ბს-1635-1589(კ-08) 30 ივნისი, 2009 წელი
თბილისი

ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ნათია წკეპლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
მოსამართლეები: მაია ვაჩაძე, პაატა სილაგაძე

ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორი (მოსარჩელე)- ნ. პ-შვილი;
მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე)- საქართველოს Aშსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტი
გასაჩივრებული გადაწყვეტილება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 20 სექტემბრის გადაწყვეტილება
დავის საგანი – ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის აქტის ბათილად ცნობა

საკასაციო სასამართლომ საქმის მასალების გაცნობის შედეგად

გ ა მ ო ა რ კ ვ ი ა:

ნ. პ-შვილმა სარჩელი აღძრა თბილისის საქალაქო სასამართლოში, მოპასუხე – შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის მიმართ, რომლითაც მოითხოვა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ¹ბა 152164 ოქმის ბათილად ცნობა /იხ.ს.ფ. 2-4/.
საქმის გარემოებები:
შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის კახეთის სამმართველოს პატრულ-ინსპექტორ ვ. გ-ძის მიერ მოსარჩელის მიმართ შედგენილ იქნა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი, იმ მოტივით, რომ თბილისი-ბაკურციხე-ლაგოდეხის გზის მე-7 კმ-ზე მოძრაობისას საპატრულო ავტომანქანიდან პატრულ-ინსპექტორმა შენიშნა დარღვევა, რომ მოსარჩელე ნ. პ-შვილის გვერდით მჯდომს არ ჰქონდა გამოყენებული უსაფრთხოების ღვედი.
სარჩელის ფაქტობრივი საფუძველი:
მოსარჩელის განმარტებით, პატრულ-ინსპექტორმა სადავო ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა აქტის შედგენისას არ გამოარკვია ფაქტობრივი გარემოებები, უფრო მეტიც, ბოროტად გამოიყენა თავისი თანამდებობრივი მდგომარეობა და ვარაუდზე დაყრდნობით გადაწყვიტა საქმე.
სარჩელის სამართლებრივი საფუძვლები:
ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 118-ე მუხლის თანახმად, დარღვევის თვალსაზრისით, მნიშვნელობა არა აქვს მძღოლის მიერ უსაფრთხოების ღვედის გამოყენებას, თუ მძღოლის გვერდით მჯდომმაც არ გამოიყენა იგი. აქედან გამომდინარე, საპირისპირო მხრიდან ავტომანქანით მოძრავმა პატრულ-ინსპექტორმა ვერ შეამჩნია მის გვერდით მჯდომი პირის მიერ ღვედის გამოყენების ფაქტი და რამდენიმე წუთის შემდეგ, მაინც შეადგინა დარღვევის ოქმი. აღნიშნულ ფაქტს ჰყავდა მოწმეები, რომლებიც ისხდნენ მანქანაში. ამასთან, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 234-ე პრიმა მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის ადგილზე განხილვა უნდა ემყარებოდეს სრულ და ობიექტურ გამოკვლევას, რაც პატრულ-ინსპექტორის მიერ არ იქნა დაცული და მის მიერ მიღებულ იქნა დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილება.
საქალაქო სასამართლოს სხდომაზე მოპასუხე შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის წარმომადგენელმა ზ. მ-შვილმა სარჩელი არ ცნო და განმარტა, რომ შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის კახეთის სამმართველოს პატრულ-ინსპექტორის მიერ 2007 წლის 18 მარტის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ¹ბა 152164 ოქმი შედგენილი იყო კანონმდებლობის მოთხოვნათა სრული დაცვით, მასში ნათლად ჩანდა ჩადენილი სამართალდარღვევის ფაქტი, კვალიფიკაცია სწორად ჰქონდა მიცემული. კონკრეტულ შემთხვევაში, სადავო გახდა ის ფაქტი, ეკეთა თუ არა უსაფრთხოების ღვედი მძღოლის გვერდით მჯდომ მოქალაქეს. ამ გარემოების დასადასტურებლად მხარეს უფლება ჰქონდა, დაერწმუნებინა პატრულ-ინსპექტორი, რომ ასეთ სამართალდარღვევას ადგილი არ ჰქონდა, რაც მოცემულ შემთხვევაში არ მომხდარა /იხ. სხდომის ოქმი/.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2008 წლის 5 მარტის გადაწყვეტილებით ნ. პ-შვილის სარჩელი დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის კახეთის სამმართველოს პატრულ-ინსპექტორის მიერ 2008 წლის 18 მარტს შედგენილი საჯარიმო ქვითარი - ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ¹ბა 182281 ოქმი, რაც საქალაქო სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად:
საქალაქო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 96.1 მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია, ადმინისტრაციული წარმოებისას გამოიკვლიოს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე ყველა გარემოება და გადაწყვეტილება მიიღოს ამ გარემოებათა შეფასებისა და ურთიერთშეჯერების საფუძველზე. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის კახეთის სამმართველოს პატრულ-ინსპექტორის მიერ 2008 წლის 18 მარტს შედგენილი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ¹ბა 182281 ოქმის გამოცემისას დაირღვა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 234-ე პრიმა მუხლის მოთხოვნა, რომლის თანახმად, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის ადგილზე განხილვა უნდა ემყარებოდეს სრულ და ობიექტურ გამოკვლევას. მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ არ იქნა წარმოდგენილი სამართალდარღვევის ჩადენის მამტკიცებელი მტკიცებულებები, რაც მოსარჩელის მიერ სარჩელში იქნა მითითებული, მაშინ, როცა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2 მუხლის თანახმად, თუ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციული-სამართლებრივი აქტის არარა აქტად აღიარების, ბათილად ცნობის ან ძალადაკარგულად გამოცხადების შესახებ სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში, მტკიცების ტვირთი ეკისრება ადმინისტრაცულ ორგანოს, რომელმაც გამოსცა ეს აქტი /იხ.ს.ფ. 44-46/.
საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტმა, რომელმაც მოითხოვა საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა, შემდეგი მოტივით:
აპელანტის მოსაზრებით, გასაჩივრებული გადაწყვეტილება სამართლებრივი თვალსაზრისით დაუსაბუთებელი და არაკანონიერი იყო, რის გამოც იგი ექვემდებარებოდა გაუქმებას. სასამართლომ გადაწყვეტილების მიღებისას ისე ჩათვალა დადგენილად (მტკიცებულებად) საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივი გარემოება, რომ საქმეში არ არსებობდა არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ მოსარჩელეს არ ჩაუდენია კონკრეტული სამართალდარღვევა. სასამართლომ ასევე არასწორად გაანაწილა მხარეთა შორის მტკიცების ტვირთი, როცა იგი მთლიანად ადმინისტრაციულ ორგანოს დააკისრა. ანალოგიურ საკითხთან დაკავშირებით არსებობდა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2007 წლის 25 დეკემბრის განჩინება ¹ბს-626-596(კ-07_ ადმინისტრაციულ საქმეზე, სადაც საკასაციო სასამართლომ განმარტა, რომ სადავო საკითხთან მიმართებაში საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2 მუხლით გათვალისწინებული მტკიცების ტვირთის გადატანა ადმინისტრაციულ ორგანოზე შეუძლებელი იყო, რადგან მოცემულ შემთხვევაში, სადავო იყო და მტკიცებას საჭიროებდა არა დავის საგნის სამართლებრივი მხარე, არამედ სამართალდარღვევის ფაქტის არსებობა-არარსებობა, რა დროსაც მოდავე მხარეებზე მტკიცების ტვირთი აუცილებლად პროპორციულად უნდა ყოფილიყო განაწილებული. საკასაციო სასამართლოს განმარტებით, ზემოაღნიშნული ნორმა სწორედ ამგვარად უნდა ყოფილიყო გაგებული და მოსარჩელის გათავისუფლება იმის მტკიცებისაგან, რომ მას არ ჩაუდენია კონკრეტული სამართალდარღვევა, დაუშვებელი იყო.
აპელანტის მოსაზრებით, ნ. პ-შვილის მიმართ შედგენილი საჯარიმო ქვითრის სამართლებრივი მხარე აკმაყოფილებდა მატერიალურ-სამართლებრივი კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს, რის გამოც არ არსებობდა რაიმე მითითება არც მოსარჩელის მხრიდან და არც გასაჩივრებულ სასამართლო გადაწყვეტილებაში, სამართალდარღვევათა ოქმის მომზადებისა და გამოცემის რაიმე წესის დარღვევის შესახებ /იხ.ს.ფ. 51-60/.
სააპელაციო სასამართლოს სხდომაზე არ გამოცხადდა მოწინააღმდეგე მხარე ნ. პ-შვილი და არც წერილობითი შეპასუხება იქნა მის მიერ წარდგენილი სააპელაციო საჩივართან დაკავშირებით.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 30 სექტემბრის გადაწყვეტილებით შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა; თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილების შეცვლით მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება, რომლითაც ნ. პ-შვილის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა, რაც სააპელაციო სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად:
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტები:
2007 წლის 18 მარტს შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის კახეთის სამმართველოს პატრულ-ინსპექტორის მიერ, დამრღვევის - ნ. პ-შვილის მიმართ, შედგენილ იქნა სამართალდარღვევის ოქმი ¹ბა 152164, საჯარიმო ქვითარი, რითაც ჯარიმის ოდენობა განისაზღვრა 20 ლარით.
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს შს მინისტრის 2005 წლის 4 აგვისტოს ¹792 ბრძანებით დამტკიცებული «ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის, საჯარიმო ქვითრისა და სატრანსპორტო საშუალების მართვის დროებითი ნებართვის ფორმების დამტკიცების, მათი შევსებისა და ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა საქმის განმხილველ ორგანოში წარდგენის წესის შესახებ» 5.2. «ვ» მუხლის თანახმად, თუ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი საფუძვლებითა და წესით, დამრღვევს სურს საჯარიმო ქვითრის ერთ ნაწილს დაურთოს ახსნა-განმარტება და შენიშვნები, კეთდება სათანადო ჩანაწერი, ამასთან, ახსნა-განმარტება და შენიშვნები ივსება სპეციალური ფორმის მიხედვით. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 240.3 მუხლის თანახმად, იმ შემთხვევაში, თუ სამართალდარღვევის ჩამდენი უარს იტყვის ოქმის ხელმოწერაზე, მასში კეთდება სათანადო ჩანაწერი. სამართალდარღვევის ჩამდენს უფლება აქვს, წარმოადგინოს ოქმისათვის დასართავი ახსნა-განმარტება და შენიშვნები ოქმის შინაარსის გამო, აგრეთვე ჩამოაყალიბოს მის ხელმოწერაზე უარის თქმის მოტივები. სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია ის გარემოება, რომ ნ. პ-შვილს ზემოაღნიშნული ნორმებით უფლების რეალიზაცია არ მოუხდენია, შესაბამისად, სააპელაციო პალატამ გაიზიარა მოწინააღმდეგე მხარის მითითება იმის თაობაზე, რომ მას აღნიშნული სამართალდარღვევა არ ჩაუდენია.
სააპელაციო პალატამ გამოიყენა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.1 მუხლი და განმარტა, რომ მოსარჩელე ვალდებულია, დაასაბუთოს თავისი სარჩელი, წარადგინოს თავისი შესაგებელი და შესაბამისი მტკიცებულებები. მითითებული დებულებით დადგენილია მხარეთა საპროცესო მოვალეობები ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, რაც უზრუნველყოფს მხარეთა შეჯიბრებითობის პრინციპის სრულყოფილ რეალიზაციას. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილით დადგენილია საგამონაკლისო შემთხვევა, კერძოდ, როცა დავის საგანს წარმოადგენს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის კანონიერების შემოწმება, მტკიცების ტვირთი ეკისრება აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს. სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ მტკიცების ტვირთის ამგვარი გადანაწილება, აქტთან დაკავშირებული სარჩელის წარდგენისას არ გულისხმობს, რომ მოსარჩელე საერთოდ თავისუფლდება სარჩელის დასაბუთების ვალდებულებისაგან, ანუ იმ გარემოებების შესაბამისი მტკიცებულებებით დადასტურების მოვალეობისაგან, რითაც მისი მოთხოვნა ფაქტობრივად და იურიდიულად გამართლებული აღმოჩნდება.
სადისციპლინო პალატის დასკვნით, სადავო საკითხთან მიმართებაში, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2 მუხლით გათვალისწინებული მტკიცების ტვირთის გადატანა ადმინისტრაციულ ორგანოზე არ უნდა იქნეს გამოყენებული, რამდენადაც მოცემულ შემთხვევაში, სადავოა და დამტკიცებას ექვემდებარება არა დავის საგნის სამართლებრივი მხარე (სადავო ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის კანონიერება და ა.შ.), არამედ სამართლებრივი ფაქტის არსებობა-არარსებობა, რა დროსაც მოდავე მხარეებზე მტკიცების ტვირთი აუცილებლად პროპორციულად უნდა იქნეს გადანაწილებული. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, პალატამ მიიჩნია, რომ მოსარჩელემ ვერ უზრუნველყო სასამართლოს წინაშე იმ ფაქტობრივი გარემოების დამტკიცება, რომ მის მიერ სამართალდარღვევის ჩადენას ადგილი არ ჰქონდა /იხ.ს.ფ. 84-90/.
სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა ნ. პ-შვილმა, რომელმაც მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და სარჩელის დაკმაყოფილება, შემდეგი მოტივით:
კასაციის მოტივი:
გასაჩივრებული გადაწყვეტილება უკანონოა, არ არის იურიდიულად საკმაოდ დასაბუთებელი. სააპელაციო სასამართლომ გასაჩივრებული განჩინების მიღებისას არასწორად განმარტა კანონი. კასატორის განმარტებით, პატრულ-ინსპექტორმა არ დაიცვა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 264-ე და 234-ე მუხლების მოთხოვნები და ვარაუდზე დაყრდნობით გადაწყვიტა საქმე. პირველ ინსტანციაში მხარის მიერ ვერ იქნა წარმოდგენილი ვერანაირი მტკიცებულება, გარდა იმ მოწოდებისა, რომ პატრულ-ინსპექტორის მიმართ ნდობის ხარისხი უფრო მეტია, ვიდრე ჩვეულებრივი მოქალაქისა, რასაც იურიდიულად გამართლება არა აქვს.
გასაჩივრებული გადაწყვეტილებიდან ჩანს, რომ მოწინააღმდეგე მხარემ ვერავითარი მტკიცებულება ვერ წარმოადგინა, თუმცა კანონი ცალსახად განსაზღვრავს, რომ მტკიცების ტვირთი ეკისრება აქტის გამომცემ ორგანოს. აღნიშნული გულისხმობს, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანომ უფრო მეტი მტკიცებულება უნდა წარმოადგინოს, ვიდრე ფიზიკურმა პირმა. ასევე ის ფაქტი, რომ კასატორს ჰყავს მოწმე იმ დროს მანქანაში მჯდომი, ამ საკითხზე გადაწყვეტილებაში აღნიშნული არ არის /იხ.ს.ფ. 95-109/.
საკასაციო სასამართლოს 2009 წლის 17 მარტის განჩინებით ნ. პ-შვილის საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნა დასაშვებად ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34.3. «ა» პუნქტის საფუძველზე /აბსოლუტური კასაცია/.
საკასაციო საჩივრის დასაშვებობასთან დაკავშირებით მოსაზრება წარმოადგინა მოწინააღმდეგე მხარემ _ საქართველოს შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტმა, რომელშიც აღნიშნა, რომ საკასაციო საჩივარი არ ექვემდებარებოდა დასაშვებად ცნობას, რამდენადაც სახეზე არ იყო ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34.3. მუხლით გათვალისწინებული საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის წინაპირობები /იხ.ს.ფ. 111-116/.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაანალიზების, საკასაციო საჩივრის მოტივების საფუძვლიანობისა და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ ნ. პ-შვილის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, შესაბამისად გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 20 სექტემბრის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად უნდა დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს, შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო საჩივრის მოტივი _ განსახილველ დავაში ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2. მუხლით განსაზღვრულ მტკიცების ტვირთის გადანაწილების თაობაზე, კერძოდ, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსით განსაზღვრული საპროცესო ნორმების გავრცელების სამართლებრივი შესაძლებლობის დაშვება სადავო ადმინისტრაციულ სამართალურთიერთობასთან, იმის გათვალისწინებით, რომ საპროცესო სამართლის ამ ნორმის სწორ გაგება-გამოყენებასთან დაკავშირებით ნამსჯელი აქვს საკასაციო სასამართლოს, წინამდებარე საქმე მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ საკასაციო სასამართლომ უნდა მისცეს სამართლებრივი შეფასება თუ რამდენად კანონიერად და ადეკვატურად მიუსადაგა სააპელაციო სასამართლომ საკასაციო სასამართლოს აღნიშნული ნორმის განმარტებისას ჩამოყალიბებული სამართლებრივი დასკვნები განსახილველი დავის გარემოებებს, რამაც საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით შექმნა აბსოლუტური კასაციის წანამძღვრები, არის საგულისხმო და განსაკუთრებული, შესაბამისად მოცემულ საქმეს მიანიჭა სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებისათვის მნიშვნელოვანი საქმის სტატუსი.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება პრაქტიკულად აგებულია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2007 წლის 25 დეკემბრის გადაწყვეტილების /საქმეზე ზ. ნ-შვილის სარჩელისა გამო, მოპასუხე თბილისის საპატრულო პოლიციის მიმართ/ ძირითადი დასკვნების ციტირებაზე, კერძოდ, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2. მუხლით განსაზღვრულ მხარეებს შორის მტკიცების ტვირთის გადანაწილების თვალსაზრისით.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გამოტანისას სააპელაციო სასამართლომ დაარღვია მატერიალური და საპროცესო სამართლის ნორმები, კერძოდ, სსსკ-ის 393.2 და 394 «ე» მუხლების მოთხოვნები; სასამართლომ დავა გადაწყვიტა ისე, რომ საერთოდ არ გამოუკვლევია და არ დაუდგენია ფაქტობრივი გარემოებები, არ გამოუყენებია ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლების საფუძველზე მინიჭებული უფლებამოსილება და ოფიციალობის პრინციპის სრული უგულებელყოფით დაადგინა საქმეზე უკანონო გადაწყვეტილება.
პირველი და სააპელაციო ინსტანციის სასამართლოების მიერ საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებებში ჩამოყალიბებული სამართლებრივი შეფასებებისა და დასკვნებით ხელმძღვანელობა მოითხოვს კასაციის არსის და ამოცანების ღრმა გააზრებას, ვინაიდან კასაცია არის სამართლებრივი საშუალება, რომლის საფუძველზეც ხდება გასაჩივრებული გადაწყვეტილების შემოწმება მატერიალურ-სამართლებრივი დარღვევებისა და საპროცესო ხარვეზების /სამართლებრივი და ფაქტობრივი შემოწმება/ კუთხით. კასაციის ამოცანებია კონკრეტული დავის ფარგლებში ცალკეული პირის სამართლებრივი დაცვა, ერთიანი სასამართლო პრაქტიკის (მართლმსაჯულების) უზრუნველყოფა და სამართლის განვითარება.
საკასაციო სასამართლო ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე განმარტავს, რომ კანონმდებელმა საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის წანამძღვრების დადგენით განსაზღვრა სასამართლო ხელისუფლების სისტემაში საკასაციო ინსტანციის სასამართლოს როლი და დანიშნულება: კონცეპტუალური სასამართლო, რომლის ფუნქცია გაცილებით მეტია, ვიდრე მართლმსაჯულების და სასამართლო კონტროლის განხორციელება.
ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების უზენაესი სასამართლოების თავმჯდომარეებისა და მოსამართლეთა 1997 წლის 20 ოქტომბერს ქ. პრაჰაში გამართულ შეხვედრაზე თემაზე «უზენაესი სასამართლო და საკონსტიტუციო სასამართლო: როლის, უფლებამოსილებებისა და მოვალეობების ურთიერთდამოკიდებულება» ჩამოყალიბებული დასკვნების მიხედვით: «უზენაესი სასამართლო, რომლის კონკრეტული მიზანია სამართლის დინამიკური, პროგრესირებადი და მაუნიფიცირებელი განმარტების უზრუნველყოფა, მნიშვნელოვან როლს თამაშობს სამართლებრივი უსაფრთხოების განმტკიცებაში. ზოგადად, უზენაესი სასამართლოები უზრუნველყოფენ იმას, რომ გარანტირებული იყოს მოქალაქეთა სამართლებრივი მდგომარეობა სხვა მოქალაქეებთან ან ხელისუფლების ორგანოებთან ურიერთობაში».
1998 წლის 12-14 ოქტომბერს ქ. კიევში გამართულ ანალოგიურ შეხვედრაზე თემაზე: «უზენაესი სასამართლო და მართლმსაჯულების განხორციელება» ჩამოყალიბებულ დასკვნებში აღინიშნა, რომ «უზენაეს სასამართლოს აკისრია უდიდესი მნიშვნელობის სამართლებრივი მისია. არსებითი მნიშვნელობა კი ისაა, რომ მას ხელეწიფება, ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციის მე-6 მუხლის შესაბამისად, აღნიშნული მისიის გონივრულ ვადაში სრულად შესრულება».
უზენაესი სასამართლოს როლზე მსჯელობისას საკასაციო სასამართლო ასევე ეყრდნობა ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტის 1997 წლის 7 თებერვლის ¹ღ(95)5 რეკომენდაციას წევრ სახელმწიფოების მიმართ, რომლის IV თავის მე-7 მუხლის მიხედვით განისაზღვრა, რომ მესამე სასამართლოში საჩივრების წარდგენა დასაშვები უნდა იყოს მხოლოდ განსაკუთრებულ საქმეებზე, რომელთა გადასინჯვაც დასაშვებია მესამე ინსტანციის მიერ, მაგალითად, ისეთი საქმეები, რომლებმაც შეიძლება განავრცოს სასამართლო ან ხელი შეუწყოს სამართლის ერთგვაროვან ინტერპრეტაციას, ეს საქმეები შეიძლება აგრეთვე შეიზღუდოს იმ საჩივრებამდე, რომლებშიც საქმე ეხება საყოველთაო საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე სამართლის ნორმას.
საკასაციო სასამართლოს სამართლებრივი როლიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად საკასაციო საჩივრის საფუძვლების განსაზღვრის წესებით შესაძლებელი უნდა გახდეს მართლმსაჯულების ფუნქციონირების უზრუნველყოფასთან ერთად ერთმანეთთან ჰარმონიაში მოიყვანოს ის მთავარი მოთხოვნები, რომლებიც წაეყენება კასაციას:
_ ზოგადად, მართლწესრიგის დაცვა და მისთვის ხელის შეწყობა ერთიანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების მეშვეობით და ამით სამართლებრივი სტაბილურობის შექმნა;
_ ცალკეულ შემთხვევებზე გადაწყვეტილებების სამართლიანობა.
ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილში მოცემულია საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის სამი საფუძველი:
ა) აბსოლუტური კასაცია;
ბ) დივერგენტული კასაცია;
გ) პროცესუალური კასაცია;
აბსოლუტური კასაციის შემთხვევაში კონკრეტული საქმე მოიცავს საპროცესო საფუძველს, რომელზედაც შესაძლებელია მატერიალური და საპროცესო კანონმდებლობის დებულებათა ზოგადი პრინციპების ჩამოყალიბება ან კანონის ხარვეზის აღმოფხვრა.
აგრეთვე, ისეთ შემთხვევაშიც, როცა თავიდან უნდა იქნას აცილებული სასამართლო პრაქტიკაში მკვეთრი, უხეში განსხვავების დანერგვა, თუმცა გადამწყვეტია ისიც, თუ რა მნიშვნელობა აქვს გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებას ერთიანი სასამართლო პრაქტიკისთვის. აღიარებულია, რომ სამართლის ნორმის განმარტებისას ან გამოყენებისას დაშვებული მატერიალური და ფორმალური შეცდომა მაშინ სცილდება ცალკეული შემთხვევების ფარგლებს და სერიოზულად ვნებს საზოგადო ინტერესებს, როდესაც ეს შეცდომა მასშტაბურია და არსებობს იმის შესაძლებლობა, რომ მის საფუძველზე შეირყეს ნდობა მართლმსაჯულების მიმართ.
დივერგენტული კასაციის მიზანს წარმოადგენს ერთიანი სასამართლო პრაქტიკის დაცვა გარკვეულ სამართლებრივი ნორმების განმარტებებისას. დივერგენტული კასაციის დაშვება ასევე ემსახურება სამართლებრივი ერთიანობის, სტაბილურობის და სამართლის თანასწორი გამოყენების დაცვას. ამავე დროს, სააპელაციო სასამართლოს მიერ განსხვავებული გადაწყვეტილების (განსხვავებული სამართლებრივი შეფასება, განმარტება) მიღებამ, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს გააზრებულად, შეგნებულად ხდება და ჯეროვნად არის დასაბუთებული (რამდენადაც სააპელაციო სასამართლოს მართლმსაჯულების უმაღლესი ინსტანციის სასამართლოს განმარტება არასწორად მიაჩნია), შეიძლება ასევე ბიძგი მისცეს სამართლის შემდგომ განვითარებას. დივერგენტული კასაციის დაშვება ემსახურება სააპელაციო და საკასაციო სასამართლოებს შორის იურიდიული დისკუსიის შედეგის მნიშვნელოვანი ხასიათის განსაზღვრას.
პროცესუალური კასაციის შემთხვევაში სახეზე უნდა იყოს დარღვევის მნიშვნელოვანი ხასიათი, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე /შედეგზე/.
კასაციის დაშვების ეს საფუძველი, პირველ რიგში მოიცავს ისეთ შემთხვევებს, როდესაც მოხდა ძირითადი საპროცესო უფლებების დარღვევა, ასევე სსსკ-ის 394-ე მუხლში ჩამოთვლილი საკასაციო საჩივრის ყველა აბსოლუტური საფუძველი, რაც უდაოდ გავლენას ახდენს მართლმსაჯულების რეპუტაციაზე.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გამოტანისას სააპელაციო სასამართლომ მექანიკურად მიუსადაგა სადავო სამართალურთიერთობას საკასაციო სასამართლოს სამართლებრივი განმარტება, საქმის ფაქტობრივი გარემოებების გამოკვლევა-დადგენის გარეშე, რაც ლახავს პირის კანონით გარანტირებულ უფლებას სამართლიან სასამართლოზე.
საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით ამგვარი «ხელმძღვანელობა» ასევე აზარალებს მართლმსაჯულების ავტორიტეტს, ამავდროულად არსებობს ასეთის გამეორების საშიშროებაც და მოითხოვს პრევენციული ზომის (ანუ შესაბამისი განმარტების) მიღებას, რათა ქვემდგომმა სასამართლოებმა უზენაესი სასამართლოს სამართლებრივი დასკვნები მათი გაზიარების შემთხვევაში კვალიფიციურად მიუსადაგონ განსახილველ საქმეებს.
სადავო სამართალურთიერთობა წარმოშობილია ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა სფეროში, საპატრულო პოლიციის ინსპექტორსა და მძღოლს _ ნ. პ-შვილს შორის.
საქმის მასალების მიხედვით, ფაქტობრივი გარემოებებით დადგენილია, რომ 2007 წლის 18 მარტს 11.20 საათზე თბილისი-ბაკურციხე-ლაგოდეხის გზის მე-7 კ.მ-ზე მოსარჩელის მიერ ავტომანქანით მოძრაობისას, შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის კახეთის სამმართველოს პატრულ-ინსპექტორ – ვ. გ-ძის მიერ შედგა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი ¹ბა 152164 /ღვედის გამოუყენლობის გამო/ და საჯარიმო ქვითრის საფუძველზე, ადმინისტრაციული სახდელის სახით ნ. პ-შვილს განესაზღვრა ჯარიმა 20 ლარის ოდენობით. ოქმის მიხედვით ნ. პ-შვილმა უარი განაცხადა ოქმის ხელმოწერაზე.
ნ. პ-შვილმა სადავოდ გახადა სამართალდარღვევის საერთოდ ჩადენის ფაქტი, მიიჩნია რა, რომ სამართალდარღვევის არსებობის პირობებშიც იმ მანძილიდან, სადაც იმყოფებოდა პატრულ-ინსპექტორი ვერ შეამჩნევდა სამართალდარღვევის ჩადენის ფაქტს, ანუ სახეზე იყო შეცდომა. ამასთან, პატრულ-ინსპექტორის შემთხვევის ადგილზე არ მომხდარა საქმის გარემოებების გამოკვლევა. ასევე, სადავო გახადა მხარეთა შორის მტკიცების ტვირთის განაწილების მართებულობა და მოითხოვა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2. მუხლის გამოყენება.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ყოველი კონკრეტული საქმის გადაწყვეტა სასამართლოში დაკავშირებულია გარკვეული ფაქტების დადგენასთან. ფაქტების დადგენის აუცილებლობა განპირობებულია იმით, რომ სასამართლო იხილავს და წყვეტს მხარეთა შორის წარმოქმნილ დავებს, რომლებიც სამართლით რეგულირებული ურთიერთობებიდან წარმოიშობიან. სამართლებრივი ურთიერთობა კი შეიძლება აღმოცენდეს, განვითარდეს ან შეწყდეს მხოლოდ იურიდიული ფაქტების საფუძველზე. ე.ი ისეთი ფაქტების საფუძველზე, რომლებსაც სამართლის ნორმა უკავშირებს გარკვეულ იურიდიულ შედეგს.
საქმის გარემოებების გამორკვევა და ფაქტების დადგენა მართლმსაჯულების უპირველეს ამოცანას წარმოადგენს, სწორედ დადგენილი ფაქტების საფუძველზე ხდება ნორმათშეფარდება.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი აგებულია შეჯიბრებითობის პრინციპზე, რაც ოფიციალობის პრინციპის გათვალისწინებით სრულად გამოიყენება ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში. აღნიშნული პრინციპის შესაბამისად, მხარეები თავად განსაზღვრავენ, თუ რომელი ფაქტები უნდა დაედოს საფუძვლად მათ მოთხოვნას ან რომელი მტკიცებულებებით უნდა იქნას დადასტურებული ეს ფაქტები (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის და სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლები).
ადმინისტრაციული სამართალწარმოების უმნიშვნელოვანესი პრინციპი _ ოფიციალობის პრინციპი განსაზღვრავს ადმინისტრაციული მართლმსაჯულების როლს. ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, განსხვავებით სამოქალაქო სამართალწარმოებისგან სასამართლო პროცესუალური აქტივობის ცენტრში იმყოფება, ადმინისტრაციულ სამართალში მოქმედი საჯარო და კერძო ინტერესების პროპორციულობის პრინციპი ადმინისტრაციულ საპროცესო სამართალში სასამართლოს აკისრებს საპროცესო სამართალურთიერთობაში მხარეთა საპროცესო უფლებებში ბალანსის მიღწევისთვის აუცილებელ საპროცესო მოქმედებების შესრულებას.
ოფიციალობის პრინციპზე დაყრდნობით სასამართლო უფლებამოსილია თავისი ინიციატივით მიიღოს გადაწყვეტილება დამატებითი ინფორმაციის ან მტკიცებულების წარმოსადგენად (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მუხლი 4); სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 103-ე მუხლით მინიჭებული უფლებამოსილების გარდა, საკუთარი ინიციატივით შეაგროვოს ფაქტობრივი გარემოებები და მტკიცებულებები (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მუხლი 19).
ადმინისტრაციული სასამართლოს ეს უფლებამოსილება კანონმდებლის მიერ განმტკიცებულია ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-20 მუხლში ადმინისტრაციულ ორგანოთა ვალდებულების დადგენით, წარუდგინოს სასამართლოს საქმის განხილვისა და გადაწყვეტისათვის აუცილებელი დოკუმენტები და სხვა ინფორმაცია.
სასამართლოს უფლებამოსილება _ თავისი ინიციატივით მოიპოვოს მტკიცებულებები ან ინფორმაცია, ნიშნავს, რომ სასამართლომ უნდა განსაზღვროს შემთხვევები, როდესაც საფრთხე ემუქრება მართლმსაჯულების ძირითად პრინციპს _ მხარეთა თანასწორობის /ანუ თანაბარი შესაძლებლობა _ დაიცვან თავიანთი უფლებები/ რეალიზაციას საჯარო სამართლებრივი დავების მონაწილეთა სუბორდინაციული მდგომარეობიდან გამომდინარე.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საქმის არსებითად /ფაქტობრივი და სამართლებრივი თვალსაზრისით/ განმხილველი სასამართლოების მიერ ოფიციალობის პრინციპის მეშვეობით საქმის გარემოებათა დამატებითი გამოკვლევა, მტკიცებულებათა მოპოვება სახელმწიფოში დღეისათვის არსებული სამართლებრივი კულტურის პირობებში არის უპირობო აუცილებლობა, ადმინისტრაციულ დავათა კანონიერად გადაწყვეტისათვის, ადმინისტრაციულ ორგანოთა საქმიანობაზე სრულფასოვანი სასამართლო კონტროლის განხორციელებისათვის, რის გარეშეც სამართლებრივი სახელმწიფოს, როგორც ღირებულებითი სიკეთით სარგებლობა შესაძლებელია მიღწეული ვერ იქნეს.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მოცემული დავის გადაწყვეტისას სააპელაციო სასამართლომ სავსებით უგულებელყო ადმინისტრაციული მართლმსაჯულების უმნიშვნელოვანესი, საჯარო ინტერესის უზრუნველმყოფი უფლებამოსილება (მით უფრო იმ ვითარებაში, როცა პირველი ინსტანციის სასამართლომ დავა გადაწყვიტა მოსარჩელის სასარგებლოდ). კერძოდ, სააპელაციო სასამართლოს არ მიუღია ზომები, დამატებითი მტკიცებულებების, ინფორმაციის მოსაპოვებლად, მაშინ, როცა ისედაც მოცემული დავის სპეციფიკიდან გამომდინარე, მტკიცებულებათა წრე უკიდურესად შეზღუდულია.
საკასაციო სასამართლო ადასტურებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2007 წლის 25 დეკემბრის განჩინებაში /საქმეზე ზ. ნ-შვილის სარჩელისა გამო, მოპასუხის _ თბილისის საპატრულო პოლიციის მიმართ/ ჩამოყალიბებულ სამართლებრივ დასკვნებს და განმარტებებს და კვლავაც იზიარებს მას.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი აგებულია შეჯიბრებითობის პრინციპზე, რაც ოფიციალობის პრინციპის გათვალისწინებით სრულად გამოიყენება ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში. მითითებული პრინციპის შესაბამისად, მხარეები თავად განსაზღვრავენ, თუ რომელი ფაქტები უნდა დაედოს საფუძვლად მათ მოთხოვნებს ან რომელი მტკიცებულებებით უნდა იქნეს დადასტურებული ეს ფაქტები (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის და სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლები).
ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის I პუნქტის მიხედვით, მოსარჩელე ვალდებულია დაასაბუთოს თავისი სარჩელი, წარადგინოს თავისი შესაგებელი და შესაბამისი მტკიცებულებები. მითითებული დებულება ადგენს მხარეთა საპროცესო მოვალეობებს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში, რაც უზრუნველყოფს მხარეთა შეჯიბრებითობის პრინციპის სრულყოფილ რეალიზაციას. აქვე, კანონი ადგენს საგამონაკლისო შემთხვევას, კერძოდ, როცა დავის საგანს წარმოადგენს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მართლზომიერების შემოწმება, მტკიცების ტვირთი გადადის აქტის გამომცემ ადმინისტრაციულ ორგანოზე – მოპასუხე სუბიექტზე. საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ დამტკიცების ტვირთის ამგვარი გადანაწილება აქტთან დაკავშირებულ სარჩელის წარდგენისას არც ერთ შემთხვევაში არ გულისხმობს, რომ მოსარჩელე საერთოდ თავისუფლდება სარჩელის დასაბუთების ვალდებულებისაგან, ანუ იმ გარემოებების შესაბამისი მტკიცებულებებით დადასტურების მოვალეობისგან, რითაც მისი მოთხოვნა ფაქტობრივად და იურიდიულად გამართლებული აღმოჩნდება.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სამართალდარღვევის ფაქტის დაფიქსირებისას, ვინაიდან კანონმდებელი არ ადგენს მოწმეთა აუცილებელ დასწრებას, ივარაუდება, რომ სამართალდარღვევის გამომვლენ პოლიციის მოხელეს გააჩნია შესაბამისი პროფესიული უნარ-ჩვევები, ადეკვატურად და ობიექტურად შეაფასოს კონკრეტული ფაქტი, ქმედება. აღნიშნული, რასაკვირველია არ გამორიცხავს სამართალდარღვევის გამომვლენის მიერ უზუსტობას, მიკერძოებას ან არაობიექტურ შეფასების კონკრეტული შემთხვევის დასაშვებობას (შესაძლებლობას).
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ თავად ადმინისტრაციული სამართალდარღვევათა კოდექსის ნორმებით არ არის განსაზღვრული სამართალდარღვევის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრებისას სამართალწარმოებაში მტკიცების ტვირთის ადმინისტრაციულ ორგანოზე გადანაწილება.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სადავო საკითხთან მიმართებაში ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2. მუხლით გათვალისწინებული მტკიცების ტვირთის გადატანა ადმინისტრაციულ ორგანოზე, არ უნდა იქნა გამოყენებული, რამდენადაც მოცემულ შემთხვევაში სადავოა და დამტკიცებას ექვემდებარება არა დავის საგნის სამართლებრივი მხარე /სადავო ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის კანონიერება, კერძოდ, ადმინისტრაციული ორგანოს ან თანამდებობის პირის კომპეტენცია, სამართალშეფარდების შესაბამისობა, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი პრინციპების დაცვა ადმინისტრაციულ წარმოებაში და ა.შ/ არამედ, სამართალდარღვევის ფაქტის არსებობა-არარსებობა, რა დროსაც მოდავე მხარეებზე მტკიცების ტვირთი აუცილებლად პროპორციულად უნდა იქნას გადანაწილებული.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2. მუხლით დადგენილი პირობა სწორედ ამგვარად უნდა იქნას გაგებული, რამდენადაც სადავო ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის კანონიერების შემოწმებისას აქტის გამომცემმა ადმინისტრაციულმა ორგანომ უნდა უზრუნველყოს მიღებული გადაწყვეტილების მართლზომიერების დამტკიცება სასამართლოს წინაშე, ვინაიდან ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 5.1. მუხლის მიხედვით ადმინისტრაციული ორგანოს უფლება არა აქვს კანონმდებლობის მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ განახორციელოს რაიმე ქმედება, რაც გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოს (თანამდებობის პირის) ვალდებულებას და სამართლებრივ პასუხისმგებლობას აქტის კანონიერებასთან დაკავშირებით, შესაბამისად ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2 მუხლით სადავო აქტის კანონიერების მტკიცების ტვირთისგან ათავისუფლებს მოსარჩელეს და ავალდებულებს მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს დაამტკიცოს, რომ მან უზრუნველყო მის მიერ გამოცემული გადაწყვეტილების კანონის საფუძველზე და მის შესაბამისად მომზადება, მიღება, გამოცემა.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.2. მუხლით ადმინისტრაციულ ორგანოს ევალება დაამტკიცოს სწორედ სადავო აქტის სამართლებრივი მხარე, რადგან მატერიალურ-სამართლებრივი კანონმდებლობის მიხედვით მას აქვს საჯარო-სამართლებრივი ვალდებულება თავისი გადაწყვეტილება, ყოველგვარი გასაჩივრების პრეზუმფციის გარეშეც, მიიღოს მხოლოდ კანონის შესაბამისად, ამდენად სავსებით ლოგიკურია მტკიცების ტვირთის ადმინისტრაციულ ორგანოზე დაკისრება.
განსახილველ შემთხვევაში სადავო აქტის კანონიერება მოწმდება არა სამართლებრივი საფუძვლებით (სარჩელის ფაქტობრივი საფუძველი) არამედ, ფაქტის არასწორად დადგენისა და შეფასების შედეგად არასწორად ნორმის შეფარდების თვალსაზრისით.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ იმ პირობებში, როცა სადავო აქტის კანონიერების განსაზღვრა დამოკიდებულია აქტით აღწერილ და გამოვლენილ იურიდიული ფაქტის ნამდვილობის დადგენაზე, ლოგიკურია, რომ გამოყენებულ უნდა იქნას ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 17.1. მუხლით გათვალისწინებული საერთო წესი მტკიცების ტვირთის პროპორციულობის და მტკიცებულებების წარდგენის ვალდებულებების შესახებ.
საკასაციო სასამართლოს განმარტება ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის გამოყენებასთან დაკავშირებით არცერთ შემთხვევაში არ გულისხმობს, რომ სასამართლო აღარ იკვლევს საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს საკუთარი ინიციატივით. სადავო ფაქტთან დაკავშირებული მტკიცების ტვირთის მხარეთა შორის პროპორციული გადანაწილების ფორმულა სრულებით არ გამორიცხავს სასამართლოს უფლებამოსილებას. პირიქით, მართლმსაჯულების ინტერესებიდან გამომდინარე სასამართლომ ყველა შესაძლებელი ფაქტობრივი გარემოება უნდა გამოიკვლიოს და დაადგინოს.
საკასაციო სასამართლო სსსკ-ის XV-XX თავების საფუძველზე განმარტავს, რომ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსით განსაზღვრულია მტკიცებულებათა სახეები: წერილობითი, ზეპირი და ნივთიერი სახის მტკიცებულებები. სსსკ-ის 105-ე მუხლით დადგენილია სასამართლოს მიერ მტკიცებულებათა შეფასების სტანდარტი, კერძოდ, სასამართლოსათვის არავითარ მტკიცებულებას არა აქვს წინასწარ დადგენილი ძალა (ნაწილი 1). სასამართლო აფასებს მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით, რომელიც უნდა ემყარებოდეს მათ ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას, რის შედეგადაც მას გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ.
განსახილველ შემთხვევაში სახეზეა მხოლოდ ერთი წერილობითი ხასიათის მტკიცებულება _ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის დადგენილება, მტკიცებულება იმდენად, რამდენადაც მასშია აღწერილი გამოვლენილი სამართალდარღვევის ფაქტი, პირობები, დამრღვევი სუბიექტი. ამავდროულად, აღნიშნული დადგენილება წარმოადგენს დავის საგანს, რამდენადაც მოსარჩელე სადავოდ ხდის მის კანონიერებას, აქტში აღწერილი იურიდიული ფაქტის ნამდვილობის კონტექსტით ანუ სწორედ ერთერთ წერილობით მტკიცებულებაში აღწერილი, გადმოცემული ფაქტი წარმოადგენს სადავოს და მტკიცების საგანს.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის გამოვლენა და მის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღება სპეციფიკურ მმართველობით საქმიანობას წარმოადგენს. სამართალდარღვევის გამოვლენა იურიდიული ფაქტის დადგენა-დაფიქსირებას ნიშნავს, რაც შესაბამის იურიდიულ შედეგს იწვევს. ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილება არსებითად განსხვავდება სხვა მმართველობით სფეროებში მიღებული გადაწყვეტილებისაგან. უპირველესად, მისი მომზადების და გამოცემის პროცედურის თვალსაზრისით.
მტკიცებულებათა ამგვარი სიმწირის პირობებში სასამართლო ვალდებულია თავისი ინიციატივით გამოიკვლიოს არსებობს თუ არა სადავოდ გამხდარი გარემოების სხვა უშუალო მტკიცებულებები, მაშინ, როცა სასამართლომ არ შეაფასა თავად მოსარჩელის ახსნა-განმარტება, არ დაკითხა მოწმეებად თავად პატრულ-ინსპექტორი, მოსარჩელის ავტომანქანაში მყოფი თანამგზავრი, არ გამოიკვლია პატრულ-ინსპექტორის მიუკერძოებლობის, ობიექტურობის, სათანადო უნარ-ჩვევების დამამტკიცებელი გარემოება /პოლიციის მოხელის პირადი საქმე/, არ მოუწვევია სპეციალისტი, რათა გაერკვია, რამდენად შესაძლებელი იყო პოლიციელს მაქსიმალურად ზუსტად აღექვა სამართალდარღვევის ფაქტი, იმ მანძილიდან, მიმართულებიდან, როგორც ეს აღწერა /რასაც სადავოდ ხდის მოსარჩელე/.
ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ წერილობითი სახის მტკიცებულებათა პრაქტიკულად არარსებობის პირობებში უნდა მოიპოვოს ზეპირი სახის მტკიცებულებები და სსსკ-ის 105-ე მუხლის დანაწესის მიხედვით ობიექტური შეფასება უნდა მისცეს მათ.
საკასაციო სასამართლო დაბეჯითებით აღნიშნავს, რომ საქმის გარემოებების მოკვლევა-დადგენის, მხარეთა ახსნა-განმარტებების შეფასების გარეშე უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების სამართლებრივი განმარტებისა და დასკვნის გამოყენება სამართლებრივად ანალოგიური /თითქმის/ კატეგორიის საქმეზე შინაარსს აცლის ადმინისტრაციული სასამართლოს უფლებამოსილებას, უკიდურესად ფორმალურ ხასიათს მისცემს მართლმსაჯულებას, რაც უსათუოდ გამოიწვევს მისდამი ნდობის შერყევას, მაშინ, როცა არცერთ ინსტიტუტს არ გააჩნია ისეთი ქმედითი მექანიზმები ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად და რისი კანონიერი მოლოდინიც გააჩნია ყოველ პირს, საქართველოს კონსტიტუციის და საქართველოს სახელმწიფოს მიერ საერთაშორისო თანამეგობრობის წინაშე აღებული ვალდებულებებიდან გამომდინარე _ ისარგებლოს სამართლიანი სასამართლოს უფლებით.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ საქართველოს 1995 წლის კონსტიტუციით დადგენილი ხელისუფლების დანაწილების პრინციპის რეალიზაცია მნიშვნელოვნად არის განპირობებული სასამართლო ხელისუფლების როლით, სასამართლოს მიერ ობიექტური, მიუკერძოებელი და კვალიფიციური მართლმსაჯულების განხორციელებით, ვინაიდან სასამართლო ახორციელებს რა სახელმწიფო ხელისუფლების განსაკუთრებულ ფუნქციას _ მართლმსაჯულებას, ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში ეს მოიცავს არა მხოლოდ კონკრეტული კონფლიქტების (დავები) გადაწყვეტას, არამედ, სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოთა საქმიანობაზე სასამართლო კონტროლის განხორციელებას.
მოქმედი კანონმდებლობით შესაძლებელია ადმინისტრაციულ ორგანოთა გადაწყვეტილებების, ხელშეკრულებების, ქმედებების /მოქმედება, უმოქმედობა/ გასაჩივრება საერთო სასამართლოში, რა დროსაც სასამართლოს ობიექტურობასა და მიუკერძოებლობას, დამოუკიდებლობას განუზომელი მნიშვნელობა აქვს, რათა აღადგინოს დარღვეული წონასწორობა პირსა და ოფიციალურ სტრუქტურას შორის.
აღსანიშნავია, რომ ევროპის საბჭოსა და ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის სამართლებრივი თანამშრომლობის ფარგლებში ორგანიზებული მრავალმხრივი შეხვედრების, კერძოდ, 1996 წ. 13-15 ნოემბერს მადრიდში გამართული შეხვედრის დასკვნების თანახმად ადმინისტრაციული აქტების კონტროლი დემოკრატიის და კანონის უზენაესობის ერთ-ერთ ძირითად მოთხოვნად იქნა მიჩნეული, ვინაიდან, სახელმწიფოსა და მისი მრავალი ადმინისტრაციული ორგანოს მარეგულირებელი ან ინდივიდუალური აქტები რეგულარულად ზემოქმედებს მათ იურისდიქციას დაქვემდებარებაზე და უშუალო ზეგავლენას ახდენს ადამიანის უფლებათა ევროპის კონვენციით აღიარებულ ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებზე. სასამართლო ვალდებულია უზრუნველყოს გონივრული კონტროლი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელებისადმი; ყველა ადმინისტრაციული აქტი უნდა ექვემდებარებოდეს მოსამართლის მიერ გადასინჯვას, მოსამართლე გადაწყვეტილების მიღებისას უნდა იყოს დამოუკიდებელი და კომპეტენტური, სამართალწარმოება უნდა იყოს უფრო მისი ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად, გადაწყვეტილებები უნდა მიიღებოდეს გონივრულ ვადაში, გადაწყვეტილება უნდა აღსრულდეს დროულად.
სასამართლო კონტროლი ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილებებზე უზრუნველყოფს დარღვეული უფლების აღდგენას, კანონის უზენაესობის დამკვიდრებას, ადმინისტრაციული ორგანოს საქმიანობის სამართლებრივი ნორმებით მკაცრად რეგლამენტირებულ ჩარჩოში მოქცევას, ეფექტიანი დაცვის რეალიზაციას და ა.შ.
სამართლიანი სასამართლოს ევროპულ სტანდარტთან შესაბამისობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ადმინისტრაციული მართლმსაჯულების განხორციელებისას, რადგან საჯარო-სამართლებრივ დავებში სასამართლოს კვალიფიციურობა და მიუკერძოებლობა მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს სახელმწიფოს ქვეშევრდომთა განწყობას ეროვნული სახელმწიფოს და მისი ადმინისტრაციის მიმართ. ამ ასპექტით კიდევ უფრო საგულისხმოა საპოლიციო სამართალურთიერთობებში წამოჭრილი კონფლიქტების ობიექტური გადაწყვეტა, რათა მოქალაქეებს არ გაუჩნდეთ განცდა, რომ ამგვარ დავებში საკუთარი სიმართლის დამტკიცება შეუძლებელია, რაც უმძიმესად იმოქმედებს ეროვნული სასამართლოს და ეროვნული ადმინისტრაციის მიმართ ნდობის ხარისხზე.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ სასამართლოს მიერ განვითარებული სამართლებრივი დასკვნები უნდა გამომდინარეობდეს საქმეში არსებული მტკიცებულებებიდან და შესაბამისად მათი შეფასებისა და გამოკვლევის საფუძველზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებიდან. არარსებულ ფაქტობრივ გარემოებაზე დამყარებული გადაწყვეტილება, სასამართლოს მიერ ნორმის სწორად განმარტების პირობებშიც კი წინააღმდეგობრივია და სამართლებრივად მცდარ შეხედულებამდე მიდის, რამდენადაც სასამართლოს მიერ იურიდიული კვალიფიკაციის მოხდენა თავის თავში მოიცავს საქმის ფაქტობრივი გარემოებების შესაბამისობას კანონით დადგენილი ნორმის შემადგენლობის ნიშნებთან.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახალი განხილვისას თავისი ინიციატივით უნდა მოიპოვოს საქმის გარემოებებთან დაკავშირებული ყველა სახის მტკიცებულება, კვალიფიციურად და ობიექტურად გამოიკვლიოს, დაადგინოს ფაქტები, მისცეს სამართლებრივი შეფასება საქმეზე სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების დადგენის მიზნით, მოქმედი საპროცესო და მატერიალური სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად, ვინაიდან ამ ვითარებაში შეუძლებელია საკასაციო სასამართლოს მიერ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლის მიხედვით შეუძლებელია ახალი გადაწყვეტილების მიღება.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53.4 მუხლის შესაბამისად, საქმეზე სასამართლო ხარჯები უნდა გადანაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების დადგენისას.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1.2, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე, 257-ე, 390-ე, 399-ე, 412-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. ნ. პ-შვილის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2008 წლის 20 სექტემბრის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. სასამართლო ხარჯები გადანაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების დადგენისას;
4. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.