ბს-485-461(კ-06) 13 დეკემბერი, 2006
ქ. თბილისი

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა: მ. ვაჩაძე (თავმჯდომარე),
ნ. ქადაგიძე (მომხსენებელი),
ნ. სხირტლაძე

დავის საგანი: საგადასახადო მოთხოვნის ბათილად ცნობა.

აღწერილობითი ნაწილი:

2005წ. 4 ნოემბერს ხონის საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ის» დირექტორმა თ. გ-ემ სასარჩელო განცხადებით მიმართა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს მოპასუხე ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის მიმართ საგადასახადო მოთხოვნის ბათილად ცნობის თაობაზე.
მოსარჩელე სასარჩელო განცხადებაში მიუთითებდა, რომ ხონის «ს-ი» რეგისტრირებულია 1998წ. თებერვლიდან ხონის რაიონული სასამართლოს მიერ და მინიჭებული აქვს საიდენტიფიკაციო ნომერი. საქმიანობის მიზანი არის ქველმოქმედება, «ს-ის» ბალანსზეა 11.08 ჰექტარი ჩაის ბუჩქი, რომელიც განთავსებულია 13.8 ჰა მიწაზე. აღნიშნული სასოფლო-სამეურნეო მიწა მათმფლობელობაშია საიჯარო ხელშეკრულებით. ისინი პლანტაციაში პერიოდულად კრეფდნენ ჩაის და აბარებდნენ რ-ნის ჩაის ფაბრიკაში.
2001წ. 7 მაისს სს «ი-ის» ჩაის ფაბრიკასა და «ს-ს» შორის გაფორმდა ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც «ს-ი» ჩაის ფოთლებს მიაწოდებდა გადამამუშავებელ ფაბრიკას, რის შედეგედაც სს «ი-ი» მხრიდან 1 კგ ჩაის ფოთლს უნაზღაურებ 12 თეთრად. ჩაის კრეფდნენ სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებული ფიზიკური პირები. ჩაის რაოდენობამ 2001წ. სეზონზე შეადგინა 84466 კგ, მასზე დარიცხულმა სახელფასო თანხამ კი _ 10135 ლარი. აღნიშნული მოკრეფილი ჩაის ფოთლის რაოდენობის სისწორეს ადასტურებს სს «ი-ის» ჩაის ფაბრიკის მიერ გაცემული ჩაის ფოთლების მიღების ქვითრები და იმავე რაოდენობის ჩაიზე გადარიცხული ხელფასის უწყისები.
მოსარჩელის განმარტებით, აღნიშნული ხელფასის გაცემის დროს მეჩაიეებზე მის მიერ შეცდომით დაირიცხა სოცგადასახადი 3074 ლარის ოდენობით, რადგან, საგადასახადო კოდექსის (2005 წლამდე მოქმედი) 273-ე მუხლის 46-ე პუნქტის Gშესაბამისად, 2007წ. 1 იანვრამდე სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებული იურიდიული და ფიზიკური პირები, რომელთა მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში განხორციელებული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდება მის სამრეწველო გადამუშავებამდე (საქონლის კოდის შეცვლამდე) არ აღემატებოდა 100000 ლარს, საქმიანობის ამ სფეროში კანონმდებლობით გათვალისწინებული ყველა გადასახადის ნაცვლად იბეგრებოდნენ მხოლოდ მიწის გადასახადით.
აღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, არ უნდა დარიცხულიყო ფიზიკურ პირებზე (მეჩაიეებზე) ხელფასის გაცემის დროს სოციალური გადასახადი და ვალად არ აღიარებულიყო, რაც‚ აგრეთვე‚ გამომდინარეობს ახალი საგადასახადო კოდექსის 270-ე მუხლის «ზ» პუნქტიდან.
მოსარჩელის მითითებით, მის მიერ გაშვებული არ არის საგადასახადო დავაზე 6 წლის ხანდაზმულობის ვადა, ვინაიდან ვალის აღიარება შეცდომით მოხდა 2001წ.ოქტომბრის შემდეგ, რაც გათვალისწინებულია საგადასახადო კოდექსის 273-ე მუხლის პირველი ნაწილით (2005 წლამდე მოქმედი).
2005წ. 8 სექტემბერს «ს-მა» ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციიდან მიიღო საგადასახადო მოთხოვნა ¹7091, რომლის შესაბამისადაც, საგადასახადო ორგანო ითხოვდა მათ მიერ შეცდომით დარიცხული სოციალური გადასახადის _ 3074 ლარისა და მასზე დარიცხული საურავის _ 3097 ლარის გადახდას. აღნიშნულ საგადასახადო მოთხოვნაზე «ს-ის» მიერ 2005წ. 22 სექტემბერს ქ. ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციაში, საგადასახადო კოდექსის 145-149-ე მუხლების შესაბამისად, შეტანილ იქნა შესაგებელი, რომლითაც ითხოვდნენ შეცდომით დარიცხული გადასახადის გადასინჯვას, თუმცა საგადასახადო ორგანოს რაიმე პასუხი მათთვის დღემდე არ უცნობებია.
მოსარჩელის მითითებით, საგადასახადო კოდექსის 154-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, საგადასახადო ორგანო ვალდებულია, შესაგებლის მიღებიდან 10 დღის ვადაში განიხილოს იგი. გამოსცეს დასაბუთებული ბრძანება შესაგებლის დაკმაყოფილებაზე ან უარის თქმის შესახებ და ბრძანების გამოცემიდან სამ დღეში უზრუნველყოს მისი გადაგზავნა შესაგებლის წარმომდგენისათვის, ამავე მუხლის მე-4 ნაწილით კი, თუ საგადასახადო ორგანო ამ მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილ ვადაში არ გამოსცემს ზემოთ აღნიშნულ ბრძანებას, ეს გადასახადის გადამხდელის მოთხოვნის შესრულებაზე უარს ნიშნავს.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე ითხოვდა ხონის საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ის» 2001წ. საგადასახადო დეკლარაციის შეცდომით აღიარებული სოციალური გადასახადის, 3074 ლარის, ბათილად ცნობასა და, შესაბამისად, მასზე დარიცხული საურავის _ 3097 ლარის გაუქმებას, ასევე, ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005წ. 25 ივლისის ¹7091 საგადასახადო მოთხოვნის ბათილად ცნობას.
ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2005წ. 30 ნოემბრის გადაწყვეტილებით ხონის საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ის» სასარჩელო განცხადება დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი ხონის საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ის» 2001წ. საგადასახადო დეკლარაცია, რომლითაც შეცდომით იქნა აღიარებული სოციალური გადასახადის, 3074 ლარის, მოსარჩელეზე დაკისრება; შესაბამისად, გაუქმდა მასზე დარიცხული საურავი _ 3097ლარი და ბათილად იქნა ცნობილი ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005წ. 25ივლისის ¹7091 საგადასახადო მოთხოვნა.
მითითებული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციამ.
აპელანტი სააპელაციო საჩივრით ითხოვდა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2005წ. 30 ნოემბრის გადაწყვეტილების გაუქმებასა და ახალი გადაწყვეტილებით მოსარჩელისათვის სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმას.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006წ. 18 აპრილის განჩინებით ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, უცვლელად დარჩა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2005წ. 30 ნოემბრის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლო განჩინებაში მიუთითებდა, რომ საგადასახადო კოდექსის 273-ე მუხლის 46-ე პუნქტის შესაბამისად (2005წ. 1 იანვრამდე მოქმედი), 2007წ.1 იანვრამდე სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებული იურიდიული და ფიზიკური პირები, რომელთა მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში განხორციელებული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდება მის სამრეწველო გადამუშავებამდე (სასაქონლო კოდის შეცვლით) არ აღემატებოდა 100000 ლარს, საქმიანობის ამ სფეროში კანონმდებლობით გათვალისწინებული ყველა გადასახადის ნაცვლად იბეგრებოდნენ მხოლოდ მიწის გადასახადით.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატის განმარტებით, ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის მიერ არასწორად მოხდა ხონის საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ზე» სოციალური გადასახდის დარიცხვა.
მითითებული განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციამ.
კასატორი საკასაციო საჩივარში მიუთითებდა, რომ სააპელაციო სასამართლოს საერთოდ არ უმსჯელია სააპელაციო საჩივარში მითითებული გარემოებების შესახებ, კერძოდ, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 262-ე მუხლის პირველი ნაწილის მოთხოვნათა საწინააღმდეგოდ, საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ის» სარჩელის მიღებიდან არც 2კვირის ვადაში და არც შემდეგ, ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს მხარეთა მონაწილეობით საქმეზე არ ჩაუტარებია განმწესრიგებელი სხდომა და არგადაუწყვეტია სარჩელის დასაშვებობის საკითხი. ყოველ შემთხვევაში, ასეთი სხდომის დანიშვნის დროისა და ადგილის შესახებ ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციას სასამართლო უწყება სსკ-ის 70-78-ე მუხლებით დადგენილი წესითარმიუღია. ანალოგიურად, სასამართლომ გვერდი აუარა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22-ე მუხლის მე-3 ნაწილით დადგენილი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტისა და ამავე კოდექსის 23-ე მუხლის მე-3 ნაწილით დადგენილი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემაზე უარის გასაჩივრების ერთთვიანი ვადების დარღვევის ფაქტებს, მაშინ როცა ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005წ. 25 ივლისის ¹7091 საგადასახადო მოთხოვნა მოსარჩელეს ჩაჰბარდა 2005წ. 8 სექტემბერს. ამავე საგადასახადო მოთხოვნაზე პრეტენზიით მოსარჩელემ წერილობითმიმართა ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციას 2005წ. 22 სექტემბერს, ხოლო სასარჩელო განცხადება ქუთაისის საქალაქო სასამართლოში წარადგინა 2005წ. ნოემბერში, ანუ კანონით დადგენილი ერთი თვის ვადის გასვლის შემდეგ, რაც ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 262-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე საქმის წარმოების შეწყვეტის სამართლებრივ საფუძველს წარმოადგენს.
კასატორის მითითებით, 2005წ. 22 სექტემბრის წერილობით მიმართვაზე პასუხი (¹07/3818) ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის მიერ მოსარჩელეს ფოსტით გაეგზავნა 2005წ. 25 ოქტომბერს და მასში პირდაპირ იყო მითითებული, რომ გადასახადის გადამხდელს შესაგებელი არ ჰქონდა წარმოდგენილი და ამის გამო, თანახმად საგადასახადო კოდექსის 147-ე მუხლის მე-2 ნაწილისა და 149-ე მუხლის მე-3 ნაწილისა, წერილობითი მიმართვა ამავე კოდექსის 154-ე მუხლით დადგენილი წესით განხილული და გადაწყვეტილი ვერ იქნებოდა, ვინაიდან იგი არ აკმაყოფილებდა კანონით დადგენილ მოთხოვნებს. ამდენად, რადგან მოსარჩელეს საგადასახადო მოთხოვნაზე შესაგებელი საგადასახადო ორგანოში არ წარუდგენია და, შესაბამისად, არ მიუთითებია დავის გადაწყვეტის ფორმაზე, მას საგადასახადო კოდექსის 155-ე მუხლის პირველი ნაწილის შინაარსიდან გამომდინარე, უფლება არ ჰქონდა, საგადასახადო ორგანოს ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ან თუნდაც უარი გაესაჩივრებინა სასამართლოში,ვინაიდან ამავე მუხლის პირველი ნაწილის «ბ» ქვეპუნქტი იმპერატიულად ადგენს სპეციალურ წესს იმის შესახებ, რომ სასამართლოში გასაჩივრების უფლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში ენიჭება გადასახადის გადამხდელს, თუ მის შესაგებელში ასე იყო აღნიშნული. თუკი გადასახადის გადამხდელს განზრახული აქვს, რომ პირდაპირ წარადგინოს სარჩელი სასამართლოში, რისი უფლებაც მასგააჩნია საქართველოს კონსტიტუციიდან და საგადასახადო კოდექსიდან გამომდინარე, იგი ვალდებულია, საგადასახადო კოდექსის 147-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, საგადასახადო ორგანოს გაუგზავნოს წერილობითი შეტყობინება ასეთის თაობაზე, რაც კონკრეტულ შემთხვევაში არ დასტურდება, რამდენადაც მოსარჩელესაც პირდაპირ მიუმართავს სარჩელით სასამართლოსათვის და არც შეტყობინება გაუგზავნია საგადასახადო ორგანოში.
კასატორის განმარტებით, საქმის განხილვისას როგორც სააპელაციო, ისე ქუთაისის საქალაქო სასამართლოების მიერ დაირღვა სსკ-ის 105-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნა, რომლის თანახმად, სასამართლო აფასებს მტკიცებულებას თავისი შინაგანი რწმენით, რომელიც უნდა ემყარებოდეს სასამართლო სხდომაზე მათ ყოველმხრივ, სრულ დაობიექტურ განხილვას, რის შედეგადაც მას გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ. სასამართლოთა მიერ ასევე უგულებელყოფილ იქნასსკ-ის 244-ე მუხლით დადგენილი ნორმა, რომლის მიხედვით, გადაწყვეტილების გამოტანისას სასამართლო აფასებს მტკიცებულებებს, განსაზღვრავს, თუ საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე რომელი გარემოებებია დადგენილი და რომელი _ დაუდგენელი, რომელი კანონი უნდა იქნეს გამოყენებული საქმეზე და დაკმაყოფილებულ უნდა იქნეს თუ არა სარჩელი.
სასამართლომ ისე ცნო ბათილად მოსარჩელის მიერ 2001 წელს თითქოსდა შეცდომით შევსებული და საგადასახადო ორგანოში წარმოდგენილი სოციალური გადასახადის დეკლარაცია, რომ მისი არც ასლი და არც ორიგინალისაქმეში არ მოიპოვება. ასევე, გამოთხოვილი არ ყოფილა და საქმეში არ არსებობს საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ის» 2001წ. ბალანსი ანრაიმე სხვა მტკიცებულება, რაც დაადასტურებდა, რომ ამავე პერიოდში მოსარჩელეს სს «ი-ის» გარდა, სხვა ჩაის ფაბრიკებისათვის ჩაის ფოთოლიარ მიუწოდებია და მის მიერ საანგარიშოწ. განმავლობაში განხორციელებული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდება სამერეწველო გადამუშავებამდე ერთობლიობაში არ აღემატებოდა 100000 ლარს, რაც შეიძლებოდა საფუძველი გამხდარიყო 2005წ. 1 იანვრამდე მოქმედი ძველი საგადასახადო კოდექსის 273-ე მუხლის 46-ე ნაწილით დადგენილი შეღავათის გამოყენებისა (ყველა სხვა გადასახადის ნაცვლად, მოსარჩელე დაიბეგრებოდა მხოლოდ მიწის გადასახადით).
სააპელაციო სასამართლო, გარდა იმისა, რომ ზოგადად მიუთითებს საგადასახადო შეღავათის მარეგულირებელ საკანონმდებლო ნორმაზე, განჩინებაში საკმარისადვერ ასაბუთებს, რა მიზეზის გამო ცნო ბათილად გადასახადის გადამხდელის მიერ 2001წელს შედგენილი საგადასახადო დეკლარაცია და მის საფუძველზე საგადასახადო ორგანოს მიერ გადასახადის გადამხდელისათვის 2005 წელს გაგზავნილი საგადასახადო მოთხოვნა, მაშინ როცა, ამავედეკლარაციის მიხედვით, სოციალური გადასახადი იმთავითვე (2001 წლიდან) დაერიცხა და საგადასახადო ორგანოდან საგადასახადო მოთხოვნებიც გაეგზავნებოდა ყოველწლიურად (2002, 2003 და 2004 წლებში). თუკი მართლაც 4წ. შემდეგ აღმოაჩინა მოსარჩელემ შეცდომა მის მიერვე შევსებულ დეკლარაციაში, ასეთ შემთხვევაში საგადასახადო კოდექსის 97-ე მუხლის პირველი ნაწილი ადგენს ქცევის სპეციალურ წესს _ თუ როგორ უნდა იმოქმედოს გადასახადის გადამხდელმა, კერძოდ, იგი ვალდებულია, ამავე დეკლარაციაში შესაბამისი ცვლილებები ან დამატებები შეიტანოს და საგადასახადო ორგანოში წარმოადგინოს ახალი, მაკორექტირებელი დეკლარაცია, რომლის მიხედვითაც მოხდება ცვლილება მის საგადასახადო ვალდებულებებში (იგი შემცირდება ან გაიზრდება). არ მისცა რა სწორი განმარტება კანონის ამ მოთხოვნას, სააპელაციო სასამართლო დაეთანხმა საქალაქო სასამართლოს მიერ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-601 მუხლის საფუძველზე საგადასახადო დეკლარაციის ბათილად ცნობას და ამით, საგადასახადო ორგანოში არსებული ანგარიშგების დოკუმენტაციის გაუქმებასთან ერთად, ფაქტობრივად, შემოიღო გადასახადების დაბეგვრასთან დაკავშირებული საკითხების მოწესრიგების ახალი წესი.ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორი ითხოვდა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006წ. 18 აპრილის განჩინების გაუქმებას და საქმის ხელახლა განსახილველად იმავე სასამართლოში დაბრუნებას.

სამოტივაციო ნაწილი:

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, მხარეთა ახსნა-განმარტებების მოსმენის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის საკასაციო საჩივარი უსაფუძვლოა და არ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო სასამართლო სსკ-ის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე დადგენილად მიიჩნევს შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებს:
მოწინააღმდეგე მხარე «ს-ი” წარმოადგენს საქველმოქმედო და ჰუმანიტარული საქმიანობის განხორციელების მიზნით ჩამოყალიბებულ კავშირს.
«ს-ს” საიჯარო ხელშეკრულების საფუძველზე აღებული აქვს 13,8 ჰა მიწის ფართობი, რომელზეც განთავსებულია 11.08 ჰა ჩაის პლანტაცია.
2001წ. 7 მაისს სს «ი-ის” ჩაის ფაბრიკასა და «ს-ს” შორის დაიდო ხელშეკრულება მასზე, რომ ასოციაცია მოკრეფილ ჩაის ფოთოლს გადასამუშავებლად მიაწოდებდა ჩაის ფაბრიკას, რის შედეგადაც ფაბრიკის მხრიდან 1 კგ ჩაის ფოთლის ანაზღაურება მოხდებოდა 12 თეთრად.
მოკრეფილმა ჩაის ოდენობამ 2001წ. სეზონზე შეადგინა 84466 კგ, ხოლო მასზე დარიცხულმა სახელფასო თანხამ _10135 ლარი.
ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის 2005წ. 25 ივლისის ¹7091 საგადასახადო მოთხოვნის საფუძველზე «ს-ს” დაევალა სოცილაური გადასახადის _ 3074,9 ლარის და მასზე დარიცხული საურავის _ 3097,8 ლარის გადახდა.
«ს-მა” მიიჩნია, რომ მისი მხრიდან, ხელფასების გაცემის დროს, შეცდომით მოხდა სოციალური გადასახადის დარიცხვა, რა მოტივითაც ითხოვა საგადასახადო დეკლარაციით შეცდომით აღიარებული ვალის გაუქმება და ზემოაღნიშნული საგადასახადო მოთხოვნის ბათილობა.
სააპელაციო სასამართლოს მიერ სარჩელის დაკმაყოფილების საფუძვლად მიჩნეულ იქნა საგადასახადო კოდექსის (საუბარია 1997წ. რედაქციაზე) 273-ე მუხლის 46-ე პუნქტი.
კასატორი _ საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადო ინსპექცია წარმოდგენილი საკასაციო საჩივრის საფუძველზე სადავოდ არ ხდის სასამართლოს მხრიდან ზემოაღნიშნული მუხლის გამოყენებას, მაგრამ მიაჩნია, რომ მოწინააღმდეგე მხარემ დაარღვია საგადასახადო კოდექსით დადგენილი ადმინისტრაციული წარმოების წესი, რაც სასამართლოს ართმევდა სარჩელის წარმოებაში მიღებისა და განხილვის უფლებას.
საკასაციო სასამართლომ, კასატორის პრეტენზიის საფუძველზე, შეამოწმა კასატორის მიერ წარმოდგენილი მოტივები და თვლის, რომ კასაცია უსაფუძვლოა.
საგადასახადო კოდექსის 145.2 მუხლის მე-2 ნაწილის «ბ” პუნქტის შესაბამისად, საგადასახადო დავის დაწყების ფორმალურ საფუძველს წარმოადგენს საგადასახადო ორგანოს მიერ გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის ან სხვა ვალდებული პირისათვის ამ კოდექსის მე-80 მუხლით განსაზღვრული «საგადასახადო მოთხოვნის” წარდგენა.
საქმეში წარმოდგენილია ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის საგადასახადო მოთხოვნა ¹7091, რომელიც გადასახადის გადამხდელს ჩაჰბარდა 2005წ. 8 სექტემბერს.
ამდენად, არსებობს საგადასახადო კოდექსით განსაზღვრული ის ფორმალური საფუძველი, რომლითაც «ს-ს” წარმოეშვა სადავო საკითხის გასაჩივრების უფლება.
იმავე საგადასახადო კოდექსის 147.2 მუხლის შესაბამისად, თუ გადასახადის გადამხდელმა უარი განაცხადა «საგადასახადო მოთხოვნის” შესრულებაზე, იგი ვალდებულია, «საგადასახადო მოთხოვნის მიღებიდან 15 კალენდარული დღის ვადაში, ამ კოდექსის 44-ე მუხლით დადგენილი წესით, მოთხოვნის წარმდგენ საგადასახადო ინსპექციას გაუგზავნოს წერილობითი შესაგებელი.
ხონის საქველმოქმედო ასოციაცია «ს-ის” მიერ წერილობითი შესაგებელი ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციაში წარდგენილია 2005წ. 22 სექტემბერს, ანუ «საგადასახადო შეტყობინების” მიღებიდან 14 დღის ვადაში, რითაც ასოციაციის მხრიდან დაცულია საგადასახადო კოდექსით დადგენილი შესაგებლის წარდგენის ვადა.
საგადასახადო კოდექსის 154-ე მუხლი განსაზღვრავს საგადასახადო ორგანოს ვალდებულებას, კერძოდ, მითითებული მუხლის შესაბამისად, საგადასახადო ორგანო ვალდებულია, გადასახადის გადამხდელის შესაგებლის მიღებიდან 10 დღის ვადაში განიხილოს იგი და იმავე ვადაში გამოსცეს მოტივირებული ბრძანება შესაგებლის დაკმაყოფილების ან დავის შეწყვეტის შესახებ, შესაგებლის ნაწილობრივ დაკმაყოფილების, ან მის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ და ბრძანების გამოცემიდან არა უგვიანეს მე-3 დღისა, გაუგზავნოს გადასახადის გადამხდელს. ხოლო, თუ საგადასახადო ორგანო ამ მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილ ვადაში არ გამოსცემს ზემოაღნიშნულ ბრძანებას ან გადასახადის გადამხდელს/საგადასახადო აგენტს ან სხვა ვალდებულ პირს არ გაუგზავნის მას, ეს «გადასახადის გადამხდელის მოთხოვნის” შესრულებაზე უარს ნიშნავს.
ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის ხელმძღვანელის ბრძანების «ს-თვის” გადაგზავნის კანონით დადგენილი ვადა ამოიწურა 2005წ. 5 ოქტომბერს. რა ვადაშიც მოწინააღმდეგე მხარეს ბრძანება არ მიუღია.
საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის მოსაზრებას მოწინააღმდეგე მხარის მხრიდან სასამართლოსათვის მიმართვის დაუშვებლობის თობაზე, იმ მოტივით, რომ მხარეს არ მიუთითებია დავის გადაწყვეტის ფორმაზე. საკასაციო სასამართლო კასატორის ყურადღებას მიაქცევს თავად საგადასახადო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-5 ნაწილზე, რომლის შესაბამისადაც, გადასახადის გადამხდელს/საგადასახადო აგენტს ან სხვა ვალდებულ პირს უფლება არა აქვს შეცვალოს თავის მოთხოვნაში, შესაგებელში ან წერილობით შეტყობინებაში მითითებული დავის გადაწყვეტის ფორმა. ამდენად, აღნიშნული მუხლის დისპოზიცია, მხარეს ართმევსერთხელ უკვე არჩეული დავის გადაწყვეტის ფორმის შეცვლის შესაძლებლობას. საგულისხმოა, რომ შესაგებლის განუხილველად დატოვების საფუძვლად კასატორი უთითებს სწორედ იმ გარემოებაზე, რომ გადასახადის გადამხდელის მიერ შესაგებელში არ იყო აღნიშნული დავის გადაწყვეტის ფორმა, შესაბამისად, ამ უკანასკნელის მხრიდან ადგილი ვერ ექნებოდა დავის გადაწყვეტის ფორმის შეცვლას.
აქვე საკასაციო სასამართლო ყურადღებას მიაქცევს საქართველოს კონსტიტუციის, როგორც ქვეყნის უზენაესი კანონის ნორმებზე და აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის შესაბამისად, ყველა პირს აქვს უფლება‚ თავისი უფლებებისა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს, რაც პრინციპში აღიარებულია იმავე საგადასახადო კოდექსის 146-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, რომლის შესაბამისადაც, თუ გადასახადის გადამხდელმა დავის გადაწყვეტის ფორმად აირჩია მისი გადაწყვეტა ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში, უფლება აქვს დავის გადაწყვეტის ნებისმიერ ეტაპზე მიღებული გადაწყვეტილება კანონით დადგენილი წესით გაასაჩივროს სასამართლოში. საკასაციო სასამართლო ყურადღებას მიაქცევს იმ გარემოებას, რომ როგორც საქართველოს კონსტიტუციით, ისე _ ადმინისტრაციული კანონმდებლობით აღიარებულია სამართლის ძირითადი, ფუნდამენტური პრინციპი, რომლის საფუძველზეც ნებისმიერი ადმინისტრაციული საქმიანობა, მიუხედავად მათი ფორმისა და გამოვლენისა, ექვემდებარება სასამართლო კონტროლს, რაც, თავის მხრივ, საკასაციო სასამართლოს აძლევს საფუძველს მიიჩნიოს, რომ სასამართლოს მხრიდან სარჩელი წარმოებაში მიღებული და განხილულია კანონის მოთხოვნათა დაცვით.
რაც შეეხება კასატორის პრეტენზიას გასაჩივრების ვადის თაობაზე, საკასაციო სასამართლო კასატორის ყურადღებას მიაქცევს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1.1 მუხლზე, რომლის შესაბამისადაც, მითითებული კოდექსი განსაზღვრავს საქართველოს საერთო სასამართლოების მიერ ადმინისტრაციული საქმეების განხილვისა და გადაწყვეტის საპროცესო წესს. აღნიშნულ ნორმაზე დაყრდნობით საკასაციო სასამართლო განმარტავს შემდეგს: ნებისმიერი ინსტანციის სასამართლომ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების პროცესში უნდა იხელმძღვანელოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსით დადგენილი ნორმებით და როგორც სპეციალური კანონი, ის სავალდებულოა სასამართლოსათვის შესასრულებლად. აღნიშნულზე დაყრდნობით საკასაციო სასამართლო მართებულად მიიჩნევს წინამდებარე დავის მიმართ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 22.3 მუხლის გამოყენებას, რომლის შესაბამისადაც, სარჩელი სასამართლოს უნდა წარედგინოსინდივიდუალურ-ადმინისტრაციული აქტის ან ადმინისტრაციულ საჩივართან დაკავშირებით გადაწყვეტილების გაცნობიდან ერთი თვის ვადაში.
აღნიშნული მუხლის საფუძველზე საკასაციო სასამართლო განმარტავს‚ რომ მხარეს მისი მოთხოვნის შესრულებაზე უარის თქმის მომენტიდან უფლება ჰქონდა‚ ერთთვიან ვადაში მიემართა სასამართლოსათვის სარჩელის დაკმაყოფილების მოთხოვნით.
რაც შეეხება კასატორის პრეტენზიას სასამართლოს მხრიდან მტკიცებულებათა გამოკვლევის თაობაზე, საკასაციო სასამართლო კასატორის ყურადღებას მიაქცევს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 მუხლზე, რომლის შესაბამისადაც, ადმინისტრაციული საქმის განხილვისას მხარეები სარგებლობენ სსკ-ის მე-4 მუხლით მინიჭებული უფლება-მოვალეობებით, ხოლო სსკ-ის მე-4 მუხლის თანახმად, სამართალწარმოება მიმდინარეობს შეჯიბრებითობის საფუძველზე. მხარეები სარგებლობენ თანაბარი უფლებებითა და შესაძლებლობებით, დაასაბუთონ თავიანთი მოთხოვნები, უარყონ ან გააქარწყლონ მე-2 მხარის მიერ წამოყენებული მოთხოვნები, მოსაზრებები თუ მტკიცებულებები.
საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ საგადასახადო ინსპექციის მხრიდან რეალიზებული არ არის ზემოაღნიშნული მუხლით მისთვის მინიჭებული უფლება, კასატორს საქმის განხილვის არც ერთ ეტაპზე არ წარმოუდგენია შესაბამისი მტკიცებულება, რაც გააქარწყლებდა ან სადავოს გახდიდა იმ ფაქტს, რომ «ს-ის” მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში განხორციელებული სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდება მის სამრეწველო გადამუშავებამდე აღემატებოდა 100000 ლარს. საგულისხმოა, რომ საგადასახადო ინსპექციისათვის, როგორც საგადასახადო კონტროლის განმახორციელებელი ორგანოსათვის, მსგავსი სახის მტკიცებულების წარდგენა წარმოადგენსუშუალო ვალდებულებას და არ არსებობს რაიმე დამაბრკოლებელი გარემოება, რომელიც მას, მისი ფუნქციური დატვირთვიდან გამომდინარე, ხელს შეუშლიდა მსგავსი მტკიცებულების წარმოდგენაში.
შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ არ არსებობს ამ ნაწილში კასატორის პრეტენზიის გაზიარების პროცესუალური შესაძლებლობა.
სსკ-ის 404.1 მუხლის შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო ამოწმებს გადაწყვეტილებას საკასაციო საჩივრის ფარგლებში. კასატორს არ წარმოუდგენია საკასაციო პრეტენზია სასამართლოს მხრიდან საგადასახადო კოდექსის (საუბარია 1997წ. რედაქციაზე) 273-ე მუხლის 46-ე პუნქტის არასწორი გამოყენების ან არასწორი განმარტების თაობაზე, რისი გათვალისწინებითაც საკასაციო სასამართლოარ ამოწმებს მითითებული ნორმის გამოყენების მართებულობას.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის საფუძველზე საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის საკასაციო საჩივარი უსაფუძვლოა და არ ექვემდებარება დაკმაყოფილებას.

სარეზოლუციო ნაწილი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1-ლი მუხლის მე-2 ნაწილით, სსკ-ის 410-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის ქუთაისის საგადასახადო ინსპექციის საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს;
2. უცვლელად დარჩეს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006წ. 18 აპრილის განჩინება;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.