საქართველოს უზენაესი სასამართლო
გ ა ნ ჩ ი ნ ე ბ ა
საქართველოს სახელით

Nბს-44(კ-22) 11 მაისი, 2022 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:

თამარ ოქროპირიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ქეთევან ცინცაძე, გენადი მაკარიძე

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლისა და 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 408-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, ზეპირი განხილვის გარეშე, შეამოწმა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საფუძვლების არსებობა, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 5 ოქტომბრის გადაწყვეტილებაზე (მოწინააღმდეგე მხარეები (მოსარჩელეები) - ა. თ-ი, რ. თ-ე, ლ. ხ-ი, დ. ხ-ი; მესამე პირები -საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, სსიპ სახელმწიფო ზრუნვისა და ტრეფიკინგის მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დახმარების სააგენტო).
აღწერილობითი ნაწილი:

თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 14 მაისის განჩინებით წარმოებაში იქნა მიღებული ა. თ-ის, ლ. ხ-ის, დ. ხ-ის და რ. თ-ეის სარჩელი, მოპასუხე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიმართ, მოპასუხისათვის მატერიალური ზიანის სახით 14 900 ლარის, მორალური ზიანის სახით 85 000 ლარისა და სარჩოს სანაცვლოდ, ერთჯერადი კომპენსაციის - 66 656.40 ლარის გადახდის დაკისრების მოთხვნით. ამავე სასამართლოს 2019 წლის 17 ივნისის განჩინებით, ასკ-ის მე-16 მუხლის პირველი ნაწილის საფუძველზე, საქმეში მესამე პირად ჩაერთო საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, ხოლო 2020 წლის 24 ნოემბრის განჩინებით, საქმეში დაინტერესებული პირის სახით ჩაერთო სსიპ სახელმწიფო ზრუნვისა და ტრეფიკინგის მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დახმარების სააგენტო.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 12 მარტის სხდომაზე კვლავ დაზუსტდა სასარჩელო მოთხოვნა. მოსარჩელეებმა საბოლოოდ მოითხოვეს: მოპასუხისათვის მოსარჩელეთა სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის სახით 14 930 ლარის ანაზღაურების დაკისრება და მორალური ზიანის სახით 85 000 ლარის ანაზღაურების დაკისრება, საიდანაც 50000 ლარი უნდა აუნაზღაურდეს ა. თ-ის, 25000 ლარი - ლ. და დ. ხ-იებს, 10000 ლარი - რ. თ-ეს. მოსარჩელეებმა ასევე მოითხოვეს საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსათვის სარჩოს ანაზღაურების დაკისრება, ერთჯერადი კომპენსაციის სახით: ლ. ხ-ის სასარგებლოდ 15 700 ლარისა და დ. ხ-ის სასარგებლოდ 15 700 ლარის ოდენობით; ლ. ხ-ის სასარგებლოდ - სარჩოს სახით ყოველთვიურად 370 ლარის და დ. ხ-ის სასარგებლოდ ყოველთვიურად 300 ლარის გადახდა, სარჩელის შემოტანის მომენტიდან ლ. და დ. ხ-იების სრულწლოვანების მიღწევამდე.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 30 მარტის გადაწყვეტილებით ა. თ-ის, ლ. ხ-ის, დ. ხ-ის, რ. თ-ეის სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაეკისრა მორალური ზიანის ანაზღაურება ა. თ-ის სასარგებლოდ 12 000 ლარის, ხოლო ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ის სასარგებლოდ 25 000 ლარის ოდენობით; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაეკისრა სარჩოს ანაზღაურება ერთჯერადი კომპენსაციის სახით - ლ. ხ-ის სასარგებლოდ 5511,5 ლარისა და დ. ხ-ის სასარგებლოდ 5511,5 ლარის ოდენობით; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაეკისრა ლ. ხ-ის სასარგებლოდ სარჩოს სახით ყოველთვიურად 159,1 ლარის და დ. ხ-ის სასარგებლოდ სარჩოს სახით ყოველთვიურად 159,1 ლარის გადახდა, სარჩელის შემოტანის მომენტიდან ლ. და დ. ხ-იების სრულწლოვანების მიღწევამდე; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაეკისრა ა. თ-ის, ლ. ხ-ის, დ. ხ-ის სასარგებლოდ ადვოკატის მომსახურებისათვის გაწეული ხარჯის ანაზღაურება 1500 ლარის ოდენობით; დანარჩენ ნაწილში სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.

თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 30 მარტის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ. ამავდროულად, ა. თ-იმა, რ. თ-ემ, ლ. ხ-იმა და დ. ხ-იმა წარადგინეს შეგებებული სააპელაციო საჩივარი.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 5 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა ა. თ-ის, რ. თ-ეის, ლ. ხ-ის და დ. ხ-ის შეგებებული სააპელაციო საჩივარი; გაუქმდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 30 მარტის გადაწყვეტილება იმ ნაწილში, რომლითაც არ დაკმაყოფილდა მოსარჩელეთა მოთხოვნა მოპასუხისათვის მათ სასარგებლოდ 14930 დაკისრების თაობაზე და ამ ნაწილში მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მოსარჩელეთა სასარგებლოდ დაეკისრა მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურება - 10 500 ლარის ოდენობით; დანარჩენ ნაწილში უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 30 მარტის გადაწყვეტილება; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს დაეკისრა ა. თ-ის, ლ. ხ-ის, დ. ხ-ის სასარგებლოდ სააპელაციო ინსტანციაში ადვოკატის მომსახურებისათვის გაწეული ხარჯის ანაზღაურება 800 ლარის ოდენობით.

სააპელაციო სასამართლომ საქმეზე დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები:

თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2015 წლის 30 ოქტომბრის N1/2262-15 განაჩენით ი. ფ-ა ცნობილი იქნა დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 25, 109-ე მუხლის „ა“, „ზ“, „თ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის (2006 წლის 31 მაისამდე მოქმედი რედაქციით) და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა 16 (თექვსმეტი) წლით თავისუფლების აღკვეთა, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე, შეუმცირდა ¼-ით და საბოლოოდ, ი. ფ-ას მოსახდელად განესაზღვრა 12 (თორმეტი) წლით თავისუფლების აღკვეთა.

გ. ც-ე ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 109-ე მუხლის „ა“, „თ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის (2006 წლის 31 მაისამდე მოქმედი რედაქციით) და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა 16 (თექვსმეტი) წლით თავისუფლების აღკვეთა, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე, შეუმცირდა ¼-ით და საბოლოოდ, მოსახდელად განესაზღვრა 12 (თორმეტი) წლით თავისუფლების აღკვეთა.

კ. ნ-ი ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 333-ე მუხლის მე-3 ნაწილის ”ბ” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის (2006 წლის 31 მაისამდე მოქმედი რედაქციით) და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა 8 (რვა) წლით თავისუფლების აღკვეთა, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე, შეუმცირდა ¼-ით და საბოლოოდ, კახაბერ ნაკანს მოსახდელად განესაზღვრა 6 (ექვსი) წლით თავისუფლების აღკვეთა. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 43-ე მუხლის საფუძველზე, კახაბერ ნაკანს დამატებითი სასჯელის სახით 3 (სამი) წლით ჩამოერთვა საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავების უფლება, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე შეუმცირდა ¼-ით და განესაზღვრა 2 (ორი) წლით და 3 (სამი) თვით საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავების უფლების ჩამორთმევა.

ლ. ბ-ე ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 369-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის (2006 წლის 31 მაისამდე მოქმედი რედაქციით) და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვროს 4 (ოთხი) წლით თავისუფლების აღკვეთა, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე, შეუმცირდა ¼-ით და საბოლოოდ, ლ. ბ-ეს მოსახდელად განესაზღვრა 3 (სამი) წლით თავისუფლების აღკვეთა. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 43-ე მუხლის საფუძველზე, ლ. ბ-ეს დამატებითი სასჯელის სახით 3 (სამი) წლით ჩამოერთვა საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავების უფლება, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე შეუმცირდა ¼-ით და განესაზღვრა 2 (ორი) წლით და 3 (სამი) თვით საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავების უფლების ჩამორთმევა.

გ. კ-ე ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 147-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის (2006 წლის 31 მაისამდე მოქმედი რედაქციით) და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვრა 6 (ექვსი) წლით თავისუფლების აღკვეთა, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე, შეუმცირდა ¼-ით და საბოლოოდ, გ. კ-ეს მოსახდელად განესაზღვრა 4 (ოთხი) წლით და 6 (ექვსი) თვით თავისუფლების აღკვეთა. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 43-ე მუხლის საფუძველზე, გ. კ-ეს დამატებითი სასჯელის სახით 3 (სამი) წლით ჩამოერთვა საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავების უფლება, რაც 2012 წლის 28 დეკემბრის ”ამნისტიის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის საფუძველზე შეუმცირდა ¼-ით და განესაზღვრა 2 (ორი) წლით და 3 (სამი) თვით საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავების უფლების ჩამორთმევა.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2017 წლის 21 ივნისის განაჩენით უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2015 წლის 30 ოქტომბრის N1/2262-15 განაჩენი. განზრახ მკვლელობის ორგანიზების ბრალდების ნაწილში, სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ სისხლის სამართლის საქმეში არსებული მტკიცებულებების ერთობლიობა გონივრულ ეჭვს მიღმა ადასტურებდა ამ ნაწილში ი. ფ-ას ბრალეულობას. სასამართლოს განმარტებით, პირადი შურისძიების მოტივით შეპყრობილმა ი. ფ-ამ იმგვარად დაგეგმა ა. ხ-ის განზრახ მკვლელობა, რომ რეალური სურათი შენიღბა ხელოვნურად შეთხზულ ვერსიით. ამასთან მიუხედავად იმისა, რომ იცოდა მასთან ერთად ავტომობილში იმყოფებოდნენ სხვა პირებიც და ინტენსიური სროლის პირობებში გარდაუვალი იქნებოდა მათი დაზიანება, არ შეცვალა გეგმა და შეგნებულად დაუშვა სხვა პირთა სასიკვდილო შედეგის დადგომაც. ი. ფ-ას დანაშაულებრივმა ქმედებამ გამოიწვია ორი პირის - ა. ხ-ისა და ზ. ვ-ის გარდაცვალება, ხოლო ბ. ფ-ემ მიიღო სიცოცხლისათვის საშიში მძიმე ხარისხის დაზიანება. თბილისის სააპელაციო სასამართლომ სრულად გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მსჯელობა სხვა ბრალდებულებთან მიმართებაშიც.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2018 წლის 23 იანვრის განჩინებით, არ იქნა დაშვებული განსახილველად საქართველოს მთავარი პროკურატურისა და მსჯავრდებულების საკასაციო საჩივრები, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2017 წლის 21 ივნისის განაჩენზე.

ქ. თბილისის პროკურატურის საგამოძიებო ნაწილის პროკურორის 2015 წლის 30 იანვრის დადგენილებით, სამსახურებრივი უფლებამოსილების გადამეტებისა და მტკიცებულებათა ფალსიფიკაციის ფაქტზე მიმდინარე N074201212802 სისხლის სამართლის საქმეზე, ა. ხ-ის მეუღლე ა. თ-ი ცნობილ იქნა დაზარალებულის უფლებამონაცვლედ.

მოსარჩელეები: ლ. ხ-ი (დაბადებული ... წლის ...ს) და დ. ხ-ი (დაბადებული ... წლის ...ს) არიან გარდაცვლილი ა. ხ-ის შვილები.

სსიპ სახელმწიფო ზრუნვისა და ტრეფიკინგის მსხვერპლთა, დაზარალებულთა დახმარების სააგენტოს ვაკე-საბურთალოს რაიონის ცენტრის სოციალური მუშაკის მიერ 2020 წლის 24 დეკემბერს მომზადებული N07-13/2346 დასკვნის მიხედვით, საქმის შესწავლის მიზნით, ვიზიტი განხორციელდა ოჯახის საცხოვრებელ მისამართზე - თბილისი, ...ის ..., სადაც ცხოვრობენ ა. თ-ი, მისი არასრულწლოვანი შვილები ლ. ხ-ი და დ. ხ-ი, ასევე ა. თ-ის დედა მ. თ-ე. დადგინდა, რომ ა. ხ-ის, გარდაცვალების შემდეგ, დარჩა ორი მცირეწლოვანი შვილი - ლ. და დ. ხ-იები. ოჯახის შემოსავალს წარმოადგენს ლიზი და დ. ხ-იებისათვის დანიშნული მარჩენალდაკარგულის პენსია, 200 ლარის ოდენობით და რ. თ-ეის ასაკობრივი პენსია 220 ლარის ოდენობით. ოჯახის წევრებთან გასაუბრების, მათი სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობის გათვალისწინებით, დასკვნის შემდგენს მიზანშეწონილად მიაჩნია, დაკმაყოფილდეს ა. თ-ის, ლ. ხ-ის, დ. ხ-ის და რ. თ-ეის სარჩელი, ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით.

საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის საქსტატის მიერ გაცემული 2019 წლის 7 მაისის N7-1314 ცნობის მიხედვით, ერთსულიანი ოჯახის საარსებო მინიმუმი წლების მიხედვით დადგენილია შემდეგი ოდენობით: 2015 წელი - 142,7 ლარი, 2016 წელი - 141,8 ლარი, 2017 წელი - 151,3 ლარი, 2018 წელი - 154,3 ლარი, 2019 წელი - 159,1 ლარი.

სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-208-ე მუხლებზე, სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლის პირველ ნაწილზე და განმარტა, რომ პირი, რომელიც სხვა პირს მართლსაწინააღმდეგო, განზრახი ან გაუფრთხილებელი ქმედებით მიაყენებს ზიანს, ვალდებულია აუნაზღაუროს მას ეს ზიანი. იმისათვის, რომ წარმოიშვას ზიანის ანაზღაურების წინაპირობა, სახეზე უნდა იყოს პირის მართლსაწინააღმდეგო მოქმედება (უმოქმედობა), ქმედების ბრალეულობა, წარმოშობილი ზიანი და მართლსაწინააღმდეგო ქმედებასა და დამდგარ ზიანს შორის პირდაპირი მიზეზობრივი კავშირი.

სააპელაციო სასამართლომ ასევე მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 413-ე მუხლის პირველ ნაწილზე, რომელიც ადგენს არაქონებრივი ზიანისათვის ფულადი ანაზღაურების შესაძლებლობას, მხოლოდ კანონით ზუსტად განსაზღვრულ შემთხვევებში, გონივრული და სამართლიანი ანაზღაურების სახით. ამავე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, სხეულის დაზიანების ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შემთხვევებში, დაზარალებულს შეუძლია მოითხოვოს ანაზღაურება არაქონებრივი ზიანისთვისაც.

სააპელაციო პალატამ ყურადღება მიაქცია იმ გარემოებას, რომ მორალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის საფუძველს წარმოადგენს მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მოხელეთა მხრიდან დანაშულის ჩადენის შედეგად, ა. ხ-ის სიცოცხლის ხელყოფა, რამაც წარუშლელი სულიერი ტრავმა მიაყენა თითოეულ მათგანს. სააპელაციო სასამართლომ არ გაიზიარა შინაგან საქმეთა სამინისტროს პოზიცია და ჩათვალა, რომ მოცემულ საქმეზე წარმოდგენილი თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის კანონიერ ძალაში შესული 2015 წლის 30 ოქტომბრის განაჩენით დადასტურებულია შინაგან საქმეთა სამინისტროს საჯარო მოხელეთა მიერ დანაშაულის ჩადენა, რასაც შედეგად მოჰყვა ა. თ-ის მეუღლისა და ლ. და დ. ხ-იების მამის - ა. ხ-ის სიცოცხლის მოსპობა.

სააპელაციო სასამართლომ მნიშვნელოვნად ჩათვალა ის გარემოება, რომ მამის მკვლელობის დღეს - 2006 წლის 2 მაისს ლ. და დ. ხ-იები იყვნენ მცირეწლოვნები, ისინი გაიზარდნენ მამის სითბოსა და ყურადღების გარეშე, მომხდარი მკვლელობის ფონზე განვითარებულ სტრესულ გარემოში, რაც მათთვის სულიერი ტანჯვის მომტანი გახდა. სააპელაციო პალატის განმარტებით, სახელმწიფოს გააჩნია ვალდებულება, ბავშვთან დაკავშირებული ნებისმიერი საკითხი გადაწყვიტოს მისი საუკეთესო ინტერესის გათვალისწინებით. განსახილველ შემთხვევაში, სახელმწიფო მოხელეთა ქმედებები გახდა მცირეწლოვანთათვის მორალური ზიანის მიყენების საფუძველი.

სააპელაციო პალატამ ჩათვალა, რომ მოცემულ შემთხვევაში, არსებობს მოპასუხე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს უფლებამოსილი პირების ქმედებებსა და დამდგარ შედეგს (ა. ხ-ის გარდაცვალებას) შორის მიზეზობრივი კავშირი. დადასტურებულია, რომ სამინისტროს უფლებამოსილი პირების მიერ ჩადენილი დანაშაულით ა. თ-ის, ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ის მიადგათ მორალური ზიანი, რაც ექვემდებარება ანაზღაურებას. მორალური ზიანის ანაზღაურების მოცულობასთან მიმართებაში, სააპელაციო პალატამ განმარტა, რომ არაქონებრივი ურთიერთობები თავისთავად მოკლებულია ეკონომიკურ შინაარსს, არ გააჩნია ღირებულება, შესაბამისად, ამგვარი ზიანის არსებობის დამტკიცებისათვის კანონით დაცული უფლების დარღვევაც საკმარისია. მორალური ზიანის ოდენობის განსაზღვრისას სააპელაციო პალატამ მხედველობაში მიიღო დაზარალებულის ცხოვრების პირობები, ბრალის ხარისხი და სხვა გარემოებები. ამასთანავე, სასამართლომ გაითვალისწინა ის გარემოება, რომ თანხის ოდენობა ვერ უზრუნველყოფს ხელყოფილი უფლების აღდგენას/რესტიტუციას, მიყენებულ ზიანს ფულადი ეკვივალენტი არ გააჩნია, თუმცა კომპენსაციის მიზნიდან გამომდინარე, შესაძლებელია უზრუნველყოს მოსარჩელის ნეგატიური განცდების შემსუბუქება, დადებითი ემოციების გამოწვევა, რაც დაეხმარება მას სულიერი გაწონასწორების მიღწევაში.

ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, სააპელაციო პალატამ ჩათვალა, რომ მართებულია საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსათვის მორალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრება, ა. თ-ის სასარგებლოდ 12 000 ლარის ოდენობით, ხოლო ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ის სასარგებლოდ - 25 000 ლარის ოდენობით.

სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1006-ე მუხლზე და ყურადღება მიაქცია იმ ფაქტობრივ გარემოებას, რომ ლ. და დ. ხ-იები არიან გარდაცვლილი ა. ხ-ის არასრულწლოვანი შვილები, შესაბამისად, მათი რჩენის ვალდებულება ჰქონდა ა. ხ-ის. სააპელაციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ ლ. ხ-ი და დ. ხ-ი უფლებამოსილნი არიან, მოითხოვონ მამის გარდაცვალებით მიყენებული ზიანის ანაზღაურება და მოპასუხისათვის სარჩოს დაკისრება სრულწლოვანებამდე, ვინაიდან მათ უფლება ჰქონდათ, მამის სიცოცხლეში მიეღოთ კუთვნილი შემოსავლის ნაწილი.

სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, ზიანის ოდენობა განისაზღვრება გარდაცვლილის შემოსავლის იმ წილის ოდენობით, რომელსაც პირი იღებდა ან უფლება ჰქონდა მიეღო სარჩოს სახით, მარჩენალის გარდაცვალებამდე. სააპელაციო პალატამ ასევე ყურადღება გაამახვილა სამოქალაქო კოდექსის 1182-ე მუხლის „ა“, „ბ“ პუნქტებზე, 1198-ე მუხლის მეორე ნაწილზე და აღნიშნა, რომ საქმეზე წარმოდგენილი, საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის საქსტატის მიერ გაცემული 2019 წლის 07 მაისის N7-1314 ცნობის მიხედვით, ერთსულიანი ოჯახის საარსებო მინიმუმი, 2015 წელს შეადგენდა 142,7 ლარს, 2016 წელს - 141,8 ლარს, 2017 წელს - 151,3 ლარს, 2018 წელს - 154,3 ლარს, 2019 წელს - 159,1 ლარს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატამ ჩათვალა, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ, ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ისათვის გადასახდელი ყოველთვიური სარჩოს ოდენობა, სარჩელის აღძვრის დღიდან სწორად განსაზღვრა 2019 წლისათვის დადგენილი ერთსულიანი ოჯახის საარსებო მინიმუმის შესაბამისად. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ის სასარგებლოდ, თითოეულის სრულწლოვანების მიღწევამდე, ყოველთვიურ გადასახდელად კანონიერად დაეკისრა 159,1 ლარის გადახდა.

ერთჯერადი კომპენსაციის სახით სარჩოს ანაზღაურების თაობაზე სასარჩელო მოთხოვნასთან დაკავშირებით, სააპელაციო პალატამ ჩათვალა, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლომ მოცემულ შემთხვევაში სწორად გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის 1008-ე მუხლი. შესაბამისად, მოპასუხეს ლ. ხ-ის სასარგებლოდ კანონიერად დაეკისრა 5511,5 ლარის ანაზღაურება და დ. ხ-ის სასარგებლოდ - 5511,5 ლარის ანაზღაურება.

შეგებებული სააპელაციო საჩივრით გათვალისწინებულ მოთხოვნასთან დაკავშირებით, სააპელაციო პალატამ ჩათვალა, რომ დაუსაბუთებელია პირველი ინსტანციის სასამართლოს დასკვნა, ა. ხ-ის დაკრძალვის, სარიტუალო მომსახურებისა და სასაფლაოს მოსაწყობად გაწეული ხარჯების ოდენობის დამადასტურებელი მტკიცებულებების წარუდგენლობის თაობაზე. სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა საქმეზე წარმოდგენილ, შპს ,,...ის“ მიერ 2019 წლის 19 აპრილს გაცემულ ინფორმაციაზე და გაიზიარა დაზუსტებულ სარჩელში არსებული მითითება, რომ სასაფლაოს მოწყობაში ოჯახს მთლიანობაში გადახდილი აქვს 2700 აშშ დოლარი. ამასთანავე, სებ-ის მიხედვით, 2006 წლის მდგომარეობით, ეროვნული ვალუტის - ლარის აშშ დოლართან გაცვლით კურსს წარმოადგენდა 1.80 ლარი. შესაბამისად, გადახდილია 4860 ლარი. სააპელაციო სასამართლომ საქმის მასალებით ასევე დადგენილად მიიჩნია, რომ გარდაცვლილის ქელეხს დაქირავებულ სარიტუალო დარბაზში დაესწრო 200-მდე სტუმარი და ღირებულებამ შეადგინა - 4000 ლარი; სამარხზე მომსახურების სტანდარტული ღირებულება შეადგენდა 230 ლარს; ბალზამირება - 80 ლარს; მიცვალებულის ჩაცმა-დასუფთავება - 50 ლარს; მაკიაჟი-ტრამვები, ფიზიკური დაზიანებები -150 ლარს; კატაფალკა - 80 ლარს; კანდელი - 20 ლარს; სუდარა წარწერის გარეშე - 15 ლარს; სასახლე-მაცივარი (დაკრძალვის დღემდე) - 250 ლარს; გარდაცვლილის ბინიდან ჩამოსვენება, ეკლესიაში მისვენება, ეკლესიიდან გამოსვენება და სასაფლაოზე სამარხამდე მისვენება - 250 ლარს; სასახლის ბინაზე ატანა, მიცვალებულის სასახლეში ჩასვენება - 50 ლარს; მიკროავტობუსი (ნაგულისხმევია 3 მიკროავტობუსის დაქირავება) - 345 ლარს; წიფლის სასახლისგან დამზადებული "ტრადიციული" სტილის სასახლე - 250 ლარს; გარდაცვლილის სამოსი (მოსარჩელის ახსნა-განმარტებით) - 300 ლარს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატამ ჩათვალა, რომ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს უნდა დაეკისროს მოსარჩელეთა სასარგებლოდ მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურება ერთადგილიანი საფლავის მოწყობისა და დაკრძალვის ხარჯების გათვალისწინებით 10500 ლარის ოდენობით. ამასთანავე, შეგებებული სააპელაციო საჩივრის ნაწილობრივ დაკმაყოფილების პირობებში, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელეთა ადვოკატის მიერ სააპელაციო ინსტანციაში გაწეული იურიდიული მომსახურების მოცულობის გათვალისწინებით, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, ა. თ-ის, ლ. ხ-ის და დ. ხ-ის სასარგებლოდ უნდა დაეკისროს სააპელაციო ინსტანციაში ადვოკატის მომსახურებისათვის გაწეული ხარჯის ანაზღაურება 800 ლარის ოდენობით.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 5 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ. კასატორმა მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღება, რომლითაც სარჩელი არ დაკმაყოფილდება.

კასატორის მოსაზრებით, არსებობს საკასაციო საჩივრის დასაშვებად მიჩნევის კანონით გათვალისწინებული საფუძვლები. კასატორი მიუთითებს საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-208-ე მუხლებზე, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-18, 212-ე, 413-ე, 1005-ე მუხლებზე და აღნიშნავს, რომ ამ ნორმებიდან, ასევე დამკვიდრებული სასამართლო პრაქტიკის ანალიზიდან გამომდინარე, სასამართლო წესით ანაზღაურებას ექვემდებარება არა ყოველგვარი ზიანი, არამედ ის, რომელიც უშუალოდ გამომდინარეობს სახელმწიფო ორგანოს ქმედებიდან. მხარისათვის ზიანის ანაზღაურების ვალდებულების დაკისრებისათვის, უტყუარად უნდა დასტურდებოდეს სამართლებრივი ურთიერთობის სუბიექტის მართლსაწინააღმდეგო ქმედება (განზრახვა ან გაუფრთხილებლობა), შედეგი - ზიანი და მიზეზობრივი კავშირი პირის ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის. ნორმის შემადგენელ აღნიშნულ ელემენტთაგან თუნდაც ერთ-ერთის არარსებობა ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნაზე უარის თქმის საფუძველია. ამასთან, ზიანის არსებობის ფაქტის მტკიცების ტვირთი პროცესუალურად ეკისრება მოსარჩელეს.

კასატორის განმარტებით, მოცემულ შემთხვევაში, სააპელაციო სასამართლომ არ დაასაბუთა, კონკრეტულად რა კრიტერიუმები არსებობდა მორალური ზიანის დადგენისათვის. ამასთან, სასამართლო ვალდებული იყო, ემსჯელა დაკისრებული მორალური ზიანის ოდენობის გონივრულობასა და სამართლიანობაზე. მოპასუხეს არაგონივრული ოდენობის მორალური ზიანი დაეკისრა. გარდა ამისა, გადაწყვეტილება წინააღმდეგობაში მოდის მსგავს დავებთან მიმართებით დადგენილ პრაქტიკასთან. ყოველგვარ მტკიცებულებაზე დაყრდნობის გარეშე მოხდა ასევე სარჩოს დაკისრება როგორც ერთჯერადი კომპენსაციის, ისე ყოველთვიური კომპენსაციის სახით.

კასატორი მიუთითებს სამოქალაქო კოდექსის 1006-ე მუხლით განსაზღვრულ სარჩოს ანაზღაურების წესზე და აღნიშნავს, რომ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკით, მარჩენალის გარდაცვალების გამო, ზიანის ანაზღაურების სახით ყოველთვიური სარჩოს დაკისრებისას განმსაზღვრელია გარდაცვლილი პირის შემოსავლის ოდენობა გარდაცვალების მომენტისათვის (სუს 2013 წლის 14 ნოემბრის Nბს-378-367(კ-13) გადაწყვეტილება). მოცემულ შემთხვევაში, საქმეზე წარმოდგენილი მტკიცებულებებით არ დასტურდება, რომ მარჩენალს გააჩნდა შემოსავალი, საიდანაც წილის მიღების უფლება ექნებოდა მოსარჩელეს. ამდენად, სასამართლოს მიერ მოპასუხისათვის სარჩოს დაკისრება წარმოადგენს კანონმდებლობისა და სასამართლო პრაქტიკის უგულებელყოფას.

კასატორის განმარტებით, სააპელაციო სასამართლოს 2021 წლის 5 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა სასარჩელო მოთხოვნა მატერიალური ზიანის ანაზღაურების ნაწილში, თუმცა შესაბამისი მოთხოვნის საფუძვლიანობის დასადასტურებლად არსებობს მხოლოდ ზეპირი განმარტება და სარიტუალო მომსახურების გამწევი ორგანიზაციის ცნობა სერვისის გაწევის ხარჯების შესახებ, 2019 წლის მონაცემებით. გარდა აღნიშნულისა, არ არსებობს სასამართლოს შესაბამისი დასაბუთება, დაკისრებული თანხის ოდენობასთან დაკავშირებით.

კასატორი მიუთითებს, რომ სასამართლო გადაწყვეტილება უნდა ეფუძნებოდეს მხარეთა მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების სრულად, ყოველმხრივ და ობიექტურად გამოკვლევას. ზიანის ფულადი ანაზღაურება დარღვეული უფლებების აღდგენის უკანასკნელი ღონისძიებაა. შესაბამისად, მხარემ სათანადო მტკიცებულებებით უტყუარად უნდა დაადასტუროს გაწეული ხარჯები, გასაწევი ხარჯების აუცილებლობა და ოდენობა. კასატორის მოსაზრებით, მოსარჩელე მხარემ ვერ უზრუნველყო სარწმუნო მტკიცებულების წარმოდგენა შესაბამისი ხარჯების გაწევისა და ამ ხარჯების ოდენობის შესახებ, სააპელაციო სასამართლომ ყოველგვარი მტკიცებულებებისა და სამართლებრივი ნორმების გარეშე მიიღო უკანონო გადაწყვეტილება.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 25 იანვრის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საქმის მასალების შესწავლის და საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის შემოწმების შედეგად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მოთხოვნებს და არ ექვემდებარება დასაშვებად ცნობას, შემდეგ გარემოებათა გამო:

საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილი განსაზღვრავს საკასაციო საჩივრის განსახილველად დასაშვებობის ამომწურავ საფუძვლებს, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის თანახმად, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ საკასაციო საჩივარი დაიშვება, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს.

საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული არცერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.

საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების საკასაციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკისაგან განსხვავების არსებობის საფუძვლით, ამასთან, არ არსებობს საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღების ვარაუდი. სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება ასევე არ ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს. ამასთან, საქმის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით.

საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორი ვერ ასაბუთებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით. კასატორი საკასაციო საჩივარში ვერ აქარწყლებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს და დასკვნებს.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პარაგრაფი ავალდებულებს სასამართლოს, დაასაბუთოს თავისი გადაწყვეტილება, რაც არ უნდა იქნეს გაგებული თითოეულ არგუმენტზე დეტალური პასუხის გაცემად (იხ. ჯღარკავა საქართველოს წინააღმდეგ, N7932/03; Van de Hurk v. Netherlands, par.61, Garcia Ruiz v. Spain [GC] par.26; Jahnke and Lenoble v France (dec.); Perez v France [GC], par. 81).

საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაზე წარმოდგენილია მხოლოდ მოპასუხე საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი. ამდენად, განსახილველი საკასაციო საჩივრის ფარგლები მოიცავს ქვედა ინსტანციის სასამართლოს მიერ დადგენილი ოდენობით, შესაბამის პირთათვის განსაზღვრული მორალური და მატერიალური ზიანის, ასევე სარჩოს კანონიერების შეფასებას.

საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საჯარო ხელისუფლების მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა წარმოადგენს კონსტიტუციური რანგის უფლებას. ამასთან, ეროვნული თუ ევროპის სასამართლოს არაერთი განმარტებიდან გამომდინარე, ეს უფლება მოიცავს მოთხოვნას როგორც ქონებრივი, ისე არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურების თაობაზე. საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, ყველასთვის გარანტირებულია სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოსაგან ან მოსამსახურისაგან უკანონოდ მიყენებული ზიანის სასამართლო წესით სრული ანაზღაურება შესაბამისად სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის სახსრებიდან. ამასთან, კონსტიტუციის მითითებული მუხლის დანაწესის დეტალური საკანონმდებლო მოწესრიგება მოცემულია ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის და სამოქალაქო კოდექსის შესაბამის ნორმებში.

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 208-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სახელმწიფო ადმინისტრაციული ორგანოს, აგრეთვე მისი თანამდებობის პირის ან ამ ორგანოს სხვა სახელმწიფო მოსამსახურის ან საჯარო მოსამსახურის (გარდა ამ მუხლის მეორე ნაწილით განსაზღვრული საჯარო მოსამსახურისა) მიერ თავისი სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო. ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად კი, თუ კერძო პირი რაიმე საქმიანობას ახორციელებს სახელმწიფო ორგანოს ან მუნიციპალიტეტის ორგანოს მიერ დელეგირების ან დავალების საფუძველზე, ამ საქმიანობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო ან მუნიციპალიტეტი. ამასთან, კოდექსის 207-ე მუხლი ადგენს, რომ თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისას გამოიყენება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი წესი („ადმინისტრაციული ორგანოს ზიანის მიმყენებელი ქმედება არსებითად არ განსხვავდება კერძო პირის ანალოგიური ქმედებისაგან, შესაბამისად, კოდექსის 207-ე მუხლით განსაზღვრულ იქნა კერძო სამართალში დადგენილი პასუხისმგებლობის ფორმებისა და პრინციპების გავრცელება სახელმწიფოს პასუხისმგებლობის შემთხვევებზეც, რაც გამოიხატა პასუხისმგებლობის სახეების დადგენით სამოქალაქო კოდექსზე მითითებით, იმ გამონაკლისის გარდა, რაც თავად ამ კოდექსით არის გათვალისწინებული..“(სუს 10.04.2014წ. Nბს-648-623(2კ13) გადაწყვეტილება).

ადმინისტრაციული ორგანოსათვის ზიანის ანაზღაურების ვალდებულების დაკისრებას უკავშირდება სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლი (სახელმწიფოს (მუნიციპალიტეტის) პასუხისმგებლობა სახელმწიფო და საჯარო მოსამსახურეთა მიერ მიყენებული ზიანისათვის). 1005-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული ზიანის ანაზღაურების პრინციპი 992-ე მუხლის ზოგადი დანაწესიდან გამომდინარეობს და მოიაზრებს ადმინისტრაციული ორგანოსათვის ზიანის ანაზღაურების ვალდებულების დაკისრების შესაძლებლობას მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედების არსებობის პირობებში, ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის მიზეზობრივი კავშირის დადგენით. გარდა ამისა, ზიანის გამომწვევი ქმედება კავშირში უნდა იყოს საჯაროსამართლებრივი უფლებამოსილების განხორციელებასთან და ყურადღება უნდა გამახვილდეს არა ქმედების ჩამდენ პირზე, არამედ ფუნქციაზე, რომლის შესრულებასაც შეიძლება ემსახურებოდეს სახელმწიფო ან საჯარო მოსამსახურის მიერ განხორციელებული საქმიანობა ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში.

მოცემულ შემთხვევაში, დადგენილია, რომ კანონიერ ძალაში არსებული თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2015 წლის 30 ოქტომბრის N1/2262-15 განაჩენი, ი. ფ-ას და სხვათა დამნაშავედ ცნობის თაობაზე, უკავშირდება 2006 წლის 2 მაისს, თბილისში, ...ის ... ...ზე მდებარე ...ის მიმდებარე ტერიტორიაზე, სამართალდამცავი ორგანოების თანამშრომელთა მიერ ჩატარებული ე.წ. „სპეცოპერაციის“ შედეგად, ზ. ვ-ის და ა. ხ-ის ლიკვიდაციას. აღნიშნული განაჩენით დადასტურებულია საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საჯარო მოხელეთა მიერ დანაშაულის ჩადენა, რასაც შედეგად მოჰყვა ა. ხ-ის სიცოცხლის მოსპობა. ამდენად, მოსარჩელეების, როგორც ა. ხ-ის კანონისმიერი მემკვიდრეების მოთხოვნა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიმართ, ზიანის ანაზღაურებისა და სარჩოს დანიშვნის თაობაზე, წარმოადგენს საჯარო ხელისუფლების ორგანოს მიერ მიყენებული ზიანიდან გამომდინარე მოთხოვნას.

საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ სამოქალაქო კოდექსი არამატერიალური ზიანის ანაზღაურების შესაძლებლობას ადგენს კანონით მხოლოდ პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში, გონივრული და სამართლიანი ანაზღაურების სახით (413-ე მუხლი). საგულისხმოა, რომ მორალური ზიანის ანაზღაურების შემთხვევაში, არ ხდება ხელყოფილი უფლების რესტიტუცია, რამდენადაც მიყენებულ ზიანს ფულადი ეკვივალენტი არ გააჩნია. მორალური ზიანი მოიაზრებს ფიზიკურ და ფსიქოლოგიურ ტანჯვას, რაც გამოწვეულია არამატერიალურ ფასეულობათა ხელყოფით. ამგვარი ზიანის შეფასებისას, ობიექტურ გარემოებებთან ერთად, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული დაზარალებულის სუბიექტური დამოკიდებულება ზიანის სიმძიმის მიმართ.

საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ პირის გარდაცვალებით გამოწვეული ტრაგედია უდავოდ წარმოადგენს გარდაცვლილი პირის ახლო ნათესავებში ძლიერი სულიერი განცდების წარმოშობის წინაპირობას. ამასთანავე, მოცემული საქმისათვის განსაკუთრებული მნიშვნელობის მქონეა ის გარემოება, რომ მოსარჩელეთა ნათესავის გარდაცვალების უშუალო მიზეზია სამართალდამცავ ორგანოში დასაქმებული საჯარო მოხელის ბრალეული ქმედება.

რამდენადაც მოსარჩელეთა მოთხოვნა არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურების თაობაზე, უკავშირდება ნათესავის გარდაცვალებას, საკასაციო სასამართლო მნიშვნელოვნად მიიჩნევს, მიუთითოს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2018 წლის 19 ივლისის გადაწყვეტილებაზე („სარიშვილი-ბოლქვაძე საქართველოს წინააღმდეგ“), რომლითაც, კანონმდებლობაში სათანადო რეგულირების არარსებობის მიუხედავად, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა გარდაცვლილის დედისათვის მორალური ზიანის ანაზღაურება აუცილებლობა, შვილის გარდაცვალებით განცდილი მორალური ტანჯვის გამო. საყურადღებოა, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მითითებული გადაწყვეტილების საფუძველზე, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ, ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო, გააუქმა ამავე სასამართლოს 2008 წლის 14 მაისის გადაწყვეტილება, მოპასუხეთათვის მორალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრების მოთხოვნის ნაწილში და განაახლა საქმის წარმოება. განახლების შედეგად მიღებული Nბს-327-309(2კ-07) გადაწყვეტილებით, საკითხის გადაწყვეტისათვის საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ მნიშვნელოვნად მიიჩნია, რომ ეროვნულ კანონმდებლობაში სათანადო რეგულირების არარსებობის მიუხედავად, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მიუთითა გარდაცვლილის დედისათვის განცდილი მორალური ტანჯვით მიყენებული ზიანის კომპენსირების აუცილებლობაზე. სასამართლომ უნდა იხელმძღვანელოს კონვენციით, ისევე, როგორც შიდასამართლის სხვა ნორმებით, ვინაიდან კონვენცია ინკორპორირებულია სახელმწიფოს სამართლებრივ სისტემაში..ეროვნულმა ორგანოებმა უპირატესობა უნდა მიანიჭონ ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციას ეროვნულ კანონმდებლობასთან მიმართებით..“.

ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო პალატა არ იზიარებს კასატორის მოსაზრებას იმასთან დაკავშირებით, რომ სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილებით დასაბუთებული არ არის მორალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრების კონკრეტული საფუძვლები, ასევე მორალური ზიანის ოდენობის გონივრულობა. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ მოცემულ შემთხვევაში, მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მოხელეთა მიერ დანაშულის ჩადენას მოჰყვა ა. ხ-ის სიცოცხლის ხელყოფა, რამაც სულიერი ტრავმა მიაყენა მოსარჩელეებს. სახეზეა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს უფლებამოსილი პირების ქმედებებსა და დამდგარ შედეგს (ა. ხ-ის გარდაცვალებას) შორის მიზეზობრივი კავშირი. ამდენად, მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს უფლებამოსილი პირების მიერ ჩადენილი დანაშაულით მოსარჩელეებს - ა. თ-ის, ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ის მიადგათ მორალური ზიანი, რაც ექვემდებარება ანაზღაურებას. ამასთანავე, მართებულია სააპელაციო სასამართლოს მითითება იმ გარემოებაზე, რომ მორალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრების შესახებ მოთხოვნის საფუძვლიანობას ამყარებს საერთაშორისო და ადგილობრივი კანონმდებლობით სახელმწიფოსთვის განსაზღვრული ვალდებულების არსებობა - ბავშვთან დაკავშირებული ნებისმიერი საკითხი გადაწყდეს მისი საუკეთესო ინტერესის გათვალისწინებით. დადგენილია, რომ მამის მკვლელობის დღეს - 2006 წლის 2 მაისს ლ. და დ. ხ-იები იყვნენ მცირეწლოვნები, ისინი გაიზარდნენ მამის სითბოსა და ყურადღების გარეშე, სტრესულ გარემოში, რაც მათთვის სულიერი ტანჯვის მომტანი გახდა.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სამოქალაქო კოდექსის 413-ე მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილი ზოგადი პრინციპიდან გამომდინარე, ასანაზღაურებელი მორალური ზიანის მოცულობა სასამართლომ უნდა განსაზღვროს გონივრულად და სამართლიანად. ამასთანავე, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული, რომ თანხის ოდენობა არ უზრუნველყოფს ხელყოფილი უფლების აღდგენას, ვინაიდან მიყენებულ ზიანს ფულადი ეკვივალენტი არ გააჩნია. კომპენსაციის მიზნიდან გამომდინარე, შესაძლებელია უზრუნველყოფილ იქნას მხოლოდ პირის ნეგატიური განცდების შემსუბუქება. საკასაციო პალატა გონივრულად მიიჩნევს ქვედა ინსტანციის სასამართლოების მიერ ა. თ-ის, ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ის სასარგებლოდ განსაზღვრული, მოპასუხისათვის დაკისრებული მორალური ზიანის ოდენობას. მხედველობაშია მიღებული დაზარალებულის ცხოვრების პირობები, ბრალის ხარისხი და სხვა ინდივიდუალური გარემოებები.

რაც შეეხება მოპასუხისათვის მოსარჩელეთა სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრების საფუძვლიანობას: საკასაციო პალატა იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს დასკვნას, რომ საქართველოში არსებული ტრადიციიდან გამომდინარე, გარდაცვლილის დაკრძალვასთან დაკავშირებული პროცედურა გარკვეულ ხარჯებს მოიცავს და როგორც წესი, შესაბამისი ხარჯის გაწევა ხდება გარდაცვლილის ოჯახის მხრიდან (საყურადღებოა, რომ ამ საკითხთან დაკავშირებით საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2015 წლის 12 ოქტომბრის Nას-791-748-2015 გადაწყვეტილებით გაკეთებული განმარტების შესაბამისად, „..საქართველოში არსებული ტრადიციის თანახმად, გარდაცვლილის დაკრძალვა გარკვეულ რიტუალს მოიცავს, რომელიც, თავის მხრივ, ხარჯებთან არის დაკავშირებული...მართალია, უმეტეს შემთხვევაში, რთულია ყოველი კონკრეტული ღონისძიებისა და მისი შესაბამისი იმ ხარჯის ზუსტად განსაზღვრა, რაც აუცილებელია მიცვალებულის დაკრძალვისათვის და სხვადასხვა ფაქტორებზეა დამოკიდებული, მაგრამ ამ შემთხვევაში, უნდა განისაზღვროს ის სავალდებულო მინიმალური სარიტუალო პროცედურები და მათი ანაზღაურების მინიმუმი, რომლებიც საქართველოში არსებული წეს-ჩვეულებების გათვალისწინებით აუცილებელია..“).

მოცემულ შემთხვევაში, საქმეზე წარმოდგენილი, შპს ,,...ის“ მიერ 2019 წლის 19 აპრილს გაცემული ინფორმაციის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლოს მოსაზრებით, დადასტურებულად უნდა ჩაითვალოს მოპასუხისათვის მატერიალური ზიანის სახით ა. ხ-ის დაკრძალვის, სარიტუალო მომსახურებისა და სასაფლაოს მოსაწყობად გაწეული ხარჯების ანაზღაურების დაკისრების საფუძვლების არსებობა.

საკასაციო პალატა ასევე მართებულად მიიჩნევს ქვედა ინსტანციის სასამართლოების დასკვნას, მოსარჩელეების - ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ისათვის ერთჯერადი კომპენსაციის განსაზღვრისა და ამავე პირთა სასარგებლოდ, მოპასუხისათვის ყოველთვიური სარჩოს გადახდის დავალების ნაწილში, სარჩელის შეტანის მომენტიდან ამ პირთა სრულწლოვანების მიღწევამდე.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ სახელმწიფო ორგანოს დელიქტური ვალდებულებიდან გამომდინარე, გარდა მატერიალური და არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურებისა, თუკი სახელმწიფო მოსამსახურის უკანონო ქმედებას შედეგად დაზარალებულის გარდაცვალება მოჰყვა, სახელმწიფო ვალდებულია დაუწესოს სარჩო იმ პირებს, რომელთა რჩენაც დაზარალებულს ევალებოდა. ეს ვალდებულება ძალაშია, ვიდრე დაზარალებული ვალდებული იქნებოდა ეხადა სარჩო (სამოქალაქო კოდექსის 1006-ე მუხლი). საკასაციო პალატა ასევე მიუთითებს სამოქალაქო კოდექსის 1212-ე მუხლზე, რომლითაც დადგენილია მშობლების ვალდებულება, არჩინონ თავიანთი არასრულწლოვანი შვილები, აგრეთვე შრომისუუნარო შვილები, რომლებიც დახმარებას საჭიროებენ. ამავე კოდექსის 1198-ე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, მშობლებს აქვთ ბავშვის რჩენის ვალდებულება.

დადგენილია, რომ ლ. და დ. ხ-იები არიან გარდაცვლილი ა. ხ-ის არასრულწლოვანი შვილები, შესაბამისად, ა. ხ-ის ჰქონდა მათი რჩენის ვალდებულება. ლ. ხ-ი და დ. ხ-ი უფლებამოსილნი არიან, მოითხოვონ მამის გარდაცვალებით მიყენებული ზიანის ანაზღაურება და მოპასუხისათვის სარჩოს დაკისრება სრულწლოვანებამდე, რამდენადაც მათ უფლება ჰქონდათ, მამის სიცოცხლეში მიეღოთ კუთვნილი შემოსავლის ნაწილი. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სარჩოს სახით ზიანის ოდენობა უნდა განისაზღვროს გარდაცვლილის შემოსავლის იმ წილის გათვალისწინებით, რომელსაც პირი იღებდა ან უფლება ჰქონდა მიეღო სარჩოს სახით მარჩენალის გარდაცვალებამდე. მოცემულ შემთხვევაში, მართალია, ა. ხ-ითან მიმართებაში არ დასტურდება ფიქსირებული შემოსავლის არსებობა, თუმცა საარსებო მინიმუმთან დაკავშირებით საქმეზე წარმოდგენილი ინფორმაციიდან გამომდინარე, შესაძლებელია განისაზღვროს ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ისათვის გადასახდელი ყოველთვიური სარჩოს ოდენობა.

საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ რამდენადაც, სარჩოს გადახდის მოთხოვნა უკავშირდება პერიოდულად შესასრულებელ ვალდებულებას, სამოქალაქო კოდექსის 129-ე მუხლის მეორე ნაწილიდან გამომდინარე, მოპასუხის მიმართ ამგვარი მოთხოვნის ხანდაზმულობის ვადა სამ წელს შეადგენს. ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში, ა. ხ-ის გარდაცვალების თარიღის (2006 წლის 2 მაისი) და სარჩელის 2018 წლის 20 დეკემბერს წარმოდგენის მხედველობაში მიღებით, სააპელაციო სასამართლომ სწორად აღნიშნა, რომ ლ. და დ. ხ-იებს უნდა აუნაზღაურდეთ სარჩელის აღძვრამდე განვლილი 3 წლის სარჩო ერთჯერადი კომპენსაციის სახით, რომელიც დაანგარიშებული უნდა იქნეს წლების მიხედვით, ერთსულიანი ოჯახის საარსებო მინიმუმის ოდენობის გათვალისწინებით. ქვედა ინსტანციის სასამართლოებმა ასევე სწორად მიუთითეს, რომ ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ისათვის გადასახდელი ყოველთვიური სარჩოს ოდენობა, სარჩელის აღძვრის დღიდან უნდა განისაზღვროს 2019 წლისათვის დადგენილი ერთსულიანი ოჯახის საარსებო მინიმუმის შესაბამისად. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს, ლ. ხ-ისა და დ. ხ-ის სასარგებლოდ, თითოეულის სრულწლოვანების მიღწევამდე, ყოველთვიურად უნდა დაეკისროს 159,1 ლარის გადახდა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ კასატორის მიერ მითითებული გარემოებები არ ქმნის საკასაციო საჩივრის დასაშვებად ცნობის საფუძველს, მოცემულ საქმეს არ გააჩნია პრინციპული მნიშვნელობა სასამართლო პრაქტიკისათვის, ხოლო საკასაციო საჩივარს - წარმატების პერსპექტივა. ამდენად, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ უნდა იქნეს დაუშვებლად.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლით, 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით და


დ ა ა დ გ ი ნ ა:

1. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნეს დაუშვებლად;

2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 5 ოქტომბრის გადაწყვეტილება;

3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.



თავმჯდომარე: თამარ ოქროპირიძე




მოსამართლეები: ქეთევან ცინცაძე




გენადი მაკარიძე