საქართველოს უზენაესი სასამართლო
გ ა ნ ჩ ი ნ ე ბ ა
საქართველოს სახელით
Nბს-22(კ-22) 26 ოქტომბერი, 2022 წელი
ქ. თბილისი
ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ
შემდეგი შემადგენლობით:
თამარ ოქროპირიძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ქეთევან ცინცაძე, გენადი მაკარიძე
საქმის განხილვის ფორმა - ზეპირი მოსმენის გარეშე
კასატორი (მესამე პირი) - სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო
მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელე) - თ. ხ-ი
მოპასუხე - ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისია
დავის საგანი - ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალება
გასაჩივრებული განჩინება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 3 ნოემბრის განჩინება
ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:
2019 წლის 7 ოქტომბერს თ. ხ-მა სარჩელით მიმართა ხაშურის რაიონულ სასამართლოს, მოპასუხე ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის მიმართ. სარჩელის დაზუსტების შემდეგ, თ. ხ-მა მოითხოვა ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2019 წლის 16 სექტემბრის N253 განკარგულების ბათილად ცნობა, თ. ხ-ისათვის საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის ნაწილში (განკარგულების 1.33 პუნქტი). მოსარჩელემ ასევე მოითხოვა ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიისათვის ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის დავალება, ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში მდებარე 2820 კვ.მ მიწის ნაკვეთზე (მასზე განთავსებული სახლით) თ. ხ-ის საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ.
მოსარჩელის განმარტებით, 90-იანი წლებიდან, ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში ფლობს მიწის ნაკვეთს, რომელზეც 2000 წელს ააშენა საცხოვრებელი სახლი. 2019 წლის 3 აპრილს მიმართა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს, უძრავ ქონებაზე საკუთრების უფლების რეგისტრაციის მოთხოვნით. ვინაიდან თ. ხ-ს არ გააჩნდა მიწის ნაკვეთის მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი დოკუმენტი, მის მიერ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში წარდგენილი დოკუმენტაცია გადაეგზავნა ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას. 2019 წლის 16 სექტემბრის N253 განკარგულებით კომისიამ არ დააკმაყოფილა მოთხოვნა, მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების თაობაზე, იმ საფუძვლით, რომ შესაბამისი მიწის ნაკვეთი ზედდებაშია სახელმწიფოს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ უძრავ ნივთთან (ს/კ ...). მოსარჩელე მიუთითებს, რომ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ კომისიისათვის გადაგზავნილი სამსახურებრივი ბარათის მიხედვით, შესაბამისი მიწის ნაკვეთის ნაწილი წარმოადგენს სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საკარმიდამო (სახნავი) მიწის ფართობს, ნაწილი - მდინარით დაკავებულ არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების ტერიტორიას. ამასთან, ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის წევრებისა და სოფელ ...აში მცხოვრები პირების მონაწილეობით შედგენილი აქტის მიხედვით, ადგილზე გასვლით შესწავლისას დადგინდა, რომ 2000 წლიდან თ. ხ-ი სოფელ ...აში თვითნებურად ფლობს 2820 კვ.მ ფართობის მიწის ნაკვეთს და ამ ნაკვეთზე აშენებულ შენობა-ნაგებობებს. ეს გარემოება უტყუარად ადასტურებს თ. ხ-ის მიერ მითითებული ფართის ფაქტობრივად ფლობის ფაქტს.
ზედდებასთან დაკავშირებით, მოსარჩელე მიუთითებს, რომ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, სახელმწიფოს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთი (ს/კ ...) იჯარით იყო გაცემული, როგორც საძოვარი. ამონაწერში მითითებულია მისამართი: „...ა“. ქარელის მუნიციპალიტეტის მერიის მიერ გაცემული ინფორმაციით დგინდება, რომ „...ა“ არ მდებარეობს სოფელი ...ას ტერიტორიაზე. შესაბამისად, მიწის ნაკვეთი, რომელზეც ითხოვს საკუთრების უფლების აღიარებას, შემხებლობაში არ არის მიწის ფართთან, რომელიც გარკვეულ დროს გაცემული იყო იჯარით, საძოვარის სახით. მოსარჩელის განმარტებით, საქმეზე წარმოდგენილი მტკიცებულებებით, მათ შორის, 1984 წლის მიწათსარგებლობის გეგმით, უტყუარად დასტურდება, რომ მიწის ნაკვეთი, რომელსაც თვითნებურად ფლობს, არის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საკარმიდამო (სახნავი) მიწის ნაკვეთი. ამდენად, მიწის კატეგორია, მასთან მიმართებაში არ წარმოადგენს დაბრკოლებას. ამასთანავე, სახელმწიფო საკუთრებად რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან ზედდება, მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საფუძველს არ წარმოადგენს.
მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ მის მიერ დაკავებული მიწის ნაკვეთი სოფელში მდებარეობს და უშუალოდ სოფლის ტერიტორია საძოვრის სტატუსით იჯარით ვერ იქნებოდა გაცემული. აღნიშნული კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ ფაქტობრივად ადრე იჯარით გაცემულ მიწას შეხება არა აქვს თ. ხ-ის მიწის ნაკვეთთან.
ხაშურის რაიონული სასამართლოს 2020 წლის 7 სექტემბრის გადაწყვეტილებით დაკმაყოფილდა თ. ხ-ის სარჩელი; ბათილად იქნა ცნობილი ქარელის მუნიციპალიტეტის მერთან არსებული თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2019 წლის 16 სექტემბრის N253 განკარგულება, თ. ხ-ისათვის თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის ნაწილში; ქარელის მუნიციპალიტეტის ფიზიკური და იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას დაევალა ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა, ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში მდებარე უძრავ ქონებაზე (2820 კვ.მ ფართის მიწის ნაკვეთი, მასზე განთავსებული სახლით) თ. ხ-ის საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ.
ამავე გადაწყვეტილებით, ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში მდებარე 2 820 კვ.მ ფართის მიწის ნაკვეთის ნაწილში (ს/კ ...) ძალაში დარჩა ხაშურის რაიონული სასამართლოს 2019 წლის 8 ოქტომბრის N3-105-2019 განჩინებით გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება, რომლითაც ქარელის მუნიციპალიტეტის ფიზიკური და იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას აეკრძალა სხვა პირის საკუთრებად აღიარება სადავო 4 583 კვ.მ მიწის ნაკვეთზე. დანარჩენ ნაწილში გაუქმდა გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება.
ხაშურის რაიონული სასამართლოს 2020 წლის 7 სექტემბრის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულმა სააგენტომ.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 3 ნოემბრის განჩინებით არ დაკმაყოფილდა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს სააპელაციო საჩივარი; ძალაში დარჩა ხაშურის რაიონული სასამართლოს 2020 წლის 7 სექტემბრის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონზე, რომლის მიზანია მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ, აგრეთვე თვითნებურად დაკავებულ სახელმწიფო საკუთრების მიწაზე ფიზიკური, კერძო სამართლის იურიდიული პირების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზაციული წარმონაქმნების საკუთრების უფლების აღიარების სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისება და მიწის ბაზრის განვითარება. აღნიშნული კანონის მეორე მუხლის „ე“ პუნქტის თანახმად, ამ კანონის მიზნებისათვის საკუთრების უფლების აღიარება არის ფიზიკური ან კერძო სამართლის იურიდიული პირისათვის ან კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზაციული წარმონაქმნისათვის სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის, მასზე განთავსებული შენობა - ნაგებობით ან მის გარეშე, ამ კანონითა და საქართველოს მთავრობის შესაბამისი დადგენილებით დამტკიცებული ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესით განსაზღვრული პირობებისა და პროცედურის შესაბამისად, საკუთრებაში სასყიდლიანი ან უსასყიდლო ფორმით გადაცემა. ამავე კანონის თანახმად, თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უფლებამოსილია შესაბამისი მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოსთან (განსახილველ შემთხვევაში, ქარელის მუნიციპალიტეტში - ქარელის მუნიციპალიტეტის მერთან) არსებული თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისია.
სააპელაციო პალატამ ყურადღება გაამახვილა ზემოაღნიშნული კანონის განმარტებით ბარათზე, რომელშიც აღნიშნულია, რომ კანონპროექტის მიღების მიზანია, სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის მნიშვნელოვანი ნაწილის მართლზომიერი მფლობელობა, სარგებლობა და თვითნებურად დაკავება, რაც, ერთი მხრივ, აფერხებს სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისებასა და მიწის ბაზრის განვითარებას და სახელმწიფო მიწის განკარგვის სტრატეგიულ გეგმის ხელშემშლელ ფაქტორად გვევლინება. მეორე მხრივ, მიუხედავად მოქალაქეთა მიერ აღნიშნული მიწით მრავალწლიანი სარგებლობისა, აღნიშნულ მიწებზე საკუთრების უფლების საჯარო რეგისტრაცია დაკავშირებულია მთელ რიგ სირთულეებთან, ხოლო თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების რეგისტრაცია საერთოდ შეუძლებელია. არსებული ვითარება განაპირობებს სახელმწიფოს საბიუჯეტო ნაწილის ზრდის შეფერხებას, რადგან აღნიშნული მიწების და მათზე საკუთრების უფლების საჯარო რეესტრში იდენტიფიცირების შეუძლებლობა გამორიცხავს ამ მიწების მიწის გადასახადით დაბეგვრის ობიექტად ქცევის შესაძლებლობას. განმარტებით ბარათში მითითებული კანონის მიღების მიზანი ასახულია „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ კანონის პირველივე მუხლში, კერძოდ, ასეთ მიზნად მითითებულია სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისება და მიწის ბაზრის განვითარების ხელშეწყობა.
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, როგორც კანონპროექტში, ისე დღეს მოქმედი კანონის მეორე მუხლის „გ“ ქვეპუნქტში, თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების ერთ-ერთ წინაპირობად მითითებულია, რომ კანონის ამოქმედებამდე, ფიზიკური პირის მიერ თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნის მომენტისათვის სახელმწიფოს არ უნდა ჰქონდეს განკარგული. კანონის მიზნებიდან გამომდინარე და საქმეზე წარმოდგენილი მტკიცებულებების გათვალისწინებით, სააპელაციო პალატამ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებით დამდგარი შედეგი და უსაფუძვლოდ ჩათვალა მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე მოსარჩელისათვის უარის თქმის მიზეზად მითითებული არგუმენტი - მიწის ნაკვეთის სახელმწიფოს სახელზე რეგისტრაციის ფაქტი.
სააპელაციო პალატამ მიუთითა „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-51 მუხლის მე-3 პუნქტზე და ხაზი გაუსვა იმ გარემოებას, რომ ფიზიკურ პირზე საკუთრების უფლების აღიარება შეიძლება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაინტერესებული პირი განცხადების წარდგენის მომენტისათვის ნამდვილად ფლობს და სარგებლობს მიწის ნაკვეთით ან პირს თვითნებურად დაკავებული აქვს მიწის ნაკვეთი. დაინტერესებულმა პირმა საკუთრების უფლების აღიარებაზე უფლებამოსილ კომისიაში უნდა წარადგინოს უტყუარი მტკიცებულებები, რომლებითაც გამოირიცხება შესაბამისი მიწის ნაკვეთის სხვა ფიზიკური ან იურიდიული პირის მიერ მართლზომიერად ან თვითნებურად დაკავების ფაქტი. ამასთანავე, დაინტერესებული პირის მიერ კანონისა და მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული დოკუმენტაციის წარდგენა კომისიაში, ერთმნიშვნელოვნად არ გამორიცხავს საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით დადგენილი წესით, საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების გამოკვლევის საფუძველზე, გადაწყვეტილების მიღების ვალდებულებას.
სააპელაციო სასამართლომ ასევე საყურადღებოდ მიიჩნია „სახელმწიფო ქონების შესახებ“ საქართველოს კანონის მეორე მუხლი, რომლის თანახმად, სახელმწიფო ქონება არის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მოძრავი და უძრავი ნივთები, არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე. სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, აღნიშნული საკანონმდებლო ნორმაც ადასტურებს, რომ საკუთრების უფლების აღიარებას ექვემდებარება სწორედ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო ან/და არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი.
სააპელაციო პალატამ ყურადღება გაამახვილა სოფელ ...აში მცხოვრები დ. ს-ისა და გ. გ-ის ნოტარიულად დამოწმებულ განცხადებებზე, რომლითაც აღნიშნული პირები ადასტურებენ თ. ხ-ის მიერ ქარელის რაიონის სოფელ ...აში სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის თვითნებურად ფლობას 2000 წლიდან, ასევე ამ ნაკვეთზე მის მიერვე 2000 წელს აშენებული საცხოვრებელი შენობა-ნაგებობის ფლობას. სასამართლომ ასევე საყურადღებოდ მიიჩნია სარჩელზე თანდართული აქტი, სადაც მითითებულია, რომ ქარელის მუნიციპალიტეტის მერიის თვითნებურად დაკავებული მიწის აღიარების კომისიის წევრებმა - ნ. დ-მა, ჯ. შ-ემ და ი. გ-ემ, ასევე ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში მცხოვრებმა დ. ს-მა და გ. გ-მა ადგილზე გასვლით შეისწავლეს და დაადგინეს, რომ ქარელის რაიონის სოფელ ...აში მცხოვრები თ. ხ-ი 2000 წლიდან თვითნებურად ფლობს სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული 2 820 კვ.მ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთს, ასევე მიწის ნაკვეთზე მის მიერ 2000 წელს აშენებულ 72.72 კვ.მ ფართის საცხოვრებელ შენობა-ნაგებობას. სააპელაციო სასამართლომ მნიშვნელოვნად მიიჩნია ის გარემოებაც, რომ მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს სადავოდ არ გაუხდია შესაბამისი მიწის ნაკვეთის, ასევე მასზე განთავსებული საცხოვრებელი სახლის თ. ხ-ის მიერ ფლობისა და სარგებლობის ფაქტი. ამდენად, პირველი ინსტანციის სასამართლოს შედეგის გაზიარებით, სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ არ არსებობდა სადავო მიწის ნაკვეთზე თ. ხ-ის საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის ფაქტობრივი და სამართლებრივი საფუძველი (იმ გარემოებაზე მითითებით, რომ უძრავ ნივთზე რეგისტრირებულია სახელმწიფოს საკუთრების უფლება).
სააპელაციო სასამართლომ ასევე არ გაიზიარა მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის მეორე საფუძვლად მითითებული ის არგუმენტი, რომ აღიარებამოთხოვნილი მიწის ნაკვეთი არის საძოვარი და არა სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საკარმიდამო ნაკვეთი, ამასთანავე, სადავო ფართი 2005-2015 წლებში სახელმწიფოს იჯარით ჰქონდა გაცემული. პალატამ ყურადღება გაამახვილა საქმეზე წარმოდგენილ 2015 წლის 3 ივნისის ამონაწერზე საჯარო რეესტრიდან, რომლითაც დგინდება, რომ სადავო მიწის ნაკვეთი იჯარით იყო გაცემული ლ. დ-ის სასარგებლოდ და ნაკვეთის დანიშნულებაში მითითებულია სიტყვა - „საძოვარი“.
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოდან გამოთხოვილ იქნა ინფორმაცია - საკუთრების უფლების აღიარებაზე მოსარჩელისათვის უარის თქმის დროს - 2019 წლის 16 სექტემბრის მდგომარეობით, რა კატეგორია ჰქონდა მინიჭებული N... მიწის ნაკვეთს და როდის მიენიჭა საძოვრის კატეგორია. მოთხოვნის პასუხად, საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2021 წლის 30 სექტემბრის წერილით სასამართლოს ეცნობა, რომ უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეესტრის ელექტრონული პროგრამის მონაცემებით, N... უძრავი ნივთი (ნაკვეთის წინა ნომერი: ...) 2019 წლის 16 სექტემბერს რეგისტრირებული იყო როგორც სასოფლო -სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი მიწის ნაკვეთი. უძრავი ნივთის პირველადი რეგისტრაცია განხორციელდა 2005 წლის 25 ნოემბერს, N... სარეგისტრაციო განაცხადით (საკადასტრო კოდით ...), როგორც სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი მიწის ნაკვეთი. უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეესტრის ელექტრონული პროგრამის მონაცემებით, ზემოაღნიშნული უძრავი ნივთი (საკადასტრო კოდით ...), პირველადი რეგისტრაციიდან მიმდინარე პერიოდამდე, რეგისტრირებულია როგორც სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი მიწის ნაკვეთი. სააპელაციო პალატას ასევე ეცნობა, რომ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში არსებული საარქივო მასალების, კერძოდ, ქარელის რაიონის სოფელ ...ის სოფლის მეურნეობის 1984 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით, აღნიშნული ნაკვეთის ნაწილი წარმოადგენდა საძოვრის კატეგორიის, ნაწილი - საკარმიდამოს (სახნავი) სასოფლო- სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობს, ნაწილი - მდინარით დაკავებულ არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობს, ხოლო ნაწილის დანიშნულება და კატეგორია არ დგინდება (ყოფილი ტყე). წერილში მითითებულია, რომ ინფორმაცია ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ, წარმოადგენს საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში არსებულ, საარქივო მასალებში დაცულ ბოლო მონაცემს. დღეს არსებული მდგომარეობით, მიწის ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ ინფორმაცია სააგენტოში არ არის და უნდა დადგინდეს შესაბამისი უფლებამოსილი ორგანოს მიერ. წერილის თანახმად, დღევანდელი მდგომარეობის შესაბამისად, დანიშნულებისა და კატეგორიის დადგენა სცილდება საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს კომპეტენციას. გარდა აღნიშნულისა, სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქმეზე წარმოდგენილ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2019 წლის 25 დეკემბრის N... წერილზე, რომლითაც, თ. ხ-ს, მის მიერვე წარდგენილი საკადასტრო აზომვითი ნახაზის საფუძველზე, მიწის ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ ეცნობა, რომ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში არსებული საარქივო მასალების, კერძოდ, ქარელის რაიონის სოფელი ...ის მეურნეობის 1984 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით, ქარელის მუნიციპალიტეტში, სოფელ ...აში მდებარე 2 820 კვ.მ ფართი წარმოადგენდა სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საკარმიდამო (სახნავ) მიწის ფართობს. აქვე, პალატამ ყურადღება გაამახვილა საქმეზე წარმოდგენილ ქარელის მუნიციპალიტეტის მერიის 2020 წლის 15 აპრილის N05/1877 წერილზე, სადაც მითითებულია, რომ ქარელის მუნიციპალიტეტში არსებული „...ა“ არ მდებარეობს სოფელი ...ას ტერიტორიაზე.
სადავო საკითხზე მსჯელობის ფარგლებში, სააპელაციო პალატამ ასევე ყურადღება გაამახვილა საქმეზე მტკიცებულების სახით წარმოდგენილ სსიპ „ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს“ 2021 წლის პირველი ნოემბრის N007612921 დასკვნაზე, რომლის თანახმად, 2005 წლის 15 სექტემბრის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის იჯარის ხელშეკრულებაზე თანდართულ მიწათსარგებლობის გეგმაზე არსებული, იჯარით გამოყოფილი 60 ჰა სათიბი - საძოვარი მიწის ნაკვეთის ტერიტორია სრულად განსხვავდება ქარელის რაიონში, ...აზე მდებარე N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების (საძოვარი) 150000 კვ.მ მიწის ნაკვეთის (15 ჰა) ტერიტორიისაგან. კერძოდ, იჯარით გამოყოფილი 60 ჰა სათიბი - საძოვარი მიწის ნაკვეთი, გეგმაზე არსებული ტოპოგრაფიული მონაცემების მიხედვით, უნდა მდებარეობდეს სხვა ტერიტორიაზე/ადგილზე და არა N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთის ტერიტორიაზე/ადგილზე. ამასთან მიწათსარგებლობის გეგმაზე არსებული, იჯარით გამოყოფილი 60 ჰა მიწის ნაკვეთის (15 ჰა) კონფიგურაცია განსხვავდება N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთის კონფიგურაციისაგან. აღნიშნულ მონაცემებზე დაყრდნობით, დასკვნაში მითითებულია, რომ იჯარით გამოყოფილ 60 ჰა სათიბ-საძოვარ მიწის ნაკვეთს არ უნდა ჰქონდეს შემხებლობა N... საკადასტრო კოდით აღრიცხულ 4583 კვ.მ მიწის ნაკვეთთან, რომლის ადგილმდებარეობაც განსაზღვრულია საჯარო რეესტრის მიერ 2019 წლის 4 აპრილს მომზადებულ სიტუაციურ ნახაზზე. აღნიშნული ნახაზის მიხედვით, მიწის ნაკვეთი ზედდებაში მოდის N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან, კერძოდ, ზედდება ხდება N... მიწის ნაკვეთის აღმოსავლეთ ნაწილში.
სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის პირველ ნაწილზე და საქმეზე წარმოდგენილი მტკიცებულებებით, ასევე სასამართლო სხდომაზე გამოცხადებულ მხარეთა პოზიციების ურთიერთშეჯერების შედეგად, ჩათვალა, რომ სახელმწიფოს მიერ სადავო ტერიტორიის იჯარით (საძოვრის სტატუსით) გაცემის ფაქტი არ წარმოადგენს საკმარის საფუძველს, კონკრეტულ მიწის ნაკვეთთან მიმართებაში საძოვრის სტატუსის განსაზღვრისათვის, მით უფრო, იმ პირობებში, როდესაც თ. ხ-ის მიერ თვითნებურად დაკავებულ ფართსა და გარკვეულ პერიოდში სახელმწიფოს მიერ იჯარით გაცემულ ფართს შორის კავშირი სააპელაციო სასამართლოში საქმის განხილვისას ვერ დადასტურდა. უფრო მეტიც, სააპელაციო სასამართლოში საქმის განხილვის დროს წარმოდგენილი საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2021 წლის 30 სექტემბრის წერილიდან და სსიპ „ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს“ 2021 წლის პირველი ნოემბრის N007612921 დასკვნიდან გამომდინარე, ...ა არ მდებარეობს სოფელი ...ას ტერიტორიაზე. ის გარემოება, რომ იჯარით გაცემული ფართის ადგილმდებარეობა არის ...ა, უდავოა. ალტერნატიული ექსპერტიზა სადავო მიწის ნაკვეთთან დაკავშირებით, არ ჩატარებულა, შესაბამისად, პალატა დაეყრდნო საქმეში არსებულ მტკიცებულებებს, მათ შორის, ზემოაღნიშნულ ექსპერტიზის დასკვნას.
სააპელაციო პალატამ ასევე ყურადღება გაამახვილა პირველი ინსტანციის სასამართლო გადაწყვეტილებაში განვითარებულ მსჯელობაზე („სადავო არ გამხდარა, რომ სოფელი ...ას ტერიტორია ქარელის რაიონის სოფელი ...ის საბჭოთა მეურნეობის შემადგენლობაში შედიოდა. საჯარო რეესტრის მიერ, თ. ხ-ის განცხადებასთან დაკავშირებით შედგენილ სამსახურებრივ ბარათში კი, აღნიშნულია, რომ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში არსებული ბოლო მონაცემის მიხედვით, ...ის საბჭოთა მეურნეობის 1984 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით, აღნიშნული მიწის ნაკვეთი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საკარმიდამო (სახნავი) მიწის ფართობს წარმოადგენდა. გარდა ამისა, წარმოდგენილი ორთოფოტოთიც დასტურდება, რომ თ. ხ-ის მიერ, მითითებულ და სახელმწიფო საკუთრებად დარეგისტრირებულ (საკადასტრო კოდი ...) მიწის ნაკვეთებზე არის საცხოვრებელი სახლები და მათი ნანგრევები, რაც სამსახურებრივ ბარათში აღნიშნულ გარემოებას ადასტურებს“).
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, იმ პირობებში, როდესაც უშუალოდ კომისიის წევრები და სოფელი ...ას მცხოვრები პირები ადასტურებენ თ. ხ-ის მიერ სადავო მიწის ფართისა და მასზე განთავსებული შენობა-ნაგებობების 2000 წლიდან ფლობა-სარგებლობის ფაქტს, ასევე, იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ იჯარით გაცემული ფართის ადგილმდებარეობად მითითებულია ...ა, რომელიც სოფელ ...აში არ მდებარეობს და თვითნებურად დაკავებული ფართი არის არა საძოვარი, არამედ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების, სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლის მხოლოდ ის განმარტება, რომ მიწის ნაკვეთი წარმოადგენს საძოვარს და კონკრეტულ დროს იჯარის არსებობა გამორიცხავს იმავე ფართის მოსარჩელის მიერ ფლობის ფაქტს, ვერ გახდება სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საფუძველი.
სააპელაციო სასამართლომ ასევე იმსჯელა ხაშურის რაიონული სასამართლოს 2020 წლის 7 სექტემბრის გადაწყვეტილების იმ ნაწილზე, რომლითაც ამავე სასამართლოს 2019 წლის 8 ოქტომბრის N3-105-2019 განჩინებით გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება გაუქმდა ნაწილობრივ. სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 27 ნოემბრის განჩინებით დაკმაყოფილდა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საჩივარი, გაუქმდა ხაშურის რაიონული სასამართლოს 2019 წლის 8 ოქტომბრის განჩინება იმ ნაწილში, რომლითაც სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულ სააგენტოს აეკრძალა 4 583 კვ.მ ფართის მიწის ნაკვეთის (ს/კ ...) გასხვისება, უფლებრივად დატვირთვა ან იჯარით გაცემა. სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ დაკმაყოფილდა დაზუსტებული სასარჩელო მოთხოვნა, 2 820 კვ.მ ფართის მიწის ნაკვეთსა და მასზე განთავსებულ სახლზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ, ხაშურის რაიონული სასამართლოს 2019 წლის 8 ოქტომბრის N3-105-2019 განჩინებით გამოყენებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება მართებულად დარჩა ძალაში 2 820 კვ.მ მიწის ნაკვეთის ნაწილში. ასევე მართებულია საქმის განმხილველი სასამართლოს მსჯელობა, დანარჩენ ნაწილში სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გაუქმების თაობაზე.
სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 37-ე მუხლზე და საქმის მასალებით დადგენილად მიიჩნია, რომ 2021 წლის 11 ოქტომბერს სსიპ „ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს“ უფლებამოსილ პირსა და თ. ხ-ს შორის დაიდო საექსპერტო მომსახურების შესახებ კონტრაქტი N..., რომლითაც განისაზღვრა წინასწარ ავანსის სახით 100 (ასი) ლარის გადახდის ვალდებულება. ამასთანავე, საქმეზე წარმოდგენილია შესაბამისი თანხის - 100 (ასი) ლარისა და 1 (ერთი) ლარის (საკომისიო) გადახდის დამადასტურებელი ქვითარი. საქმეზე წარმოდგენილი 2021 წლის პირველი ნოემბრის მიღება-ჩაბარების აქტით დადგენილია, რომ N... ხელშეკრულებით გათვალისწინებული საექსპერტო (დაჩქარებული) მომსახურების ტარიფი კვლევის ერთეულზე შეადგენს (300x2) 600 ლარს. ამასთან, საქმეში არსებული ქვითრით დასტურდება 500 (ხუთასი) ლარის და 1 (ერთი) ლარის (საკომისიო) გადახდის ფაქტი.
ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულ სააგენტოს და ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას თ. ხ-ის სასარგებლოდ თანაბარწილად უნდა დაეკისროთ სასამართლო ხარჯის სახით გაწეული ესპერტიზის ჩატარების ხარჯის ანაზღაურება, 602 (ექვსას ორი) ლარის ოდენობით.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 3 ნოემბრის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნულმა სააგენტომ. კასატორმა მოითხოვა გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღება, რომლითაც თ. ხ-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდება.
კასატორი მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში, სახეზეა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“, „ბ“, „ე“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული საკასაციო საჩივრის დაშვების წინაპირობები (საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე).
კასატორის განმარტებით, ქარელის მუნიციპალიტეტის მერთან არსებული თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიის 2019 წლის 16 სექტემბრის N253 სადავო განკარგულებას საფუძვლად დაედო ის გარემოება, რომ თ. ხ-ის მიერ მოთხოვნილი მიწის ფართობი ზედდებაში იყო სახელმწიფოს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ უძრავ ნივთთან (ს/კ ...) და არ შეესაბამებოდა „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მოთხოვნებს. საკადასტრო აზომვითი ნახაზებით და სხვა დოკუმენტებით ირკვეოდა, რომ დაკავებული მიწის ნაკვეთი არ წარმოადგენდა არც მომიჯნავეს და არც მიწის ნაკვეთს, რომელზეც განთავსებული იყო საცხოვრებელი სახლი (აშენებული ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული).
კასატორის მოსაზრებით, გასაჩივრებულ განჩინებაში ასახული სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობა წარმოადგენს საქმეში არსებული გარემოებებისა და მტკიცებულებების არასწორი შეფასებისა და ინტერპრეტაციის შედეგს. დადგენილია, რომ მოსარჩელის მიერ საჯარო რეესტრში წარდგენილი აზომვითი ნახაზი ზედდებაში იყო სახელმწიფოს საკუთრებად N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან, ხოლო საჯარო რეესტრში დაცული მონაცემების თანახმად, სახელმწიფოს საკუთრებად N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთის კატეგორია მთლიანად საძოვარია. ამდენად, მოსარჩელის მიერ მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთიც საძოვრის კატეგორიაა, ვინაიდან იგი საჯარო რეესტრში სახელმწიფოს საკუთრებად რეგისტრირებული საძოვრის მიწის ნაკვეთის იდენტურია. საქმეზე წარმოდგენილი იყო საკმარისი და სარწმუნო მტკიცებულება, იმასთან დაკავშირებით, რომ ასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი საძოვარია და ამ გარემოებაში ეჭვის შეტანის საფუძველი სასამართლოს არ უნდა ჰქონოდა. სასამართლომ დაარღვია საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული მონაცემების მიმართ მოქმედი უტყუარობის, სისრულისა და სიზუსტის პრეზუმფცია, რომელიც არა მხოლოდ საჯარო რეესტრში მესაკუთრედ რეგისტრირებული სუბიექტების გადამოწმებასა და სისწორეში მდგომარეობს, არამედ მოქმედებს საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული და დაცული ნებისმიერი მონაცემის მიმართ, მათ შორის - მიწის ნაკვეთის კატეგორიის, დანიშნულების, ადგილმდებარეობის, კოორდინატების და სხვა მონაცემების მიმართ. სასამართლომ უგულებელყო სადავო მიწის ნაკვეთის საძოვრის კატეგორიად არსებობის პრეზუმპცია, რაც დგინდება საჯარო რეესტრის ამონაწერით. საქმეში არ არსებობდა საწინააღმდეგოს დამადასტურებელი არავითარი მტკიცებულება.
სადავო მიწის ნაკვეთის იჯარით გაცემის ფაქტთან დაკავშირებით, კასატორი მიუთითებს შემდეგს: მოსარჩელის მიერ მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთი ზედდებაშია სახელმწიფოს საკუთრებად N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან, რომელიც 2005 წლიდან 2018 წლამდე, მთლიანად (150 000 კვ.მ) იჯარით ჰქონდა გადაცემული ლ. დ-ეს (იჯარის ჩანაწერის გაუქმება განხორციელდა 2018 წელს). აღნიშნული დგინდება ამონაწერით საჯარო რეესტრიდან. ამდენად, სააპელაციო სასამართლოს მითითება, რომ არ დგინდება სადავო მიწის ნაკვეთის იჯარით გაცემის ფაქტი, ასევე მისი იდენტურობა ასაღიარებელ მიწის ნაკვეთთან, არარელევანტური და არაგონივრულია. საჯარო რეესტრში დაცული მონაცემებით დგინდება, რომ ასაღიარებელი მიწის ნაკვეთი ზედდებაშია და მაშასადამე, იდენტურია სახელმწიფოს საკუთრებად რეგისტრირებულ საძოვრის კატეგორიის მიწის ნაკვეთთან, რომელიც ამავდროულად გაცემული იყო იჯარით. აღნიშნული გამორიცხავდა მიწის ნაკვეთზე თ. ხ-ის საკუთრების უფლების აღიარებას. ამდენად, სადავო მიწის ნაკვეთზე თ. ხ-ის საკუთრების უფლების აღიარებას გამორიცხავს არა სასამართლოს მიერ არასწორად ინტერპრეტირებული ფაქტი, რომ მიწის ნაკვეთი სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთთან არის ზედდებაში, არამედ ის გარემოება, რომ სადავო მიწის ნაკვეთი ზედდებაშია სახელმწიფოს საკუთრებად რეგისტრირებულ იმ მიწის ნაკვეთთან, რომელიც საძოვარია და ამავდროულად, სახელმწიფო მას განკარგავდა იჯარის ფორმით. მოცემულ შემთხვევაში, არ დგინდება, რომ „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონისა და „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესისა და საკუთრების უფლების მოწმობის ფორმის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის N376 დადგენილების შესაბამისად, თ. ხ-ს გააჩნია თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების საფუძველი.
კასატორი მიუთითებს „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მეორე მუხლის „გ“ ქვეპუნქტზე, ამავე კანონის მე-3 მუხლის მეორე პუნქტის „პ“ ქვეპუნქტზე და „მიწის მიზნობრივი დანიშნულების განსაზღვრისა და სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის მდგრადი მართვის შესახებ“ საქართველოს კანონზე, რომლის თანახმად, საძოვარი არის ბალახოვანი მცენარით ან/და ბუჩქოვანი მცენარით (ბუნებრივი ან გაკულტურებული) დაფარული სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, რომელიც გამოიყენება ცხოველის საძოვებლად (გამოსაკვებად), მასზე არსებული სამეურნეო ნაგებობით ან/და დამხმარე ნაგებობით ან მის გარეშე, ან მიწის ნაკვეთი, რომელიც, მისი ნიადაგურ-კლიმატური პირობებისა და ბუნებრივ-გეოგრაფიული მდებარეობის გათვალისწინებით, შეიძლება ამ მიზნით იქნეს გამოყენებული (მე-3 მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი). კასატორი მიუთითებს, რომ აღნიშნული კანონის მე-8 მუხლის მეორე პუნქტის თანახმად, საძოვრის კატეგორიის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთისათვის კატეგორიის ცვლილება დასაშვებია სათიბის, სახნავის (მათ შორის, მრავალწლოვანი ნარგავებით დაკავებული) ან საკარმიდამოს კატეგორიის მინიჭებით. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორიის ცვლილების გარეშე, მისი უფრო მაღალი ინტენსივობის კატეგორიისათვის გათვალისწინებული დანიშნულებით სისტემატურად გამოყენება დაუშვებელია. სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორიის ცვლილების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო, მისთვის წარდგენილი დოკუმენტაციისა და მასთან დაცული ინფორმაციის (მონაცემების) საფუძველზე. ამასთანავე, თუ სააგენტოში დაცული ინფორმაციით ან/და მიწის ნაკვეთზე გაცემული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტით არ დგინდება სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის კატეგორია, რეგისტრაცია წარმოებს დაინტერესებული პირის მიერ მითითებული კატეგორიის შესაბამისად. მოცემულ შემთხვევაში, დადასტურებულია, რომ სადავო მიწის ნაკვეთი საძოვარია, ვინაიდან იგი ზედდებაშია საძოვრის კატეგორიად რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან. ეს კატეგორია სათანადო წესით არ არის შეცვლილი. ამავდროულად, კასატორი აღნიშნავს, რომ „სახელმწიფო ქონების შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი წესით (მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ძ.ა“ ქვეპუნქტი), საძოვარი არ ექვემდებარება პრივატიზებას. მითითებული საკანონმდებლო ნორმის არსებობა უკავშირდება საძოვრის კატეგორიის მიწის ნაკვეთთან მიმართებაში მაღალ საზოგადოებრივ და სახელმწიფოებრივ ინტერესს. საძოვარზე სახელმწიფოს საკუთრების უფლების შენარჩუნებას სტრატეგიული მნიშვნელობა გააჩნია ქვეყანაში სოფლის მეურნეობის განვითარების თვალსაზრისით. ამასთანავე, საძოვარი წარმოადგენს შეზღუდულ რესურსს და სახელმწიფოს განსაკუთრებული ვალდებულებაა მისი რაციონალური გამოყენების უზრუნველყოფა.
თ. ხ-ის მიერ კანონის ამოქმედებამდე მიწის ნაკვეთის თვითნებურად დაკავებისა და ნაგებობის აღმართვის ფაქტთან დაკავშირებით, კასატორი მიუთითებს, რომ ადგილზე დათვალიერებით ვერ დადგინდება მოსარჩელის მიერ კანონის ამოქმედებამდე ნაკვეთის დაკავებისა და შენობის აღმართვის ფაქტი. კომისია ადგილზე დათვალიერებით ადგენს და ამოწმებს არსებულ, მიმდინარე მდგომარეობას. შესაბამისად, კომისიას ვერ ექნება ინფორმაცია, თუ როდის შეუდგა მოსარჩელე მიწის ნაკვეთის ფლობას, ან მან აღმართა თუ არა ნაკვეთზე შენობა-ნაგებობა (ასეთის არსებობის შემთხვევაში). მხოლოდ მოწმეთა ჩვენება ვერ გახდება მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების საფუძველი. არამართებულია სასამართლოს დასკვნა, რომ ზედდების გარდა, მოპასუხეს სადავოდ არ გაუხდია სხვა რაიმე გარემოება. სადავო განკარგულებაში, ასევე საჯარო რეესტრისადმი მიწერილ კომისიის 2019 წლის 16 სექტემბრის N... წერილში ნათლად არის მითითება, რომ თ. ხ-ის მოთხოვნა არ აკმაყოფილებდა კანონის იმპერატიულ დათქმებს, თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებისათვის.
კასატორი აღნიშნავს, რომ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის N376 დადგენილებით დამტკიცებული „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესის“ მეორე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის თანახმად, მიწის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი დოკუმენტი არის სასამართლოს აქტი, ორთოფოტო (აეროფოტოგადაღება), აბონენტად აყვანის დოკუმენტი, გადახდის ქვითარი ან/და სხვა დოკუმენტი. ამავე „წესის“ მე-17 მუხლის შესაბამისად, თუ დაინტერესებული პირის მოთხოვნა, საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ, არ აკმაყოფილებს „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონით და ამ წესით განსაზღვრულ პირობებს ან განცხადებისათვის დართული დოკუმენტებით არ დასტურდება თვითნებურად დაკავების ფაქტი, კომისია იღებს წერილობით გადაწყვეტილებას, საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის თაობაზე. კასატორის განმარტებით, სააპელაციო სასამართლომ, აღნიშნული „წესის“ მეორე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტზე დაყრდნობით აღნიშნა, რომ კომისიაში შესაბამისი დოკუმენტის სავალდებულოდ წარდგენით, უდავოდ უნდა დადასტურდეს მიწის ნაკვეთის ნამდვილად ფლობა და სარგებლობა, თუმცა ამგვარი მტკიცებულებები თ. ხ-თან მიმართებით საქმეზე წარმოდგენილი არ არის.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 18 იანვრის განჩინებით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივარი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 16 მარტის განჩინებით დასაშვებად იქნა მიჩნეული სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივარი და დადგინდა საქმის განხილვა მხარეთა დასწრების გარეშე.
ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:
საქმის მასალების შესწავლის, გასაჩივრებული განჩინების კანონიერებისა და საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობის შემოწმების შედეგად, საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს, უცვლელად უნდა დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 3 ნოემბრის განჩინება.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ განსახილველ საქმეზე მოსარჩელის ინტერესს წარმოადგენს ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში მდებარე 2820 კვ.მ მიწის ნაკვეთზე და მასზე განთავსებულ შენობა-ნაგებობაზე საკუთრების უფლების აღიარება. აღნიშნული ინტერესის დაკმაყოფილების შეუძლებლობის მიზეზად, მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანო მიუთითებს მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთის ზედდებას სახელმწიფოს საკუთრებად რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან, ასევე შესაბამის მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების შეუძლებლობას, იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ ზედდებაში არსებული, სახელმწიფოს საკუთრებად რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთი საძოვრის კატეგორიას განეკუთვნება.
საქმის მასალებით დადგენილია, რომ 2019 წლის 3 აპრილს თ. ხ-მა თავდაპირველად განცხადებით მიმართა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს და სახელმწიფო პროექტის ფარგლებში, ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში მდებარე უძრავ ქონებაზე (საცხოვრებელ სახლზე და 4583 კვ.მ ფართის მიწის ნაკვეთზე) საკუთრების უფლების რეგისტრაცია მოითხოვა. ამასთანავე, სარეგისტრაციო წარმოების პროცესში, თ. ხ-მა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს აცნობა, რომ აღნიშნულ ქონებასთან დაკავშირებით არ გააჩნდა დოკუმენტაცია და მოითხოვა განცხადების გადაგზავნა საკუთრების უფლების აღიარების კომისიისათვის.
საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ „მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, თუ სპორადული რეგისტრაციის ფარგლებში საკადასტრო აღწერის შედეგებისა და სარეგისტრაციო დოკუმენტაციის შეჯერებით დადგინდა, რომ სარეგისტრაციო ობიექტი სრულად ან ნაწილობრივ არ არის მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთი, სააგენტო ვალდებულია, დაინტერესებული პირის თანხმობით, შუამდგომლობით მიმართოს შესაბამისი მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელ ორგანოსთან არსებულ თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიას, კომპეტენციის ფარგლებში საკითხის განსახილველად მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მიწის ნაკვეთზე განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან თუ მიწის ნაკვეთი დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავეა (შენობით ან მის გარეშე).
დადგენილია, რომ 2019 წლის 22 მაისის N... წერილით, ზემოაღნიშნული ნორმის საფუძველზე, საჯარო რეესტრის ეროვნულმა სააგენტომ თ. ხ-ის განცხადება განსახილველად გადაუგზავნა ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების აღიარების კომისიას, ვინაიდან ვერ იქნა მოძიებული უძრავ ნივთზე თ. ხ-ის საკუთრების ან მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი დოკუმენტი.
ქარელის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების კომისიაში მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოებისას, თ. ხ-მა დააზუსტა მოთხოვნა - ადმინისტრაციულ ორგანოში წარადგინა კორექტირებული საკადასტრო აზომვითი ნახაზი და საკუთრების უფლების აღიარება მოითხოვა 2 820 კვ.მ ფართის მიწის ნაკვეთზე, მასზე არსებული შენობა-ნაგებობით). კომისიის 2019 წლის 3 სექტემბრის N11 საოქმო გადაწყვეტილებით არ დაკმაყოფილდა თ. ხ-ის მოთხოვნა, მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების თაობაზე, იმ საფუძვლით, რომ განცხადებით მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთის ფართობი ზედდებაშია სახელმწიფოს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ უძრავ ნივთთან (ს/კ ...)
ქარელის მუნიციპალიტეტის მერიის თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების აღიარების კომისიის 2019 წლის 16 სექტემბრის N253 განკარგულების მიხედვით, კომისიამ იმსჯელა მოქალაქეთა იმ განცხადებებზე, რომელთა მფლობელობაში არსებულ მიწის ნაკვეთებთან დაკავშირებით, საჯარო რეესტრში ვერ იქნა მოძიებული მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი დოკუმენტაცია. მოქალაქე თ. ხ-თან მიმართებაში, განკარგულების სარეზოლუციო ნაწილის 1.33 პუნქტით მიჩნეულ იქნა, რომ საკადასტრო აზომვითი ნახაზებიდან და სხვა დოკუმენტაციდან გამომდინარე, დაკავებული მიწის ნაკვეთი არ წარმოადგენს არც მომიჯნავეს და არც მიწის ნაკვეთს, რომელზეც განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი (აშენებული ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული). შესაბამისად, თ. ხ-ს უარი ეთქვა მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ სადავო სამართალურთიერთობის მარეგულირებელი საკანონმდებლო აქტია „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონი, რომლის მიზანია, მართლზომიერ მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ, აგრეთვე თვითნებურად დაკავებულ სახელმწიფო საკუთრების მიწაზე ფიზიკური, კერძო სამართლის იურიდიული პირების ან კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზაციული წარმონაქმნების საკუთრების უფლების აღიარების სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისება და მიწის ბაზრის განვითარება.
ზემოაღნიშნული კანონის მეორე მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, თვითნებურად დაკავებული მიწა არის ამ კანონის ამოქმედებამდე ფიზიკური პირის მიერ თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია საცხოვრებელი სახლი (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული), აგრეთვე დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი (შენობით ან მის გარეშე), რომელთა ჯამური ფართობი ბარში არ აღემატება 1.25 ჰექტარს, ხოლო „მაღალმთიანი რეგიონების განვითარების შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად განსაზღვრულ მაღალმთიან დასახლებაში − 5 ჰექტარს; კერძო სამართლის იურიდიული პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთი, რომელზედაც განთავსებულია არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობა (აშენებული), რომლის ფართობიც ნაკლებია საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის ფართობზე და რომელიც საკუთრების უფლების აღიარების მოთხოვნის მომენტისთვის სახელმწიფოს მიერ განკარგული არ არის, გარდა ამ მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. ამავე მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკუთრების უფლების აღიარებაში იგულისხმება ფიზიკური ან კერძო სამართლის იურიდიული პირისათვის ან კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზებული წარმონაქმნისათვის სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის, მასზე განთავსებული შენობა-ნაგებობით (აშენებული, მშენებარე ან დანგრეული) ან მის გარეშე, ამ კანონითა და საქართველოს მთავრობის შესაბამისი დადგენილებით დამტკიცებული ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესით განსაზღვრული პირობებისა და პროცედურის შესაბამისად საკუთრებაში სასყიდლიანი ან უსასყიდლო ფორმით გადაცემა.
მითითებული კანონის მე-51 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ მოთხოვნის განხილვის საფუძველია დაინტერესებული პირის მიერ წერილობითი განცხადების წარდგენა კომისიაში. ამავე მუხლის მე-7 პუნქტის თანახმად, თუ დაინტერესებული პირის მოთხოვნა საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ არ აკმაყოფილებს ამ კანონით განსაზღვრულ პირობებს ან განცხადებისათვის დართული დოკუმენტებით არ დასტურდება თვითნებურად დაკავების ფაქტი, კომისია იღებს წერილობით გადაწყვეტილებას საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის თაობაზე. ამავე კანონის მე-3 მუხლის მეორე პუნქტის „პ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკუთრების უფლების აღიარებას არ ექვემდებარება თვითნებურად დაკავებული სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი.
საკასაციო პალატა ასევე მიუთითებს ზემოაღნიშნული კანონის საფუძველზე, საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 28 ივლისის N376 დადგენილებით დამტკიცებულ „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების წესზე“, რომელიც არეგულირებს მართლზომიერ მფლობელობაში ან სარგებლობაში არსებულ, აგრეთვე თვითნებურად დაკავებულ სახელმწიფო საკუთრების სასოფლო ან/და არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწაზე ფიზიკური, კერძო სამართლის იურიდიული პირის ან კანონით გათვალისწინებული სხვა ორგანიზაციული წარმონაქმნის საკუთრების უფლების აღიარების პროცედურებსა და პირობებს. აღნიშნული „წესის“ მეორე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, მიწის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელ დოკუმენტად მიჩნეულია სასამართლოს აქტი, ორთოფოტო (აეროფოტოგადაღება), აბონენტად აყვანის დოკუმენტი, გადახდის ქვითარი ან/და სხვა დოკუმენტი. ამავე პუნქტის „თ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მოწმის ჩვენება არის მიწის თვითნებურად დაკავების ფაქტის თაობაზე მოწმის ნოტარიულად დამოწმებული განცხადება. „წესის“ მე-3 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საკუთრების უფლების აღიარებას ექვემდებარება სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო ან/და არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების თვითნებურად დაკავებული მიწის ნაკვეთები, ხოლო მეორე პუნქტის „პ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკუთრების უფლების აღიარებას არ ექვემდებარება სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საძოვარი. ამავე „წესის“ მე-11 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“, „ბ“ ქვეპუნქტების თანახმად, საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ მოთხოვნის განხილვის მიზნით, დაინტერესებული პირის მიერ კომისიაში წარდგენილ წერილობით განცხადებას უნდა დაერთოს მიწის თვითნებურად დაკავების დამადასტურებელი დოკუმენტი ან/და მოწმის ჩვენება, ასევე მიწის ნაკვეთის საკადასტრო აგეგმვითი/აზომვითი ნახაზი, რომელზედაც სხვა საკადასტრო მონაცემებთან ერთად, ასახული უნდა იყოს საკუთრების უფლებაასაღიარებელი მიწის ნაკვეთის და შენობა-ნაგებობების საზღვრები და ფართობი. ამავე მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, განმცხადებელს უფლება აქვს, განცხადებას დაურთოს ასევე სხვა დოკუმენტი ან/და ინფორმაცია, რომელიც შეიძლება საფუძვლად დაედოს მის მიერ მოთხოვნილი საკითხის გადაწყვეტას.
საკასაციო პალატა აღნიშნავს, რომ მოცემული დავის სწორად გადაწყვეტის მიზნით, ერთი მხრივ, უნდა გამოირიცხოს სახელმწიფოს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან სადავო მიწის ნაკვეთის ზედდების არსებობის პირობებში, მოსარჩელის უფლების რეალიზების შესაძლებლობა, ხოლო მეორე მხრივ, უდავოდ უნდა დადასტურდეს, რომ მოსარჩელის ინტერესში არსებული მიწის ნაკვეთი საძოვრის კატეგორიას განეკუთვნება და კანონის შესაბამისი დანაწესიდან გამომდინარე, შეუძლებელია ამ კატეგორიის მიწის ნაკვეთზე მისი საკუთრების უფლების აღიარება.
საკასაციო პალატა უსაფუძვლოდ მიიჩნევს მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე მოსარჩელისათვის უარის თქმას, იმ მიზეზით, რომ ფიქსირდება შესაბამისი მიწის ნაკვეთის ზედდება, სახელმწიფოს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან.
საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მიზანს წარმოადგენს სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისება და მიწის ბაზრის განვითარების ხელშეწყობა. აღნიშნული კანონის მეორე მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი, თვითნებურად დაკავებულ მიწაში მოიაზრებს ამ კანონის ამოქმედებამდე ფიზიკური პირის მიერ თვითნებურად დაკავებულ, სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთს, მასზე განთავსებული საცხოვრებელი სახლით ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობით, ასევე დაინტერესებული ფიზიკური პირის საკუთრებაში ან მართლზომიერ მფლობელობაში არსებული მიწის ნაკვეთის მომიჯნავე, თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთს (შენობით ან მის გარეშე). საგულისხმოა, რომ მითითებული კანონის პროექტთან დაკავშირებით შედგენილ განმარტებით ბარათში ხაზი გაესვა სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისების მიზნის არსებობას და კანონის მიღების საჭიროებას, იმ ვითარების გათვალისწინებით, რომ სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის მნიშვნელოვანი ნაწილის მართლზომიერი მფლობელობა, სარგებლობა და თვითნებურად დაკავება, ერთი მხრივ, აფერხებდა სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული მიწის ფონდის ათვისებას, მიწის ბაზრის განვითარებას და სახელმწიფო მიწის განკარგვის სტრატეგიული გეგმის ხელშემშლელი ფაქტორი იყო, ხოლო მეორე მხრივ, მიუხედავად მოქალაქეთა მიერ მიწით მრავალწლიანი სარგებლობისა, შესაბამის მიწებზე საკუთრების უფლების საჯარო რეგისტრაცია დაკავშირებული იყო მთელ რიგ სირთულეებთან. ამასთანავე, თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების რეგისტრაცია საერთოდ შეუძლებელი იყო.
ზემოაღნიშულიდან მომდინარე, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ კანონის მიხედვით, თვითნებურად დაკავებულ მიწაზე საკუთრების უფლების აღიარებას, ამ მიწაზე სახელმწიფოს უფლების რეგისტრაციის არსებობა არ აბრკოლებს. პირიქით, ასეთი რეგისტრაციის არსებობა, საჯარო რეესტრის ჩანაწერის სისრულისა და უტყუარობის პრეზუმფციის გათვალისწინებით, კიდევ უფრო ადასტურებს შესაბამის მიწაზე „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონის გავრცელების შესაძლებლობას. „..„ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ კანონის მიზანია კერძო საკუთრებაში არმყოფი, სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული და განუკარგავი მიწის ნაკვეთის პირისათვის საკუთრებაში გადაცემა და ამ გზით მიწის ფონდის ათვისება. შესაბამისად, სწორედ მიწის ნაკვეთის სახელმწიფო ან თვითმმართველი ერთეულის სახელზე რეგისტრაციის ფაქტი განაპიროებებს კონკრეტულ შემთხვევაზე „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ კანონის გავრცელების შესაძლებლობას..“ (სუს 2018 წლის 11 ივლისის Nბს-319-319 (კ-18), 2019 წლის 20 ივნისის N867(კ-18) განჩინებები). ამდენად, საკასაციო პალატა იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს შეფასებებს, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ დადგენილ პრაქტიკას და თვლის, რომ სადავო მიწის ნაკვეთზე სახელმწიფოს საკუთრების უფლების რეგისტრაცია არ წარმოადგენს მოსარჩელის საკუთრების უფლების აღიარების დამაბრკოლებელ გარემოებას.
კასატორი მიუთითებს, რომ საჯარო რეესტრისადმი გადაგზავნილი კომისიის 2019 წლის 16 სექტემბრის N... წერილის მიხედვით, თ. ხ-ის მოთხოვნა არ აკმაყოფილებდა კანონის იმპერატიულ დათქმას, თვითნებურად დაკავებულ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებისათვის. საკასაციო პალატა მნიშვნელოვნად მიიჩნევს იმ გარემოებას, რომ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემასთან დაკავშირებული წარმოების მასალებით და საკითხის საბოლოოდ გადაწყვეტის ამსახველი განკარგულებით, თ. ხ-ის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის კონკრეტულ საფუძვლად მიჩნეულია სადავო მიწის ნაკვეთის ზედდება სახელმწიფოს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან. ამდენად, მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს სადავოდ არ გაუხდია შესაბამისი მიწის ნაკვეთის, ასევე მასზე განთავსებული საცხოვრებელი სახლის თ. ხ-ის მიერ ფლობისა და სარგებლობის ფაქტი (ასევე საყურადღებოა, რომ საკუთრების უფლების აღიარების გამომრიცხავ მეორე საფუძველზე - მიწის ნაკვეთის საძოვრის კატეგორიისადმი კუთვნილების ფაქტზე მოპასუხე ადმინისტრაციულმა ორგანომ ყურადღება გაამახვილა სასამართლოში საქმის მიმდინარეობისას). ამ პირობებშიც, საკასაციო პალატა თვლის, რომ საქმეში არსებული მტკიცებულებები ადასტურებს ქარელის რაიონის სოფელ ...აში მცხოვრები თ. ხ-ის მიერ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული ფართის თვითნებურად ფლობას, მასზე აშენებული შენობა-ნაგებობით. კერძოდ, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ საქმეზე წარმოდგენილია ქარელის მუნიციპალიტეტის მერიის თვითნებურად დაკავებული მიწის აღიარების კომისიის წევრების: ნ. დ-ის, ჯ. შ-ისა და ი. გ-ის, ასევე ქარელის მუნიციპალიტეტის სოფელ ...აში მცხოვრები დ. ს-ისა და გ. გ-ის მონაწილეობით შედგენილი აქტი, რომლის თანახმად, აღნიშნულმა პირებმა ადგილზე გასვლით შეისწავლეს და დაადგინეს, რომ ქარელის რაიონის სოფელ ...აში მცხოვრები თ. ხ-ი 2000 წლიდან თვითნებურად ფლობს სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ 2 820 კვ.მ ფართის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთს, ასევე მიწის ნაკვეთზე მის მიერ 2000 წელს აშენებულ 72.72 კვ.მ ფართის საცხოვრებელ შენობა-ნაგებობას. საქმეს ასევე ერთვის 2019 წლის პირველ ოქტომბერს ნოტარიულად დამოწმებული, სოფელ ...აში მცხოვრები დ. ს-ისა და გ. გ-ის განცხადება, რომლითაც აღნიშნული პირები ადასტურებენ, რომ თ. ხ-ი 2000 წლიდან თვითნებურად ფლობს ქარელის რაიონის სოფელ ...აში მდებარე სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთს, ამავე პერიოდში მის მიერ აშენებულ საცხოვრებელ შენობა-ნაგებობასთან ერთად. აღნიშნულის საწინააღმდეგო, სარწმუნო მტკიცებულებებზე კასატორი ვერ მიუთითებს.
პალატის მოსაზრებით უსაფუძვლოა კასატორის მითითება, იმასთან დაკავშირებით, რომ ადგილზე დათვალიერებით ვერ დადგინდება მოსარჩელის მიერ კანონის ამოქმედებამდე მიწის ნაკვეთის თვითნებურად დაკავებისა და შენობა-ნაგებობის აღმართვის ფაქტი, ვინაიდან კომისია ადგილზე დათვალიერებით ამოწმებს არსებულ, მიმდინარე მდგომარეობას. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო სამართალურთიერთობის მარეგულირებელი კანონმდებლობის მიზანს წარმოადგენს, დაინტერესებულმა პირმა დაადასტუროს სადავო მიწის ნაკვეთზე საცხოვრებელი სახლის ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობის არსებობა, კანონის ამოქმედებამდე. „ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ“ საქართველოს კანონი, განცხადების წარდგენის დროისათვის, არ ადგენს საცხოვრებელი სახლის ან არასაცხოვრებელი დანიშნულების შენობის ზუსტად იმავე მდგომარეობაში შენარჩუნების ვალდებულებას, როგორც იგი არსებობდა კანონის ამოქმედების დროს. მოცემულ შემთხვევაში საქმეში არსებული ორთოფოტოები ადასტურებს თ. ხ-ის მიერ მოთხოვნილ მიწის ნაკვეთზე შენობა-ნაგებობის არსებობას. ადგილზე დათვალიერების მომენტში შენობა-ნაგებობის მახასიათებლის (მაგ.: გაბარიტის) შეცვლილი მდგომარეობით არსებობა, ვერ გახდება საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის საფუძველი.
საკასაციო პალატა ასევე არ იზიარებს მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარებაზე უარის თქმის მეორე საფუძვლად მითითებულ იმ არგუმენტს, რომ მოსარჩელის ინტერესში არსებული მიწის ნაკვეთი საძოვრის კატეგორიას განეკუთვნება, რამდენდაც ზედდებაშია სახელმწიფოს საკუთრებად რეგისტრირებულ საძოვართან. ამასთანავე, დაუდასტურებელია კასატორის მითითება იმ გარემოებაზე, რომ სახელმწიფოს მიერ 2005-2015 წლებში ფიზიკურ პირზე საძოვრის სახით, იჯარის ხელშეკრულების საფუძველზე გადაცემული მიწის ნაკვეთი, სწორედ სადავო ფართს მოიცავდა, შემდეგ გარემოებათა გამო:
საკასაციო პალატა მიუთითებს, რომ ადმინისტრაციულ პროცესში მტკიცების ტვირთი მოიაზრებს დავის მონაწილე მხარის იურიდიულ მოვალეობას, შეასრულოს გარკვეული პროცესუალური მოქმედება. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზეც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს. ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-17 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, მოსარჩელე ვალდებულია დაასაბუთოს სარჩელი და წარადგინოს შესაბამისი მტკიცებულებები, მოპასუხე ვალდებულია წარადგინოს წერილობითი პასუხი (შესაგებელი) და შესაბამისი მტკიცებულებები. მხარეთა შორის მტკიცების ტვირთის განაწილების ინსტიტუტს გააჩნია არამხოლოდ საპროცესო-სამართლებრივი, არამედ მატერიალურ-სამართლებრივი მნიშვნელობაც, რაც მდგომარეობს იმაში, რომ ფაქტის დაუმტკიცებლობის არახელსაყრელი შედეგები უნდა დაეკისროს იმ მხარეს, რომელსაც ამ ფაქტის დამტკიცება ევალებოდა.
საკასაციო სასამართლო მნიშვნელოვნად მიიჩნევს, მიუთითოს შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებზე:
საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2018 წლის 4 აგვისტოს სამსახურებრივი ბარათით სააგენტოს ქონების რეგისტრაციის დეპარტამენტის ცენტრალიზებული რეგისტრაციის სამსახურს ეცნობა, რომ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში დაცული საარქივო მასალების, კერძოდ, ქარელის რაიონის სოფელ ...ის ს/მეურნეობის 1984 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით, თ. ხ-ის მიერ მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთის ნაწილი წარმოადგენს სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საკარმიდამო (სახნავი) მიწის ფართობს, ხოლო ნაწილი - მდინარით დაკავებულ არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების ტერიტორიას. აღნიშნული ინფორმაცია, ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ, წარმოადგენს საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში, საარქივო მასალებში დაცულ ბოლო მონაცემს.
2015 წლის 4 ივნისს მომზადებული საჯარო რეესტრიდან ამონაწერის მიხედვით, ქარელის რაიონის გამგეობის 2005 წლის 4 აგვისტოს N147 დადგენილების საფუძველზე, ქარელის რაიონში, ...აზე მდებარე 150 000 კვ.მ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების დაზუსტებული ფართის მიწის ნაკვეთზე (საძოვარზე) დარეგისტრირდა სახელმწიფოს საკუთრების უფლება (ს/კ ..., ნაკვეთის წინა N...). ამავე ამონაწერით დგინდება, რომ 2005 წლის 15 სექტემბერს დამოწმებული იჯარის ხელშეკრულების საფუძველზე, მითითებულ მიწის ნაკვეთზე, 2005 წლის 21 სექტემბერს 10 წლის ვადით დარეგისტრირდა ლ. დ-ის იჯარით სარგებლობის უფლება.
საქმეში არსებული საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2019 წლის 25 დეკემბრის N... წერილით, წარდგენილი საკადასტრო აზომვითი ნახაზით გათვალისწინებული მიწის ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ, თ. ხ-ს ეცნობა, რომ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში არსებული საარქივო მასალების (ქარელის რაიონის სოფელი ...ის მეურნეობის 1984 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის) მიხედვით, ქარელის მუნიციპალიტეტში, სოფელ ...აში მდებარე 2 820 კვ.მ ფართი წარმოადგენს სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საკარმიდამო (სახნავ) მიწის ფართობს.
ქარელის მუნიციპალიტეტის მერიის 2020 წლის 15 აპრილის N05/1877 წერილით თ. ხ-ს ეცნობა, რომ ქარელის მუნიციპალიტეტში არსებული „...ა“ არ მდებარეობს სოფელი ...ას ტერიტორიაზე.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოში საქმის განხილვის ეტაპზე, სააპელაციო პალატამ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოდან გამოითხოვა შემდეგი ინფორმაცია: საკუთრების უფლების აღიარებაზე მოსარჩელისათვის უარის თქმის დროს - 2019 წლის 16 სექტემბრის მდგომარეობით, რა კატეგორია ჰქონდა მინიჭებული N... მიწის ნაკვეთს და როდის მიენიჭა საძოვრის კატეგორია. მოთხოვნის პასუხად, სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2021 წლის 30 სექტემბრის წერილით სააპელაციო სასამართლოს ეცნობა, რომ უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეესტრის ელექტრონული პროგრამის მონაცემებით, N... უძრავი ნივთი (ნაკვეთის წინა ნომერი: ...) 2019 წლის 16 სექტემბერს რეგისტრირებული იყო, როგორც სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი მიწის ნაკვეთი. უძრავი ნივთის, როგორც სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი მიწის ნაკვეთის პირველადი რეგისტრაცია განხორციელდა 2005 წლის 5 ნოემბერს, N... სარეგისტრაციო განაცხადით (საკადასტრო კოდით ...). უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეესტრის ელექტრონული პროგრამის მონაცემებით, ზემოაღნიშნული უძრავი ნივთი (საკადასტრო კოდით ...), პირველადი რეგისტრაციიდან მიმდინარე პერიოდამდე, რეგისტრირებულია როგორც სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების საძოვარი მიწის ნაკვეთი. სააპელაციო პალატას ასევე ეცნობა, რომ სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში არსებული საარქივო მასალების, კერძოდ, ქარელის რაიონის სოფელ ...ის სოფლის მეურნეობის 1984 წლის მიწათსარგებლობის გეგმის მიხედვით, აღნიშნული ნაკვეთის ნაწილი წარმოადგენდა საძოვრის კატეგორიის, ნაწილი - საკარმიდამოს (სახნავი) სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობს, ნაწილი - მდინარით დაკავებულ არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ფართობს, ხოლო ნაწილის დანიშნულება და კატეგორია არ დგინდება (ყოფილი ტყე). წერილში მითითებულია, რომ ინფორმაცია ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ, წარმოადგენს საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში არსებულ, საარქივო მასალებში დაცულ ბოლო მონაცემს. დღეს არსებული მდგომარეობით, მიწის ნაკვეთის დანიშნულებისა და კატეგორიის შესახებ ინფორმაცია სააგენტოში არ არის და უნდა დადგინდეს შესაბამისი უფლებამოსილი ორგანოს მიერ. წერილის თანახმად, დღევანდელი მდგომარეობის შესაბამისად, დანიშნულებისა და კატეგორიის დადგენა სცილდება საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს კომპეტენციას.
საქმეზე წარმოდგენილი სსიპ „ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს“ 2021 წლის პირველი ნოემბრის N007612921 დასკვნის თანახმად, 2005 წლის 15 სექტემბრის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის იჯარის ხელშეკრულებაზე თანდართულ მიწათსარგებლობის გეგმაზე არსებული, იჯარით გამოყოფილი 60 ჰა სათიბი - საძოვარი მიწის ნაკვეთის ტერიტორია სრულად განსხვავდება ქარელის რაიონში, ...აზე მდებარე N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების (საძოვარი) 150000 კვ.მ მიწის ნაკვეთის (15 ჰა) ტერიტორიისაგან. კერძოდ, იჯარით გამოყოფილი 60 ჰა სათიბი - საძოვარი მიწის ნაკვეთი, გეგმაზე არსებული ტოპოგრაფიული მონაცემების მიხედვით, უნდა მდებარეობდეს სხვა ტერიტორიაზე/ადგილზე და არა N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთის ტერიტორიაზე/ადგილზე. ამასთან, მიწათსარგებლობის გეგმაზე არსებული, იჯარით გამოყოფილი 60 ჰა მიწის ნაკვეთის (15 ჰა) კონფიგურაცია განსხვავდება N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთის კონფიგურაციისაგან. აღნიშნულ მონაცემებზე დაყრდნობით, დასკვნაში მითითებულია, რომ იჯარით გამოყოფილ 60 ჰა სათიბ-საძოვარ მიწის ნაკვეთს არ უნდა ჰქონდეს შემხებლობა N... საკადასტრო კოდით აღრიცხულ 4583 კვ.მ მიწის ნაკვეთთან, რომლის ადგილმდებარეობაც განსაზღვრულია საჯარო რეესტრის მიერ 2019 წლის 4 აპრილს მომზადებულ სიტუაციურ ნახაზზე. აღნიშნული ნახაზის მიხედვით, მიწის ნაკვეთი ზედდებაში მოდის N... საკადასტრო კოდით რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთთან, კერძოდ, ზედდება ხდება N... მიწის ნაკვეთის აღმოსავლეთ ნაწილში.
ზემოაღნიშნული მტკიცებულებების ურთიერთშეჯერებით, საკასაციო სასამართლო ასკვნის, რომ სახელმწიფოს მიერ შესაბამისი ტერიტორიის საძოვრის სტატუსით იჯარით გაცემის ფაქტი თავისთავად არ ადასტურებს მოსარჩელის ინტერესში არსებული მიწის ნაკვეთისათვის საძოვრის სტატუსის მინიჭებას. საქმის მასალებით (მათ შორის - საქმის განხილვის დროს წარმოდგენილი სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2021 წლის 30 სექტემბრის წერილით და სსიპ „ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს“ 2021 წლის პირველი ნოემბრის N007612921 დასკვნით) უტყუარად არ დასტურდება თ. ხ-ის მიერ თვითნებურად დაკავებულ ფართსა და გარკვეულ პერიოდში სახელმწიფოს მიერ იჯარით გაცემულ ფართს შორის კავშირის არსებობა. ის გარემოება, რომ იჯარით გაცემული ფართის ადგილმდებარეობა არის ...ა, უდავოა, ხოლო თავის მხრივ, ...ა არ მდებარეობს სოფელი ...ას ტერიტორიაზე, სადაც მოსარჩელეს გააჩნია საკუთრების უფლების აღიარების ინტერესი. საგულისხმოა, რომ უშუალოდ კომისიის წევრები და სოფელი ...ას მცხოვრები პირები ადასტურებენ თ. ხ-ის მიერ სადავო მიწის ფართისა და მასზე განთავსებული შენობა-ნაგებობების 2000 წლიდან ფლობა-სარგებლობის ფაქტს.
ამდენად, საკასაციო პალატა ასკვნის, რომ მოცემულ შემთხვევაში, კასატორმა ვერ დაძლია მტკიცების ტვირთი და უტყუარად ვერ დაადასტურა მოსარჩელესთან მიმართებაში სადავო მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლების აღიარების გამომრიცხავი გარემოებების არსებობა. სადავო განკარგულება ეწინააღმდეგება კანონის მოთხოვნებს, პირდაპირ და უშუალო (ინდივიდუალურ) ზიანს აყენებს მოსარჩელის კანონიერ უფლებას. სარწმუნო მტკიცებულებებზე მითითების გარეშე, უსაფუძვლოა მოსაზრება, იმასთან დაკავშირებით, რომ მოსარჩელის მიერ მოთხოვნილი მიწის ნაკვეთი ზედდებაშია სახელმწიფოს საკუთრებად რეგისტრირებულ საძოვრის კატეგორიის მიწის ნაკვეთთან, რაც გამორიცხავს შესაბამის მიწის ნაკვეთზე თ. ხ-ის საკუთრების უფლების აღიარებას.
ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლო იზიარებს მოცემულ საქმეზე სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს, ამ გარემოებებთან დაკავშირებით გაკეთებულ სამართლებრივ შეფასებებს და მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ სწორად გადაწყვიტა დავა. შესაბამისად, არსებობს საკასაციო საჩივრის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმისა და გასაჩივრებული განჩინების უცვლელად დატოვების სამართლებრივი საფუძვლები.
ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:
საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მეორე ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 257-ე, 410-ე მუხლებით და
დ ა ა დ გ ი ნ ა:
1. სსიპ სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 3 ნოემბრის განჩინება;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.
თავმჯდომარე: თამარ ოქროპირიძე
მოსამართლეები: ქეთევან ცინცაძე
გენადი მაკარიძე