების გამოკვლევის გარეშე, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლოს დასკვნა იმის თაობაზე, რომ მ. მ-ის მიწის ნაკვეთზე ღობის არსებობა და შემდგომში ა. მ-ის მიერ მოშლის ფაქტი, არ არის დადასტურებული სათანადო მტკიცებულებების წარმოდგენით, დაუსაბუთებელია. საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ უნდა ისარგებლოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით მინიჭებული საპროცესო უფლებამოსილებით და სათანადო მტკიცებულების შეგროვებისა და გამოკვლევის შედეგად იმსჯელოს მ. მ-ის მოთხოვნის საფუძვლიანობაზე.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ასევე მტკიცებულებათა დამატებით გამოკვლევას საჭიროებს სადავო საკითხის გადაწყვეტა მ. მ-ის შესრულებული სამუშაოების ღირებულების ანაზღაურების ვალდებულების დაკისრების ნაწილში. სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნულთან დაკავშირებით გაიზიარა რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ჩამოყალიბებული მსჯელობა. აღნიშნულთან დაკავშირებით, რაიონული სასამართლო დაეყრდნო ექსპერტიზის დასკვნას, რომლითაც დადგინდა, რომ ა. მ-ის მიერ მ. მ-ის მიწის ნაკვეთზე შესრულებული სამუშაოების ღირებულებამ შეადგინა 56815 ლარი. მითითებული ექსპერტიზის დასკვნა ჩატარდა შემდეგი მასალების _ სასარჩელო განცხადების, საკრებულოს ცნობის, მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის ცნობის, სახლის აზომვითი ნახაზის, შუამდგომლობის საფუძველზე. საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მითითებული დოკუმენტები არ იძლეოდა იმ გარემოების დადგენის საფუძველს, რომ ა. მ-ის მიერ სამუშაოები შესრულდა მ. მ-ის მიწის ნაკვეთზე.
აღნიშნულთან დაკავშირებით, საკასაციო სასამართლო დასაბუთებულად მიიჩნევს კასატორ მ. მ-ის საკასაციო პრეტენზიას და მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახლა განხილვისას უნდა გამოიკვლიოს საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებები, მათ შორის, საქმეში წარმოდგენილი სურათები.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ კასატორ ც. და მ. მ-ების მიერ წამოყენებული საკასაციო პრეტენზიები დასაბუთებელი და დასაშვებია, შეიცავს დასაბუთებულ არგუმენტაციას გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონშეუსაბამობის თაობაზე და სსსკ-ის 412-ე მუხლის შესაბამისად, მოცემული საქმე ექვემდებარება ხელახლა განხილვას, რა დროსაც სააპელაციო სასამართლომ უნდა იმსჯელოს ზემოაღნიშნულ გარემოებებზე და მათი გამოკვლევისა და შეფასების შედეგად საქმეზე დაადგინოს ობიექტური და კანონიერი გადაწყვეტილება.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვენელა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1.2; სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 372-ე, 390-ე, 399-ე, 410-ე, 412-ე მუხლებით და


დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. ა. მ-ის საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს;
2. ც. და მ. მ-ების საკასაციო საჩივრები დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
3. ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2007 წლის 19 ივნისის გადაწყვეტილება ც. მ-ის თანხის დაკისრების შესახებ ა. მ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის ნაწილში დარჩეს უცვლელად, დანარჩენ ნაწილში გაუქმდეს სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება და საქმე ამ ნაწილში ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
4. სასამართლო ხარჯები გადანაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების დადგენისას;
5. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.