საქართველოს უზენაესი სასამართლო
გ ა ნ ჩ ი ნ ე ბ ა
საქართველოს სახელით

საქმე Nბს-767(კ-21) 18 ოქტომბერი, 2022 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:
გოჩა აბუსერიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მაია ვაჩაძე, ბიძინა სტურუა
საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი მოსმენის გარეშე
კასატორი (მოსარჩელე) - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო
პროცესუალური მოწინააღმდეგეები (მოპასუხეები) - ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის მერია, ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიის სსიპ ქონების მართვის სააგენტო
მესამე პირი - სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო
გასაჩივრებული განჩინება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 30 ივნისის განჩინება
კასატორის მოთხოვნა - გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღება
დავის საგანი - ზიანის ანაზღაურება
აღწერილობითი ნაწილი

სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ 2017 წლის 14 ნოემბერს სარჩელით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიას მოპასუხეების - თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიისა და სსიპ ქონების მართვის სააგენტოს მიმართ 2016 წლის 1 აპრილიდან, სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულებამდე, ფართის ქირავნობის გამო მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით, ყოველთვიურად გადახდილი ქირის თანხების შესაბამისი ოდენობით.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 25 სექტემბრის განჩინებით, საქმეში მესამე პირად დამოუკიდებელი სასრჩელო მოთხოვნის გარეშე ჩაება სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 22 ნოემბრის განჩინებით, საქმე განსჯადობით განსახილველად გადაეგზავნა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 30 მარტის გადაწყვეტილებით, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს სარჩელი არ დაკმაყოფილდა; აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა მოსარჩელემ.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 30 ივნისის განჩინებით, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 30 მარტის გადაწყვეტილება. მითითებული განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ, რომელმაც გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და საკასაციო სასამართლოს მიერ ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.
კასატორის განმარტებით, 2008 წლის 6 ნოემბერს, ქ.თბილისის თვითმმართველ ერთეულსა და სსიპ „სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს“ შორის (მიმდინარე ეტაპისათვის სოციალური მომსახურების სააგენტო) გაფორმებულ იქნა უსასყიდლო უზუფრუქტის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზე სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს გადაეცა ქ.თბილისში, ...ის ქ.N... მდებარე შენობის ნაწილი (690.46 კვ. მ), რაც რეგისტრირებულ იქნა სათანადო წესით საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში. აღნიშნულ ფართში განთავსდა სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს ძველი თბილისის მომსახურების ცენტრი. აღნიშნული ხელშეკრულების 1.2 პუნქტით მხარეები შეთანხმდნენ, რომ ხელშეკრულების ვადა დამოკიდებული იქნებოდა კონკრეტული სამართლებრივი მოვლენის დადგომამდე, წინასწარ განუსაზღვრელი პერიოდით, კერძოდ სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს ბიუჯეტიდან დაფინანსების ვადით. ამასთანავე, მესაკუთრეს მიენიჭა უფლება მოეშალა წინამდებარე ხელშეკრულება, უზუფრუქტუარის წერილობითი თანხმობის შემთხვევაში. 4.1 პუნქტით განსაზღვრულია, რომ თუ მესაკუთრე შეიცვალა, ეს ხელშეკრულება ძალას ინარჩუნებს ახალი მესაკუთრისთვისაც, რისი გაცნობის ვალდებულებაც წარმოადგენს მესაკუთრის უფლებამოსილებას.
საკასაციო საჩივრის მიხედვით, 2009 წლის 1 იანვრიდან, სსიპ „სოციალური მომსახურების სააგენტო“ წარმოადგენს სსიპ „სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს“ უფლებამონაცვლეს ყველა სახის ურთიერთობაში. 2012 წლის 24 ოქტომბერს სოციალური მომსახურების სააგენტოს ეცნობა ქ.თბილისის მერიის საჯარო სამართლის იურიდიული პირი „ქონების მართვის სააგენტოს“ 2012 წლის 23 ოქტომბრის N07-8/11785 წერილით ინფორმაცია, რომ წინამდებარე ხელშეკრულების საგნად განსაზღვრული შენობა, მოაზრებული იყო და განიხილებოდა როგორც საპრივატიზებო ობიექტი და სააგენტოს მიეცა ერთ თვიანი ვადა უზუფრუქტით გადმოცემული ქონების გამოსათავისუფლებლად.
2012 წლის 15 ნოემბერს ქალაქ თბილისის N31.15.1117 დადგენილების პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით ცალმხრივად შეწყდა ქ.თბილისში, ...ის ქ.N...-ში არსებული უსასყიდლო უზუფრუქტის ფორმით გაცემული სარგებლობის უფლება. ამავე აქტის საფუძველზე გამოიცა ქ.თბილისის მერიის სსიპ ქონების მართვის სააგენტოს 2012 წლის 27 ნოემბრის N01-4/118 ბრძანება, რითაც ასევე ცალმხრივად შეწყდა ზემოაღნიშნული ურთიერთობა და ეთხოვა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს განეხორციელებინა უსასყიდლო უზუფრუქტის რეგისტრირებული უფლების შეწყვეტის ღონისძიებები. წარმოდგენილი ღონისძიება რეგისტრირებულ იქნა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში და 2012 წლის 13 დეკემბრის ამონაწერით განსახილველ ქონებაზე უზუფრუქტის რეგისტრირებული უფლება შეწყდა. 2013 წლის მაისიდან სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ არაერთხელ მიმართა სასამართლოს უზუფრუქტის ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ დადგენილების ბათილად ცნობის, ასევე ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით, თუმცა ყოველ ჯერზე მხარეთა შორის დავის შეთანხმებით გადაწყვეტის პერსპექტივის გათვალისწინებით, სასამართლო დავა შეწყდა, რაც ადასტურებს ხანდაზმულობის თაობაზე მოპასუხეთა პოზიციის უსაფუძვლობას.
კასატორის მოსაზრებით, მოსარჩელე მხარეს დროის გასვლის პროპორციულად ადგება ზიანი და ეს პროცესი არის დენადი ხასიათის. ქირის გადასახადისათვის მობილიზებული თანხები, არსებითად მნიშვნელოვანია ისეთი ფუნქციების ორგანიზაციისათვის, როგორსაც სოციალური მომსახურების სააგენტო წარმოადგენს და აღნიშნული თანხების სოციალური პროგრამების ადმინისტრებისაკენ მიმართვა, არსებითად გააუმჯობესებდა ბენეფიციარების სოციალურ მდგომარეობაზე ზრუნვის პროცესს. სააპელაციო სასამართლომ არასათანადოდ შეაფასა საქმეში წარმოდგენილი ფაქტობრივი გარემოებები, არ გაითვალისწინა მხარეთა შორის არსებული იურიდიული მნიშვნელობის ფაქტები და დაუსაბუთებლად, სრულად გაიზიარა თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2021 წლის 30 მარტს მიღებული გადაწყვეტილების შინაარსი. სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ განსახილველ შემთხვევაში არ არსებობდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლით გათვალისწინებული პირობები მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოსათვის ზიანის ანაზღაურების დასაკისრებლად. აღნიშნული ზარალის არსებობის დადასტურების მიზნით, პირველი ინსტანციის სასამართლოში მტკიცებულების სახით წარდგენილია ქირავნობის ხელშეკრულები, რომელიც ადგენს დამდგარი ზიანის ამ დრომდე არსებულ საერთო ოდენობას.
კასატორი აღნიშნავს, რომ პირისათვის ზიანის ანაზღაურების დავალების სამართლებრივ საფუძველს კუმულატიურად რამდენიმე სამართლებრივი პირობის ობიექტურად არსებობა წარმოადგენს; კერძოდ, პირის მოქმედება, რამაც ზიანი გამოიწვია უნდა იყოს მართლსაწინააღმდეგო (კანონშეუსაბამო), პირს უნდა ჰქონდეს განზრახვა ან გაუფრთხილებლობა და ქმედებასა და დამდგარ შედეგს შორის უნდა არსებობდეს მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი, მაშასადამე ზიანი განპირობებული უნდა იყოს პირის მიერ მართლსაწინააღმდეგო ქმედების შედეგად. სასამართლომ არასათანადოდ შეაფასა აღნიშნული გარემოებების არსებობა საქმესთან დაკავშირებულ ფაქტობრივ გარემოებებთან მიმართებით და მიიჩნია, რომ ვინაიდან ქ.თბილისის მთავრობის 2012 წლის 15 ნოემბრის N31.15.1117 დადგენილება, ბათილად, უკანონოდ არ იყო ცნობილი, უსაფუძვლო იყო მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან მართლსაწინააღმდეგო ქმედებით გამოწვეულ ზიანზე მითითება.
კასატორს მიაჩნია, რომ აღნიშნული მსჯელობა არის დაუსაბუთებელი და არ განსაზღვრავს საქმესთან დაკავშირებული გარემოებების იურიდიული შეფასების მნიშვნელოვან ფაქტორებს, ვინაიდან განსახილველი დადგენილება არ არის გამოცემული მოსარჩელე მხარის მიმართ და ადგენს შიდა უწყებრივი ღონისძიების შინაარსს, განსაზღვრავს პასუხისმგებელ პირებს და განსახორციელებელ ქმედებათა ბუნებას. წარმოდგენილი აქტი პირდაპირ და უშუალო გავლენას არ ახდენდა მოსარჩელის ინტერესზე, ვინაიდან იურიდიული მნიშვნელობის ღონისძიება, რომელმაც განაპირობა განსახილველი უზუფრუქტის უფლების შეწყვეტა, არის არა აღნიშნული დადგენილება, არამედ მოქმედება, რომელიც გამოიხატა ხელშეკრულების მხარის მიერ ნების გამოხატვაში და როგორც ცალკე, ინდივიდუალურად მდგომი სამართლებრივი აქტი, სათანადო სამართლებრივ შედეგებს არ განაპირობებდა. დადგენილება, რაზედაც სასამართლო ავითარებს მსჯელობას, განეკუთვნება შუალედური სახის აქტს/ღონისძიებას, რომელიც ცალკე არ წარმოშობს სამართლებრივ შედეგს. ზიანი, უშუალოდ გამოწვეულია ხელშეკრულების შეწყვეტის ქმედებით და არა აქტის გამოცემის გარემოებით, აქტი ფორმალურად აწესრიგებდა ორგანიზაციულ იერარქიულ ფუნქციებს და მისი რეალიზების გარეშე, სააგენტოს არ წარმოექმნებოდა რაიმე სახის ზიანი, არ შეეზღუდებოდა უფლებები. შესაბამისად, ვინაიდან აქტის მოქმედება არაპირდაპირი ფორმით არის დაკავშირებული მხარეთა შორის არსებულ უფლება-მოვალეობებზე, მისი ქმედითი ბუნება განსაზღრავს მხოლოდ მოპასუხეების საქმიანობის ფორმალურად მოწესრიგების ამოცანას და შეუძლებელია ინდივიდუალურად აღნიშნული აქტის მოქმედებას რაიმე სახის ზიანი გამოეწვია.
კასატორი მიიჩნევს, რომ სასამართლო ფორმალურად მიუდგა განსახილველი საქმის შინაარსს და არ გამოიკვლია ხელშეკრულების პირობები, მათ შორის საქმესთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი ფაქტობრივი გარემოებები. ამასთანავე დაუსაბუთებელია და საქმესთან შინაარსობრივ კავშირს მოკლებულია სასამართლოს მსჯელობა სახელმწიფო ქონების განკარგვისა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირის საქმიანობის პრინციპებთან დაკავშირებით, ვინაიდან სასამართლო განმარტავს, რომ მოსარჩელის, როგორც საჯარო სამართლის იურიდიული პირის საქმიანობისათვის აუცილებელი ქონების - ფართის გადაცემის ვალდებულება აქვს სახელმწიფოს, ხოლო რა ფორმით უზრუნველყოფს აღნიშნულ უფლებამოსილებას სახელმწიფო, რათა დაცული იქნეს ეკონომიურობის, ეფექტიანობის და რაციონალურობის პრინციპი, სახელმწიფოს პასუხისმგებლობას წარმოადგენს. მოცემულ შემთხვევაში სასამართლოს განმარტებით, სააგენტოს მიერ საქმეში არ არის რაიმე სახის სათანადო მტკიცებულება იმის თაობაზე, რომ უფრო ეკონომიური და რაციონალური გამოსავალი, მოსარჩელე ადმინისტრაციული ორგანოს სათანადო ფართით უზრუნველყოფასთან დაკავშირებით არ არსებობდა. შესაბამისად დაუსაბუთებლად მიიჩნია ზიანის არსებობის გარემოებაც.
კასატორის მოსაზრებით, გარემოება, რომ მოპასუხე მხარეს არ ჰქონდა კანონით დადგენილი ვალდებულება, მოსარჩელე მხარისათვის გამოეყო სათანადო ფართი და უზრუნველეყო ამ ფართით სარგებლობის შეუზღუდავი უფლება, არ შეიძლება აღქმულ იქნეს სადაო ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირობების უგულებელყოფის შესაძლებლობად. მისივე მოსაზრებით, სასამართლოს მიერ საქმის გარემოებებთან დაკავშირებული შეფასება არ პასუხობს დასაბუთების მაღალ სტანდარტს. ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, კასატორი ითხოვს გაუქმდეს სადაო გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება, რითაც საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლის და 1005-ე მუხლის გათვალისწინებით, დაკმაყოფილდება მოსარჩელის სასარჩელო მოთხოვნა და მოპასუხეებს სოლიდარულად დაევალებათ მოსარჩელე სსიპ - სოციალური მომსახურების სააგენტოს სასარგებლოდ უზრუნველყონ, ფართის ქირავნობით მიყენებული ზიანის ანაზღაურება 2016 წლის 1 აპრილიდან - სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულებამდე პერიოდში, ყოველთვიურად გადახდილი ქირის თანხების შესაბამისი ოდენობით.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 3 დეკემბრის განჩინებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული.

სამოტივაციო ნაწილი

საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლის, საკასაციო საჩივრების დასაშვებობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მოთხოვნებს და არ ექვემდებარება დასაშვებად ცნობას, შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილი განსაზღვრავს საკასაციო საჩივრის განსახილველად დასაშვებობის ამომწურავ საფუძვლებს, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის თანახმად, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ საკასაციო საჩივარი დაიშვება, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.
საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სააპელაციო სასამართლოს განჩინების საკასაციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკისაგან განსხვავების არსებობის საფუძვლით და ამასთან, არ არსებობს საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღების ვარაუდი. სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინება არ ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს. ამასთან, საქმის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს მიერ საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების თვალსაზრისით.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორი ვერ ასაბუთებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით. კასატორი საკასაციო საჩივარში ვერ აქარწყლებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებსა და დასკვნებს, შესაბამისად, საქმეზე არ იქმნება საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით განსაზღვრული საკასაციო საჩივრის განსახილველად დაშვების წინაპირობა. ამასთან, საკასაციო სასამართლო იზიარებს მოცემულ საქმეზე დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს, ამ გარემოებებთან დაკავშირებით გამოთქმულ სამართლებრივ შეფასებებს და მიიჩნევს, რომ ქვედა ინსტანციის სასამართლოებმა არსებითად სწორად გადაწყვიტეს მოცემული დავა.
განსახილველ შემთხვევაში მოსარჩელე ზიანის ანაზღაურების საფუძვლად მიუთითებს ადმინისტრაციული ორგანოს ქმედებას, კერძოდ ხელშეკრულების შეწყვეტის შედეგად ზიანის მიყენებას, შესაბამისად, უნდა დადგინდეს ანაზღაურების დაკისრებისთვის ნორმატიულად განსაზღვრული წინაპირობების არსებობა - ჰქონდა თუ არა ადგილი ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან მოსარჩელის კანონიერი უფლების ხელყოფას.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სახელმწიფო ორგანოთა და მოსამსახურეთა მიერ უკანონოდ მიყენებული ზიანის სახელმწიფო სახსრებიდან ანაზღაურება აღიარებული და გარანტირებულია როგორც საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტით, ასევე საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 208-ე მუხლით, რომლის პირველი პუნქტის მიხედვით, სახელმწიფო ადმინისტრაციული ორგანოს, აგრეთვე მისი თანამდებობის პირის ან სხვა სახელმწიფო მოსამსახურის მიერ სამსახურებრივი მოვალეობის განხორციელებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებლობა ეკისრება სახელმწიფოს. ამავე კოდექსის 207-ე მუხლის თანახმად, თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისას გამოიყენება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი წესი. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლის თანახმად, პირი, რომელიც სხვა პირს მართლსაწინააღმდეგო, განზრახი ან გაუფრთხილებელი მოქმედებით მიაყენებს ზიანს, ვალდებულია აუნაზღაუროს მას ეს ზიანი. სახელმწიფო მოსამსახურის ან საჯარო მოსამსახურის მხრიდან განზრახ ან უხეში გაუფრთხილებლობით თავისი სამსახურებრივი მოვალეობის დარღვევის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება გათვალისწინებულია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლის პირველი ნაწილით. სახელმწიფო (მუნიციპალიტეტი) ან ის ორგანო, რომელშიც აღნიშნული მოსამსახურე მუშაობს, ვალდებულია აანაზღაუროს მიყენებული ზიანი. განზრახვის ან უხეში გაუფრთხილებლობის დროს სახელმწიფო მოსამსახურე ან საჯარო მოსამსახურე, სახელმწიფოსთან (მუნიციპალიტეტთან) ერთად, სოლიდარულად აგებს პასუხს. ამრიგად, მითითებული სამართლებრივი ნორმებით, ცალსახად დგინდება, რომ ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება წარმოიშობა ზიანის მიყენებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების პირობების კუმულატიურად არსებობისას, კერძოდ, სახელმწიფოსთვის ზიანის ანაზღაურების დასაკისრებლად უნდა არსებობდეს, სათანადო მტკიცებულებით დადასტურებული, სახელმწიფო ან საჯარო მოსამსახურის მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედება და უკანონო ქმედების შედეგადაც სახეზე უნდა იყოს მიყენებული ზიანი. დასახელებული კუმულატიური პირობებიდან თუნდაც ერთ-ერთის არარსებობა გამორიცხავს ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის საფუძვლიანობას.
აღსანიშნავია, რომ ქონებრივი უფლებების უკანონო შეზღუდვა იწვევს მატერიალური ზიანის ანაზღაურების ვალდებულებას. ქონებრივი ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით საკასაციო პალატა მიუთითებს სამოქალაქო კოდექსის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილზე, რომლის მოთხოვნათა გათვალისწინებით ზიანის მიმყენებელი ვალდებულია აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება. აღნიშნული ნორმა შესაძლებელს ხდის დაზარალებული პირის უფლებები აღდგეს პირვანდელ მდგომარეობაში, რაც ასევე მოიცავს სახელმწიფოს ვალდებულებას, სრულად აუნაზღაუროს პირს უკანონო (განზრახი ან გაუფრთხილებელი) ქმედებით გამოწვეული მატერიალური ზიანი, ასეთის დადასტურების შემთხვევაში. ამავე კოდექსის 412-ე მუხლის მიხედვით კი, ანაზღაურებას ექვემდებარება მხოლოდ ის ზიანი, რომელიც მოვალისათვის წინასწარ იყო სავარაუდო და წარმოადგენს ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგს.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ მატერიალური ზიანის ანაზღაურების შესახებ სასარჩელო მოთხოვნის არსებობისას მტკიცების ტვირთი მოსარჩელის მხარეზეა. „ზიანის ანაზღაურების (როგორც ფაქტობრივად დამდგარი დანაკლისის, ასევე მიუღებელი შემოსავლის) მოვალეობის დაკისრების უმთავრესი წინაპირობა მიზეზობრივი კავშირია მოვალის ქმედებასა და ქმედების შედეგად დამდგარ ზიანს შორის, რაც დგინდება ე.წ. ეკვივალენტურობის თეორიის საფუძველზე, რომლის თანახმად, ნებისმიერი პირობა მიზეზობრივ კავშირშია შედეგთან და შედეგისთვის თანაბარმნიშვნელოვანს წარმოადგენს (,,ეკვივალენტურს“), თუკი დადგინდება, რომ ამ პირობის გარეშე შედეგი თავისი კონკრეტული ფორმით არ დადგებოდა. მიზეზობრივი კავშირის ჯაჭვი შეიძლება აერთიანებდეს ერთ ან რამდენიმე, შემთხვევით ან მოსალოდნელ, პირდაპირ ან არაპირდაპირ მიზეზს. პალატა აღნიშნავს, რომ მიზეზშედეგობრივი კავშირისას უმნიშვნელოვანესია მიზეზებისა და დამდგარი შედეგის ფაქტობრივი ურთიერთკავშირის დადგენა. ამ მიზნით, დაზარალებული პირი ვალდებულია დაამტკიცოს როგორც ზიანის არსებობა, აგრეთვე მიზეზობრივი კავშირი მოვალის ქმედებასა და დამდგარ ზიანს შორის. მოსარჩელემ უნდა დაამტკიცოს ზიანის არსებობა და მიზეზობრივი კავშირი, ხოლო მოპასუხემ უნდა ამტკიცოს ქმედების მართლზომიერება და ბრალის გამომრიცხავი გარემოებები. ზიანის მიყენების ფაქტის დასადასტურებლად იმ პირმა ვისაც ზიანი მიადგა, უნდა წარადგინოს შესაბამისი დოკუმენტები, რათა დაამტკიცოს, შესაძლებლობის ფარგლებში, ზიანის არა მარტო არსებობა, არამედ მისი რაოდენობა და ღირებულებაც.“ (სუსგ საქმეზე №ბს-705(კ-21), 03.05.2022წ.)
ამრიგად, პალატა მიუთითებს, რომ მტკიცების ტვირთის სწორად გადანაწილებას არსებითი მნიშვნელობა აქვს დავის მართებულად გადაწყვეტისთვის, რაც განპირობებულია ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული დანაწესით, რომლის თანახმად, მოსარჩელე ვალდებულია დაასაბუთოს სარჩელი და წარადგინოს შესაბამისი მტკიცებულებები, მოპასუხე ვალდებულია წარადგინოს წერილობითი პასუხი (შესაგებელი) და შესაბამისი მტკიცებულებები. საკასაციო პალატა ასევე, მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველსა და მე-3 ნაწილებზე, რომელთა თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზედაც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. საქმის გარემოებები, რომლებიც კანონის თანახმად უნდა დადასტურდეს გარკვეული სახის მტკიცებულებებით, არ შეიძლება დადასტურდეს სხვა სახის მტკიცებულებებით. ამრიგად, მხარე ვალდებულია უზრუნველყოს მისი მოთხოვნების თუ შესაგებლის ფაქტობრივი (და არა იურიდიული) დასაბუთება (გამართლება) სათანადო მტკიცებულებების წარდგენის გზით.
მოცემულ შემთხვევაში საქმის მასალებით დადგენილია, რომ სახელშეკრულებო ურთიერთობის წარმოშობის დროისთვის მოქმედი “სახელმწიფო ქონების პრივატიზების, ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულის ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ” საქართველოს კანონის 111 მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად, ქ.თბილისის თვითმმართველ ერთეულსა და სსიპ სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს შორის 2008 წლის 6 ნოემბერს გაფორმდა უსასყიდლო უზუფრუქტის ხელშეკრულება, რომლის მიხედვით, თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიამ, როგორც მესაკუთრემ, სსიპ სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს უსასყიდლო უზუფრუქტის ფორმით გადასცა ქ. თბილისში, ...ის ქუჩაზე, N...-ში მდებარე შენობიდან 690.46 კვ.მ ფართი. ხელშეკრულება ძალაში იყო სსიპ ,,სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს” ბიუჯეტიდან დაფინანსების ვადით. აღნიშნული უფლება დარეგისტრირდა საჯარო რეესტრში.
ასევე დადგენილია, რომ უძრავი ნივთის მესაკუთრემ - სსიპ ქონების მართვის სააგენტომ, 2012 წლის 23 ოქტომბერს, წერილობით მიმართა სსიპ სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს უსასყიდლო უზუფრუქტის ფარგლებში გადაცემული ფართის გამოთავისუფლების მოთხოვნით, ვინაიდან იგეგმებოდა ქ. თბილისში, ...ის ქუჩაზე, N4-ში მდებარე შენობის საინვესტიციო ობიექტად პრივატიზაცია. საქმეში წარმოდგენილი ქ. თბილისის მთავრობის 2012 წლის 15 ნოემბრის N31.15.1117 დადგენილებიდან ირკვევა, რომ ქ. თბილისის მთავრობის მიერ ცალმხრივად შეწყდა ქ. თბილისის თვითმმართველ ერთეულსა და სსიპ სოციალური სუბსიდიების სააგენტოს შორის 2008 წლის 6 ნოემბერს გაფორმებული უზუფრუქტის ხელშეკრულება და შესაბამისი ცვლილებები იქნა შეტანილი საჯარო რეესტრის ამონაწერში, ხოლო 2013 წლის 4 იანვარს, ქ. თბილისის თვითმმართველი ერთეულის მიერ, ფიზიკურ პირზე, აუქციონის წესით იქნა გასხვისებული ქ. თბილისის თვითმმართველი ერთეულის საკუთრებაში არსებული ქ. თბილისში, ...ის ქუჩის N4-ში მდებარე შენობა.
ზემოაღნიშნული ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ იმ პირობებში, როდესაც მხარეთა შორის 2008 წლის 6 ნოემბერს გაფორმებული ხელშეკრულების შეწყვეტის კანონიერება არ არის სადავო და ამ ეტაპზე ქ. თბილისის მთავრობის 2012 წლის 15 ნოემბრის N31.15.1117 დადგენილება, რომლითაც შეწყდა დასახელებული ხელშეკრულება ძალაშია, მართებულია სააპელაციო პალატის მსჯელობა იმის თაობაზე, რომ არ იკვეთება ადმინისტრაციული ორგანოს ბრალეული ქმედება და შესაბამისად მიზეზშედეგობრივი კავშირი კასატორისათვის მიყენებულ მატერიალურ ზიანსა და ამ ქმედებას შორის (მხარე არ დავობს ხელშეკრულების დარღვევიდან გამომდინარე ზიანზე). ამრიგად, პალატა მიიჩნევს, რომ მოცემულ საქმეზე მოსარჩელემ, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლისა და საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის მოთხოვნათა შესაბამისად, ვერ დაადასტურა ზიანის ანაზღაურებისათვის ძირითადი კომპონენტის - მოპასუხეთა ქმედების/უმოქმედობის მართლწინააღმდეგობა და ბრალეულობა და შესაბამისად ზიანის მიყენება. აღნიშნული უნდა დგინდებოდეს ობიექტურ გარემოებებზე დაყრდნობით და არ შეიძლება შეფასდეს კასატორის სუბიექტური მოსაზრებით, სახელმწიფოს ვალდებულებებთან დაკავშირებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს ტერიტორიული ერთეულები უზრუნველყონ ქონებით მათი საჯარო ფუნქციების განსახორციელებლად. აქედან გამომდინარე, დასტურდება, რომ წინამდებარე შემთხვევაში არ არსებობდა მოსარჩელის სასარგებლოდ მოპასუხეთათვის ზიანის ანაზღაურების დაკისრებისთვის კანონმდებლობით გათვალისწინებული პირობები. არსებული ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით კი, შეუძლებელია მსჯელობა ადმინისტრაციული ორგანოების მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედებით გამოწვეულ ისეთ შედეგზე, რამაც შეიძლება წარმოშვას კასატორისათვის მატერიალური ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის საფუძველი, შესაბამისად, საკასაციო პალატა იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს შეფასებას სასარჩელო მოთხოვნის უსაფუძვლოდ მიჩნევის თაობაზე.
საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ საკასაციო საჩივრებში მეორდება სააპელაციო საჩივრის დასაბუთება, სააპელაციო პალატამ ამომწურავად იმსჯელა სადავო საკითხთან დაკავშირებით, კასატორი დამატებით ვერ უთითებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ მიღებული განჩინების არსებით ფაქტობრივ თუ სამართლებრივ უსწორობაზე, შესაბამისად, მოცემულ საქმეს არ გააჩნია არავითარი პრინციპული მნიშვნელობა სასამართლო პრაქტიკისათვის, ხოლო საკასაციო საჩივარს - წარმატების პერსპექტივა. კასატორის მიერ მითითებული გარემოებები არ ქმნის საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით რეგლამენტირებულ საკასაციო საჩივრის დასაშვებად ცნობის არც ერთ საფუძველს, რის გამოც საკასაციო საჩივარი არ უნდა იქნეს დაშვებული განსახილველად.
სარეზოლუციო ნაწილი

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლით, 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით,სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 401-ე მუხლის მე-4 ნაწილით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:
1. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნეს დაუშვებლად;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 30 ივნისის მაისის განჩინება;
3. კასატორს - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს (ს/ნ 202178927) დაუბრუნდეს მის მიერ 26.10.2021წ. №23199 საგადახდო მოთხოვნით გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის - 300 ლარისა და 26.11.2021წ. №24743 საგადახდო მოთხოვნით გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის - 7 700 ლარის (ჯამში 8000 ლარის) 70% - 5600 ლარი, შემდეგი ანგარიშიდან: ქ. თბილისი, სახელმწიფო ხაზინა, ბანკის კოდი TRESGE22, მიმღების ანგარიშის №200122900, სახაზინო კოდი №300773150;
4. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


მოსამართლეები: გ. აბუსერიძე


მ. ვაჩაძე


ბ. სტურუა