ბს-925-884(კს-06) 5 მარტი, 2007წ.
თბილისი


ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის
საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:
მაია ვაჩაძე (თავმჯდომარე),
ლალი ლაზარაშვილი (მომხსენებელი), ნუგზარ სხირტლაძე


საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი განხილვის გარეშე

კერძო საჩივრის ავტორი _ სს “.. ..”

მოწინააღმდეგე მხარე _ საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება _ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 3 ოქტომბრის განჩინება

კერძო საჩივრის დავის საგანი _ საქმის წარმოების შეჩერება


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

თბილისის ნაძალადევის რაიონის საგადასახადო ინსპექციამ 1999 წლის 28 მაისს სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონულ სასამართლოს სს “.. ..ის” მიმართ მისი ქონების სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ დაგირავებულად გამოცხადებისა და საჯარო რეესტრში სათანადო ცვლილებების შეტანის მოთხოვნით. მოსარჩელის მითითებით, სს “.. ..ს” ერიცხებოდა საგადასახადო ვადაგადაცილებული დავალიანება 63953 ლარის ოდენობით (ტ. I, ს.ფ. 2-3; 12).
სს “.. ..მა შეგებებული სარჩელი წარადგინა მოპასუხე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსა და თბილისის ნაძალადევის რაიონის საგადასახადო ინსპექციის მიმართ და მოითხოვა სახელმწიფოსათვის მის სასარგებლოდ ძირითადი ვალის – 32899 დოლარისა და მიყენებული ზიანის – 28279,98 ლარის დაკისრება, სახელმწიფო ბიუჯეტთან არსებული დავალიანების გაქვითვა და დარჩენილი თანხის ანაზღაურება (ტ. I, ს.ფ. 58-62).
საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ სს “.. ..ის” შეგებებული სარჩელი არ ცნო და მიუთითა, რომ “საქართველოს 1999 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ” საქართველოს კანონიდან გამომდინარე, მისი ხარჯვითი ნაწილის მწირი საბიუჯეტო რესურსების გამო, არ იქნა განსაზღვრული ასიგნებები ბუნებრივი აირის საფასურის გადახდის სანაცვლოდ საქართველოს მთავრობის დავალებით ქვეყნის საწარმოებისა და ორგანიზაციების მიერ გადატვირთული პროდუქციის ანაზღაურებაში არსებული დავალიანების დაფარვისათვის. ფინანსთა სამინისტროს აზრით, არ არსებობდა მოსარჩელის მოთხოვნის დაკმაყოფილების კანონიერი საფუძველი _ დაფინანსების საბიუჯეტო წყარო (ტ. I, ს.ფ. 144-145).
თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონული სასამართლოს 1999 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით ქ. თბილისის ნაძალადევის რაიონის საგადასახადო ინსპექციის სასარჩელო მოთხოვნას სს “.. ..ის” მოძრავი და უძრავი ქონების დაგირავებულად გამოცხადების შესახებ უარი ეთქვა უსაფუძვლობის გამო; ამავე გადაწყვეტილებით სს “.. ..ის” შეგებებული სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა და საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დაეკისრა 32899 აშშ დოლარის ეკვივალენტი 63824 ლარის გადახდა სააქციო საზოგადოების სასარგებლოდ და დადგინდა აღნიშნული თანხის გაქვითვა, ვინაიდან სს “.. ..ს” 1999 წლის 1 სექტემბრის მდგომარეობით ჰქონდა სახელმწიფო ბიუჯეტის დავალიანება 63953 ლარის ოდენობით; სს “.. ..ის” შეგებებული სარჩელის მოთხოვნა 28879.98 ლარის ოდენობით მიყენებული ზიანის ფინანსთა სამინისტროსათვის დაკისრების თაობაზე არ დაკმაყოფილდა (ტ. I, ს.ფ. 149-155).
აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა სს “.. ..მა,” რომელმაც გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გაუქმება და ზიანის ანაზღაურების ნაწილში ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა იმ მოტივით, რომ სასამართლოს ამ ნაწილში სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმისას არ დაუსაბუთებია, თუ რაში გამოიხატებოდა მოთხოვნის უსაფუძვლობა (ტ. I, ს.ფ. 156-157).
გადაწყვეტილებაზე სააპელაციო საჩივარი წარადგინა ასევე საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ, რომელმაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება, ხოლო სს “.. ..ის” შეგებებული სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა. აპელანტი მიუთითებდა, რომ სასამართლომ არ გამოიყენა “საბიუჯეტო სისტემისა და საბიუჯეტო უფლებამოსილებათა შესახებ” და “საქართველოს 1999 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ” საქართველოს კანონები და არ გაითვალისწინა ფინანსთა სამინისტროს საშინაო ვალის დეპარტამენტის ცნობა, რომლის მიხედვითაც, ბიუჯეტის დავალიანება სს “.. ..ის” მიმართ შეადგენდა 21413 ლარს, ანუ იმ თანხას, რომელიც აღნიშნულია სახელმწიფო ვალის რეესტრში (ტ. I, ს.ფ. 158-159).
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა პალატის 2000 წლის 29 მარტის გადაწყვეტილებით სს “.. ..ის” სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა, თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონული სასამართლოს 1999 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება გაუქმდა და თბილისის საგადასახადო ინსპექციის სარჩელი დაკმაყოფილდა: სს “.. ..ის” უძრავი და მოძრავი ქონება, ღირებულებით 466593 ლარი, გამოცხადდა სახელმწიფოს სასარგებლოდ დაგირავებულად და დადგინდა რეესტრში შესაბამისი ცვლილებების შეტანა. სს “.. ..ის” შეგებებული სარჩელი ვალის დაბრუნებისა და ურთიერთმოთხოვნათა გაქვითვის შესახებ არ დაკმაყოფილდა (ტ. I, ს.ფ. 195-206).
აღნიშნული გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სს “.. ..მა,” რომელმაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით საგადასახადო ინსპექციის სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა და სს “.. ..ის” შეგებებული სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა (ტ. I, ს.ფ. 210-213).
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2000 წლის 22 სექტემბრის განჩინებით სს “.. ..ის” საკასაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2000 წლის 29 მარტის გადაწყვეტილება გაუქმდა და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა იმავე სასამართლოს (ტ. I, ს.ფ. 248-256).
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2001 წლის 2 ივლისის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, სს “.. ..ის” სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა და თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონული სასამართლოს 1999 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელად (ტ. I, ს.ფ. 347-362).
მითითებული გადაწყვეტილება საკასაციო საჩივრით გაასაჩივრა როგორც საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ, ისე სს “.. ..მა” (ტ. I, ს.ფ. 365-367; 373-377).
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2002 წლის 12 მარტის განჩინებით საკასაციო საჩივრები ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2001 წლის 2 ივლისის განჩინება გაუქმდა და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა იმავე სასამართლოს (ტ. I, ს.ფ. 422-431).
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა პალატის 2003 წლის 23 ივლისის განჩინებით სააპელაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდა და თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონული სასამართლოს 1999 წლის 27 ოქტომბრის გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელად (ტ. II, ს.ფ. 82-88).
აღნიშნული გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ, ხოლო სს “.. ..მა” სასამართლოს წარუდგინა შეგებებული საკასაციო საჩივარი (ტ. II, ს.ფ. 94-96; 104-105).
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2005 წლის 10 თებერვლის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საკასაციო და სს “.. ..ის” შეგებებული საკასაციო საჩივრები ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, თბილისის საოლქო სასამართლოს 2003 წლის 23 ივლისის განჩინება გაუქმდა და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა იმავე სასამართლოს (ტ. II, ს.ფ. 132-141).
საქმის სააპელაციო სასამართლოში განხილვისას საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენელმა იშუამდგომლა საქმის წარმოების შეჩერების თაობაზე იმ მოტივით, რომ მოცემულ საქმეზე დავის საგანს სახელმწიფოს შიდა ვალად აღიარებული თანხა წარმოადგენს, საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით კი შექმნილია საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისია, რომელიც “სახელმწიფო ვალის შესახებ” საქართველოს კანონის 48.1 მუხლით აღიარებული სახელმწიფო საშინაო ვალის ანაზღაურების მექანიზმთან დაკავშირებით შეიმუშავებს რეკომენდაციებს და გადაწყვეტილების მისაღებად საქართველოს მთავრობას და საქართველოს პარლამენტს წარუდგენს, ხოლო, ვინაიდან აღნიშნული წარმოადგენს ადმინისტრაციულ წარმოებას, საქმის წარმოება უნდა შეჩერდეს საქართველოს პარლამენტისა და მთავრობის მიერ გადაწყვეტილების მიღებამდე (ტ. II, ს.ფ. 224).
აღნიშნულ შუამდგომლობას სს “.. ..მა” მხარი არ დაუჭირა და განმარტა, რომ კომისიის დასკვნას აღმჭურველი ხასიათი არ ექნება, ვინაიდან კომისია მხოლოდ რეკომენდაციებს შეიმუშავებს, რომლებიც, თავის მხრივ, საშინაო ვალის ანაზღაურების მექანიზმს შეეხება, რაც დავის საგანს არ წარმოადგენს (ტ. II, ს.ფ. 226-227).
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 3 ოქტომბრის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შუამდგომლობა ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, სს “.. ..ისა” და საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სააპელაციო საჩივრებზე საქმის წარმოება შეჩერდა სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის მიერ რეკომენდაციის შემუშავებამდე.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 279-ე მუხლის “დ” ქვეპუნქტზე, რომლის თანახმად სასამართლო ვალდებულია, შეაჩეროს საქმის წარმოება, თუ მისი განხილვა შეუძლებელია სხვა, მათ შორის, ადმინისტრაციული წესით განსახილველი საქმის გადაწყვეტამდე. მოცემულ შემთხვევაში დავის საგანს წარმოადგენდა სახელმწიფოსათვის ვალის დაბრუნება და ურთიერთმოთხოვნათა გაქვითვა, ხოლო, რადგან “საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით, კომისიის საქმიანობის მიზანს შეადგენდა სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემების განხილვისა და გადაჭრის რეკომენდაციების შემუშავება, საქმის განხილვა შეუძლებელი იყო სარჩელის საგანთან დაკავშირებული ზემოდასახელებული გარემოების თაობაზე სამთავრობო კომისიის რეკომენდაციების შემუშავებამდე (ტ. II, ს.ფ. 230-232).
აღნიშნული განჩინება კერძო საჩივრით გაასაჩივრა სს “.. ..მა,” რომელმაც გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და საქმის წარმოების განახლება მოითხოვა.
კერძო საჩივრის ავტორმა მიუთითა, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმის წარმოება შეაჩერა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 279-ე მუხლის “დ” ქვეპუნქტის საფუძველზე, რომლის მიხედვით სასამართლო ვალდებულია, საქმის წარმოება შეაჩეროს, თუ მისი განხილვა შეუძლებელია სხვა, მათ შორის, ადმინისტრაციული წესით განსახილველი საქმის გადაწყვეტამდე. მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლომ “სხვა საქმედ” მიიჩნია “საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით შექმნილი კომისიის მიერ რეკომენდაციების შემუშავება და საქმის წარმოება ამ რეკომენდაციათა შემუშავებამდე შეაჩერა, ამასთან, ვერ დაასაბუთა, რატომ იყო შეუძლებელი საპელაციო საჩივრების განხილვა მანამ, სანამ აღნიშნული კომისია არ შეიმუშავებდა რეკომენდაციებს, რომლებიც, შესაძლოა, საერთოდ არ შეეხოს განსახილველ დავას (ტ. II, ს.ფ.237-238).

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების შესწავლის, კერძო საჩივრის საფუძვლების შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ სს “.. ..ის” კერძო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2006 წლის 3 ოქტომბრის განჩინება გაუქმდეს და საქმე განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად განმარტა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 279-ე მუხლის “დ” ქვეპუნქტი, რომლის თანახმად, სასამართლო ვალდებულია, საქმის წარმოება შეაჩეროს, თუ საქმის განხილვა შეუძლებელია სხვა საქმის გადაწყვეტამდე, რომელიც განხილულ უნდა იქნეს სამოქალაქო, სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული წესით. მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნული მუხლი განმარტა იმგვარად, რომ საქმეზე წარმოების შეჩერების სასამართლოს ვალდებულება ვრცელდება შემთხვევაზეც, როდესაც საქმესთან დაკავშირებულ საკითხზე მიმდინარეობს ადმინისტრაციული წარმოება, რასაც საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ აღნიშნული მუხლის საფუძველზე საქმეზე წარმოების შეჩერების ვალდებულება სასამართლოს აკისრია მხოლოდ ადმინისტრაციული სამართალწარმოებით და არა ადმინისტრაციული წარმოებით განსახილველ სხვა საქმის გადაწყვეტამდე, ამათან, მხოლოდ იმ პირობით, თუკი მანამდე სასამართლოს წარმოებაში არსებული საქმის განხილვა შეუძლებელია.
მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლომ საქმეზე წარმოება შეაჩერა “სახელმწიფო ვალის შესახებ” კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემების განხილვისა და გადაჭრის რეკომენდაციების შემუშავებამდე, რაც უნდა განახორციელოს “სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 15 ნოემბრის ¹108 დადგენილებით შექმნილმა კომისიამ. საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ ვერ დაასაბუთა, თუ რამდენად განაპირობებდა საქმის განხილვის შეუძლებლობას საქართველოს სახელმწიფო საშინაო ვალის პრობლემათა შემსწავლელი კომისიის რეკომენდაციების არარსებობა, თუნდაც მათ საფუძველზე შემდგომში კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის მიღების (გამოცემის) შემთხვევაში. “ნორმატიული აქტების შესახებ” საქართველოს კანონის 48-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საკანონმდებლო აქტს აქვს პირდაპირი მოქმედების ძალა, მიუხედავად იმისა, მიღებულია (გამოცემულია) თუ არა მის საფუძველზე ან მის შესასრულებლად კანონქვემდებარე აქტი, თუ თვით საკანონმდებლო აქტით ეს არ არის დადგენილი. ამავე მუხლის მე-2 პუნქტით, დაუშვებელია საკანონმდებლო აქტით დადგენილი ნორმის გამოყენებაზე უარის თქმა იმ მოტივით, რომ მის შესასრულებლად მიღებული (გამოცემული) არ არის შესაბამისი კანონქვემდებარე აქტი, თუ იმავე საკანონმდებლო აქტით ეს არ არის დადგენილი. სამოქალაქო კოდექსის მე-4 მუხლის პირველი ნაწილი ასევე ადგენს, რომ სასამართლოს არ აქვს უფლება, უარი თქვას მართლმსაჯულების განხორციელებაზე იმ შემთხვევაშიც, თუ სამართლის ნორმა არ არსებობს ან იგი ბუნდოვანია. ამასთან, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-7 მუხლი განამტკიცებს კანონისა და სამართლის ანალოგიის პრინციპს, რაც ავალდებულებს სასამართლოს საქმე განიხილოს, მიუხედავად კანონმდებლობაში კონკრეტული სამართლებრივი ურთიერთობის მარეგულირებელი მატერიალური სამართლის ნორმის არარსებობისა და აღნიშნულ მოთხოვნათა გაუთვალისწინებლობა აღიქმება, როგორც უარი მართლმსაჯულების განხორციელებაზე.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ არსებობდა მოცემულ საქმეზე წარმოების შეჩერების კანონით გათვალისწინებული საფუძვლები, რის გამოც გასაჩივრებული განჩინება უნდა გაუქმდეს და საქმე განსახილველად დაუბრუნდეს სააპელაციო სასამართლოს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 399-ე მუხლით, 419-420-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. სს “.. ..ის” კერძო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;
2. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 3 ოქტომბრის განჩინება გაუქმდეს და საქმე განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.