ბს-1147-1109 (კ-08) 29 აპრილი, 2009 წელი
ქ.თბილისი


ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა

შემადგენლობა:

ნუგზარ სხირტლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
ნინო ქადაგიძე, ლევან მურუსიძე

სხდომის მდივანი – ნინო გოგატიშვილი

კასატორი (მოსარჩელე) – ე. ფ-ძე, ა. თ-ძე და სხვ.

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე) – ქობულეთის მუნიციპალიტეტის გამგეობა და საკრებულო

გასაჩივრებული განჩინება – ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 11.07.08წ. განჩინება

დავის საგანი – ქონების რესტიტუცია, საკუთრების უფლების აღიარება.

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

ე. ფ-ძემ, ა. თ-ძემ, გ. ბ-შვილმა, ნ. ბ-შვილმა, მ. ჭ-ძემ, ე. კ-შვილმა, ი. კ-შვილმა სასარჩელო განცხადებით მიმართეს ქობულეთის რაიონულ სასამართლოს ქობულეთის მუნიციპალიტეტის გამგეობისა და ქობულეთის საკრებულოს მიმართ. მოსარჩელეებმა მოითხოვეს საკუთრების უფლების აღდგენა სოფ. ... მდებარე ა. თვ-ძის საკუთრებაში არსებულ, ძველი საკადასტრო მონაცემებით ორ დესეტინა ფართობის ¹36 მიწის ნაკვეთზე და მასზე მდებარე ორსართულიან საცხოვრებელ სახლზე. მოსარჩელეებმა აღნიშნეს, რომ არიან ა. თ-ძის პირველი რიგის კანონისმიერი მემკვიდრეები. 28.08.1910 წ ა. თ-ძემ სახელმწიფოსაგან სოფელ ... შეისყიდა ორი დესეტინა ფართობის მიწის ნაკვეთი, რომელიც იმდროინდელ საკადასტრო გეგმაზე 36-ე ნომრით იყო აღნიშნული. ხსენებული ფაქტი ასევე დასტურდება ქუთაისის ცენტრალური სახელმწიფო არქივის 20.08.04წ. საარქივო ცნობით და თანდართული საკადასტრო გეგმით. უცხო ქვეყნის შეიარაღებული ძალების მიერ საქართველოს ოკუპაციისა და ანექსიის შემდეგ ა. თ-ძის საკუთრება ¹36 მიწის ნაკვეთზე და მასზე არსებულ ორსართულიან სახლზე აღიარებულ იქნა, რასაც ადასტურებს აჭარის ა/რ ცენტრალური არქივის მიერ 18.08.04წ. საარქივო ცნობით. შპს «...» მიერ 02.08.06წ. შედგენილი აზომვითი ნახაზის თანახმად, ა. თ-ძის სახლის მიერ ფაქტობრივად დაკავებული საერთო სასარგებლო ფართი 244,5 კვ.მ-ს შეადგენს, ხოლო ფაქტიურად დაკავებული მიწის ფართობი – 616 კვ.მ.-ს, შენობის ქვეშ არსებული მიწის ფართი 210 კვ.მ.-ს. მოსარჩელეებმა აღნიშნეს, რომ ა. თ-ძე გარდაიცვალა 1930 წელს სოფ. ..., საკუთარ საცხოვრებელ სახლში, მოსარჩელეები არიან მისი მემკვიდრეები. 31.10.07წ. მოსარჩელეებმა განცხადებით მიმართეს ქობულეთის მუნიციპალიტეტს და მოითხოვეს ... მდებარე ა. თ-ძის ორსართულიანი სახლის საკთრებაში გადაცემა და ძველი საკადასტრო მონაცემებით ¹36 მიწის ნაკვეთის თანამესაკუთრედ აღიარება.
მოთხოვნის დაკმაყოფილების სამართლებრივ საფუძვლად მოსარჩელეებმა მიუთითეს საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლზე, საქართველოს 1921წ კოსტიტუციის 114-ე მუხლზე, საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტზე, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის პირველ მუხლზე, «ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში არსებულ მიწის ნაკვეთზე აღიარების შესახებ» კანონზე, საქართველოს პრეზიდენტის ¹73 ბრძანებულებით დამტკიცებულ მოსარგებლეებისათვის გადასაცემი არაპრივატიზებული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოების მიერ კანონიერი მოსარგებლისათვის უსასყიდლოდ საკუთრებაში გადაცემის წესზე. ქობულეთის მუნიციპალიტეტის საკრებულოსა და გამგეობის დე-ფაქტო უარს აღიარონ მოსარჩელეთა საკუთრების უფლება მათი წინაპრის კუთვნილ სახლსა და მიწაზე მოსარჩელეები განიხილავენ მათი წინაპრის ქონების ექსპროპრიაციად სათანადო სამართლებრივი პროცედურისა და ყოველგვარი კომპენსაციის გარეშე. სასამარართლოს მთავარ სხდომაზე მოსარჩელეების წარმომადგენლებმა დააზუსტეს სასარჩელო მოთხოვნა და მოითხოვეს საცხოვრებელ სახლსა და სადავო მიწის ნაკვეთზე საკუთრების აღიარება და საკუთრების აღიარებისა და ცნობის თაობაზე ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა.
ქობულეთის რაიონული სასამართლოს 22.01.08წ. გადაწყვეტილებით ე. ფ-ძის, ა. თ-ძის, გ. ბ-შვილის, ნ. ბ-შვილის, მ. ჭ-ძის, ე. კ-შვილის, ი. კ-შვილის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა უსაფუძვლობისა და ხანდაზმულობის გამო. გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გასაჩივრდა მოსარჩელეების მიერ, რომლებმაც 22.01.08წ. გადაწყვეტილების გაუქმება და სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვეს. სასამართლომ მიუთითა, რომ არ დასტურდებოდა სადავო უძრავ ქონებაზე ა. თ-ძის საკუთრება. 1922წ. სამოქალაქო კოდექსის 44-ე მუხლზე მითითებით სარჩელი ხანდაზმულად იქნა მიჩნეული. სასამართლომ მიუთითა აგრეთვე, რომ არ არსებობდა ქონებაზე საკუთრების უფლების აღიარების სამართლებრივი საფუძველი.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 11.07.08წ. განჩინებით ე. ფ-ძის, ა. თ-ძის, გ. ბ-შვილის, ნ. ბ-შვილის, მ. ჭ-ძის, ე. კ-შვილის და ი. კ-შვილის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, უცვლელად დარჩა ქობულეთის რაიონული სასამართლოს 22.01.08წ. გადაწყვეტილება. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ საქმის მასალებით არ დასტურდება სადავო მიწის ნაკვეთზე და მასზე მდებარე ორსართულიან შენობაზე ა. თ-ძის კუთვენილება, სასამართლომ მიუთითა, რომ აღნიშნული ქონება ამ უკანასკნელის სამკვიდრო მასაში არ შესულა. სსკ-ის 102-ე მუხლით დადგენილი წესით ვერ იქნა წარმოდგენილი სასარჩელო მოთხოვნის საფუძვლიანობის დამადასტურებელი მტკიცებულებები. სააპელაციო პალატამ მთლიანად გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს არგუმენტაცია სარჩელის ხანდაზმულობასთან დაკავშირებით და მიუთითა, რომ 1922 წლისა და 1964 წლის სამოქალაქო კოდექსებით დადგენილი ხანდაზმულობის ყოველგვარი ვადა მოცემულ დავის საგანთან დაკავშირებით გაშვებულია. სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ არ არსებობს სააპელაციო საჩივრის დაკმაყოფილების, პირველი ინსტანციის გადაწყვეტილების გაუქმების ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძვლები.
მოსარჩელეებმა საკასაციო წესით გაასაჩივრეს სააპელაციო სასამართლოს განჩინება და მოითხოვეს მისი გაუქმება, საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება. კასატორები არ ეთანხმებიან სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ მოთხოვნილი ქონება არ ეკუთვნოდა მათ წინაპარს – ა. თ-ძეს, სადავო ქონება არ შედიოდა ა. თ-ძის სამკვიდრო მასაში, მოთხოვნა ხანდაზმულია. კასატორები თვლიან, რომ წარადგინეს სათანადო მტკიცებულებები – ქუთაისის ცენტრალური სახელმწიფო არქივის 20.08.04წ. ცნობა და თანდართული საკადასტრო გეგმა, აჭარის ა/რ ცენტრალური სახელმწიფო არქივის 18.08.04წ. ცნობა, რომლითაც დასტურდება სადავო მიწის ნაკვეთის ა. თ-ძის საკუთრებაში ყოფნას. სააპელაციო სასამართლო სსკ-ის 105-ე მუხლის მოთხოვნის დარღვევით უგულებელყო და არ შეაფასა მტკიცებულებები.
კასატორები არ ეთანხმებიან აგრეთვე სასამართლოს დასკვნას იმის შესახებ, რომ სადავო ქონება არ შედიოდა ა. თ-ძის სამკვიდრო მასაში. საკასაციო საჩივარში აღნიშნულია, რომ ნაკვეთის დიდი ნაწილი ა. თ-ძეს ჩამოართვა საოკუპაციო რეჟიმმა, სახლი არ ჩამორთმეულა და მის ფლობას განაგრძობდა ა. თ-ძე, ხოლო მისი გარდაცვალების შემდეგ მისი მემკვიდრეები, რომლებიც 1990-იანი წლების შუალედამდე ჩადიოდნენ სოფელ ..., წინაპრის კუთვნილ სახლში დასასვენებლად. სააპელაციო დავალების შესაბამისად სასამართლოს წარედგინა მემკვიდრეების მიერ სახლის ფლობის ფაქტის დამადასტურებელი მოწმეთა ნოტარიულად დამოწმებული განცხადება. საქართველოს პრეზიდენტის 15.09.07წ. ¹535, 14.01.08წ. ¹11 ბრძანებულებების თანახმად მოწმის ჩვენება ანუ მოწმის ნოტარიულად დამოწმებული განცხადება მიწის მართლზომიერი მფლობელობის, სარგებლობის ან თვითნებურად დაკავების ფაქტის დამადასტურებელ მტკიცებულებას წარმოადგენს. სასამართლომ სათანადოდ არ განმარტა სამოქალაქო კოდექსის 1328.1 მუხლი, სამკვიდრო მასაში კანონმდებელი გულისხმობს მამკვიდრებლის «ქონებრივ უფლებებს და მოვალეობებს» და არა თვით ქონებას. სკ-ის 1328-ე, 147-ე, 152-ე მუხლების თანახმად ა. თ-ძის გარდაცვალების მომენტისათვის მის სამკვიდროში შედიოდა ყველა ის ქონებრივი უფლება-მოვალეობა, რომელიც მას გააჩნდა სიცოცხლეში და არ გაუსხვისებია. ნაკვეთის გამოსვლას მფლობელობიდან არ ჰქონდა ნებაყოფლობითი და კანონიერი ხასიათი, მამკვიდრებელი სიკვდილის მომენტისათვის ინარჩუნებდა საკუთრებას ნივთზე. სკ-ის 1328-ე, 147-ე, 152-ე მუხლების გამოუყენებლობით, სასამართლომ დაარღვია სსკ-ის 393.2 მუხლის «ა» ქვეპუნქტის მოთხოვნა, ამ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა.
კასატორები არ ეთანხმებიან სასამართლოს დასკვნას მოთხოვენის ხანდაზმულობის შესახებ. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე, 1921წ. კონსტიტუციის 114-ე მუხლზე, 09.04.1991წ. დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტზე, ამჟამად მოქმედი სამოქალაქო კოდექსის 1507.3 მუხლზე მითითებით, კასატორები დაუშვებლად თვლიან ხანდაზმულობის საკითხის მიმართ 1992წ. და 1964წ. სამოქალაქო კოდექსების გამოყენებას, უძრავი ქონების გამოთხოვის უფლება წარმოიშვა მოქმედი სამოქალაქო კოდექსის ძალაში შესვლის (25.11.97წ.) დღიდან, მოსარჩელეებმა ქობულეთის მუნიციპალიტეტის საკრებულოსა და გამგეობას განცხადებით მიმართეს 31.10.07წ., სსკ-ის 128-ე მუხლით დადგენილ ათწლიან ვადაში, განცხადებით მიმართა სკ-ის 138-ე მუხლის შესაბამისად წყვეტს ხანდაზმულობის ვადის დენას. ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, დე-ფაქტო ექსპროპრიაცია წარმოადგენს კონვენციის 1-ლი ოქმის 1-ლი მუხლის მუდმივ დარღვევას, მისი გასაჩივრება პირს ნებისმიერ დროს შეუძლია. საკასაციო საჩივარში აღნიშნულია, რომ არ იქნა გათვალისწინებული ანალოგიურ საქმეებზე სხვა სასამართლოს გადაწყვეტილებები (გორის რაიონის სასამართლოს 03.07.1998წ გადაწყვეტილება).
კასატორებმა აღნიშნეს, რომ ისარგებლეს «ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობებობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ» კანონით, საქართველოს პრეზიდენტის 05.09.07წ. ¹525 ბრძანებულებით, საქართველოს პრეზიდენტის 29.01.07წ. ¹73 ბრძანებულებით და 31.10.07წ. მიმართეს ქობულეთის მუნიციპალიტეტის საკრებულოსა და გამგეობას მათი წინაპრის საკუთრების აღიარებისა და ცნობის მოთხოვნით, რაიმე პასუხი მოსარჩელეებს მათ განცხადებასთან დაკავშირებით არ მიუღიათ. საქართველოს პრეზიდენტის ¹525 ბრძანებულებით დამტკიცებული წესის 11.1, 12.5, 13.1 მუხლების, საქართველოს პრეზიდენტის ¹73 ბრძანებულებით დამტკიცებული წესის მე-5 მუხლის, სზაკ-ის 120.1, 110.2, 112 მუხლების დარღვევით არ იქნენ მოწვეულნი კომისიის მოსმენაზე, კომისიას რაიმე გადაწყვეტილება არ მიუღია, საქმის მასალებში არც სხდომის ოქმი და არც გადაწყვეტილება მოიპოვება.
საკასაციო პალატის სხდომაზე კასატორების წარმომადგენელმა მხარი დაუჭირა საკასაციო საჩივარს და ითხოვა მისი დაკმაყოფილება. მოწინააღმდეგე მხარის წარმომადგენელმა საკასაციო საჩივრის საფუძვლები არ ცნო და ითხოვა სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინების უცვლელად დატოვება, საკასაციო საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა უსაფუძვლობის გამო.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო პალატა საქმის მასალების და საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლის, მხარეთა ახსნა-განმარტებების მოსმენის შედეგად თვლის, რომ საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო პალატა არ იზიარებს საკასაციო საჩივარში მოყვანილ მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ ა. თ-ძემ 28.08.1910წ. სახელმწიფოსაგან სოფელ ... შეისყიდა ორი «დესიატინა» ფართობის მიწის ნაკვეთი. მოსარჩელეების მიერ არ იქნა წარმოდგენილი ნასყიდობის ხელშეკრულება. საფუძველს მოკლებულია კასატორების მოსაზრება იმის შესახებ, რომ უძრავი ქონების შეძენას ადასტურებს ქუთაისის ცენტრალური სახელმწიფო არქივის 20.08.04წ. ¹5/1 ცნობა. ხსენებული ცნობიდან ირკვევა, რომ ქუთაისის გუბერნიის ბათუმის სატყეოს მეტყევემ მიყიდა ა. თ-ძეს ხაზინის კუთვნილი უძრავი ქონება, რომელიც გეგმაზე აღნიშნულია 36 ნომრით და განლაგებულია ბათუმის ოლქის ციხისძირის ფარგლებში. საარქივო ცნობის თანახმად გასაყიდი უძრავი ქონების სანაცვლოდ მყიდველისაგან მისაღები თანხის გადახდა განწილვადდა 37 წლით, 1947 წლის 15 ივნისამდე ჩათვლით, ყოველწლიურად ზრდის 5%-ის დაკავებით და 1%-ის დაფარვით, განისაზღვრა ყოველწლიური შენატანის თანხა, შენატანი ყოველწლიურად ხაზინაში უნდა შეტანილიყო წლის წინსწრებით ყოველი წლის არაუგვიანეს 15 ივლისისა. საქმეში არ მოიპოვება ა. თ-ძის მიერ საარქივო ცნობაში აღნიშნული თანხის გადახდის და შესაბამისად უძრავი ქონების საკუთრებაში მიღების დამადასტურებელი რაიმე დოკუმენტი. ასეთს არ წარმოადგენს კერძომფლობელობის ნაკვეთების გამოკვლევის კომისიის 04-15.03.1930წ. აქტი, რომლითაც აღიწერა უძრავი ქონება. სსკ-ის 102-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, საქმის გარემოებები, რომლებიც კანონის თანახმად უნდა დადასტურდეს გარკვეული სახის მტკიცებულებებით, არ შეიძლება დადასტურდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით. მოსარჩელეების მიერ ვერ იქნა წარმოდგენილი 1940 წელს ჩატარებული პირველადი ინვენტარიზაციის შედეგად სადავო უძრავი ქონების ა. თ-ძის სახელზე ტექაღრიცხვის დამადასტურებელი რაიმე დოკუმენტი, ამასთანავე საკუთრების უფლების აღიარების საკრებულოს კომისიის თავმჯდომარის სახელზე გაგზავნილი საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ქობულეთის სარეგისტრაციო სამსახურის 08.07.08წ. ¹22/03-570 წერილის თანახმად სადავო უძრავი ქონება საჯარო რეესტრში და არც ტექბიუროს ჩანაწერებში ვინმეს საკუთრებად რეგისტრირებული არ არის. ქობულეთის რაიონის სახელმწიფო არქივის 09.07.06წ. ¹01-11/25 ცნობის თანახმად 1938-2005წ.წ. საკომლო წიგნებში ა. თ-ძე და მისი შთამომავლები არ ირიცხებიან(ტ. 2, ს.ფ. 114-115). ამდენად, დაუსაბუთებელია საკასაციო საჩივარში მოყვანილი მოსაზრება იმის შესახებ, რომ მამკვიდრებელი სიკვდილის მომენტისათვის ინარჩუნებდა უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლებას. საკასაციო სასამართლო იზიარებს ქვედაინსტანციის სასამართლოების მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ არ არსებობს სადავო უძრავ ქონებაზე მოსარჩელეთა საკუთრების უფლების აღიარების სამართლებრივი საფუძველი. სკ-ის 1328-ე მუხლის თანახმად სამკვიდრო აქტივს შეადგენს მამკვიდრებლის ქონებრივი უფლებები. ვინაიდან არ დასტურდება სადავო უძრავ ქონებაზე მოსარჩელეთა მამკვიდრებლის უფლება, სადავო ქონება არ შედიოდა სამკვიდრო მასაში.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო შეუძლებლად თვლის სადავო ქონების მესაკუთრეებად მოსარჩელეთა აღიარებას, ვინაიდან არ დასტურდება მამკვიდრებლის ქონებაზე საკუთრების უფლების მოპოვება. აღნიშნულის მიუხედავად მოსარჩელეები თვლიან, რომ ადგილი ჰქონდა უძრავი ქონებაზე მამკვიდრებლის საკუთრების ჩამორთმევას და სახელმწიფოსათვის გადაცემას, კასატორები არ ეთანხმებიან ქვედაინსტანციის სასამართლოების მოსაზრებას სარჩელის ხანდაზმულობის ვადის გაცდენის შესახებ და მოქმედი სკ-ის 1507-ე მუხლზე დაყრდნობით თვლიან, რომ არ გაუცდენიათ კანონმდებლობით განსაზღვრული ხანდაზმულობის ვადა სადავო ქონებაზე უფლების მოთხოვნასთან დაკავშირებით. ვინაიდან არ დასტურდება სადავო უძრავ ქონებაზე მოსარჩელეთა მამკვიდრებლის საკუთრება და არარსებობს მესაკუთრედ აღიარების საფუძველი, ამასთანავე სახეზე არ არის ვინდიკაციური სარჩელი (მფლობელობიდან უძრავი ნივთის გამოთხოვის მოთხოვნა საჭიროებს უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების საჯარო რეესტრში რეგისტრაციას), რომელიც გამორიცხავს ხანდაზმულობას, საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს კასატორების მოსაზრებას სადავო ქონებაზე უფლების მოპოვებასთან დაკავშირებით სარჩელის ხანდაზმულობის ვადაში აღძვრის შესახებ. სკ-ის 1507-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად იმ ურთიერთობათა მიმართ, რომლებიც წარმოიშვა სამოქალაქო კოდექსის ძალაში შესვლამდე, ამ კოდექსის ნორმები გამოიყენება 1997 წლის 25 ნოემბრიდან წარმოშობილი უფლებებისა და მოვალეობების მიმართ, სკ-ის მე-6 მუხლის თანახმად, კოდექსს არ აქვს უკუქცევითი ძალა, გარდა კანონით პირდაპირ გათვალისწინებული შემთხვევისა. სადავო სამართალურთიერთობები სკ-ის ძალაში შესვლამდე წარმოიშვა, 25.11.1997წ. ძალაში შესულ კოდექსს არ წარმოუშვია მხარეთა უფლება-მოვალეობები, კოდექსის ამოქმედებამდე წარმოშობილი ურთიერთობების მიმართ გამოყენებული უნდა იქნეს ის ნორმები, რომელიც ურთიერთობის წარმოშობის დროს მოქმედებდა (სკ-ის 1507.2 მუხ.), ამასთანავე სადავო ურთიერთობების მიმართ ამჟამად მოქმედი სკ-ის ნორმების გამოყენება არ ადასტურებს მოსარჩელეთა მიერ სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადის დაცვას, მოსარჩელეებს გაცდენილი აქვთ სასარჩელო ხანდაზმულობის ყველანაირი ვადა მისი თუნდაც საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტის გამოცხადების (09.04.1991წ.) დღიდან ათვლის შემთხვევაში. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ა. თ-ძეს გარდაცვალებამდე, აგრეთვე მის მემკვიდრეებს კანონმდებლობით განსაზღვრული ხანდაზმულობის ვადაში სადავო ქონების გადმოცემის შესახებ სარჩელით სასამართლოსათვის არ მიუმართავს, სასარჩელო განცხადებით ა. თ-ძის მემკვიდრეებმა 22.11.07წ. მიმართეს, ამდენად სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა სარჩელის შეტანამდე ამოიწურა. სკ-ის 128-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად ხანდაზმულობის ვადები არ ვრცელდება მხოლოდ პირთა არაქონებრივ უფლებებსა და ანაბრებზე. სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადის გაცდენა წარმოადგენს სასარჩელო მოთხოვნაზე უარის თქმის საკმარის საფუძველს.
საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ ნორმის განმარტებას, ერთიანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრებას იერარქიული ხასიათი აქვს, შესაბამისად კასატორების მითითება პირველი ინსტანციის სასამართლოს სხვა გადაწყვეტილებებზე არ ადასტურებს ანალოგიურ საქმეებზე დამკვიდრებულ პრაქტიკას, ამდენად, საკასაციო პალატა არ იზიარებს კასატორების მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის გადაწყვეტილება დისკრიმინაციულია მათ მიმართ და არ შეესაბამება ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-14 მუხლის მოთხოვნებს.
სადავო ქონებაზე მოსარჩელეების მიერ უფლების შეძენა არც უახლესი კანონმდებლობით დასტურდება. მოსარჩელეთა მოთხოვნის დაკმაყოფილების საფუძველს არ ქმნის «ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ» კანონი, რომლის 51 მუხლის მე-8 პუნქტის თანახმად, თუ კომისიამ ამ კანონით დადგენილ ვადაში არ მიიღო გადაწყვეტილება საკუთრების უფლების აღიარების ან საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის თაობაზე, ეს ჩაითვლება მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმად და იგი გასაჩივრდება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით. აქტის მომზადებისა და გამოცემის წესების აშკარა დარღვევად ჩაითვლება ისეთი დარღვევა, რომლის არარსებობის შემთხვევაში ადმინისტრაციულ ორგანოს მიერ მიღებული იქნებოდა სხვაგვარი გადაწყვეტილება. საკასაციო საჩივარში არ არის მითითებული წარმოების წესების დარღვევის არარსებობის შემთხვევაში სხვაგვარი გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობაზე. საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვიმლებს აგრეთვე იმ გარემოებაზე, რომ საქმის მასალებში არ მოიპოვება სადავო უძრავი ქონების მოსარჩელეთა მიერ არც მართლზომიერ მფლობელობაში ან სარგებლობაში და არც მიწის ნაკვეთის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი დოკუმეტები. «ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ» კანონის 51 მუხლის მე-3 პუნქტის «ა» ქვეპუნქტის თანახმად, თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ მოთხოვნის დასადასტურებლად დაინტერესებულმა პირმა უნდა წარადგინოს მიწის თვითნებურად დაკავების დოკუმენტი ან/და მოწმის ჩვენება. სააპელაციო პალატის 29.05.08წ. განჩინებით სადავო ქონების ფაქტიურად ფლობის დამადასტურებელი დოკუმენტების წარმოდგენის დავალების მიუხედავად საქმის მასალებში არ მოიპოვება მოსარჩელეების მიერ სადავო ქონების თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი დოკუმენტი. საქმის მასალებით, კერძოდ, ციხისძირის ადგილობრივი მაცხოვრებლების ჩვენებით დასტურდება, რომ 1938 წლიდან სადავო ბინაში ცხოვრობდა და მიწის ნაკვეთს ფლობდა აგრონომი გ. მ-ძე, მისი ოჯახი – შვილი, მისი მეუღლე, მათი შვილი, რძალი, ორი შვილიშვილი დღესაც განაგრძობენ ცხოვრებას I სართულზე და სარგებლობენ ნაკვეთის გარკვეული ნაწილით, შენობის მეორე სართული ავარიულია და ა. თ-ძის შთამომავლები ამ სახლში დასასვენებლად მხოლოდ 1955-1967 წ.წ. ჩამოდიოდნენ (ტ. 2, ს.ფ. 110). ადგილობრივი მაცხოვრებლისაგან განსხვავებით, მოწმე პ. მ-ძე უთითებს, რომ სადავო სახლს, სადაც ა. და ე. თ-ძეები ზაფხულობით ჩადიოდნენ, იგი 80-იან წლებშიც სტუმრობდა, თუმცა ადასტურებს, რომ 90-იანი წლებისათვის სახლი დასასვენებლად უვარგისი გახდა (ტ.2 ს.ფ. 108). საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ «ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწის ნაკვეთეზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ» კანონის საფუძველზე საკუთრების უფლების მოპოვება შესაძლებელია, თუ პირი თვითნებურად დაკავებულ უძრავ ქონებას უწყვეტად ფლობს. მოწმეთა ჩვენებების მიხედვით, კასატორები სადავო უძრავი ქონებით წარსულში, სეზონურად სარგებლობდნენ. ნივთის ფლობის უწყვეტობის ვარაუდი დასაშვებია მაშინ, როდესაც პირი ნივთს ფლობდა დროის გარკვეული მონაკვეთის დასაწყისში და ბოლოს (სკ-ის 166-ე მუხლი), რასაც განსახილველ შემთხვევაში ადგილი არ ჰქონია. «ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებული მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ» კანონის 51 მუხლის მე-7 პუნქტის თანახმად, განცხადებისათვის თანდართული დოკუმენტებით მიწის თვითნებურად დაკავების ფაქტის დაუდგენლობა საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის საფუძველია.
სადავო საცხოვრებელი ფართობის კანონიერი მოსარგებლისათვის გადაცემის საფუძველს არ ქმნის აგრეთვე საქართველოს პრეზიდენტის 29.01.07წ. ¹73 ბრძანებულებით დამტკიცებული «კანონიერი მოსარგებლეებისათვის გადასაცემი არაპრივატიზებული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი (იზოლირებული და არაიზოლირებული) ფართობის ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოების მირ კანონიერი მოსარგებლეებისათვის უსასყიდლოდ საკუთრებაში გადაცემის წესი», რომლის მე-4 მუხლის თანახმად არაპრივატიზებული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის განხილვის საფუძველია კანონიერი მოსარგებლის წერილობითი განცხადება, რომელსაც უნდა დაერთოს ფართობის კანონიერი სარგებლობის დამადასტურებელი დოკუმენტი, ასეთის წარმოუდგენლობა ამავე მუხლის მიხედვით არის ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოსათვის განცხადების განუხილველად დატოვების საფუძველი. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის შესაბამისად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. საქმეში არ მოიპოვება კასატორების მიერ საცხოვრებელი ფართით კანონიერი სარგებლობის დამადასტურებელი დოკუმენტი. ამდენად, საკასაციო სასამართლო იზიარებს ქვედაინსტანციის სასამართლოების მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ არ არსებობს სადავო უძრავ ქონებაზე საკუთრების უფლების აღიარების სამართლებრივი საფუძველი.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ გასაჩივრებულ განჩინებას საფუძვლად არ უდევს კანონის დარღვევა, განჩინება ემყარება კანონმდებლობის მოთხოვნებს და არ არსებობს მისი გაუქმების საფუძველი. ამდენად, საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ საკასაციო საჩივარი, უსაფუძვლობისა და დაუსაბუთებლობის მოტივით, არ უნდა დაკმაყოფილდეს და სსკ-ის 410-ე მუხლის თანახმად უცვლელად უნდა დარჩეს სააპელაციო პალატის გასაჩივრებული განჩინება.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1-ლი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 390-ე, 399-ე, 410-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. ე. ფ-ძის, ა. თ-ძის, გ. ბ-შვილის, ნ. ბ-შვილის, მ. ჭ-ძის, ე. კ-შვილის, ი. კ-შვილის საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს. უცვლელად დარჩეს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 11.07.08წ. განჩინება;
2. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.