№ბს-300(კ-21) 22 ივნისი, 2023 წელი
ქ. თბილისი



ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:


ქეთევან ცინცაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ნუგზარ სხირტლაძე; გიორგი გოგიაშვილი


განხილვის ფორმა - ზეპირი განხილვის გარეშე

კასატორი (მოსარჩელე) - ი.ფ-ი

მოწინააღმდეგე მხარე (მოპასუხე) - საქართველოს გენერალური პროკურატურა

მესამე პირი - საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო

დავის საგანი - მატერიალური და მორალური ზიანის ანაზღაურება

გასაჩივრებული განჩინება - თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 9 თებერვლის განჩინება


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:


2018 წლის 4 ივლისს ი.ფ-მა სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას, მოპასუხის - საქართველოს მთავარი პროკურატურის მიმართ.
მოსარჩელემ საქართველოს მთავარი პროკურატურისათვის მატერიალური ზიანის სახით - 101 015 ლარის (სამსახურებრივი სარგო - 2007 წლის 12 ოქტომბრიდან 2014 წლის 31 მარტამდე) და მორალური ზიანის სახით - 10 000 ლარის ანაზღაურების დაკისრება მოითხოვა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 9 ივლისის განჩინებით საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-16 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, საქმეში მესამე პირად ჩაება საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 29 იანვრის განჩინებით საქართველოს მთავარი პროკურატურის უფლებამონაცვლედ ცნობილ იქნა საქართველოს გენერალური პროკურატურა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 23 აპრილის გადაწყვეტილებით ი.ფ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; საქართველოს გენერალურ პროკურატურას დაეკისრა ი.ფ-ის სასარგებლოდ მორალური ზიანის ანაზღაურება 1 000 (ათასი) ლარის ოდენობით; დანარჩენ ნაწილში სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 23 აპრილის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა ი.ფ-მა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 9 თებერვლის განჩინებით ი.ფ-ის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 23 აპრილის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები, რომ საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2006 წლის 20 აპრილის №992 ბრძანებით, კაპრალი ლეიტენანტი ი.ფ-ი გაწვეულ იქნა საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებში და დაინიშნა კონტრაქტით გათვალისწინებული პირობების თანახმად საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტის ...ის სამმართველოს უფროსად (შტატი №...).
საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2007 წლის 8 მაისის №1718 ბრძანებით საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ... პირადი შემადგენლობის დეპარტამენტის განკარგულებაში მყოფი, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ყოფილი ...ის დეპარტამენტის ...ის სამმართველოს უფროსი, კაპიტანი ი.ფ-ი დაინიშნა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტის ... განყოფილების უფროსად 2007 წლის 8 ივნისიდან (შტატი №... ).
ქ. თბილისის პროკურატურის საგამოძიებო ნაწილის უფროსი გამომძიებლის 2007 წლის 28 სექტემბრის ბრალდებულის სახით პასუხისგებაში მიცემის შესახებ დადგენილების (სისხლის სამართლის საქმე N06073877) თანახმად, ი.ფ-ი მიცემულ იქნა სისხლის სამართლის პასუხისგებაში ბრალდებულის სახით და წარედგინა ბრალდება, გათვალისწინებული სისხლის სამართლის კოდექსის 353-ე მუხლის მე-2 ნაწილით.
2007 წლის 5 ოქტომბერს ი.ფ-მა პატაკით მიმართა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გაერთიანებული შტაბის ...ის დეპარტამენტის უფროსს. პატაკში აღნიშნული იყო, რომ იგი ითხოვდა ოჯახური პირობების გამო სამსახურიდან გათავისუფლებას და საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებიდან დათხოვნას.
საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2007 წლის 12 ოქტომბრის №3530 ბრძანებით დათხოვნილ იქნა საქართველოს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული შტაბის ...ის დეპარტამენტის ... განყოფილების უფროსი (შტატი №... ), კაპიტანი ი.ფ-ი საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებიდან რეზერვში (საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს პირადი შემადგენლობის სიებიდან ამორიცხვითა და ყველა სახის კმაყოფიდან მოხსნით), „სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 თავის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის „ი“ ქვეპუნქტის (პირადი განცხადებით) თანახმად). ბრძანების საფუძვლად მითითებულია ...ის დეპარტამენტის უფროსის შუამდგომლობა (№11635, 10.10.07წ.) და ი. ფ-ის პატაკი.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2014 წლის 31 მარტის განაჩენით (საქმე №1/4521-08), ი.ფ-ი საქართველოს სსკ-ის 353-ე მუხლის მე-2 ნაწილით წარდგენილ ბრალდებაში - გამართლდა, საქართველოს სსსკ-ის 504-ე მუხლის III ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე. ი.ფ-ის მიმართ გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიება - გირაო გაუქმდა და დადგინდა გირაოს სახით გადახდილი ფულადი თანხის 2 500 (ორი ათას ხუთასი) ლარის დაბრუნება გირაოს შემტანი პირისთვის განაჩენის აღსრულებიდან ერთი თვის ვადაში.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2014 წლის 26 სექტემბრის განაჩენით ქ. თბილისის პროკურატურის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ორგანოებში გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანებლობის განყოფილების პროკურორის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა - უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2014 წლის 31 მარტის განაჩენი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2015 წლის 21 აპრილის განჩინებით პროკურორის საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნა ცნობილი.
საქართველოს შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტის 2018 წლის 7 მაისის №MOD 3 18 00444107 ცნობის თანახმად, ი.ფ-ი 2006 წლის 20 აპრილიდან 2007 წლის 12 ოქტომბრამდე მსახურობდა საქართველოს შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტში და მასზე რიცხული ხელფასი თვეების მიხედვით შეადგენდა: 2006 წლის მაისისს თვეში - 1347,30 ლარს; 2006 წლის ივნისდან - აგვისტოს ჩათვლით - 1129,00 ლარს; 2006 წლის სექტემბერში - 1139,06 ლარს; 2006 წლის ოქტომბრიდან დეკემბრის ჩათვლით- 1135,00 ლარს; 2007 წლის იანვრიდან-აპრილის ჩათვლით 1135,00 ლარს; 2007 წლის მაისის თვეში - 1147 ლარს; 2007 წლის ივნისის თვეში - 1141,00 ლარს; 2007 წლის ივლისის თვეში - 1042,07 ლარს; 2007 წლის აგვისტოსა და სექტემბრის თვეებში - 1085,00 ლარს; ხოლო 2007 წლის ოქტომბრის თვეში - 444 ლარს.
სააპელაციო სასამართლომ განსახილველ საქმეზე იხელმძღვანელა საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 208-ე მუხლის პირველი ნაწილით და იმავე კოდექსის 207-ე მუხლით, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლის მე-3 ნაწილით, ამავე კოდექსის 413-ე მუხლის პირველი ნაწილით და მიუთითა, რომ მორალური ზიანის ანაზღაურების კონკრეტული შემთხვევა ინდივიდუალურია, განპირობებულია მრავალი სხვადასხვა ფაქტორით. ამასთან, მორალური ზიანის მოცულობა სასამართლოს მიერ ქონებრივი ზიანის ანაზღაურებისაგან დამოუკიდებლად განისაზღვრება, როგორც დამდგარი ზიანის სიმძიმის, ისე ბრალის ხარისხის მიხედვით. მოცემულ შემთხვევაში, სააპელაციო სასამართლომ მორალური ზიანის ასანაზღაურებლად საქართველოს გენერალური პროკურატურისთვის 1 000 ლარის დაკისრება ი.ფ-ისათვის მიყენებული მორალური ზიანის ანაზღაურების მიზნის პროპორციულად მიიჩნია.
სააპელაციო სასამართლომ მატერიალური ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით მიუთითა საქმეზე დადგენილად მიჩნეულ იმ ფაქტობრივ გარემოებაზე, რომ საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2007 წლის 12 ოქტომბრის №3530 ბრძანებით ი.ფ-ი დათხოვნილ იქნა საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებიდან რეზერვში (საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს პირადი შემადგენლობის სიებიდან ამორიცხვითა და ყველა სახის კმაყოფიდან მოხსნით), „სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 თავის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის „ი“ ქვეპუნქტის (პირადი განცხადებით) შესაბამისად. გათავისუფლების ბრძანების კანონიერება მას კანონმდებლობით დადგენილი წესით სადავოდ არ გაუხდია, რის გამოც, აღნიშნული ბრძანება კვლავ ითვლებოდა სამართლებრივი ძალის მქონე დოკუმენტად.
შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს პოზიცია, რომ ვინაიდან მოსარჩელემ ვერ წარმოადგინა სასამართლოში მტკიცებულება მისი სამსახურიდან გათავისუფლების მოთხოვნის პატაკის იძულებით დაწერის შესახებ, აღნიშნული ფაქტის დადასტურების გარეშე კი სასამართლო დადასტურებულად ვერ ჩათვლიდა ი.ფ-ის სამსახურიდან გათავისუფლებასა და მის მიმართ წარდგენილ სისხლის სამართლის ბრალდებას შორის მიზეზობრივი კავშირის არსებობას, რადგან შეიარაღებული რიგებიდან დათხოვნის შესახებ საქართველოს თავდაცვის მინისტრის ბრძანებაში მითითებული იყო ი.ფ-ის დათხოვნის განსხვავებული საფუძველი - პირადი განცხადება. ამდენად, მიზეზობრივი კავშირის კომპონენტის დადგენის გარეშე შეუძლებელი იყო მატერიალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრება მოპასუხისათვის.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 9 თებერვლის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა ი.ფ-მა, რომელმაც გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება მოითხოვა.
კასატორი აღნიშნავს, რომ იგი 2006 წლიდან მუშაობდა საქართველოს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული შტაბის ...ის დეპარტამენტის ... განყოფილების უფროსის თანამდებობაზე. 2007 წლის 27 სექტემბერს იგი და მისი 6 თანამშრომელი სრულიად უკანონოდ იქნენ დაკავებულები, მიცემული სისხლის სამართლის პასუხისგებაში და 2007 წლის 28 სექტემბრის დადგენილებით წარედგინათ ბრალდება, გათვალისწინებული სისხლის სამართლის კოდექსის 353-ე მუხლის მე-2 ნაწილით. მას და მასთან ერთად დაკავებულ, მის დაქვემდებარებაში მყოფ თანამშრომლებს აღკვეთის სახედ შეეფარდათ გირაო 2500-2500 ლარი. პატიმრობიდან გათავისუფლდა გირაოს გადახდის შემდეგ და მეორე დღეს სამსახურში გამოცხადდა, სადაც გაგრძელდა მისი და მისი თანამშრომლების დევნა და იძულება, რომ მას და მასთან ერთად დაკავებულ, მის დაქვემდებარებაში მყოფ თანამშრომლებს ( კ.კ-ე, მ.ჩ-ა, გ.პ-ი, თ.ნ-ი, გ.გ-ი, გ.ჩ-ე) დაეწერათ პატაკი სამსახურიდან საკუთარი ნებით წასვლაზე ოჯახური პირობების გამო. ყველა პატაკი ხელმოწერილი და დათარიღებულია 2007 წლის 3 ოქტომბრით.
კასატორის მითითებით, სააპელაციო სასამართლომ ისე გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები, რომ არ შეაფასა სამსახურიდან წასვლის - პატაკის გამომწვევი მიზეზები, არ დაადგინა მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი სამსახურიდან წასვლასა და სისხლისსამართლებრივ დევნას შორის, მაშინ როდესაც მასსა და მასთან ერთად დაკავებულ 6 თანამშრომელს ერთსა და იმავე დღეს „ოჯახური პირობების“ გამო გაუჩნდათ სურვილი სამსახურის დატოვების. აღნიშნულთან მიმართებაში კასატორი მიუთითებს საქმეზე №10058-15 მიღებულ გადაწყვეტილებაზე და მიიჩნევს, რომ კ.ჩ-ას და კ.კ-ის დავაში დადგენილი ფაქტები სასამართლომ უნდა გამოიყენოს, როგორც პრეიუდიციული ფაქტები.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 23 აპრილის განჩინებით საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული ი.ფ-ის საკასაციო საჩივარი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 3 ნოემბრის განჩინებით საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, დასაშვებად იქნა მიჩნეული ი.ფ-ის საკასაციო საჩივარი და მისი განხილვა დაინიშნა მხარეთა დასწრების გარეშე.


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:



საკასაციო სასამართლო, ზეპირი მოსმენის გარეშე, საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობისა და გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ ი.ფ-ის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ.
საკასაციო სასამართლო დადგენილად მიიჩნევს შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებს:
საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2006 წლის 20 აპრილის №992 ბრძანებით, კაპრალი ლეიტენანტი ი.ფ-ი გაწვეულ იქნა საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებში და დაინიშნა კონტრაქტით გათვალისწინებული პირობების თანახმად საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტის ...ის სამმართველოს უფროსად (შტატი №...).
საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2007 წლის 8 მაისის №1718 ბრძანებით საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ... პირადი შემადგენლობის დეპარტამენტის განკარგულებაში მყოფი, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ყოფილი ...ის დეპარტამენტის ...ის სამმართველოს უფროსი, კაპიტანი ი.ფ-ი დაინიშნა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტის ... განყოფილების უფროსად 2007 წლის 8 ივნისიდან (შტატი №... ).
ქ. თბილისის პროკურატურის საგამოძიებო ნაწილის უფროსი გამომძიებლის 2007 წლის 28 სექტემბრის ბრალდებულის სახით პასუხისგებაში მიცემის შესახებ დადგენილების (სისხლის სამართლის საქმე N06073877) თანახმად, ი.ფ-ი მიცემულ იქნა სისხლის სამართლის პასუხისგებაში ბრალდებულის სახით და წარედგინა ბრალდება, გათვალისწინებული სისხლის სამართლის კოდექსის 353-ე მუხლის მე-2 ნაწილით.
2007 წლის 5 ოქტომბერს ი.ფ-მა პატაკით მიმართა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გაერთიანებული შტაბის ...ის დეპარტამენტის უფროსს. პატაკში აღნიშნულია, რომ იგი ითხოვს ოჯახური პირობების გამო სამსახურიდან გათავისუფლებას და საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებიდან დათხოვნას.
საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2007 წლის 12 ოქტომბრის №3530 ბრძანებით დათხოვნილ იქნა საქართველოს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული შტაბის ...ის დეპარტამენტის ... განყოფილების უფროსი (შტატი №... ), კაპიტანი ი.ფ-ი საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებიდან რეზერვში (საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს პირადი შემადგენლობის სიებიდან ამორიცხვითა და ყველა სახის კმაყოფიდან მოხსნით), „სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 თავის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის „ი“ ქვეპუნქტის (პირადი განცხადებით) თანახმად). ბრძანების საფუძვლად მითითებულია ...ის დეპარტამენტის უფროსის შუამდგომლობა (№11635, 10.10.07წ.) და ი.ა.ფ-ის პატაკი.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2014 წლის 31 მარტის განაჩენით (საქმე №1/4521-08), ი.ფ-ი საქართველოს სსკ-ის 353-ე მუხლის მე-2 ნაწილით წარდგენილ ბრალდებაში - გამართლდა, საქართველოს სსსკ-ის 504-ე მუხლის III ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე. ი.ფ-ის მიმართ გამოყენებული აღკვეთის ღონისძიება - გირაო გაუქმდა და დადგინდა გირაოს სახით გადახდილი ფულადი თანხის 2 500 (ორი ათას ხუთასი) ლარის დაბრუნება გირაოს შემტანი პირისთვის განაჩენის აღსრულებიდან ერთი თვის ვადაში.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2014 წლის 26 სექტემბრის განაჩენით ქ. თბილისის პროკურატურის შინაგან საქმეთა სამინისტროს ორგანოებში გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანებლობის განყოფილების პროკურორის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა - უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2014 წლის 31 მარტის განაჩენი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2015 წლის 21 აპრილის განჩინებით პროკურორის საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნა ცნობილი.
საქართველოს შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტის 2018 წლის 7 მაისის №MOD 3 18 00444107 ცნობის თანახმად, ი.ფ-ი 2006 წლის 20 აპრილიდან 2007 წლის 12 ოქტომბრამდე მსახურობდა საქართველოს შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის ...ის დეპარტამენტში და მასზე რიცხული ხელფასი თვეების მიხედვით შეადგენდა: 2006 წლის მაისისს თვეში - 1347,30 ლარს; 2006 წლის ივნისდან - აგვისტოს ჩათვლით - 1129,00 ლარს; 2006 წლის სექტემბერში - 1139,06 ლარს; 2006 წლის ოქტომბრიდან დეკემბრის ჩათვლით- 1135,00 ლარს; 2007 წლის იანვრიდან-აპრილის ჩათვლით 1135,00 ლარს; 2007 წლის მაისის თვეში - 1147 ლარს; 2007 წლის ივნისის თვეში - 1141,00 ლარს; 2007 წლის ივლისის თვეში - 1042,07 ლარს; 2007 წლის აგვისტოსა და სექტემბრის თვეებში - 1085,00 ლარს; ხოლო 2007 წლის ოქტომბრის თვეში - 444 ლარს.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, ყველასთვის გარანტირებულია სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოსაგან ან მოსამსახურისაგან უკანონოდ მიყენებული ზიანის სასამართლო წესით სრული ანაზღაურება შესაბამისად სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის სახსრებიდან.
ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის №7 ოქმის მე-3 მუხლის თანახმად, თუ საბოლოო გადაწყვეტილებით პირი მსჯავრდებულია სისხლის სამართლის დანაშაულისათვის და შემდგომში მისი ეს მსჯავრდება გაუქმდა, ან სასჯელის მოხდისაგან ის გათავისუფლდა იმის გამო, რომ ახალმა ან ახლად გამოვლენილმა გარემოებებმა ცხადყო, რომ მის მიმართ მართლმსაჯულება გამრუდდა, ამგვარი მსჯავრდების გამო სასჯელისათვის მას მიეკუთვნება კომპენსაცია შესაბამის სახელმწიფოში მოქმედი კანონის ან დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, თუკი არ დამტკიცდება, რომ მანამდე უცნობი გარემოებების დროულად აღმოჩენის ან გამოვლენის შეფერხება მთლიანად ან ნაწილობრივ ამავე პირის მიზეზით მოხდა.
საკასაციო სასამართლო ასევე განმარტავს, რომ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-ე მუხლის თანახმად, თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის დადგენილი, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისას გამოიყენება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით დადგენილი წესი, ხოლო 208-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სახელმწიფო ადმინისტრაციული ორგანოს, აგრეთვე მისი თანამდებობის პირის ან ამ ორგანოს სხვა სახელმწიფო მოსამსახურის ან საჯარო მოსამსახურის (გარდა ამ მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღვრული საჯარო მოსამსახურისა) მიერ თავისი სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას მიყენებული ზიანისათვის პასუხისმგებელია სახელმწიფო.
ამასთან, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1005-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, რეაბილიტირებული პირისათვის უკანონო მსჯავრდების, სისხლის სამართლის პასუხისგებაში უკანონოდ მიცემის, აღკვეთის ღონისძიების სახით პატიმრობის უკანონოდ გამოყენების, ადმინისტრაციული პატიმრობის, დისციპლინური პატიმრობის ან გამასწორებელი სამუშაოების სახით ადმინისტრაციული სახდელის არასწორად დაკისრების შედეგად მიყენებულ ზიანს აანაზღაურებს სახელმწიფო, გამოძიების, პროკურატურის ორგანოებისა და სასამართლოს თანამდებობის პირთა ბრალის მიუხედავად. განზრახვისას ან უხეში გაუფრთხილებლობისას ეს პირები სახელმწიფოსთან ერთად სოლიდარულად აგებენ პასუხს.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ განსახილველ საქმეში, მოპასუხისათვის ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის საფუძველს ქმნის მოსარჩელის სისხლის სამართლებრივ პასუხისგებაში მიცემა და შემდგომ მისი რეაბილიტირება (მსგავს საქმეებზე იხ. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 7 თებერვლის №ბს-432-429(2კ-17) გადაწყვეტილება; 2009 წლის 8 აპრილის №ბს-972-936(3კ-08) გადაწყვეტილება).
საკასაციო სასამართლო სრულად ეთანხმება, სააპელაციო სასამართლოს მიერ მოპასუხისათვის ი.ფ-ის სასარგებლოდ მორალური ზიანის სახით - 1000 ლარის დაკისრებას და აღნიშნავს, რომ უკანონო ბრალდების/პატიმრობის ან მსჯავრდების საქმეებთან მიმართებაში სასამართლოს მიერ არამატერიალური (მორალური) ზიანის თანხის ოდენობის განსაზღვრა ხორციელდება თითოეულ საქმეში ინდივიდუალურად, საქმის ფაქტობრივი გარემოებების, მორალური ზიანის მიმართ დაზარალებულის სუბიექტური დამოკიდებულების, ობიექტური გარემოებების (დაზარალებულის საოჯახო, ყოფითი, მატერიალური, ჯანმრთელობის მდგომარეობა, ასაკი და ა.შ.) და სხვა ფაქტორების გათვალისწინებით (Patsuria v. Georgia; Nikolaishvili v. Georgia; Jashi v. Georgia). განსახილველ შემთხვევაში, საკასაციო სასამართლო არსებული ფაქტობრივი მოცემულობის (სამართალწარმოების ხანგრძლივობა, ინტენსივობა და ა.შ.) გათვალისწინებით პროპორციულად მიიჩნევს, მოპასუხისათვის მოსარჩელის სასარგებლოდ - 1000 ლარის დაკისრებას.
რაც შეეხება, მოპასუხისათვის ი.ფ-ის სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის დაკისრებაზე უარის თქმის საფუძვლიანობას, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ უკანონო ბრალდების/მსჯავრდების შედეგად მიუღებელი შემოსავლის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით დადგენილია ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკა, რომლის თანახმადაც, რეაბილიტირებული პირისათვის, გათვალისწინებულია მატერიალური ზიანის სახით იმ თანხის ოდენობით ანაზღაურება, რომელსაც იგი მიიღებდა უკანონო სისხლისსამართლებრივი დევნისა და მსჯავრდების არ არსებობის პირობებში (საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2020 წლის 7 ოქტომბრის №ბს-306(2კ-20) განჩინება; 2021 წლის 2 ივნისის №ბს-873(2კ-20) განჩინება; 2018 წლის 15 ნოემბრის №ბს-496-496(კ-18) განჩინება).
საკასაციო სასამართლო იზიარებს ქვედა ინსტანციის სასამართლოთა შეფასებას იმ გარემოებასთან მიმართებაში, რომ ი.ფ-ის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ბრძანების გაუსაჩივრებლობის პირობებში, შესაბამისი ბრძანება ითვლება სამართლებრივი ძალის მქონე დოკუმენტად, თუმცა საკასაციო სასამართლო განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ მოსარჩელის მოთხოვნა მიმართულია არა ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამომცემი ადმინისტრაციული ორგანოს მიმართ - გათავისუფლების აქტის ბათილად ცნობისა და იძულებითი განაცდური ხელფასის ანაზღაურების მოთხოვნით (აღდგენის მოთხოვნით), არამედ სარჩელი სრულად ეფუძნება მის მიმართ განხორციელებული სისხლისამართლებრივი დევნის ფარგლებში დამდგარი და წარმოშობილი შედეგების რეაბილიტაცია/კომპენსაციას.
განსახილველ შემთხვევაში, მოსარჩელე მატერიალური ზიანის ანაზღაურების საფუძვლად მიუთითებს იმ გარემოებაზე, რომ მის მიმართ მიმდინარე უკანონო სისხლისამართლებრივი დევნის პირობებში, იგი იძულებული გახდა (აიძულეს) დაეწერა პატაკი სამსახურიდან განთავისუფლების შესახებ. კასატორი განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ მის მიმართ განხორციელებულ იძულების ფაქტს კიდევ უფრო ნათელს ხდის და ამყარებს ის გარემოება, რომ მას და მასთან ერთად დაკავებულ 6 თანამშრომელს ერთსა და იმავე დღეს, 2007 წლის 3 ოქტომბერს (რეგისტრირებული 5 ოქტომბერს) ერთდროულად „ოჯახური პირობების“ გამო გაუჩნდა სამსახურიდან წასვლის სურვილი. ამდენად, კასატორი მიუთითებს, რომ მისი სამსახურიდან წასვლა და მისთვის შესაბამისი მატერიალური ზიანის მიყენება პირდაპირ და უშუალო კავშირშია, სწორედ მის მიმართ მიმდინარე სისხლისამართლებრივ დევნასთან.
საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს საქმეში წარმოდგენილ - თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2017 წლის 21 აპრილის №3/10058-15 გადაწყვეტილებაზე, რომლითაც კ.კ-ის და მ.ჩ-ას (ი.ფ-ის თანამშრომლები) სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; მოპასუხე საქართველოს მთავარ პროკურატურას მოსარჩელე მ.ჩ-ას სასარგებლოდ დაეკისრა მატერიალური ზიანის ანაზღაურება 56 364 (ორმოცდათექვსმეტი ათას სამას სამოცდაოთხი) ლარის ოდენობით და მორალური ზიანის ანაზღაურება 1 000 (ათასი) ლარის ოდენობით; მოპასუხე საქართველოს მთავარ პროკურატურას მოსარჩელე კ.კ-ის სასარგებლოდ დაეკისრა მატერიალური ზიანის ანაზღაურება 73 073 (სამოცდაცამეტი ათას სამოცდაცამეტი) ლარის ოდენობით და მორალური ზიანის ანაზღაურება 1 000 (ათასი) ლარის ოდენობით.
აღნიშნული გადაწყვეტილება კანონიერ ძალაში შევიდა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2018 წლის 23 მარტის განჩინებით, (რომლითაც საქართველოს მთავარი პროკურატურის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2017 წლის 21 აპრილის გადაწყვეტილება).
კ.კ-ისა და მ.ჩ-ას საქმეზე (ი.ფ-ის თანამშრომლები) სასამართლოს მიერ დადგენილად იქნა მიჩნეული, რომ „მოსარჩელეთა მიერ გათავისუფლების თაობაზე განცხადების დაწერა განპირობებული იყო იძულებით, კერძოდ, მათი უფროსი - ი.ფ-ი დაიბარეს და განუმარტეს, რომ უნდა წასულიყვნენ სამსახურიდან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლებელია მათ მიმართ გამოყენებული ყოფილიყო იძულების უფრო მძიმე ღონისძიება. ი.ფ-ს თანამშრომლებთან, რომელთა მიმართაც მიმდინარეობდა სისხლისამართლებრივი დევნა გაატანეს განცხადებები გათავისუფლების მოთხოვნის შესახებ.“
ამდენად, საკასაციო სასამართლო, საქმეში წარმოდგენილი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებისა და სხვა მტკიცებულებების ერთობლივი ანალიზის შედეგად მიიჩნევს, რომ მოსარჩელის მხრიდან, მისი თანამშრომლების მსგავსად, 2007 წლის 3 ოქტომბერს (2007 წლის 5 ოქტომბერს რეგისტრირებული) ოჯახურ მდგომარეობაზე მითითებით სამსახურიდან განთავისუფლების შესახებ პატაკის დაწერა არ შეესაბამებოდა მის თავისუფალ ნებას და გამომდინარეობდა მის მიმართ მიმდინარე სისხლისამართლებრივი დევნიდან, რისი უსაფუძვლობაც, 2014 წლის 31 მარტის კანონიერ ძალაში შესული გამამართლებელი განაჩენით იქნა დადასტურებული. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში იკვეთება მოპასუხის მიერ მოსარჩელისათვის მიყენებული მატერიალური ზიანის - ანაზღაურების საფუძველი.
ამასთან, რაც შეეხება ზიანის ანაზღაურების ოდენობას, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ სამოქალაქო კოდექსის 411-ე მუხლი ითვალისწინებს ქონებრივი ზიანის ორ სახეს: ფაქტობრივად დამდგარ (რეალურ) ქონებრივ დანაკლისსა და მიუღებელ შემოსავალს. სკ-ის 408.1 მუხლის მიხედვით, ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა მიმართულია პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენისკენ. ამდენად, საკასაციო პალატა განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ ზიანის მოცულობა უნდა განისაზღვროს მხოლოდ ობიექტური კრიტერიუმებით, ისე, რომ ამას არ მოჰყვეს დაზარალებულის უსაფუძვლო გამდიდრება, პირის იმაზე უკეთეს ქონებრივ მდგომარეობაში აღმოჩენა, ვიდრე იგი იქნებოდა ზიანის გამომწვევი ქმედების არ არსებობის შემთხვევაში (სუსგ №ბს-1031(კ-20), 21.06.2021წ.).
განსახილველ შემთხვევაში, საკასაციო სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას იმსჯელოს ი.ფ-ისათვის მატერიალური ზიანის სახით ასანაზღაურებელი თანხის ზუსტ ოდენობაზე და მოპასუხის მიერ ზიანის 2014 წლის 31 მარტამდე (გამამართლებელი განაჩენი) ანაზღაურების ვალდებულებაზე, ვინაიდან, დაუდგენელია ის ფაქტობრივი გარემოებები, რა პერიოდამდე არსებობდა ი.ფ-ის მიერ დაკავებული თანამდებობა, 2014 წლის 31 მარტამდე ხომ არ განხორციელდა შესაბამის სტრუქტურული ერთეულის რეორგანიზაცია, ლიკვიდაცია ან სხვაგვარი ცვლილება. ამდენად, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დასადგენია რა ეტაპამდე და რა ოდენობით არსებობდა ი.ფ-ის მიერ შესაბამისი სამსახურებრივი სარგოს ობიექტურად მიღების შესაძლებლობა.
საკასაციო სასამართლო საქმის მასალებში წარმოდგენილი არასაკმარისი მტკიცებულებებისა და ქვედა ინსტანციის სასამართლოების მიერ მოცემულ საკითხზე ფაქტობრივი გარემოებების დაუდგენლობის პირობებში, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლიდან გამომდინარე, მოკლებულია შესაძლებლობას იმსჯელოს მოპასუხისათვის ი.ფ-ის სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის ოდენობის განსაზღვრისა და დაკისრების საკითხზე. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ი.ფ-ის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, მოპასუხისათვის ი.ფ-ის სასარგებლოდ მატერიალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრებაზე უარის თქმის ნაწილში საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 412-ე მუხლის საფუძველზე უნდა გაუქმდეს გასაჩივრებული განჩინება და ამ ნაწილში საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს. სააპელაციო სასამართლომ, საქმის ხელახლა განხილვისას, საქმეში წარმოდგენილი და დამატებით მოძიებული მტკიცებულებების ერთობლიობაში შესწავლისა და მათი ანალიზის საფუძველზე სრულყოფილად უნდა დაადგინოს საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივი გარემოებები და შესაბამისი სამართლებრივი შეფასება მისცეს მათ. ამასთან, ი.ფ-ის საკასაციო საჩივარი მორალური ზიანის ანაზღაურების ოდენობის გაზრდის ნაწილში არ უნდა დაკმაყოფილდეს და ამ ნაწილში უცვლელად უნდა დარჩეს გასაჩივრებული განჩინება (მოპასუხისათვის მორალური ზიანის სახით 1000 ლარის დაკისრების შესახებ).



ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :


საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 410-ე და 412-ე მუხლებით და








დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. ი.ფ-ის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. მოპასუხის საქართველოს გენერალური პროკურატურისათვის მატერიალური ზიანის ანაზღაურების დაკისრებაზე უარის თქმის ნაწილში გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 9 თებერვლის განჩინება და ამ ნაწილში საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. ი.ფ-ის საკასაციო საჩივარი მორალური ზიანის ანაზღაურების ოდენობის გაზრდის ნაწილში არ დაკმაყოფილდეს და ამ ნაწილში უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 9 თებერვლის განჩინება;
4. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.



თავმჯდომარე ქ. ცინცაძე



მოსამართლეები: ნ. სხირტლაძე



გ. გოგიაშვილი