ბს-719-715 (გ-17) 17 ოქტომბერი, 2019 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ნუგზარ სხირტლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი).
მაია ვაჩაძე, ვასილ როინიშვილი

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 26-ე მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე, ზეპირი მოსმენის გარეშე, განიხილა სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს სასარჩელო განცხადების განსჯადობის თაობაზე თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიასა და თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიას შორის წარმოშობილი დავა.


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:


სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტომ 22.07.2017წ. სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიას მოპასუხე სს „...ის“ მიმართ მოპასუხისათვის 10 000 ლარის ოდენობით პირგასამტეხლოს დაკისრების მოთხოვნით.
მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ 02.03.2016წ. სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოსა და სს „...ას“ შორის დაიდო სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაში ფიზიკურ პირებზე არსებული ინფორმაციის სს „...ისთვის“ მიწოდების შესახებ N16/02-045 ხელშეკრულება, რომელიც ითვალისწინებდა ვალდებულებების დარღვევის შემთხვევაში პირგასამტეხლოს დაკისრებას. მხარეებს შორის არსებული ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულების მონიტორინგის მიზნით სააგენტოში 21.07.2016წ. შეიქმნა სამუშაო ჯგუფი. 26.07.2016წ. სააგენტომ მონიტორინგის მიზნებისათვის შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით შეარჩია 2016 წლის 11 მაისიდან 10 ივლისის ჩათვლით სააგენტოში გადაგზავნილი 20 მოთხოვნა. 26.07.2016წ. სააგენტომ სადაზღვევო კომპანიას წერილობით მოსთხოვა შერჩეული 20 მოთხოვნის პასუხად გაცემული პერსონალური მონაცემების დამუშავების საფუძვლებზე ინფორმაცია, თუმცა სადაზღვევო კომპანიამ ვერ დაასაბუთა მონაცემების ხელშეკრულებით განსაზღვრული მიზნით დამუშავება. სააგენტოს მხრიდან არაერთგზის მოთხოვნის მიუხედავად სს„ ...ამ“ ვერ უზრუნველყო ინფორმაციის დამუშავების ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძვლების არსებობის დასაბუთება, რის გამო 21.12.2016წ. სააგენტოში შექმნილმა სამუშაო ჯგუფმა გამოსცა დასკვნა სს „...ისათვის“ პირგასამტეხლოს - 10000 ლარის დაკისრების შესახებ, რადგან სს „...ამ“ დაარღვია ხელშეკრულებით განსაზღვრული ვალდებულება - შესაბამისი საფუძვლის არარსებობის პირობებში დაამუშავა პერსონალური მონაცემები. პირგასამტეხლოზე დათქმას შეიცავდა ხელშეკრულების 13.4 პუნქტი, რომლის თანახმად, ხელშეკრულების 8.3 პუნქტის „ბ.ა“ და „ბ.ბ“ ქვეპუნქტებით დადგენილი მოთხოვნების დარღვევის შემთხვევაში, ორგანიზაციას სააგენტოს სასარგებლოდ ეკისრებოდა პირგასამტეხლო თითოეულ შემთხვევაზე 500 ლარის ოდენობით. ხელშეკრულების მიხედვით, ორგანიზაციას ინფორმაციის დამუშავების უფლება ჰქონდა მხოლოდ „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კანონის 6.1 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად - კლიენტის იდენტიფიკაციის მიზნით, როდესაც გარიგების (ოპერაციის) თანხა აღემატება 3000 ლარს, კანონის 6.10 მუხლის შესაბამისად, ბენეფიციარი მესაკუთრის იდენტიფიკაციის მიზნით და ორგანიზაციის მიერ წერილობით მოპოვებული თანხმობის საფუძველზე. ხელშეკრულებების გადამოწმებისას აღმოჩნდა, რომ ზოგ შემთხვევაში არ ირკვეოდა ხელშეკრულების გაფორმებისა და მოქმედების პერიოდი, ზოგ შემთხვევაში არ დასტურდებოდა გარიგების საფასურის ოდენობა, სხვა შემთხვევაში პრემიის ოდენობის გათვალისწინებით არ დასტურდებოდა დამუშავების საფუძველი, მონაცემები დამუშავებული იყო კლიენტებთან დადებული ხელშეკრულებების მოქმედების პერიოდში. „პერსონალურ მონაცემთა შესახებ“ კანონის მე-4 მუხლის თანახმად, მონაცემები შეიძლება დამუშავდეს მხოლოდ კონკრეტული, მკაფიოდ განსაზღვრული კანონიერი მიზნებისათვის, მონაცემი შეიძლება დამუშავდეს მხოლოდ იმ მოცულობით, რომელიც აუცილებელია შესაბამისი კანონიერი მიზნის მისაღწევად. ამასთანავე, მონაცემები უნდა იყოს იმ მიზნის ადეკვატური და პროპორციული, რომლის მისაღწევადაც ხდება დამუშავება. სააგენტოსა და სს „...ას“ შორის დადებული ხელშეკრულებით მკაფიოდ იყო განსაზღვრული ურთიერთობის ფორმა, ხასიათი, მონაცემთა დამუშავების ფარგლები და წესები. მიუხედავად იმისა, რომ „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კანონი განსაზღვრავდა მონაცემთა დამუშავების სხვადასხვა შემთხვევებს, ორგანიზაციის მოთხოვნის შესაბამისად, ხელშეკრულება დაიდო მხოლოდ 3 კონკრეტული მიზნისთვის. ხელშეკრულება არ ითვალისწინებდა იმ საფუძვლებით მონაცემთა დამუშავებას, რომლებითაც ორგანიზაციამ იხელმძღვანელა. ორგანიზაციამ წერილობით დაადასტურა, რომ შერჩეულ 20 პირთან მიმართებით მონაცემები დაამუშავა ხელშეკრულების 2.1.1 პუნქტის საფუძველზე, რომლის თანახმად ორგანიზაცია უფლებამოსილია სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონული ბაზიდან კლიენტის იდენტიფიცირება მოახდინოს, თუ გარიგების (ოპერაციის) თანხა აღემატება 3000 ლარს. ამდენად, ორგანიზაციამ მონიტორინგის დაწყებისთანავე განსაზღვრა ის ფარგლები, რის შესაბამისადაც, შემდგომში სააგენტო მოითხოვდა მტკიცებულებებს.
მოსარჩელემ აღნიშნა, რომ განსახილველ შემთხვევაში სახეზეა მონაცემთა არაკანონიერად დამუშავებასთან დაკავშირებული რისკი, ორგანიზაციას ვებსერვისის მეშვეობით წვდომა აქვს საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა საიდენტიფიკაციო მონაცემებზე, რომელთა რაოდეობა დაახლოებით 5 მილიონ ჩანაწერს შეიძლება უდრიდეს. ამდენად, სააგენტოს მიერ ამ მონაცემთა არაკანონიერად დამუშავების რისკის თავიდან ასარიდებლად მიღებულია ზომები, რაც გულისხმობს: ორგანიზაციის მოთხოვნის შესწავლას, მისი საფუძვლიანობის შემოწმებას და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონით განსაზღვრული პრინციპების დაცვის უზრუნველყოფას; ორგანიზაციასთან ისეთი ხელშეკრულების დადებას, რომელიც მკაფიოდ და ამომწურავად განსაზღვრავს მონაცემთა დამუშავების მიზნებსა და მოცულობას; ორგანიზაციის მიერ მონაცემთა დამუშავების პერიოდულ მონიტორინგს. აღნიშნული ღონისძიებები სრულიად ადეკვატურია იმ რისკის, რაც სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაში დაცული მონაცემების დამუშავებას ეხება.
„მონაცემთა ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ“ 1981 წ. კონვენციის თანახმად, ხელშემკვრელი მხარეები იცავენ ადამიანის უფლებას კონფიდენციალობის შესახებ. ადამიანის ღირსება და პიროვნული თავისუფლება ძირითადი უფლებების ადეკვატურ დაცვასა და სრულად განხორციელებაში გამოიხატება. ევროპასთან ასოცირების შეთანხმების მე-14 მუხლი და მისი პირველი დანართი ეხება სწორედ პერსონალურ მონაცემთა დაცვას. სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულებაა პირადი ცხოვრების ხელშეუვალობის უზრუნველყოფა. სწორედ აღნიშნული ვალდებულების შესრულების მიზანს ემსახურება სანქცია - პირგასამტეხლო, რომელიც მხარეთა შორის გაფორმებული ხელშეკრულებით არის გათვალისწინებული.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 27.02.2017წ. განჩინებით საქმე განსჯადობით განსახილველად გადაეგზავნა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას.
სასამართლომ აღნიშნა, რომ განსჯადობის საკითხის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანია მოსარჩელესა და სს „...ას“ შორის დადებული ხელშეკრულების სამართლებრივი ბუნება, რადგან სამოქალაქო წესით არ განიხილება ადმინისტრაციული ხელშეკრულებიდან გამომდინარე დავები. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინებებზე მითითებით (სუსგ ბს-1082-1034(გ-07), ბს-31-27(კ-13), ბს-17-13(2კ-13)) კოლეგიამ აღნიშნა, რომ საჯარო-სამართლებრივი და კერძო-სამართლებრივი ხელშეკრულებების გამიჯვნისათვის არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება არა ხელშეკრულების მონაწილეთა სტატუსს, არამედ ხელშეკრულების მიზანს. ადმინისტრაციული ხელშეკრულების დეფინიციის ძირითად ელემენტს შეადგენს ხელშეკრულების დადება საჯარო უფლებამოსილების განხორციელების მიზნით. ხელშეკრულების მიზანი მისი შინაარსით განისაზღვრება.
სასამართლომ მიიჩნია, რომ მხარეთა შორის დადებული ხელშეკრულება არ არის სამოქალაქო-სამართლებრივი ხასიათის, მხარეები არ არიან სამოქალაქო უფლება-მოვალეობების მატარებლები. ხელშეკრულების მიხედვით, სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაში ფიზიკურ პირზე არსებული ინფორმაციის ორგანიზაციისათვის მიწოდების მიზანია: „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კაონის 6.1 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად კლიენტის იდენტიფიკაცია, როდესაც გარიგების თანხა 3000 ლარს აღემატება; ასევე კანონის 6.10 მუხლის შესაბამისად, ბენეფიციარი მესაკუთრის იდენტიფიკაცია და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, კლიენტის იდენტიფიკაცია. ამდენად, ვინაიდან ხელშეკრულება დადებულია ადმინისტრაციული კანონმდებლობის საფუძველზე საჯარო უფლებამოსილების განხორციელების მიზნით, დგინდება, რომ სახეზეა ადმინისტრაციული ხელშეკრულება. ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებების შესრულების შესახებ დავა ადმინისტრაციულ კატეგორიას განეკუთვნება.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 09.08.2017წ. განჩინებით სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს სარჩელი მოპასუხე სს „...ის“ მიმართ, თანხის დაკისრების მოთხოვნით, განსჯადობის შესახებ დავის გადასაწყვეტად გადაეგზავნა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატას.
სასამართლომ აღნიშნა, რომ კანონმდებელმა ადმინისტრაციული სამართალწარმოებით საქმის განხილვის ძირითად ელემენტად განსაზღვრა არა მარტო საქმეში მონაწილე სუბიექტები, არამედ დავის საგანი. დავის ადმინისტრაციულად მიჩნევის აუცილებელი პირობაა, მოსარჩელის მოთხოვნის დაფუძნება საჯარო - ადმინისტრაციული სამართლის ნორმებზე. განსახილველ შემთხვევაში მოსარჩელის მოთხოვნაა - სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოსა და სს „...ას“ შორის დადებული სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაში ფიზიკურ პირზე არსებული ინფორმაციის მიწოდების შესახებ ხელშეკრულების პირობების შეუსრულებლობის გამო, მოპასუხისათვის პირგასამტეხლოს დაკისრება. ამდენად, განსჯადობის საკითხის გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანია მხარეთა შორის დადებული ხელშეკრულების სამართლებრივი ბუნება. აღნიშნული ხელშეკრულების საგანს წარმოადგენს ხელშეკრულებით დადგენილი წესით მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაზე ორგანიზაციის რეალურ დროში დაშვება მონაცემთა გაცვლის ერთიანი სისტემის მეშვეობით. ხელშეკრულებით სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტომ იკისრა ვალდებულება ორგანიზაციის მიერ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული წესით ინფორმაციის გამოთხოვისას უზრუნველყოს მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაში არსებული ინფორმაციის მონაცემთა გაცვლის სააგენტოსათვის მიწოდება, რომელიც თავის მხრივ უზრუნველყოფს სააგენტოს მიერ მიწოდებული პასუხის ორგანიზაციისათვის გაგზავნას, ხოლო სს „...ამ“ იკისრა ვალდებულება ხელშეკრულების 2.1.1 და 2.1.2 ქვეპუნქტებით განსაზღვრული საფუძვლით, შესაბამისი ფიზიკური პირის თანხმობის საფუძველზე, ხელშეკრულებითვე გათვალისწინებული წესით სააგენტოსგან გამოეთხოვა ფიზიკური პირის შესახებ მონაცემები და სააგენტოს მოთხოვნის საფუძველზე, წარედგინა ხელშეკრულების პირობების შესრულების მონიტორინგისათვის შესაბამისი ინფორმაცია. ამდენად, ხელშეკრულების შინაარსისა და მხარეთა მიერ ნაკისრი უფლება-მოვალეობების გათვალისწინებით, სასამართლომ მიიჩნია, რომ მხარეთა შორის დადებული ხელშეკრულება არის ინფორმაციის მიწოდების მიზნით მომსახურებისა და შუამავლობის შერეული ტიპის სამოქალაქო-სამართლებრივი ხასიათის ხელშეკრულება, შესაბამისად, ამ ხელშეკრულების შეუსრულებლობის გამო პირგასამტეხლოს დაკისრების შესახებ დავა სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით უნდა იქნეს განხილული. გასათვალისწინებელია აგრეთვე, რომ ანალოგიური ხასიათის დავა უკვე იქნა განხილული თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის მიერ და კანონიერ ძალაშია შესული (სუსგ ას-369-343-2017).

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:


საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების, განსჯადობის თაობაზე თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის და ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის განჩინებების გაცნობის შედეგად, სასკ-ის 26.3 მუხლით მინიჭებული უფლებამოსილების საფუძველზე, წყვეტს რა დავას სასამართლოთა შორის განსჯადობის თაობაზე, თვლის, რომ სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს სარჩელი განსჯადობით განსახილველად ექვემდებარება თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიას შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სარჩელის მიხედვით მოსარჩელე - სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტო მოპასუხე სს „...ისაგან“ ითხოვს 02.03.2016წ. ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულებების დარღვევის გამო პირგასამტეხლოს - 10 000 ლარის ანაზღაურების დაკისრებას. პირგასამტეხლო არის მხარეთა შეთანხმებით განსაზღრული მოთხოვნის ვალდებულებით-სამართლებრივი უზრუნველყოფის საშუალება, რომელსაც მოვალე იხდის ვალდებულების შეუსრულებლობის ან არაჯეროვანი შესრულებისას. შესაბამისად, პირგასამტეხლოს გადახდის ვალდებულების წარმოშობის წინაპირობაა ვალდებულების დარღვევა. მიუხედავად იმისა, რომ ხელშეკრულების შეუსრულებლობის გამო პირგასამტეხლოს დაკისრება სამოქალაქო კოდექსით წესრიგდება (სკ-ის 405-ე მუხ.), აღნიშნული არ გამორიცხავს პირგასამტეხლოს დაკისრების თაობაზე დავის განხილვას ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით. განსჯადობის საკითხის გადაწყვეტისათავის მნიშვნელოვანია დადგინდეს იმ ხელშეკრულების სამართლებრივი ბუნება, რომლიდანაც გამომდინარეობს პირგასამტეხლოს მოთხოვნის უფლება. მოსარჩელის მიერ მოთხოვნილ პირგასამტეხლოსთან დაკავშირებული საკითხების ზოგადად სამოქალაქო, კერძო სამართლის მოწესრიგების სფეროსადმი კუთვნილება, არ ქმნის განსჯადობით საქმის იმთავითვე სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიისათვის დაქვემდებარების საფუძველს. ხელშეკრულებიდან გამომდინარე დავის საგნობრივ განსჯადობას განაპირობებს ხელშეკრულების საგანი, მისი დადების საფუძვლები, მიზანი და ხელშეკრულებიდან გამომდინარე ძირითად უფლება-მოვალეობათა შინაარსი. ხელშეკრულების ხასიათი (ადმინისტრაციული, სამოქალაქო) განსაზღვრავს პირგასამტეხლოს დაკისრების შესახებ მოთხოვნასთან დაკავშირებული დავის განსჯადობის საკითხის გადაწყვეტას.
საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 2.1 მუხლის შესაბამისად, საერთო სასამართლოები ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით განიხილავენ ადმინისტრაციული სამართლის კანონმდებლობიდან გამომდინარე სამართლებრივი ურთიერთობიდან წარმოშობილ დავებს. ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოსთან თუ კერძო პირთან დადებული ხელშეკრულებიდან გამომდინარე დავის ადმინისტრაციულ საქმეთა კატეგორიისადმი მიკუთვნების საფუძველს არ ქმნის მხოლოდ ის გარემოება, რომ ხელშეკრულების ერთ-ერთი მხარე, მოცემულ შემთხვევაში სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტო, ადმინისტრაციული ორგანოა. ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია გამოიყენოს საქმიანობის კერძო-სამართლებრივი ფორმები და შესაბამისად, დადოს კერძო-სამართლებრივი ხელშეკრულება. ამდენად, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ კერძო-სამართლებრივ ხელშეკრულებასთან დაკავშირებული დავები განიხილება სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით, ხოლო ადმინისტრაციული ხელშეკრულების დადებასთან, შესრულებასთან და შეწყვეტასთან დაკავშირებული დავები განიხილება საერთო სასამართლოების მიერ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით (სასკ-ის 251 მუხ, სზაკ-ის 65.2, 651 მუხ.). საჯარო-სამართლებრივი და კერძო-სამართლებრივი ხელშეკრულების გამიჯვნისათვის არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება არა ხელშეკრულების მონაწილეთა სტატუსს, არამედ ხელშეკრულების მიზანს. ადმინისტრაციული ხელშეკრულების დეფინიციის (სზაკ-ის 2.1 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტი) ძირითად ელემენტს შეადგენს ხელშეკრულების დადება საჯარო უფლებამოსილების განხორციელების მიზნით. ხელშეკრულების მიზანი მისი შინაარსით განისაზღვრება. ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ხელშეკრულების მხარეების მიერ ნაკისრი ვალდებულებების, ხელშეკრულების დადების შედეგად წარმოშობილი უფლება-მოვალეობების შინაარსს (იხ. სუს 26.12.2013წ. განჩინება საქმეზე ბს-31-27(კ-13)). ადმინისტრაციული ხელშეკრულების დადების შედეგად შესაბამისი პირი აღიჭურვება საჯარო-სამართლებრივი უფლება-მოვალეობებით, ხოლო კერძო-სამართლებრივი ხელშეკრულების დადებისას მხარეები გვევლინებიან სამოქალაქო-სამართლებრივი უფლება-მოვალეობების მატარებლებად.
განსახილველ შემთხვევაში მხარეთა შორის 02.03.2016წ. N 16/02-045 ხელშეკრულება დაიდო სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონულ ბაზაში ფიზიკურ პირზე არსებული ინფორმაციის სს „...ისათვის“ მიწოდების მიზნით. ხელშეკრულება დაიდო ორგანიზაციის 12.02.2016წ. N01-6169 წერილის შესაბამისად, „სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს შესახებ“ კანონის 4.3 მუხლის, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის „ა“-„გ“ ქვეპუნქტების, „საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა რეგისტრაციის, პირადობის (ბინადრობის) მოწმობისა და საქართველოს მოქალაქის პასპორტის გაცემის წესის შესახებ“ კანონის 20.4 მუხლის, „სსიპ მონაცემთა გაცვლის სააგენტოს შექმნის შესახებ“კანონის მე-6 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის, „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კანონის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, მე-10 და მე-12 პუნქტების, საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურის უფროსის 18.01.2012წ. N3 ბრძანებით დამტკიცებული „სადაზღვევო ორგანიზაციებისა და არასახელმწიფო საპენსიო სქემის დამფუძნებლების მიერ ინფორმაციის მიღების, სისტემატიზაციის, დამუშავებისა და საქართველოს ფინანსური მონიტორინგის სამსახურისათვის გადაცემის წესის შესახებ“ დებულების მე-6 მუხლის მე-6 და მე-12 პუნქტების საფუძველზე. ხელშეკრულების მიხედვით, სათანადო საფასურის გადახდის სანაცვლოდ სს „...ამ“ მოიპოვა სააგენტოს ელექტრონულ ბაზაზე რეალურ დროში დაშვებისა და მონაცემების მიღების უფლება ხელშეკრულებითვე განსაზღვრულ შემთხვევებში და მიზნით.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიამ მიიჩნია, რომ ხელშეკრულების დადების მიზანია უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთა, „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კანონის 6.1 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტისა და 6.10 მუხლის შესაბამისად კლიენტის იდენტიფიკაცია, ამდენად ხელშეკრულება დადებულია საჯარო უფლებამოსილების განხორციელების მიზნით. საკასაციო პალატა არ იზიარებს მოსაზრებას ხელშეკრულების საჯარო უფლებამოსილების განხორციელების მიზნით დადების შესახებ და აღნიშნავს, რომ საჯარო უფლებამოსილების მატარებელი სუბიექტი არის ადმინისტრაციული ორგანო (სზაკ-ის 2.1 მუხ. „ა“ ქვ.პ.), სააქციო საზოგადოება არის კერძო სამართლის იურიდიული პირი, რომელიც დაარსებულია მოგების მიღების მიზნით („მეწარმეთა შესახებ“ კანონის 1.2, 2.3 მუხ.), სს „...ა“ არის სადაზღვევო საქმიანობის განსახორციელებლად შექმნილი კერძო სამართლის იურიდიული პირი. სადაზღვევო საქმიანობა თავის მხრივ გულისხმობს დაზღვევისა და გადაზღვევის ხელშეკრულებების დადებასა და განხორციელებასთან დაკავშირებით მზღვეველის (ორგანიზაციის) მიერ განხორციელებულ საქმიანობას, დაზღვევა არის ურთიერთობა რომელიც მყარდება ფიზიკური და იურიდიული პირების პირადი და არაქონებრივი ინტერესების დასაცავად („დაზღვევის შესახებ“ კანონის მე-2 მუხ. „ა“, „ბ“ ქვ.პ.), ამდენად, სს „...ა“ თავისი ბუნებით კერძო-სამართლებრივ საქმიანობას ეწევა, იგი არ არის ადმინისტრაციული ორგანო არა მარტო ორგანიზაციული, არამედ ფუნქციონალური გაგებითაც, მას არ აქვს საჯარო-სამართლებრივი უფლებამოსილებები. მართალია ხელშეკრულების ადმინისტრაციულ-სამართლებრივად მიჩნევისათვის აუცილებელი წინაპირობა არ არის ხელშეკრულების ადმინისტრაციულ ორგანოებს შორის დადება, თუმცა მნიშვნელოვანია, რომ ხელშეკრულება დადებული იყოს საჯარო უფლებამოსილების განხორციელების ფარგლებში. განსახილველ შემთხვევაში 02.03.2016წ. ხელშეკრულება დაიდო არა ორგანოს ინიციატივით, როგორც ადმინისტრაციული ორგანოს საჯარო-სამართლებრივი საქმიანობის ერთ-ერთი გამოვლინება, არამედ სააქციო საზოგადოების მიმართვის, მისი ოფერტის საფუძველზე. ხელშეკრულების ტექსტით დასტურდება, რომ სწორედ ორგანიზაციის 12.02.2016წ. N01-6169 წერილი იყო 02.03.2016წ. ხელშეკრულების დადების საფუძველი. ამდენად, ვინაიდან სს „...ას“ არ აქვს საჯარო-სამართლებრივი უფლებამოსილებები, მისი ინიციატივით ასეთი უფლებამოსილებების განხორციელების მიზნით ხელშეკრულება ვერ დაიდებოდა.
საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ ერთმანეთისაგან გამიჯვნას საჭიროებს 02.03.2016წ. ხელშეკრულების დადების მიზანი და იმ ნორმატიული მოწესრიგების შემოღების მიზანი, რომლის შესასრულებლადაც დაიდო ხელშეკრულება. მართებულია მოსაზრება, რომ „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კანონის ის დებულებები, რომლებიც სადაზღვევო კომპანიებს ავალდებულებს გარკვეულ შემთხვევებში მოახდინონ თავის კლიენტთა იდენტიფიცირება (მე-6 მუხ.), საჯარო-სამართლებრივ მიზანს ატარებს და ემსახურება საქართველოში უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციისა და ტერორიზმის დაფინანსების აღკვეთის სამართლებრივი მექანიზმის შექმნას, საზოგადოებისა და სახელმწიფოს კანონიერი უფლებებისა და ინტერესების დაცვას (1.1 მუხ.), თუმცა კლიენტთა იდენტიფიცირების კანონისმიერი ვალდებულების შესრულების მიზნით სააქციო საზოგადოების მიერ ხელშეკრულების დადებას განსხვავებული მიზანი აქვს. ხელშეკრულების დადებისას სააქციო საზოგადოების მიზანს არ შეადგენს უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობა, სს ხელშეკრულებას დებს მისთვის კანონმდებლობით დაკისრებული იმ ვალდებულების შესრულების მიზნით, რომლის შეუსრულებლობაც იწვევს სანქციას („დაზღვევის შესახებ“ კანონის 211 მუხლის 1-ლი და მე-2 პუნქტები). სადაზღვევო კომპანიები ახორციელებენ იმ სახის საქმიანობას, რასაც თან ახლავს უკანონო შემოსავლის ლეგალიზების რისკი, რის გამოც სადაზღვევო კომპანიები ჩართული არიან გარიგებათა მონიტორინგში, ახდენენ პირთა იდენტიფიცირებას, თუმცა ეს სააქციო საზოგადოებას არ აღჭურავს საჯარო უფლებამოსილებებით. მართალია 02.03.2016წ. ხელშეკრულება არაპირდაპირ საჯარო მიზანს - უკანონო ლეგალიზების აღკვეთის ხელშეწყობას ემსახურება, თუმცა აღნიშნული არ ადასტურებს ხელშეკრულების ადმინისტრაციულ ხასიათს. ინფორმაციულ სფეროში დარგობრივი მრავალსახეობა იძლევა კერძო-სამართლებრივი და საჯარო-სამართლებრივი საწყისების ურთიერთშეხამების შესაძლებლობას, რის გამო კონკრეტული სამართალურთიერთობის განხილვისას, ზოგჯერ ძალზედ რთულია მისი ბუნების მკვეთრი გამიჯვნა, შესაბამისად ყურადღება მახვილდება მის სტრუქტურაში ამა თუ იმ საწყისის დომინირებაზე, ნახევარტონალობებზე. საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ პერსონალური მონაცემების გადაცემა სხვა პირისათვის დასაშვებია მხოლოდ იმ პირის წერილობითი თანხმობის წარმოდგენის შემთხვევაში, რომლის პერსონალურ მონაცემებსაც წარმოადგენს შესაბამისი ინფორმაცია. ამდენად, მონაცემთა დაცვის ვალდებულება არა მხოლოდ სახელმწიფოს, არამედ აგრეთვე კერძო პირების ვალდებულებასაც შეადგენს. პერსონალური მონაცემებისა და პირადი საიდუმლოების ცალკეული საკითხების მარეგულირებელი ნორმები ფრაგმენტულად მიმოფანტულია სხვადასხვა დარგობრივ საკანონმდებლო აქტებში (ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი, სამოქალაქო კოდექსი, შრომის კოდექსი, „სამოქალაქო აქტების შესახებ“ კანონი და სხვ.). უნდა აღინიშნოს, რომ ინფორმაციულ სფეროში დარგობრივი მრავალსახეობა იძლევა კერძო-სამართლებრივი და საჯარო-სამართლებრივი საწყისების ურთიერთშეთანხმების და შესაბამისად, დისპოზიციური და იმპერატიული რეგულირების შეხამების შესაძლებლობას. ზოგადად, ინფორმაციული ობიექტი, კერძოდ კი პერსონალური მონაცემი, არის კომპლექსური სამართლებრივი რეგულირების საგანი, იგი დაცულია როგორც კერძო, ისე საჯარო სამართლის ნორმებით. ვინაიდან პერსონალური მონაცემების დაცვა გათვალისწინებულია არა მხლოდ საჯარო, არამედ კერძო სამართლით (მაგ. სკ-ის 181 მუხ.), მონაცემთა დაცვის თაობაზე სასამართლო დავების განსჯადობის, საჯარო თუ კერძო სამართალწარმოების საფუძველზე კონკრეტული დავის გადაწყვეტის საკთხი სინთეზის საფუძველზე უნდა მოხდეს. მოცემულ შემთხვევაში უმთავრესად ხელშეკრულების დადების მიზანი კერძო სამართლის იურიდიული პირის მიერ მისთვის ნორმატიულად დაწესებული ვალდებულების შესრულებაა. „უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კანონს ერთმნიშვნელოვნად აქვს საჯარო-სამართლებრივი მიზანი, რომლის მისაღწევადაც სადაზღვევო კომპანიებს გარკვეულ შემთხვევებში ევალებათ კლიენტთა იდენტიფიცირება, თუმცა ამ იდენტიფიცირების მიზნით კერძო სამართლის იურიდიული პირის მიერ მონაცემებზე წვდომის უფლების მოპოვებისათვის მესამე პირთან დადებული ხელშეკრულება, ვერ იქნება მიჩნეული საჯარო-სამართლებრივი უფლებამოსილების განხორციელების ფარგლებში დადებულ ხელშეკრულებად. ის, რომ ხელშეკრულების დადების საჭიროება საჯარო-სამართლებრივი ხასიათის ნორმატიული აქტიდან წარმოიშობა, არ ადასტურებს ამ ხელშეკრულების ადმინისტრაციულ ხასიათს. კლიენტთა იდენტიფიცირების საჭიროების დამდგენ ნორმას სპეციალური სუბიექტები ჰყავს, რომელთა შორის სახელდება სადაზღვევო კომპანიები („უკანონო შემოსავლის ლეგალიზაციის აღკვეთის ხელშეწყობის შესახებ“ კანონის მე-3 მუხ. „გ“ ქვ.პ.). როდესაც იურიდიული პირი ირჩევს კონკრეტულ სფეროში საქმიანობას, მას წარმოეშობა სათანადო უფლება-მოვალეობები, ერთ-ერთი ასეთი მოვალეობაა კლიენტის იდენტიფიცირების საჭიროება. ნორმატიულად დადგენილი ვალდებულებების შესრულების მიზნით გარიგებების დადება, იმთავითვე არ გულისხმობს მათ ადმინისტრაციულ ხასიათს. 02.03.2016წ. ხელშეკრულებით სააქციო საზოგადოებამ თავის კანონისმიერ ვალდებულებათა შესრულების მიზნით ფაქტობრივად შეიძინა მომსახურება. ამდენად, ხელშეკრულების დადების საჯარო-სამართლებრივი მიზანი არ იკვეთება. ამასთანავე, განსახილველი დავის საგანია არა ხელშეკრულების დადების ნორმატიული ვალდებულების დარღვევა, არამედ უკვე გაფორმებული ხელშეკრულებით ნაკისრ ვალდებულებათა შეუსრულებლობა. მნიშვნელოვანია აგრეთვე, რომ ხელშეკრულება იდება არა სახელმწიფოს ფუნქციების განხორციელებისა და ვალდებულებების შესრულების მიზნით, არამედ კერძო პირის კანონისმიერი ვალდებულების შესასრულებლად. საქმიანობის ნორმატიული რეგულირება, კონკრეტული პროცედურების დადგენა, იმთავითვე არ ნიშნავს ამ საქმიანობის ფარგლებში განხორციელებული ქმედებების საჯარო-სამართლებრივ ხასიათს.
საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ მოსარჩელე მოპასუხისათვის პირგასამტეხლოს დაკისრებას ითხოვს მონაცემთა არასათანადო მიზნით დამუშავების საფუძვლით, თუმცა სახელშეკრულებო ვალდებულების და არა ნორმატიული დანაწესის დარღვევის გამო. ამასთან, ვინაიდან ხელშეკრულება სამოქალაქო-სამართლებრივია, მისგან გამომდინარე ვალდებულებათა შეუსრულებლობის გამო პირგასამტეხლოს დაკისრების მოთხოვნით აღძრული სარჩელიც სამოქალაქო წესით განსახილველ დავათა კატეგორიას განეკუთვნება.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ „პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ“ კონვენციის მე-5 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, პერსონალური მონაცემები, რომლებიც ექვემდებარებიან ავტომატიზირებულ დამუშავებას შენახული უნდა იქნას ზუსტად განსაზღვრული კანონიერი მიზნებისათვის და არ უნდა იყოს გამოყენებული მათთან შეუთავსებელი მიზნით. პერსონალური მონაცემების შემცველი ინფორმაციის არასათანადო მიზნით მოძიება და დამუშავება სამართალდარღვევაა. „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონის მე-2 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მონაცემთა დამუშავება არის ავტომატური, ნახევრად ავტომატური ან არაავტომატური საშუალებების გამოყენებით მონაცემთა მიმართ შესრულებული ნებისმიერი მოქმედება, მათ შორის შეგროვება, ჩაწერა, ფოტოზე აღბეჭდვა, ორგანიზება, შენახვა, გამოთხოვა, გამოყენება, დაჯგუფება, კომბინაცია და სხვ.. ამავე კანონის მე-4 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მონაცემები შეიძლება დამუშავდეს მხოლოდ კონკრეტული, მკაფიოდ განსაზღვრული, კანონიერი მიზნებისათვის. დაწესებულება უფლებამოსილია შეაგროვოს ის პირადი მონაცემები, რომლებიც აუცილებელია მის წინაშე მდგარი ამოცანების შესასრულებლად, დამუშავების ფარგლები შესაძლოა განისაზღვროს კანონით ან ხელშეკრულებით (16.2 მუხ.). დამმუშავებლის მიერ მისთვის კანონმდებლობით დაკისრებული მოვალეობების შესასრულებლად საჭირო მონაცემების დამუშავება არის მონაცემთა დამუშავების დასაშვებობის ერთ-ერთი საფუძველი („პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონის მე-5 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი). ის გარემოება, რომ არასათანადო მიზნით პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების სახელშეკრულებო აკრძალვა ნორმატიულ აკრძალვას ემთხვევა, არ ცვლის განსჯადობის წესს, რადგან განსხვავებულია ქმედებისათვის სამოქალაქო და ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძვლები. სამოქალაქო პასუხისმგებლობა თანასწორ პირთა ურთიერთპასუხისმგებლობაში ვლინდება, ხოლო ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობისას პირი პასუხს აგებს საჯარო უფლებამოსილების განმახორციელებელი სახელმწიფო ორგანოს წინაშე, კანონით დადგენილი წესით და მის საფუძველზე. „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონით დადგენილი მონაცემთა დამუშავების პრინციპების (მე-4 მუხ.), მონაცემთა დამუშავების ფარგლების დაცვის საჭიროების მოთხოვნების (მე-16 მუხ.) ადრესატია მონაცემების დამმუშავებელი ნებისმიერი სუბიექტი, რომელიც შეიძლება იყოს არა მხოლოდ საჯარო დაწესებულება, არამედ აგრეთვე ფიზიკური ან იურიდიული პირი (მე-2 მუხ. „ი“ ქვ.პ.). ამავე კანონით დადგენილია მონაცემთა დამუშავების პრინციპების დარღვევისათვის სახდელის დაკისრების შესაძლებლობა (44.1 მუხ.), სახდელის დადების უფლება აქვს ინსპექტორს, რომელიც ადგენს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმს, ოქმის შედგენა და ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის განხილვა ხდება საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი წესით (55-ე მუხ.). ამდენად, მონაცემთა არამიზნობრივად დამუშავების შემთხვევაში შესაძლოა წარმოიშვას როგორც სახელშეკრულებო - კერძო-სამართლებრივი, ასევე კანონისმიერი - ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი პასუხისმგებლობა. ამასთანავე, მხარეთა შორის 02.03.2016წ. დადებული ხელშეკრულების თანახმად კერძო-სამართლებრივი და ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ გამორიცხავს ერთმანეთს, ხელშეკრულების 13.8 პუნქტის მიხედვით, ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის ზომის (პირგასამტეხლოს) გამოყენება არ გამორიცხავს საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის სხვა ზომის გამოყენების შესაძლებლობას. განსახილველ შემთხვევაში დავის საგანს შეადგენს სს „...ისათვის“ კერძო-სამართლებრივი ხელშეკრულებით განსაზღვრული ვალდებულების და არა ნორმატიული მოწესრიგების დარღვევის გამო პასუხისმგებლობის დაკისრება, რაც დავის კერძო-სამართლებრივ კატეგორიისადმი მიკუთვნებას ადასტურებს.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს სარჩელი თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის განსჯადია.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლით, 26-ე მუხლით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 390-ე, 399-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. სსიპ სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს სარჩელი მოპასუხე სს „...ის“ მიმართ განსჯადობით განსახილველად დაექვემდებაროს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიას;
2. განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე: ნ. სხირტლაძე


მოსამართლეები: მ. ვაჩაძე


ვ. როინიშვილი