საქმე ¹ბს-710-702(2კ-15) 11 მაისი, 2016წ.
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:

ნუგზარ სხირტლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: მაია ვაჩაძე, ვასილ როინიშვილი

საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე

კასატორები – 1. გ.გ-ი
2. საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო

დავის საგანი – მორალური ზიანის ანაზღაურება

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 17.07.2015წ. გადაწყვეტილება


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

02.04.2014 წ. გ.გ-მა სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას მოპასუხე საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს მიმართ და მოითხოვა მორალური ზიანის - 500 000 ლარის და ადვოკატის ხარჯის - 2 000 ლარის ანაზღაურება.
მოსარჩელემ მიუთითა, რომ 1995 წლიდან 2002 წლის 21 ივლისამდე მუშაობდა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ეროვნული გვარდიის საჩხერის მე-16 სამთო სპეციალური დანიშნულების მსუბუქი ქვეითი ბატალიონის ს-4 ... ოფიცრის თანამდებობაზე, სამხედრო წოდებით კაპიტანი. 21.07.2002წ. სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების დროს მოჰყვა ავტოკატასტროფაში და მიიღო მძიმე დაზიანება: კისრის მე-6 მალის მოტეხილობა, ქალა-ტვინის დახურული ტრავმა, სახისა და შუბლის ძვლების მოტეხილობა, ზურგის ტვინის დაჟეჟილობა ც-7 დონეზე, ც-6 მალის ხაზოვანი მოტეხილობა, ზედა პარაპარეზი, ქვედა პარაპლეგია, მენჯის ღრუს ორგანოების ფუნქციის მოშლა, რის შედეგადაც დაკარგა შრომის უნარი 100 %-ით, გახდა პირველი ჯგუფის ინვალიდი უვადოდ და მიეჯაჭვა ეტლს. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ავტოავარიის შედეგად მას მიადგა არამარტო მატერიალური, არამედ მორალური ზიანიც, რაც უნდა ანაზღაურდეს, რადგან არაერთგზის ჩატარებული მკურნალობის მიუხედავად გ.გ-ის ჯანმრთელობის მდგომარეობა არ გაუმჯობესდა, რის გამოც იგი ჩავარდა უმწეო, სასოწარკვეთილ მდგომარეობაში, წაერთვა აქტიური ცხოვრების შესაძლებლობა, შეეცვალა ცხოვრების წესი და რიტმი, დაუქვეითდა ცხოვრების ხალისი, გაუჩნდა არასრულფასოვნების კომპლექსი, მიადგა მძიმე ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ტკივილი, რასაც ამძაფრებდა მკურნალობისათვის საჭირო მატერიალური სახსრების არარსებობა. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ ავარიის შემდგომ მისი ოჯახის ერთადერთი შემოსავალი იყო 2003 წელს დანიშნული პენსია - 94 ლარი, რომელიც 2013 წლის 1 აპრილიდან გახდა 284 ლარი, რაც ვერ უზრუნველყოფს სარეაბილიტაციო და მედიკამენტოზური მკურნალობის ჩატარებას. გ.გ-ი მიიჩნევს, რომ მორალური ზიანის ანაზღაურების გონივრული და სამართლიანი ოდენობაა 500 000 ლარი, რადგან სიცოცხლე და ჯანმრთელობა პირის აბსოლუტური უფლებებია, ამასთანავე, მიღებული ტრავმების შედეგად მოსარჩელეს დაერღვა ორგანიზმის მნიშვნელოვანი ფუნქციები, რამაც განაპირობა შრომის უნარის სრული დაკარგვა, თვითრეალიზებისა და სრულფასოვანი ცხოვრების შეუძლებლობა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 02.12.2014 წ. გადაწყვეტილებით სასარჩელო მოთხოვნა არ დაკმაყოფილდა, გ.გ-ს ხანდაზმულობისა და მიზეზობრივი კავშირის დაუდგენლობის მოტივით უარი ეთქვა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსთვის მის სასარგებლოდ მორალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრებაზე, რაც სააპელაციო წესით გაასაჩივრა გ.გ-მა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 17.07.2015წ. გადაწყვეტილებით გ.გ-ის სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ, გაუქმდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გ.გ-ის სასარგებლოდ დაეკისრა მორალური ზიანის - 20 000 ლარის და ადვოკატის ხარჯის - 1000 ლარის ანაზღაურება.
სააპელაციო სასამართლომ არ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მოსაზრება მიზეზობრივი კავშირის არარსებობასთან დაკავშირებით, მიუთითა სზაკ-ის 207-ე, 208-ე, სკ-ის 997-ე, 1005-ე მუხლებზე და აღნიშნა, რომ ანაზღაურებას ექვემდებარება მხოლოდ ის ზიანი, რომელიც წარმოადგენს ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგს. სასამართლომ N62022013 სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტის შესახებ დადგენილების საფუძველზე აღნიშნა, რომ 21.07.2002წ. შემთხვევის დროს, ავტომანქანას მართავდა გ. ჩ-ე, რომელმაც ვერ უზრუნველყო მოძრაობის უსაფრთხოების ზომების დაცვა, რამაც გამოიწვია ავტომანქანის გადაბრუნება, კ. შ-ის გარდაცვალება, ხოლო გ. გ-ის სხეულის მძიმე დაზიანება. სააპელაციო პალატამ დადგენილად მიიჩნია, რომ #55066 სამხედრო ნაწილის 08.01.03წ. #8 ცნობის თანახმად, გ. გ-ი 21.07.2002წ. სამხედრო სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების დროს მოყვა ავტოკატასტროფაში, რის შედეგადაც მიიღო ტრავმა. საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს კადრებისა და მთავარი სამმართველოს უფროსის 04.03.03წ. #542 ბრძანებით კადრების განკარგულებაში მყოფი გ.გ-ი დათხოვნილ იქნა შეიარაღებული ძალების რიგებიდან ავადმყოფობის გამო. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჩხერის რაიონის სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის ბიუროს 16.04.03წ. შემოწმების აქტიდან ამონაწერის საფუძველზე პალატამ დაადგინდა, რომ გ. გ-ი არის პირველი ჯგუფის ინვალიდი, ინვალიდობა უვადოა და გამოწვეულია სამხედრო სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას მიღებული ტრავმების შედეგად. სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ სისხლის სამართლის საქმეზე დადგინდა, რომ გ. ჩ-ემ ჩაიდინა დანაშაული გათვალისწინებული სსკ-ის 276.5 მუხლით, თუმცა ბრალდებულის სახით პასუხისგებაში მისაცემი პირის გარდაცვალების გამო სს საქმე შეწყდა. პალატის მოსაზრებით, საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები ქმნის იმის მტკიცების საფუძველს, რომ თავდაცვის სამინისტროს თანამშრომლის ბრალეული ქმედების შედეგად მოსარჩელემ მიიღო სხეულის მძიმე დაზიანება: გახდა პირველი ჯგუფის ინვალიდი, დაკარგა შრომის უნარი უვადოდ, მიეჯაჭვა ეტლს და დაკარგა დამოუკიდებლად მოძრაობისა და გადაადგილების უნარი.
სააპელაციო სასამართლომ არ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მოსაზრება სასარჩელო მოთხოვნის ხანდაზმულობის შესახებ, მიუთითა სსკ-ის 413-ე მუხლზე, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს №ბს-972-936(3კ-08) გადაწყვეტილებაზე და აღნიშნა, რომ მორალური ზიანის ფაქტი შესაძლოა არ უკავშირდებოდეს უშუალოდ ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების მომენტს, მორალური ზიანი შესაძლოა მოგვიანებით, სხვადასხვა ფაქტორების გათვალისწინებით დადგეს. სააპელაციო პალატამ საქმის მასალების საფუძველზე დადგენილად მიიჩნია, რომ მკურნალობის მიუხედავად მოსარჩელემ ჯანმრთელობის მდგომარეობა ვერ აღიდგინა, ის არის შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე, პირველი ჯგუფის ინვალიდი, მიღებული ტრამვის შედეგად დარღვეული აქვს ორგანიზმის ფუნქციები, ვერ ახერხებს ოჯახის რჩენას, ავადმყოფობის გამო დარჩა უმუშევარი. ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ მორალური ზიანის დადგომა არ უკავშირდება ცალსახად მატერიალური ზიანის მიყენების მომენტს და მხოლოდ ის გარემოება, რომ მოსარჩელეს მატერიალური ზიანის ანაზღაურებაზე ხანდაზმულობის მოტივით ეთქვა უარი არ გამორიცხავს მის უფლებას, მოითხოვოს და აინაზღაუროს არაქონებრივი ზიანი. პალატამ მიუთითა, რომ მორალური (არაქონებრივი) ზიანი ანაზღაურდება გონივრული და სამართლიანი ოდენობით, ანაზღაურების მოცულობა დგინდება ზიანის მიმყენებლის ბრალის ხარისხის და საქმის ინდივიდუალური თავისებურებების მიხედვით. მორალური ზიანის ანაზღაურება ვერ უზრუნველყოფს ხელყოფილი უფლების რესტიტუციას, რამდენადაც ჯანმრთელობის მდგომარეობის შეფასება ფულადი ფორმით შეუძლებელია. კომპენსაციის მიზანს წარმოადგენს მხოლოდ ნეგატიური განცდების შემსუბუქება, რომელიც დაეხმარება მოსარჩელეს სულიერი წონასწორობის მიღწევაში. კომპენსაციის განსაზღვრისას სააპელაციო სასამართლომ მხედველობაში მიიღო ის გარემოება, რომ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს არ ჰქონდა მოსარჩელისთვის ზიანის მიყენების განზრახვა, ასევე გაითვალისწინა თავდაცვის სამინისტროს საქმიანობის სპეციფიკა, ,,სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ” კანონით დადგენილი კომპენსაციის ოდენობები და მიიჩნია, რომ გ.გ-ის მოთხოვნა მორალური ზიანის ანაზღაურების თაობაზე უნდა დაკმაყოფილდეს ოცი ათასი ლარის ნაწილში. სსკ-ის 53.1 მუხლის საფუძველზე სააპელაციო პალატამ აღნიშნა, რომ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გ.გ-ის სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს ადვოკატის ხარჯის - 1 000 ლარის ანაზღაურება.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 17.07.2015 წ. გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს გ.გ-მა და საქართველოს თავდაცვის სამინისტრომ.
კასატორი თვლის, რომ სააპელაციო სასამართლომ მართებულად არ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მოსაზრება სარჩელის ხანდაზმულობის შესახებ, ვინაიდან მორალურ ზიანს ის დღესაც განიცდის. კასატორმა აღნიშნა, რომ სააპელაციო სასამართლომ არასწორად გამოთვალა ასანაზღაურებელი მორალური ზიანის ოდენობა. კასატორი თვლის, რომ ანაზღაურება არ არის გონივრული და სამართლიანი. კასატორი მიიჩნევს, რომ მოთხოვნილი თანხის - 500 000 ლარის სრული ანაზღაურებაც კი ვერ უზრუნველყოფს გადატანილი და მომავალში გადასატანი ფსიქიკური ტკივილით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურებას, გ.გ-ის მიზანია განცდილი ფიზიკური და მორალური ზიანის შემსუბუქება. სააპელაციო პალატას მორალური ზიანის ოდენობის განსაზღვრისას მხედველობაში უნდა მიეღო დაზარალებულის სუბიექტური დამოკიდებულება დამდგარი ზიანის მიმართ, ასევე არსებული ობიექტური გარემოებები, კერძოდ, შეილახა კასატორის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის უფლება, კასატორმა 30 წლის ასაკში სრულად დაკარგა შრომისუნარიანობა, გახდა პირველი ჯგუფის ინვალიდი, დაკარგა გადაადგილების და დამოუკიდებლად საკვების მიღების უნარი, კასატორს ავარიისას ჰყავდა ორი მცირეწლოვანი შვილი, რომელთა მატერიალურად უზრუნველყოფის სახსრები გ.გ-ს აღარ გააჩნდა. აღნიშნული გარემოებები, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბრალეულობა და მატერიალური მდგომარეობა სააპელაციო პალატამ სათანადოდ არ შეაფასა. კასატორმა მოითხოვა სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გაუქმება და მოწინააღმდეგე მხარისათვის - საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსათვის 480 000 ლარის დაკისრება კასატორისათვის მიყენებული მორალური ზიანის ასანაზღაურებლად.
კასატორმა საქართველოს თავდაცვის სამინისტრომ საკასაციო საჩივარში მიუთითა სსკ-ის 102-ე, 412-ე, ასკ-ის მე-17 მუხლებზე და აღნიშნა, რომ არ დასტურდება სამინისტროს ბრალეული ქმედების შედეგად გ.გ-ისათვის ზიანის მიყენების ფაქტი. ამასთანავე, მორალური ზიანის ანაზღაურების უმთავრესი მიზანია არა ხელყოფილი უფლების რესტიტუცია, არამედ ხელყოფილი სიკეთის დადებითი ემოციით შეცვლა. მორალური ზიანის გონივრული და სამართლიანი ანაზღაურების ფარგლებს განსაზღვრავს სასამართლო საქმის მასალების ყოველმხრივი და საფუძვლიანი შესწავლის შედეგად. მორალური ზიანის ოდენობის განსაზღვრისას სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს ზიანის მიმყენებლის ბრალეულობის საკითხი, ზიანის ხარისხი, დაზარალებულის განცდების სიღრმე და სხვა ინდივიდუალური თავისებურებანი. აღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორი მიიჩნევს, რომ თავდაცვის სამინისტროსათვის მორალური ზიანის სახით 20 000 ლარის დაკისრება უპრეცენდენტოა და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის აშკარად შეუსაბამოა. კასატორმა აგრეთვე აღნიშნა, რომ გ. გ-ის მოთხოვნა ხანდაზმულია, რადგან იგი ავტოკატასტროფაში მოჰყვა 2002 წელს, ხოლო სარჩელი მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით აღძრა 2014 წელს, რა დროსაც გასული იყო სკ-ის 128-ე და 1008-ე მუხლით გათვალისწინებული მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა. რაც შეეხება საადვოკატო ხარჯის ანაზღაურების თავდაცვის სამინისტროსათვის დაკისრებას, კასატორი აღნიშნავს, რომ საქმეში არ ყოფილა წარმოდგენილი მოთხოვნის საფუძვლიანობის დამადასტურებელი ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძვლები, რადგან არ დასტურდება, რომ ადვოკატისათვის აღნიშნული თანხა გ. გ-ის მიერ გადახდილია.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო პალატა საქმის მასალების შესწავლის, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერებისა და საკასაციო საჩივრების საფუძვლიანობის შემოწმების შედეგად თვლის, რომ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსა და გ.გ-ის საკასაციო საჩივრები უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, შემდეგ გარემოებათა გამო:
სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე დადგენილია და დავას არ იწვევს ის გარემოება, რომ გ. გ-ი 1995-2002 წლებში მსახურობდა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ეროვნული გვარდიის, საჩხერის მე-16 სამთო სპეციალური დანიშნულების მსუბუქი ქვეითი ბატალიონის ს-4 (...) ოფიცრის თანამდებობაზე, სამხედრო წოდებით - კაპიტანი. გ. გ-ი 21.07.2002წ. მოყვა ავტოკატასტროფაში, მიიღო ტრამვა: კისრის მე-6 მალის მოტეხილობა, ზედა პარაპარეზი, ქვედა პარაპლეგია, მენჯის ღრუს ორგანოების ფუნქციების მოშლა, თავის და ხერხემლის დახურული ტრავმა. საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს კადრებისა და მთავარი სამმართველოს უფროსის 04.03.2003წ. №542 ბრძანებით კადრების განკარგულებაში მყოფი სამხედრო მოსამსახურე გ. გ-ი დათხოვნილი იქნა შეიარაღებული ძალების რიგებიდან და ჩაირიცხა რეზერვში, ავადმყოფობის გამო. გ. გ-ი არის პირველი ჯგუფის ინვალიდი, უვადოდ. საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ეროვნული გვარდიის საჩხერის მე-16 სამთო სპეციალური დანიშნულების მსუბუქი ქვეითი ბატალიონის (ს/ნ55066) ს-4 (...) ოფიცერი გ. გ-ი იღებდა სამხედრო წოდებისათვის სარგოს - 4.53 ლარს, თანამდებობრივ სარგოს - 39.24 ლარს, ნამსახურეობის პროცენტულ დანამატს - 8.75 ლარს, კვების კომპენსაციას - 59 ლარს, სულ 111.52 ლარს, საიდანაც დაენიშნა პენსია - 94.79 ლარი. დიდუბე-ჩუღურეთის რაიონული სასამართლოს 2003 წლის (საქმე №3/3294-03) გადაწყვეტილებით გ. გ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა, მოპასუხე საქართველოს სოციალური დაზღვევის ერთიან სახელმწიფო ფონდს გ. გ-ის სასარგებლოდ დაეკისრა ყოველთვიურად 9.33 ლარის გადახდა 2003 წლის 01 ივლისიდან, ასევე მიუღებელი საპენსიო დანამატის სხვაობა 2003 წლის აპრილიდან. 2013 წლის 1 აპრილიდან გადაანგარიშების შედეგად გ.გ-ს დანიშნული აქვს კომპენსაცია თვეში 284 ლარის ოდენობით.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ პირს ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება დაეკისრება, თუ არსებობს ზიანის მიყენებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების პირობები. სზაკ-ის 208.1 მუხლის მიხედვით, სახელმწიფო ადმინისტრაციული ორგანოს, აგრეთვე მისი თანამდებობის პირის ან სხვა სახელმწიფო მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივი მოვალეობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო. ამავე კოდექსის 207-ე მუხლის თანახმად, თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისას გამოიყენება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი წესი. სკ-ის 992-ე მუხლი ადგენს დელიქტური პასუხისმგებლობის დაკისრების ზოგად წინაპირობებს, კერძოდ, ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება დგება, თუ სახეზეა ზიანი, ზიანი მიყენებულია მართლსაწინააღმდეგო ქმედებით, მართლსაწინააღმდეგო ქმედებასა და დამდგარ ზიანს შორის არსებობს მიზეზობრივი კავშირი და ზიანის მიმყენებელს მიუძღვის ბრალი. კანონმდებლობა ზიანის ლეგალურ დეფინიციას არ იცნობს, თუმცა ზიანის ცნებაში მოიაზრება პირის სამართლებრივად დაცულ სიკეთეზე გარკვეული ზემოქმედებით გამოწვეული უარყოფითი შედეგები. განსახილველ შემთხვევაში საქმის მასალებით, კერძოდ, ტრავმის შესახებ 08.01.2003წ. #19 ცნობით (ს.ფ.17), 05.02.2003წ. დამტკიცებული 30.01.03წ. #7 ავადმყოფობის მოწმობით (ს.ფ.18), საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს კადრების მთავარი სამმართველოს უფროსის 04.03.2003წ. #542 ბრძანებით (ს.ფ. 22), საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს 16.04.2003წ. სსებ შემოწმების აქტის ამონაწერით (ს.ფ.35), ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ 24.02.2014წ. ცნობით (ს.ფ. 38), სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტის შესახებ ქუთაისის რეგიონული სამხედრო პროკურორის 20.10.2002წ. დადგენილებით (ს.ფ.152) დასტურდება, რომ 2002 წ. მომხდარი ავტოავარიის შედეგად გ.გ-მა მიიღო ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანება, რის შედეგადაც გახდა შესაძლებლობის მკვეთრად შეზღუდული სტატუსის მქონე უვადოდ, სამხედრო სამსახურისათვის უვარგისი და განთავისუფლდა დაკავებული თანამდებობიდან ავადმყოფობის გამო. განსახილველ შემთხვევაში საქმის მასალებით, უდავოდ დასტურდება, რომ გ. გ-ის ჯანმრთელობისათვის ზიანის მიყენება გამოიწვია საჩხერე-ჭიათურის გზატკეცილზე 21.07.2002წ. მომხდარმა ავტოსაგზაო შემთხვევამ.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ თუ ფიზიკური პირის ბრალეულობა გამოიხატება განზრახვაში ან გაუფრთხილებლობაში, რაც პირის სუბიექტური დამოკიდებულებით განისაზღვრება, ადმინისტრაციული ორგანოს ბრალეულობას გარკვეული თავისებურებები ახასიათებს. ამ სხვაობას განაპირობებს ის, რომ ადმინისტრაციული ორგანო, როგორც ასეთი, თავად არ ახორციელებს კონკრეტულ ქმედებას, იგი თავის საქმიანობას ასრულებს თავისი ორგანოების ან ფიზიკური პირების მეშვეობით. ამდენად, ადმინისტრაციული ორგანოს ბრალეულობა ვლინდება სწორედ ამ პირისა თუ ორგანოს ბრალეულობაში. საქმეში დაცული სისხლის სამართლის საქმის შეწყვეტის შესახებ ქუთაისის რეგიონული სამხედრო პროკურორის 20.10.2002წ. დადგენილებით (ს.ფ.152) დასტურდება, რომ ქ.საჩხერეში, მაიაკოვსკის ქუჩაზე 21.07.2002წ. მოძრაობდა საჩხერის გვარდიის სამხედრო ნაწილის კუთვნილი ავტომანქანა, რომელსაც მართავდა კაპიტანი გ. ჩ-ე. ავტომანქანაში ასევე ისხდნენ სერჟანტი კ. შ-ე და ლოჯისტების ოფიცერი, კაპიტანი გ. გ-ი, რა დროსაც ავტომანქანა გადაბრუნდა, ადგილზე გარდაიცვალა კ. შ-ე, ხოლო ავტოავარიის შედეგად მიღებული ტრამვებით ქ.ჭიათურის საავადმყოფოში სამედიცინო დახმარების აღმოსაჩენად მოთავსდა გ. გ-ი, რომელიც იმავე დღეს მძიმე მდგომარეობის გამო გადაყვანილ იქნა თბილისის რესპუბლიკურ საავადმყოფოში. სისხლის სამართლის საქმეზე შეკრებილი მტკიცებულებებით პროკურატურის მიერ დადგინდა, რომ ავტოსაგზაო შემთხვევის დროს ავტომანქანას მართავდა გ.ჩ-ე, მან ვერ უზრუნველყო მოძრაობის უსაფრთხოების ზომების დაცვა, რამაც გამოიწვია ავტომანქანის გადაბრუნება, რის შედეგადაც გ. გ-მა სხეულის მძიმე დაზიანება მიიღო. სისხლის სამართლის საქმეზე დადგინდა, რომ კაპიტანმა გ. ჩ-ემ ჩაიდინა დანაშაული გათვალისწინებული საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 276.5 მუხლით, თუმცა გ.ჩ-ის გარდაცვალების გამო შეწყდა მის მიმართ სისხლის სამართლის საქმის წარმოება. აღნიშნულის გარდა, ტრავმის შესახებ 08.01.2003წ. №19 ცნობით (ს.ფ.17), საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს 15.04.2003წ. სსებ შემოწმების აქტის ამონაწერით (ს.ფ.35) და 30.09.2008წ. ძალოვანების საინვენტარიზაციო ფორმით (ს.ფ. 29) #55066 სამხედრო ნაწილის 08.01.2003წ. #8 ცნობით (ს.ფ.17) დგინდება, რომ გ გ-მა დაზიანებები მიიღო სამხედრო სამსახურებრივი მოვალეობების შესრულების დროს. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ პირის ბრალეულად მიჩნევა ხდება იმ შემთხვევაში, თუ მას ჰქონდა სხვაგვარად მოქცევის ვალდებულება და შესაძლებლობა. ბრალი განიმარტება, როგორც ქმედუნარიანი პირის განზრახვის ან გაუფრთხილებლობის მომცველი ობიექტურად მართლსაწინააღმდეგო და სუბიექტურად გაკიცხვადი ქმედება. განსახილველ შემთხვევაში საქმის მასალებით დგინდება, რომ ავტომობილის საჭესთან მყოფმა გ. ჩ-ემ ჩაიდინა სისხლის სამართლის კოდექსის 276.5 მუხლით გათვალისწინებული დანაშაული, ანუ მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედება, კერძოდ, დაარღვია ტრანსპორტის მოძრაობის უსაფრთხოების ან ექსპლუატაციის წესი, რასაც მოჰყვა ადამიანის ჯანმრთელობის დაზიანება (გ.გ-ის ნაწილში) და სიცოცხლის მოსპობა (კ.შ-ის ნაწილში). სსკ-ის 106-ე მუხლში 24.09.2010. N3619 კანონით შეტანილი ცვლილებების თანახმად, სისხლის სამართლის საქმეზე გამოტანილ აქტებს არ აქვთ პრეიუდიციული მნიშვნელობა, ამდენად, ქუთაისის რეგიონალური სამხედრო პროკურატურის სისხლის სამართლის საქმის =62022013 შეწყვეტის დადგენილებას განსახილველი დავისადმი არ აქვს პრეიუდიციული მნიშვნელობა, თუმცა შესაძლებელია მისი მტკიცებულებად დაშვება და შეფასება. საქმეში დაცული მტკიცებულებებით დასტურდება საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს მოსამსახურის - კაპიტან გ. ჩ-ის მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედების შედეგად გ. გ-ისათვის ზიანის მიყენების ფაქტი. ამასთანავე, საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სატრანსპორტო საშუალების მართვის შედეგად წარმოშობილი ზიანის ანაზღაურების ვალდებულების სუბიექტური შემადგენლობის თავისებურებას ის შეადგენს, რომ პასუხისმგებლობა ზიანისათვის ეკისრება სატრანსპორტო საშუალების მფლობელს, მიუხედავად იმისა, თუ ვინ იყო ზიანის უშალო მიმყენებელი (სკ-ის 999.1 მუხ.). სატრანსპორტო საშუალების მფლობელად არ ჩაითვლება ფიზიკური პირი, რომელიც მართავს სატრანსპორტო საშუალებას სატრანსპორტო საშუალების მფლობელთან სამსახურებრივი ურთიერთობების საფუძველზე. სკ-ის 155.2 მუხლის თანახმად, მფლობელად არ ითვლება ის პირი, რომელიც თუმცა ახორციელებს ფაქტობრივ ბატონობას ნივთზე, მაგრამ სხვა პირის სასარგებლოდ და რომელსაც ნივთის ფლობის უფლებამოსილება მიღებული აქვს ამ პირისაგან, მფლობელად მიიჩნევა მხოლოდ უფლებამოსილების მიმნიჭებელი პირი. ადმინისტრაციული ორგანოს წარმოეშობა მიყენებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება, თუ დადგინდება, რომ ავტოავარიის შედეგად ზიანის მიყენებისას მძღოლი მოქმედებდა დაკისრებული უფლებამოსილების ფარგლებში. ანაზღაურების ვალდებულება წარმოიშობა, თუ ზიანი მოჰყვა სატრანსპორტო საშუალების ექსპლუატაციას (სკ-ის 199.1 მუხ.), რაც განსახილველ შემთხვევაში სახეზეა. დადგენას საჭიროებს მძღოლის მიერ სატრანსპორტო საშუალების მფლობელის - საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ნებართვით გამოყენება, რათა გაირკვეს დელიქტური პასუხისმგებლობის დაკისრების აუცილებელი პირობა, მფლობელის პასუხისმგებლობის გამომრიცხავი გარემოების არარსებობა - სატრანსპორტო საშუალების მფლობელის ნებართვის გარეშე გამოყენება (სკ-ის 999.4 მუხ.), სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულება. აღნიშნულისათვის არ არის საკმარისი საქმეზე დადგენილი გ.გ-ის მიერ ტრავმის მიღება სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას. ამდენად, მიუხედავად იმისა, რომ სკ-ის 999-ე მუხლი ქმნის არაბრალეული მესაკუთრის პასუხისმგებლობის ზოგად საფუძველს, ზიანის ანაზღაურების დაკისრების წინაპირობის სახით გარკვევას საჭიროებს სატრანსპორტო საშუალების მძღოლის მიერ მფლობელის ნებართვის გამოყენება.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ დელიქტის შედეგად დამდგარი ზიანი შესაძლოა იყოს ქონებრივი (მატერიალური) და არაქონებრივი (მორალური). სამართალდარღვევის მატერიალური შედეგი, რომელსაც აქვს ღირებულებითი ფორმა მიიჩნევა მატერიალურ ზიანად, ხოლო პირის სიცოცხლისთვის, ჯანმრთელობისა და თავისუფლებისთვის მიყენებული ზიანი, რომელიც დაკავშირებულია პირის სულიერ ტანჯვასთან არამატერიალური ზიანია. არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურება, სკ-ის 413.1 მუხლის მიხედვით, შეიძლება მოთხოვნილ იქნეს მხოლოდ კანონით ზუსტად განსაზღვრულ შემთხვევებში, გონივრული და სამართლიანი ანაზღაურების სახით. სკ-ის 413-ე მუხლის მე-2 ნაწილი ითვალისწინებს არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურებას სხეულის დაზიანების ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შემთხვევებში. მოცემულ საქმეზე უდავოდ დასტურდება, რომ გ. გ-მა მიიღო ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანება, რაც ქმნის მორალური ზიანის ანაზღაურების ზოგად საფუძველს, თუმცა მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნაზე ვრცელდება კანონმდებლობით განსაზღვრული ხანდაზმულობის ვადა.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სასამართლოსათვის ფაქტობრივი გარემოებების დადგენის გაადვილების, ვალდებულების შესრულებაზე კონტროლის, მოვალის დაცვის და ბრუნვის მონაწილეთა აქტიურობის სტიმულირების მიზნით კანონმდებლობა ითვალისწინებს ხანდაზმულობის ინსტიტუტს. ხანდაზმულობა არის ვადა, რომლის განმავლობაში უფლებადარღვეულ პირს ეძლევა შესაძლებლობა მოითხოვოს თავისი უფლების იძულებით განხორციელება ან დაცვა.
სკ-ის 1008-ე მუხლის თანახმად, დელიქტით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლების ხანდაზმულობის ვადა სამ წელს შეადგენს. ცალკეულ, საგამონაკლისო შემთხვევაში არ არის გამორიცხული მორალური და მატერიალური ზიანის განსხვავებულ მომენტებში დადგომის შესაძლებლობა, თუმცა აღნიშნული არ უარყოფს მორალური ზიანის მოთხოვნის მიმართ ხანდაზმულობის ვადის მოქმედებას. განსახილველ შემთხვევაში 21.07.2002წ. მიღებული დაზიანებების (კისრის მე-6 მალის მოტეხილობა, ქალა-ტვინის დახურული ტრავმა, სახისა და შუბლის ძვლების მოტეხილობა, ზურგის ტვინის დაჟეჟილობა ც-7 დონეზე, ზედა პარაპრეზი, ქვედა პარაპლეგია, მენჯის ღრუს ორგანოების ფუნქციის მოშლა) შედეგად გ. გ-მა 100%-ით დაკარგა შრომის უნარი და გახდა პირველი ჯგუფის ინვალიდი უვადოდ, რაც არ ტოვებდა სრულად გამოჯანმრთელების, შემდგომში სამხედრო სამსახურის გაგრძელების პერსპექტივას, შესაბამისად, არ დასტურდება მატერიალური ზიანის და მორალური ზიანის დადგომის მომენტებს შორის სხვაობა, მორალური ზიანის სხვა, უფრო გვიანდელი პერიოდიდან ათვლის შესაძლებლობა. ,,სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის შესახებ“ 07.12.01 წ. კანონის თანახმად, სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის წამყვან პოზიციად ითვლება პირის სამედიცინო და სოციალური სტატუსის დარღვევის ან მისი დაკარგვის ხარისხის განსაზღვრა, კომპენსაციურ-ადაპტაციური შესაძლებლობები (4.3, 52.2 მუხ.), პირის შესაძლებლობის სტატუსის განსაზღვრას, სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის საკითხების გადაწყვეტას საფუძველად უდევს კლინიკურ-ფუნქციონალური, სოციალურ-საყოფაცხოვრებო, პროფესიულ-შრომითი და ფსიქოლოგიური მონაცემების კომპლექსური შეფასება (მე-5 მუხ.), სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზა ტარდება შესაბამისი სადიაგნოსტიკო-სამკურნალო და სარეაბილიტაციო ღონისძიებების განხორციელების შემდეგ (მე-6 მუხ.). საქმეში დაცული საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის საჩხერის ბიუროს 16.04.03წ. შემოწმების აქტის ამონაწერის (ს.ფ. 35) თანახმად, გ. გ-ს დაუდგინდა ინვალიდობის პირველი ჯგუფი. სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის ბიუროს 16.04.03წ. შემოწმების აქტის ამონაწერით ირკვევა, რომ სამხედრო სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას მიღებული ტრავმით გ.გ-ს ინვალიდობა დაუდგინდა უვადოდ. ამდენად, შესაძლებლობის მკვეთრად შეზღუდული ხარისხი, დასახიჩრების შეუქცევადი შედეგი, ჯანმრთელობის მოშლა ორგანიზმის ფუნქციის მყარი და მკვეთრი დარღვევით, აღნიშნულის შედეგად აქტიური ცხოვრების შეუძლებლობა, ცხოვრების წესის და რიტმის შეცვლა, ნერვიული განცდები ტრავმის მიღებისთანავე იყო ცხადი. ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ 24.02.2014წ. ცნობის მიხედვით გ. გ-ი არის შესაძლებლობის მკვეთრად შეზღუდული სტატუსის მქონე. გ.გ-ისათვის შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის სტატუსის მინიჭების დროს მკვეთრად გამოხატული შესაძლებლობის შეზღუდვის სტატუსის უვადოდ დადგენის საფუძვლებს ადგენდა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 13.01.2003წ. N1/ნ ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქცია ,,შესაძლებლობის შეზღუდვის სტატუსის განსაზღვრის წესის შესახებ“ (მე-9 მუხ.). ამავე პერიოდში მოქმედი ,,სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის შესახებ“ კანონის 22-ე მუხლის მიხედვით, პირს იმ შემთხვევაში უდგინდებოდა შრომისუნარიანობის 100%-ით დაკარგვა, თუ დაზარალებულს ჰქონდა ორგანიზმის ფუნქციის გამოხატული დარღვევა, რაც შეუძლებელს ხდიდა ან აბრკოლებდა ნებისმიერი შრომის შესრულებას, მათ შორის სპეციალურად შექმნილ პირობებშიც კი. საქართველოს პრეზიდენტის 09.02.1999წ. №48 ბრძანებულებით დამტკიცებული ,,შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის“ 34-ე მუხლის საფუძველზე მუშაკისათვის ტრავმით და პროფესიული დაავადების შედეგად მიყენებული მორალური ზიანის ანაზღაურება ხდება სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი წესით. აღნიშნული წესი მორალური ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით არ ითვალისწინებდა რაიმე სპეციალურ რეგულირებას. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სასარჩელო ხანდაზმულობის სპეციალური ვადები მხოლოდ ნორმატიულად შეიძლება განისაზღვროს. განსახილველ შემთხვევაში მოსამსახურის მოვალეობის შესრულებისას მოსამსახურის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად დამდგარი მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნასთან დაკავშირებით ხანდაზულობის სპეციალური ვადა გათვალისწინებული არ არის, შესაბამისად, მასზე უნდა გავრცელდეს სკ-ის 1008-ე მუხლით განსაზღვრული სამწლიანი ხანდაზმულობის ვადა.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ ხანდაზმულობის ვადის წარმოშობის საფუძველია უფლების დარღვევა, თუმცა ხანდაზმულობის ვადის დენის დაწყება უკავშირდება სუბიექტურ ფაქტორს, ანუ იმ მომენტს, როდესაც დაზარალებულმა შეიტყო ან უნდა შეეტყო თავისი უფლებების დარღვევის - ზიანის დადგომის და ზიანის მიმყენებლის შესახებ. სუბიექტურ ფაქტორს ყურადღება ექცევა იმ შემთხვევაში უკეთუ ხანდაზმულობის წარმოშობის მომენტის დადგენა ობიექტურად შეუძლებელია. საერთო წესის თანახმად, ივარაუდება, რომ დაზარალებულმა უფლების დარღვევისთანავე შეიტყო დამდგარი ზიანის შესახებ. საწინააღმდეგოს მტკიცების ტვირთი მოსარჩელეს აწევს, რადგან თითოეულმა მხარემ უნდა ამტკიცოს გარემოებანი, რომელზედაც ამყარებს თავის მოთხოვნას (სსკ-ის 102-ე მუხ.). ზიანის დადგომის შესახებ მოსარჩელისათვის ცნობილი იყო ავტოავარიის შედეგად დასახიჩრების მიღების, ორგანიზმის მნიშვნელოვანი ფუნქციების დარღვევის, შრომის უნარის დაკარგვისთანავე. გ.გ-ს პირველი ჯგუფის ინვალიდობა დაუდგინდა ტრავმის მიღებიდან მოკლე პერიოდში. სააპელაციო პალატის მითითება საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს საჩხერის რაიონული სამედიცინო-სოციალური ექსპერტიზის ბიუროს 16.04.03წ. შემოწმების აქტზე ადასტურებს სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას ტრავმის მიღებას და არა კანონით განსაზღვრულ ხანდაზმულობის ვადაში სარჩელის აღძვრას. საქმის მასალების მიხედვით, სარჩელი მორალური ზიანის ანაზღაურების შესახებ აღძრულია 02.04.2014წ., შესაბამისად არ დასტურდება მოსარჩელის მიერ არათუ სკ-ის 1008-ე მუხლით გათვალისწინებული სამწლიანი, არამედ აგრეთვე სკ-ის 128-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული ხანდაზმულობის საერთო ათწლიანი ვადის დაცვა. ამასთანავე, სააპელაციო პალატა არ უთითებს ხანდაზმულობის ვადის ათვლის სხვა მომენტს. საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ უკვე 2003 წელს გ.გ-მა სარჩელით მიმართა სასამართლოს და მოითხოვა მატერიალური ზიანის - საპენსიო დანამატის სხვაობის ანაზღაურება, ქ.თბილისის დიდუბე-ჩუღურეთის რაიონული სასამართლოს 2003 წლის ივნისის №3/3294-03 გადაწყვეტილებით, ,,სამხედრო და შინაგან საქმეთა ორგანოების სამსახურიდან თადარიგში დათხოვნილ პირთა და მათი ოჯახის წევრთა საპენსიო უზრუნველყოფის შესახებ“ კანონის 22-ე მუხლის საფუძველზე მისი მოთხოვნა დაკმაყოფილდა. ამდენად, მოსარჩელისათვის დამდგარი ზიანის და ზიანის ანაზღაურებაზე პასუხისმგებელი პირის შესახებ ინფორმაცია ზიანის დადგომისთანავე იყო ცნობილი, გ.გ-ს ჰქონდა სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობა, თუმცა არ იკვეთება ხანდაზმულობის ვადის განმავლობაში მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად სასამართლოსადმი მიმართვის, ხანდაზმულობის ვადის დინების შეჩერების, შეწყვეტის, მატერიალურ ზიანთან ერთად მორალური ზიანის ხანდაზმულობის ვადის ათვლის გამომრიცხავი გარემოება.
მოსარჩელის მიერ წარუშლელი დასახიჩრების მიღება არ გამორიცხავს მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადის დაცულობას, ხანდაზმულობის ვადა არ ვრცელდება კანონით ზუსტად განსაზღვრულ შემთხვევებზე (პირადი არაქონებრივი უფლებები, მეანაბრეთა მოთხოვნები ანაბრების გამო (სკ-ის 128.2 მუხ.)), რასაც მოცემულ შემთხვევაში ადგილი არ აქვს. სააპელაციო პალატის გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში მითითებული საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება (სუსგ 08.04.2009წ. =ბს-972-936(3კ-08)) არანაირად არ გულისხმობს მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნაზე ხანდაზმულობის ვადის გაუვრცელებლობას, მორალური ზიანის ყოველთვის მატერიალურ ზიანზე გვიან დადგომას. მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის ხანდაზულობის ვადის ათვლის მომენტი უნდა განისაზღვროს საქმის კონკრეტული გარემოებების შეფასბის შედეგად. განსახილველ საქმეში არ დასტურდება მატერიალური ზიანის დადგომის მომენტისაგან განსხვავებულად მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის ხანდაზმულობის ათვლის შესაძლებლობა. საფუძველს არის მოკლებული აგრეთვე კასატორის გ.გ-ის მითითება სუს 25.07.2013წ. #ბს-494-488(2კ-12) გადაწყვეტილებაზე, რომელშიც მოპასუხე სადავოდ არ ხდიდა საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს (სასარჩელო ხანდაზმულობაში იგულისხმება კანონმდებლობის ზღვრული ვადები, რომლის ფარგლებშიც შესაძლებელია საქმის ფაქტობრივი გარემოებების სრულყოფილი გამოკვლევა და დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღება), არ აყენებდა ხანდაზმულობის საკითხს, რასაც მოცემულ შემთხვევაში ადგილი არ აქვს. მოპასუხე მოცემულ საქმეზე სადავოდ ხდის ფაქტობრივ გარემოებებს, სარჩელის წარდგენისთანავე სადავოდ ხდიდა მოსარჩელის მიერ სასარჩელო ხანდაზმულობის დაცვის საკითხს (ს.ფ.46), რაც განაპირობებს მოსარჩელის მიერ ხანდაზმულობის ვადის დაცულობის საკითხის დასაბუთების საჭიროებას.
გ.გ-ის საკასაციო საჩივართან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ხანდაზმულობის ვადის გასვლით ისპობა სასამართლოს ან სხვა ორგანოს მეშვეობით პირის მოთხოვნის იძულებით განხორციელების შესაძლებლობა, მაგრამ არა სასამართლოსათვის ან სხვა ორგანოსათვის მიმართვის უფლება. მიმართვის უფლება რაიმე დროით შეზღუდული არ არის, ხანდაზმულობის ვადის გასვლა (სარჩელის კანონით დადგენილ ვადაში წარდგენის აუცილებლობისაგან განსხვავებით) არ აბრკოლებს სასამართლოსადმი ან სხვა ორგანოსადმი მიმართვის უფლებას. ხანდაზმულობის ვადის გასვლა სპობს უფლების იძულებითი განხორციელების შესაძლებლობას მატერიალური და არა პროცესუალური თვალსაზრისით. ხანდაზმულობის ვადის გასვლის მიუხედავად მოთხოვნა განხილული უნდა იქნეს და თუ გამოირკვევა, რომ არ არსებობს ხანდაზმულობის ვადის შეჩერების (სკ-ის 132-ე, 134-ე მუხ.) ან შეწყვეტის (სკ-ის 137-ე, 138-ე, 139-ე მუხ.) საფუძვლები, მოთხოვნა არ დაკმაყოფილდება. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა თვლის, რომ გ.გ-ის საკასაციო საჩივარში დასმული მორალური ზიანის ოდენობის საკითხზე მსჯელობა შესაძლებელია ხანდაზმულობის საკითხის გადაწყვეტის შემდეგ. დაზარალებულის ცხოვრების პირობებს (საოჯახო, ყოფითი, მატერიალური), სუბიექტურ დამოკიდებულებას, ნეგატიური ფსიქოლოგიური განცდების ინტენსივობას მნიშვნელობა აქვს მორალური ზიანის ანაზღაურების ოდენობის განსაზღვრისათვის, ხოლო უკანასკნელს თავის მხრივ შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადის დაცვის პირობებში.
დაუსაბუთებელია აგრეთვე სააპელაციო პალატის გასაჩივრებული განჩინება სასამართლოს ხარჯების ნაწილში. სასამართლოს ხარჯები შედგება სახელმწიფო ბაჟისაგან და საქმის განხილვასთან დაკავშრებული ხარჯებისაგან. ,,სახელმწიფო ბაჟის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ე“ ქვეპუნქტის, სსკ-ის 46-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მოსარჩელე გათავისუფლებულია სასამართლო ბაჟის გადახდისაგან. საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ არ არის დასაბუთებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსათვის გ.გ-ის სასარგებლოდ ადვოკატზე გაწეული ხარჯის - 1 000 ლარის ანაზღაურება. საქმის მასალებით დასტურდება, რომ მოსარჩელე ადვოკატის მომსახურებისათვის მოითხოვდა მის მიერ გადახდილი თანხის - ორი ათასი ლარის მოპასუხისათვის დაკისრებას. საადვოკატო მომსახურებისათვის გაწეული ხარჯები სსკ-ის 37.3 მუხლის თანახმად შეადგენს სასამართლოს გარეშე ხარჯებს. საქმის მასალებით არ დასტურდება გ.გ-ის მიერ საადვოკატო ხარჯების გაწევისათვის თანხის გადახდა. საქმეში დაცული 31.03.2014 ხელშეკრულება (ს.ფ. 36) არ ადასტურებს მოსარჩელის მიერ საადვოკატო მომსახურების ხარჯების გაწევას. ამასთანავე, მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია აანაზღაუროს მოსარჩელის მიერ გაწეული ხარჯი სარჩელის დაკმაყოფილების შემთხვევაში, სსკ-ის 53-ე მუხლის თანახმად მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა ეკისრება მეორე მხარეს, თუ მის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება. ვინაიდან არ დასტურდება მოთხოვნის დაკმაყოფილების საფუძვლები, დაუსაბუთებელია აგრეთვე მოპასუხისათვის საადვოკატო ხარჯის დაკისრება. შესაბამისად სააპელაციო პალატის განჩინება უნდა გაუქმდეს აგრეთვე სასამართლო ხარჯების ნაწილშიც.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ სააპელაციო პალატის გასაჩივრებული გადაწყვეტილება არ არის დასაბუთებული, სასამართლომ სრულყოფილად არ გამოიკვლია საქმის ფაქტობრივი გარემოებები და არ მისცა მათ სწორი სამართლებრივი შეფასება, განჩინება მოკლებულია სათანადო სამართლებრივ და ფაქტობრივ წინამძღვრებს, გადაწყვეტილების დასაბუთება იმდენად არასრულია, რომ მისი სამართლებრივი საფუძვლიანობის შემოწმება შეუძლებელია, რაც სსკ-ის 394-ე მუხლის „ე1“ ქვეპუნქტის თანახმად საკასაციო საჩივრის აბსოლუტურ საფუძველს ქმნის, აღნიშნული თავის მხრივ გასაჩივრებული განჩინების გაუქმებისა და სსკ-ის 412-ე მუხლის საფუძველზე ხელახალი განხილვისათვის იმავე სასაამრთლოსათვის დაბრუნების პირობაა. საქმის ხელახალი განხილვისას სასამართლომ სრულყოფილად უნდა გამოიკვლიოს საქმის ფაქტობრივი გარემოებები, სწორი სამართლებრივი შეფასება მისცეს შეკრებილ მტკიცებულებებს. ამდენად, გ.გ-ისა და საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს საკასაციო საჩივრები უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, უნდა გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 17.07.2015წ. გასაჩივრებული გადაწყვეტილება და საქმე ხელახალი განხილვისათვის დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1-ლი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 257-ე, 390-ე, 399-ე, 412-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსა და გ. გ-ის საკასაციო საჩივრები დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 17.07.2015წ. გადაწყვეტილება და საქმე ხელახალი განხილვისათვის დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ საჩივრდება.

თავმჯდომარე: ნ. სხირტლაძე

მოსამართლეები: მ. ვაჩაძე

ვ. როინიშვილი