საქმე #ბს-1507(კ-22) 6 ივლისი, 2023 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატა
შემდეგი შემადგენლობით:

მაია ვაჩაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: გოჩა აბუსერიძე, ბიძინა სტურუა


საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე


კასატორი (მოპასუხე) – სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელე) – გ.ბ-ა

გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 1 აპრილის განჩინება

დავის საგანი – ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობა, თანხის დაკისრება


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :


2020 წლის 28 თებერვალს გ.ბ-ამ სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას, მოპასუხის - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიმართ.
მოსარჩელის განმარტებით, 2017 წლის 22 ნოემბერს მან სარჩელი აღძრა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიაში, მოპასუხე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიმართ. მოსარჩელემ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2017 წლის 8 ნოემბრის #04/69877 გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა, მოსარჩელისათვის სოციალურად დაუცველის სტატუსის აღდგენა და მოპასუხე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოსათვის შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურების დავალება მოითხოვა. თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 19 თებერვლის გადაწყვეტილებით სარჩელი დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2017 წლის 8 ნოემბრის #04/69877 გადაწყვეტილება; სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დაევალა მოსარჩელისათვის სოციალურად დაუცველის სტატუსის აღდგენა და შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურება. აღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის განჩინებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის გადაწყვეტილება. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ თუმცა საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნა ცნობილი საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 12 მარტის #ბს-149(კ-19) განჩინებით.
მოსარჩელის მითითებით, გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის შემდგომ, მან მოითხოვა სასამართლო გადაწყვეტილებით მიკუთვნებული თანხის გადახდა, რაზეც სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილებით მან უარი მიიღო.
ამდენად, მოსარჩელემ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა და სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოსათვის გ.ბ-ას სასარგებლოდ 1150 ლარის გადახდის დავალება მოითხოვა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 16 ივლისის გადაწყვეტილებით გ.ბ-ას სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა; სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად იქნა ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და მოპასუხე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ, მოსარჩელე გ.ბ-ასთან დაკავშირებით ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის კანონით დადგენილი წესით და ვადაში გამოცემა დაევალა; დანარჩენ ნაწილში სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2018 წლის 19 თებერვლის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით გ.ბ-ას სარჩელი დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2017 წლის 8 ნოემბრის #04/69877 გადაწყვეტილება; სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დაევალა მოსარჩელისათვის სოციალურად დაუცველის სტატუსის აღდგენა და შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურება. სასამართლოს მიერ მიჩნეულ იქნა, რომ სახეზე არ იყო გ.ბ-ას ოჯახისათვის მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრაციის გაუქმების და მისგან გამომდინარე საარსებო შემწეობის შეწყვეტის სამართლებრივი საფუძველი, რადგან მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან გ.ბ-ას მიმართ უნდა გავრცელებულიყო „ლტოლვილთა სტატუსის შესახებ“ 1951 წლის კონვენცია, რომელიც მონაწილე სახელმწიფოებს, მათ შორის, საქართველოს ავალდებულებდა, რომ მოსარჩელეს, როგორც ლტოლვილს, სახელმწიფო შემწეობისა და დახმარების სახით ისეთივე პირობებით ესარგებლა, როგორც საქართველოს მოქალაქეებს. განსახილველ შემთხვევაში კი, მოპასუხე მხარემ მოსარჩელის მიმართ გაავრცელა სადავო პერიოდში მოქმედი საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2010 წლის 20 მაისის #14/ნ ბრძანება, რომლითაც მოსარჩელეს შეეზღუდა სოციალური პაკეტით სარგებლობის უფლება, თუმცა მითითებული ხარვეზი სამინისტროს მხრიდან მოგვიანებით გამოსწორდა, აღნიშნულ აქტში 2017 წლის 11 დეკემბერს განხორციელებული ცვლილებით, კერძოდ, ბრძანების მე-7 მუხლის მე-5 პუნქტი ჩამოყალიბდა შემდეგი რედაქციით - „სააგენტოს უფლებამოსილი პირი ვალდებულია პირადად შეამოწმოს თითოეული ოჯახის წევრის პირადობის/მუდმივი ბინადრობის მოწმობა ან საქართველოს მოქალაქის პასპორტი (არასრულწლოვანი წევრის შემთხვევაში შესაძლებელია დაბადების მოწმობა, ლტოლვილის ან ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემთხვევაში - დროებითი ბინადრობის მოწმობა) ან შესაბამისი კომპეტენტური ორგანოს მიერ გაცემული პირადობის დამადასტურებელი სხვა დოკუმენტი და იქიდან ამოიწეროს პირადი ნომრები“. მითითებული აქტის შესაბამისად, განსაზღვრულ იქნა ის კონკრეტული პირთა წრე, რომელიც ექვემდებარება სააგენტოს მხრიდან შემოწმებას. სასამართლოს მითითებით, აღსანიშნავი იყო, რომ მოცემული აქტის პირველადი რედაქციით გათვალისწინებული იყო ყველა პირი, რომელსაც ჰქონდათ საქართველოში ბინადრობის უფლება, 2017 წლის ივნისის თვეში განხორციელებული ცვლილებით განისაზღვრა მხოლოდ მუდმივი ბინადრობის უფლების მქონე პირები (რაც გახდა გ.ბ-ასთვის რეგისტრაციის გაუქმების და, შესაბამისად, საარსებო შემწეობის შეწყვეტის საფუძველი), ხოლო როგორც ზემოთ იქნა აღნიშნული, იმავე წლის 11 დეკემბერს გაფართოვდა პირთა წრე და შემოწმება შეეხო საქართველოში ბინადრობის უფლების მქონე ყვალა პირს (როგორც დროებითს, ასევე მუდმივს).
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2018 წლის 29 ოქტომბრის #3ბ/1040-18 განჩინებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა და უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 19 თებერვლის გადაწყვეტილება.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 12 მარტის განჩინებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნა დაუშვებლად და უცვლელად დარჩა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2018 წლის 29 ოქტომბრის განჩინება.
საქალაქო სასამართლომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით #3/5816-19 დადგენილად მიიჩნია, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 19 ივლისის #04/39417 წერილით გ.ბ-ას ეცნობა, რომ მის ოჯახს (ს/კ: ...) აღუდგა რეგისტრაცია „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ და განისაზღვრა ოჯახისათვის ფულადი სოციალური დახმარების (საარსებო შემწეობა) გაცემა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე, მიმდინარე თვის შემწეობის თანხასთან ერთად. ამავე წერილში მითითებულ იქნა, რომ „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 22 აგვისტოს #225/ნ ბრძანების მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საარსებო შემწეობის მიღება გამორიცხავს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის ყოველთვიური შემწეობის მიღებას“. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახი ან ოჯახის რომელიმე წევრი, ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის შეჩერების პერიოდში მიიღებს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობას და ოჯახი კვლავ ინარჩუნებს საარსებო შემწეობის მიღების უფლებას, ოჯახს აღუდგება საარსებო შემწეობის თანხა შეჩერების პერიოდიდან, იმ თანხის გამოკლებით, რომელიც ოჯახმა ან ოჯახის წევრმა მიიღო დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობის სახით, შეჩერების პერიოდის განმავლობაში.
ვინაიდან 2017 წლის აგვისტოს თვიდან 2019 წლის ივნისის თვის ჩათვლით, 23 თვის განმავლობაში გ.ბ-ას ჩარიცხული ჰქონდა ლტოლვილის ყოველთვიური შემწეობა - 45 ლარის ოდენობით, ზემოაღნიშნული დადგენილების მოთხოვნათა გათვალისწინებით, 2019 წლის ივლისის თვეში მას ჩაერიცხა მიმდინარე თვის კუთვნილი ფულადი სოციალური დახმარება (საარსებო შემწეობა) 50 ლარის ოდენობით და 2017 წლის აგვისტოს თვიდან 2019 წლის ივნისის თვის ჩათვლით, 23 თვის სხვაობა მიუღებელ საარსებო შემწეობასა და მიღებული ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას შორის, თვეში 5 ლარის ოდენობით, სულ (23X5=115+50=165) 165 ლარი.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის #3/5816-19 გადაწყვეტილებით გ.ბ-ას სარჩელი დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანების მე-4 პუნქტი და მოპასუხე - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დაევალა ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ- სამართლებრივი აქტის გამოცემა, გ.ბ-ასათვის გასაცემი საარსებო შემწეობის თანხის კონკრეტულ თანხაზე მითითებით დაანგარიშების თაობაზე, 2017 წლის აგვისტოდან დღემდე.
ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილებით განმარტებულია, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილებით ადმინისტრაციულ ორგანოს დაევალა მოსარჩელისათვის სოციალურად დაუცველის სტატუსის აღდგენა და შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურება, ანუ იმ მდგომარეობის აღდგენა, რომელიც იარსებებდა იმ შემთხვევაში, რომ არ მომხდარიყო გ.ბ-ასთვის რეგისტრაციის გაუქმება და ფულადი სოციალური დახმარების შეწყვეტა. ადმინისტრაციულმა ორგანომ, სასამართლოს მე-2 პუნქტის აღსასრულებლად გამოსცა აქტი, რომლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად, განხორციელდა გ.ბ-ას ოჯახისთვის ფულადი სოციალური დახმარების - საარსებო შემწეობის გაცემა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე, მიმდინარე შემწეობის თანხასთან ერთად. აღნიშნული ბრძანების აღსრულების მიზნით, გ.ბ-ას ანგარიშზე ჩაერიცხა - 165 ლარი, რაც მოიცავს 23 თვის შემწეობის თანხას, ანუ 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი.
საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ხსენებული თანხა არ შეესაბამებოდა ზემოთ მითითებულ კანონიერ ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას, რადგან საქმეში წარმოდგენილი სს „...იდან“ გ.ბ-ას ანგარიშიდან ამონაწერის თანახმად, მას, 2015 წლის 1 იანვრიდან შეწყვეტამდე ერიცხებოდა როგორც საარსებო შემწეობა, ასევე, ლტოლვილთა დახმარება.
სასამართლოს მითითებით, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2020 წლის 6 ნოემბრის #ბ/854-20 განჩინებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, უცვლელად დარჩეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, ამასთან, აღნიშნულ გადაწყვეტილებაში განმარტებულ იქნა, რომ მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულება განხორციელდა არასრულყოფილად, არ მომხდარა მოსარჩელის უფლებების სრულად აღდგენა და საარსებო შემწეობის შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურება სრული მოცულობით, ანუ იმ მდგომარეობის აღდგენა, რომელიც იარსებებდა იმ შემთხვევაში, უკანონოდ რომ არ მომხდარიყო გ.ბ-ასთვის რეგისტრაციის გაუქმება და ფულადი სოციალური დახმარების შეწყვეტა, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ გ.ბ-ასთვის თვეში 5 ლარის (საარსებო შემწეობის ოდენობას - 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი) ანაზღაურება, არ შეესაბამებოდა სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულების მიზანს, ვინაიდან კანონშეუსაბამოდ სოციალური დახმარების მიმღები პირის სტატუსის შეწყვეტით, მოსარჩელეს მიადგა ზიანი 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის სახით, რაც უნდა ანაზღაურებოდა კანონით დადგენილი წესით, სრული მოცულობით. ამდენად, სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, საქალაქო სასამართლომ მართებულად ცნო ბათილად გასაჩივრებული სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანების მე-4 პუნქტი და კანონშესაბამისად დაავალა მოპასუხე - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს, ზემოთ მითითებული გარემოებების გათვალისწინებით, 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე გ.ბ-ასათვის გასაცემი საარსებო შემწეობის თანხის კონკრეტულ ოდენობაზე მითითებით დაანგარიშების თაობაზე ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა.
საქალაქო სასამართლომ, ასევე, ყურადღება გაამახვილა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 წერილზე, რომლითაც განმარტებულია, რომ „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 2 აგვისტოს #25/ნ ბრძანებით დამტკიცებული წესის მე-5 მუხლის პირველ პუნქტში საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2017 წლის 11 დეკემბერს #01-68 ბრძანებით შესული ცვლილების შესაბამისად: „საარსებო შემწეობის მიღება გამორიცხავს დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის ყოველთვიური შემწეობის მიღებას.“ ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახი ან ოჯახის რომელიმე წევრი, ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის შეჩერების პერიოდში, მიიღებს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობას და ოჯახი კვლავ ინარჩუნებს საარსებო შემწეობის მიღების უფლებას, ოჯახს აღუდგება საარსებო შემწეობის თანხა შეჩერების პერიოდიდან, იმ თანხის გამოკლებით, რომელიც ოჯახმა ან ოჯახის წევრმა მიიღო დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული - სტატუსის მქონე პირის შემწეობის სახით, შეჩერების პერიოდის განმავლობაში“.
საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ ზემოაღნიშნული წერილის თანახმად, ვინაიდან 2017 წლის აგვისტოს თვიდან 2019 წლის ივნისის თვის ჩათვლით, 23 თვის განმავლობაში მოსარჩელეს ყოველთვიურად ერიცხებოდა ლტოლვილის შემწეობა 45 ლარის ოდენობით, ზემოაღნიშნული წესის მოთხოვნათა გათვალისწინებით, 2019 წლის ივლისის თვეში მიმდინარე თვის კუთვნილ სოციალური დახმარებასთან ერთად (50 ლ.) ჩაერიცხა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან 2019 წლის ივნისის თვის ჩათვლით, ასაღებ საარსებო შემწეობასა (50 ლ) და მიღებულ ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას (45 ლ.) შორის, სხვაობის სახით (50–45=5ლ.) 23 თვის ჯამური ოდენობა, სულ - 165 (23X5=115+50=165) ლარი .
სასამართლომ მიუთითა „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-6 და მე-7 მუხლებზე, რომელთა თანახმად, სოციალური დახმარების ერთ-ერთ სახეს წარმოადგენს საარსებო შემწეობა. ოჯახს უფლება აქვს მოითხოვოს საარსებო შემწეობა. საარსებო შემწეობა არის ფულადი სოციალური დახმარება, რომელიც განკუთვნილია შეფასების სისტემით იდენტიფიცირებული ღატაკი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. საარსებო შემწეობის ოდენობას განსაზღვრავს საქართველოს მთავრობა. საარსებო შემწეობის დანიშვნის, შეჩერების, განახლებისა და შეწყვეტის წესი და პირობები, აგრეთვე მის გაცემასთან დაკავშირებული სხვა ურთიერთობები რეგულირდება მინისტრის ბრძანებით.
სასამართლომ, ასევე, მიუთითა „ქვეყანაში სიღატაკის დონის შემცირებისა და მოსახლეობის სოციალური დაცვის სრულყოფის ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 24 აპრილის #126 დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-8 მუხლზე, რომლის მიხედვით, მოსახლეობის სოციალური, ეკონომიკური და სამართლებრივი დაცვის გაუმჯობესებისა და ერთიანი საინფორმაციო სისტემის დანერგვის მიზნით, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო ქმნის სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზას. მონაცემთა ბაზა მოიცავს ცნობებს ოჯახის და მისი თითოეული წევრის შესახებ, საცხოვრებელი ადგილის, განათლების და ზოგადი სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის თაობაზე, ასევე, ინფორმაციას, მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირებულ პირთა საარსებო შემწეობის გაცემის, შეჩერების, განახლების და შეწყვეტის შესახებ და სხვა ინფორმაციას, რაც უკავშირდება სააგენტოს მიერ პროგრამის ადმინისტრირებას.
მითითებული წესის მე-12 მუხლის თანახმად, ოჯახის იდენტიფიკაციის შედეგად მოპოვებული ინფორმაციისა და დადგენილი მეთოდოლოგიის გამოყენებით განისაზღვრება სარეიტინგო ქულა, რომელიც მყარი ერთეულია და მისი შეცვლა, როგორც წესი, შესაძლებელია მისი მინიჭებიდან სულ ცოტა ერთი წლის გასვლის შემდეგ, გარდა მე-9 მუხლის მე-2 და მე-5 პუნქტებით და მე-10 მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. ამავე წესის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირებული ან რეგისტრაციის მაძიებელი ოჯახის იმ მონაცემების კორექტირება, რომელთა შეცვლაც გამოიწვევს სარეიტინგო ქულის ცვლილებას, შესაძლებელია ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასებიდან, მომდევნო 90 (ოთხმოცდაათი) დღის განმავლობაში. ამ კორექტირებასთან დაკავშირებით, სააგენტოს უფლებამოსილი პირი გამოსცემს ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს. სააგენტოს უფლებამოსილი პირის მიერ გამოცემულ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტში დაშვებული შეცდომის (ხარვეზის) გამოსწორების მიზნით, შესაბამისი ცვლილების/დამატების შეტანა შესაძლებელია, ამავე პუნქტით გათვალისწინებულ ვადაში, ან დაინტერესებული მხარის მიმართვის შემთხვევაში, თუ ეს მიმართვა გაკეთებულია აქტის ჩაბარებიდან ერთი თვის ვადაში. ამ პუნქტით გათვალისწინებული ვადის გასვლის შემდეგ, კორექტირება დასაშვებია ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის განმეორებითი შეფასების საფუძველზე.
საქალაქო სასამართლომ, ასევე, მიუთითა „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2006 წლის 28 ივლისის #145 დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-5 მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის მიხედვით, საარსებო შემწეობის მიღების უფლება აქვს ოჯახს, რომელიც დადგენილი წესით რეგისტრირებულია სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში (შემდგომში – მონაცემთა ბაზა) და მისი სარეიტინგო ქულა ნაკლებია ამ წესით დადგენილი საარსებო შემწეობის მისაღებ ზღვრულ ქულაზე (შემდგომში – ღატაკი ოჯახი).
მითითებული წესის მე-6 მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების, ასევე, მე-7 მუხლის შესაბამისად, „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ- ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 30 მარტის #93 დადგენილებით დამტკიცებული მეთოდოლოგიის ფარგლებში შეფასებულ (შესწავლილ) ოჯახებზე, რომელთა სარეიტინგო ქულა ნაკლებია ამ წესის მე-7 მუხლით დადგენილ ზღვრულ ოდენობაზე: ა) საარსებო შემწეობის ოდენობა ერთსულიანი ოჯახისათვის არის 60 (სამოცი) ლარი; ბ) ორ და მეტსულიანი ოჯახების შემთხვევაში, ამ პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ერთსულიანი ოჯახისათვის დადგენილი საარსებო შემწეობის ოდენობას მეორე და ოჯახის ყოველ მომდევნო თითოეულ წევრზე ემატება 48 ლარი. „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 31 დეკემბრის #758 დადგენილებით დამტკიცებული მეთოდოლოგიის ფარგლებში შეფასებულ (შესწავლილ) ოჯახებზე, საარსებო შემწეობის ოდენობა განისაზღვრება: ა) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაც 30001–ზე ნაკლებია – განისაზღვრება 60 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; ბ) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 30001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 57001 ქულაზე – განისაზღვრება 50 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; გ) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 57001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 60001 ქულაზე – განისაზღვრება 40 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; დ) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 60001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 65001 ქულაზე – განისაზღვრება 30 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; ე) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაც 100001-ზე ნაკლებია – საარსებო შემწეობა განისაზღვრება 50 ლარით ოჯახის თითოეულ 16 წლამდე ასაკის წევრზე. საარსებო შემწეობის მისაღები ზღვრული ქულა, ამ წესის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, არის 57001 (ორმოცდაჩვიდმეტი ათას ერთი). საარსებო შემწეობის მისაღები ზღვრული ქულა, ამ წესის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, არის 100001 (ასი ათას ერთი).
იმავე წესის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო უფლებამოსილია არსებული/გამოვლენილი ფაქტების გათვალისწინებით, მიიღოს გადაწყვეტილება შემწეობის დანიშვნის, დანიშვნაზე უარის თქმის, შეჩერების, შეწყვეტის, ზედმეტად გაცემული შემწეობის უკან დაბრუნების ან/და შემწეობის ოდენობის გადაანგარიშების შესახებ.
საქალაქო სასამართლომ მიუთითა „უცხოელთა და მოქალაქეობის არ მქონე პირთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 31-ე მუხლზე, რომლის თანახმად, საქართველოში მუდმივად მცხოვრებ უცხოელს აქვს დახმარების, პენსიისა და სხვაგვარი სოციალური უზრუნველყოფის ისეთივე უფლება, როგორიც საქართველოს მოქალაქეს. საქართველოში დროებით მყოფი უცხოელის სოციალური უზრუნველყოფის საკითხი კი წყდება საქართველოს კანონმდებლობისა და საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად.
საქალაქო სასამართლომ, ასევე, მიუთითა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 22 აგვისტოს #225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-17 მუხლზე, რომლის მიხედვით, დანიშნული საარსებო შემწეობის ოდენობების ავტომატური გადაანგარიშება, საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესწავლის - ოჯახში ვიზიტის გარეშე, მოხდება შემდეგი გარემოებების არსებობისას: ა) საქართველოს მთავრობის მიერ დადგენილი საარსებო შემწეობის ოდენობების ცვლილებების შემთხვევაში; ბ) ღატაკ ოჯახში ბავშვის დაბადების (შვილად აყვანის) შემთხვევაში, როცა ბავშვის დაბადებიდან (შვილად აყვანიდან) და ბოლო შეფასებიდან არ არის გასული 2 წელზე მეტი; გ) ორი და მეტწევრიანი ოჯახის წევრის 2018 წლის 1 ივნისის შემდეგ გარდაცვალების შემთხვევაში. ამავე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, საარსებო შემწეობა დანიშნული ოდენობით შესაძლებელია აგრეთვე გადაანგარიშებულ იქნეს, თუ ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის განმეორებით შეფასების შედეგად მინიჭებული სარეიტინგო ქულიდან გამომდინარე, საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, გათვალისწინებულია განსხვავებული ოდენობის საარსებო შემწეობის გაცემა.
საქალაქო სასამართლომ აღნიშნა, რომ სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის მიხედვით, სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრაციის მსურველი ან/და რეგისტრირებული ოჯახების (შემდგომში - „ოჯახი“ ან „შინამეურნეობა“) კეთილდღეობის დონის შესაფასებლად გამოიყენება შინამეურნეობის კეთილდღეობის ინდექსი, რომლის გამოთვლა ხდება მონაცემთა საფუძველზე, რომელსაც ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენელი აფიქსირებს სპეციალურ კითხვარში (შემდგომში - ოჯახის დეკლარაცია) სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს უფლებამოსილი პირის დახმარებით; ოჯახის დეკლარაციაში ფიქსირდება ოჯახის მახასიათებლების ყველა ის მნიშვნელობა, რომლებიც გამოიყენება კეთილდღეობის ინდექსის გამოსათვლელ ფორმულაში.
საქალაქო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მოსარჩელე გ.ბ-ას ოჯახი განეკუთვნებოდა აღნიშნული წესით გათვალისწინებულ დახმარების მიმღებ პირთა წრეს, რომელიც რეგისტრირებული იყო სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში და იღებდა საარსებო შემწეობას.
სასამართლოს განმარტებით, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების თანახმად, გ.ბ-ასთვის საარსებო შემწეობის შეწყვეტა 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიჩნეულ იქნა კანონშეუსაბამოდ. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დაევალა, აღედგინა მოსარჩელისათვის სოციალურად დაუცველის სტატუსი და აენაზღაურებინა შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობა, თუმცა სადავო გარემოებას წარმოადგენდა მიუღებელი საარსებო შემწეობის ოდენობა, ადმინისტრაციულმა ორგანომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით გამოცემული სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მე-4 პუნქტით მოსარჩელეს აღუდგინა საარსებო შემწეობის გაცემა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე, მაგრამ მიუღებელი 23 თვის საარსებო შემწეობის ოდენობა გამოიანგარიშა, როგორც სხვაობა საარსებო შემწეობასა და ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას შორის და საბოლოოდ, მოსარჩელეს აუნაზღაურა თანხა თვეში 5 ლარის ოდენობით, სულ - 115 ლარი.
საქალაქო სასამართლომ ყურადღება მიაქცია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 24 აპრილის #ბს-476-464(კ-13) გადაწყვეტილებაზე, რომლითაც საკასაციო სასამართლომ განმარტა, რომ სასამართლო ახორციელებს რა სახელმწიფო ხელისუფლების განსაკუთრებულ ფუნქციას - მართლმსაჯულებას, სახელმწიფოს სახელით დადგენილი გადაწყვეტილებების კანონიერ ძალაში შესვლა გულისხმობს მის უპირობო და სავალდებულო შესრულებას. სასამართლომ აღნიშნა, რომ „სამართლიანი სასამართლოს“ უფლება მოიცავს არამარტო სასამართლოსადმი მიმართვის, საქმის საჯარო და სამართლიანი განხილვის, საკითხის გონივრულ ვადებში გადაწყვეტის უფლებებს, არამედ გადაწყვეტილების აღსრულების უფლებასაც. სასამართლოს მოსაზრებით, სასამართლო გადაწყვეტილების აღუსრულებლობა უთანაბრდება სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების არცნობას იმდენად, რამდენადაც იგი მოჩვენებითს ხდის სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობას. საკასაციო სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება შედეგზე ორიენტირებული უფლებაა და თუნდაც სასურველი გადაწყვეტილების მიღება არასაკმარისია აღნიშნული მიზნის მისაღწევად, გადაწყვეტილების დროული და სრულყოფილი აღსრულების გარეშე.
საქალაქო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულება განხორციელდა არასრულყოფილად, არ მომხდარა მოსარჩელის უფლებების სრულყოფილად აღდგენა და საარსებო შემწეობის შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურება სრული მოცულობით, ანუ იმ მდგომარეობის აღდგენა, რომელიც იქნებოდა იმ შემთხვევაში, უკანონოდ რომ არ მომხდარიყო გ.ბ-ასთვის რეგისტრაციის გაუქმება და ფულადი სოციალური დახმარების შეწყვეტა. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ გ.ბ-ასთვის თვეში 5 ლარის (საარსებო შემწეობის ოდენობას - 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი) ანაზღაურება, არ შეესაბამებოდა სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების მიზანს, ვინაიდან კანონშეუსაბამოდ სოციალური დახმარების მიმღები პირის სტატუსის შეწყვეტით, მოსარჩელეს მიადგა ზიანი 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის სახით, რაც უნდა ანაზღაურებოდა კანონით დადგენილი წესით, სრული მოცულობით.
საქალაქო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 წერილზე, რომლითაც განმარტებულია, რომ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 2 აგვისტოს #25/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-5 მუხლის პირველ პუნქტში საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2017 წლის 11 დეკემბერს #01-68 ბრძანებით შევიდა ცვლილება, რომლის შესაბამისად, „საარსებო შემწეობის მიღება გამორიცხავს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის ყოველთვიური შემწეობის მიღებას.“ ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახი ან ოჯახის რომელიმე წევრი, ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის შეჩერების პერიოდში მიიღებს დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობას და ოჯახი კვლავ ინარჩუნებს საარსებო შემწეობის მიღების უფლებას, ოჯახს აღუდგება საარსებო შემწეობის თანხა შეჩერების პერიოდიდან, იმ თანხის გამოკლებით, რომელიც ოჯახმა ან ოჯახის წევრმა მიიღო დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული - სტატუსის მქონე პირის შემწეობის სახით, შეჩერების პერიოდის განმავლობაში“.
ზემოაღნიშნული წერილის თანახმად, ვინაიდან 2017 წლის აგვისტოდან 2019 წლის ივნისის ჩათვლით, 23 თვის განმავლობაში მოსარჩელეს ყოველთვიურად ერიცხებოდა ლტოლვილის შემწეობა 45 ლარის ოდენობით, მოხმობილი წესის მოთხოვნათა გათვალისწინებით, 2019 წლის ივლისში მიმდინარე თვის კუთვნილ სოციალურ დახმარებასთან ერთად (50 ლ), ჩაერიცხათ 2017 წლის აგვისტოდან 2019 წლის ივნისის ჩათვლით ასაღებ საარსებო შემწეობასა (50 ლ) და მიღებულ ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას (45 ლ) შორის სხვაობის სახით (50–45=5ლ) 23 თვის ჯამური ოდენობა, სულ: (23X5=115+50=165) 165 ლარი.
საქალაქო სასამართლომ, ასევე, ყურადღება გაამახვილა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის #3/5816-19 გადაწყვეტილებაზე, რომლითაც განმარტებულია, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ გ.ბ-ასთვის თვეში 5 ლარის (საარსებო შემწეობის ოდენობას - 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი) ანაზღაურება, არ შეესაბამებოდა სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულების მიზანს, ვინაიდან კანონშეუსაბამოდ სოციალური დახმარების მიმღები პირის სტატუსის შეწყვეტით, მოსარჩელეს მიადგა ზიანი 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის სახით, რაც უნდა ანაზღაურებოდა კანონით დადგენილი წესით, სრული მოცულობით.
სასამართლომ განმარტა, რომ ზემოაღნიშნული თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილება #3/5816-19 არ იყო შესული კანონიერ ძალაში.
სასამართლომ მიუთითა საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 96-ე და 97-ე მუხლებზე და აღნიშნა, რომ მოცემულ შემთხვევაში, ადმინისტრაციულმა ორგანომ, სასამართლოს მე-2 პუნქტის აღსასრულებლად გამოსცა აქტი, რომლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად, განხორციელდა გ.ბ-ას ოჯახისთვის ფულადი სოციალური დახმარების - საარსებო შემწეობის გაცემა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე, მიმდინარე შემწეობის თანხასთან ერთად. აღნიშნული ბრძანების აღსრულების მიზნით, გ.ბ-ას ანგარიშზე ჩაერიცხა - 165 ლარი, რაც მოიცავს 23 თვის შემწეობის თანხას, ანუ 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი, რაც სასამართლომ მიიჩნია, რომ არ შეესაბამებოდა ზემოთ მითითებულ გადაწყვეტილებას, რადგან თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის და ზემდგომი სასამართლოს გადაწყვეტილებებით განმარტებული იყო, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ გ.ბ-ასთვის თვეში 5 ლარის (საარსებო შემწეობის ოდენობას - 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი) ანაზღაურება, არ შეესაბამებოდა სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულების მიზანს, მოსარჩელეს მიადგა ზიანი 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის სახით, რაც უნდა ანაზღაურებოდა კანონით დადგენილი წესით, სრული მოცულობით.
სასამართლომ განმარტა, რომ ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებული იყო, აქტი გამოეცა საქმის სრულყოფილად შესწავლის საფუძველზე. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლოს მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ მოპასუხის მიერ ვერ იქნა დაძლეული მტკიცების ტვირთი.
სასამართლომ მიუთითა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილზე და დაასკვნა, რომ სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტები გამოცემული იყო საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების საფუძვლიანად გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, რის გამოც სარჩელი ნაწილობრივ უნდა დაკმაყოფილებულიყო, სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად უნდა ყოფილიყო ცნობილი გასაჩივრებული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტები და მოპასუხე სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს უნდა დავალებოდა, გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ, კანონით დადგენილი წესით და ვადაში, მოსარჩელე გ.ბ-ასთან დაკავშირებით, ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა უნდა დავალებოდა.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 16 ივლისის გადაწყვეტილება სარჩელის დაკმაყოფილების ნაწილში სააპელაციო წესით გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ, რომელმაც გასაჩივრებულ ნაწილში გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 1 აპრილის განჩინებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2021 წლის 16 ივლისის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო პალატამ მიუთითა, რომ წარმოდგენილი სააპელაციო საჩივრის ფარგლებში უნდა შეფასებულიყო სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილების კანონიერება. დასახელებული საკითხის გადაწყვეტას უკავშირდებოდა იმის დადგენა, არსებობდა თუ არა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოსათვის გ.ბ-ას სასარგებლოდ 1150 ლარის გადახდის დავალების საფუძველი. სააპელაციო პალატამ, პირველ რიგში, ყურადღება მიაქცია იმ ფაქტს, რომ სასარჩელო მოთხოვნის საფუძვლად არსებული მხარის ინტერესი - კონკრეტული დახმარების თანხის მიღება - სასამართლოთა შეფასების საგანი გახდა რამდენიმეჯერ. ამდენად, სააპელაციო პალატამ მიზანშეწონილად მიიჩნია, მოკლედ მიეთითებინა საქმის წარმოების ქრონოლოგიაზე და ყურადღება შეეჩერებინა მხოლოდ იმ ფაქტობრივ და სამართლებრივ გარემოებებზე, რომლებსაც უშუალოდ მიმდინარე დავის გადაწყვეტისათვის გააჩნდათ არსებითი მნიშვნელობა.
სააპელაციო პალატის მითითებით, დადგენილი იყო, რომ გ.ბ-ას ოჯახი განეკუთვნებოდა სოციალური დახმარების მიმღებ პირთა წრეს, რომელიც რეგისტრირებული იყო სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში და იღებდა საარსებო შემწეობას. ასევე დადგენილი იყო, რომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების თანახმად, გ.ბ-ასთვის საარსებო შემწეობის შეწყვეტა 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიჩნეული იქნა კანონშეუსაბამოდ. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დაევალა აღედგინა მოსარჩელისათვის სოციალურად დაუცველის სტატუსი და აენაზღაურებინა შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობა. თუმცა სადავო გარემოებას წარმოადგენდა მიუღებელი საარსებო შემწეობის ოდენობა. ადმინისტრაციულმა ორგანომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით გამოცემული სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მე-4 პუნქტით მოსარჩელეს აღუდგინა საარსებო შემწეობის გაცემა 2017 წლის აგვისტოდან იმ დღემდე, თუმცა მიუღებელი 23 თვის საარსებო შემწეობის ოდენობა გამოიანგარიშა, როგორც სხვაობა საარსებო შემწეობასა და ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას შორის და საბოლოოდ, მოსარჩელეს აუნაზღაურა თვეში 5 ლარის ოდენობით თანხა 23 თვიან პერიოდზე, სულ 115 ლარი.
სააპელაციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 წერილზე, რომლითაც განმარტებული იყო, რომ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 2 აგვისტოს #25/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-5 მუხლის პირველ პუნქტში საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2017 წლის 11 დეკემბერს #01-68 ბრძანებით შესული ცვლილების შესაბამისად: „საარსებო შემწეობის მიღება გამორიცხავს დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის ყოველთვიური შემწეობის მიღებას.“ ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად „იმ შემთხვევაში, თუ საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახი ან ოჯახის რომელიმე წევრი, ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის შეჩერების პერიოდში მიიღებს დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობას და ოჯახი კვლავ ინარჩუნებს საარსებო შემწეობის მიღების უფლებას, ოჯახს აღუდგება საარსებო შემწეობის თანხა შეჩერების პერიოდიდან, იმ თანხის გამოკლებით, რომელიც ოჯახმა ან ოჯახის წევრმა მიიღო დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული - სტატუსის მქონე პირის შემწეობის სახით, შეჩერების პერიოდის განმავლობაში“. მითითებული წერილის თანახმად, ვინაიდან, 2017 წლის აგვისტოდან 2019 წლის ივნისის ჩათვლით, 23 თვის განმავლობაში მოსარჩელეს ყოველთვიურად ერიცხებოდა ლტოლვილის შემწეობა 45 ლარის ოდენობით, ზემოაღნიშნული წესის მოთხოვნათა გათვალისწინებით, 2019 წლის ივლისის თვეში მიმდინარე თვის კუთვნილ სოციალურ დახმარებასთან ერთად (50 ლ) განმცხადებელს ჩაერიცხა 2017 წლის აგვისტოდან 2019 წლის ივნისის ჩათვლით ასაღებ საარსებო შემწეობასა (50 ლ) და მიღებულ ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას (45 ლ) შორის, სხვაობის სახით (50-45=5 ლ) 23 თვის ჯამური ოდენობა, სულ: (23X5=115+50=165) 165 ლარი.
სააპელაციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა ადმინისტრაციული ორგანოს წარმომადგენლის განმარტებაზე, რომ ზემოთ მითითებული კალკულაციით თანხის გაანგარიშება განაპირობა იმ ფაქტმა, რომ განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილების შესაბამისად, 2017 წლის შემდგომ, პირი აღარ შეიძლებოდა ერთდროულად ყოფილიყო როგორც „ლტოლვილის“, ასევე „სოციალურად დაუცველის“ სტატუსიდან გამომდინარე შემწეობის მიმღები. შესაბამისად, მითითებულ 23-თვიან მონაკვეთზე, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით, ადმინისტრაციულმა ორგანომ გ.ბ-ას აღუდგინა „სოციალურად დაუცველის“ სტატუსი, რამაც გამოიწვია მისთვის 50-ლარიანი დახმარების გაცემის უფლების აღდგენა. თუმცა, ამავდროულად, ვინაიდან მითითებული 23-თვიანი მონაკვეთის განმავლობაში გ.ბ-ა ფლობდა „ლტოლვილის“ სტატუსს და აღნიშნული სტატუსიდან გამომდინარე იღებდა დახმარებას თვეში 45 ლარის ოდენობით, ადმინისტრაციულმა ორგანომ ჩათვალა, რომ „სოციალურად დაუცველის სტატუსის“ აღდგენით განპირობებული 50-ლარიანი დახმარების მიღების უფლება დიდწილად (45 ლარის ოდენობით) დაფარული იყო. შესაბამისად, „სოციალურად დაუცველის სტატუსის“ აღდგენის შედეგად, მასზე უნდა გაცემულიყო მხოლოდ ამ ორი დახმარების თანხას შორის არსებული სხვაობა - თვეში 5 ლარის ოდენობით.
სააპელაციო სასამართლომ, ასევე, ყურადღება მიაქცია იმ გარემოებას, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით (#3/5816-19) შეფასდა აღნიშნული კალკულაციის კანონშესაბამისობის საკითხი და განიმარტა, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ გ.ბ-ასთვის თვეში 5 ლარის (საარსებო შემწეობის ოდენობას - 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი) ანაზღაურება, არ შეესაბამებოდა თავდაპირველი გადაწყვეტილების აღსრულების მიზანს, ვინაიდან კანონშეუსაბამოდ სოციალური დახმარების მიმღები პირის სტატუსის შეწყვეტით, მოსარჩელეს მიადგა ზიანი 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის სახით, რაც უნდა ანაზღაურებოდა კანონით დადგენილი წესით, სრული მოცულობით.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ ზემოაღნიშნული თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილება (#3/5816-19), რომელიც გასაჩივრებულ იქნა სააპელაციო და საკასაციო წესით, ძალაში დარჩა სააპელაციო სასამართლოს 2020 წლის 6 ნოემბრის განჩინებით, ხოლო, საკასაციო სასამართლოს 2021 წლის 22 ივლისის განჩინებით (საქმე #ბს-237(კ-21)) საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნა მიჩნეული. შესაბამისად, სააპელაციო სასამართლომ მხედველობაში მიიღო, რომ კანონიერ ძალაში იყო შესული აღნიშნული გადაწყვეტილებაც, რომლითაც ზემოთ მითითებული კალკულაცია მიჩნეულ იქნა კანონშეუსაბამოდ.
აღნიშნული ფაქტობრივი მოცემულობიდან გამომდინარე, მიმდინარე დავის ფარგლებში სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობის საგანს წარმოადგენდა იმის განსაზღვრა, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ აღსრულდა თუ არა კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება კანონით დადგენილი წესითა და სასამართლოს გადაწყვეტილებით პირდაპირ გათვალისწინებული მოცულობით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა დადგინილიყო, შეესაბამებოდა თუ არა კანონმდებლობის მოთხოვნებს სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილება და არსებობდა თუ არა საფუძველი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს გ.ბ-ას სასარგებლოდ 1150 ლარის გადახდა დავალებოდა.
ამ თვალსაზრისით, სააპელაციო სასამართლომ სრულად გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს შეფასებები, ასევე, დამატებით განმარტა, რომ თუკი კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება ადმინისტრაციულ ორგანოს ავალებს კონკრეტული წესით და კონკრეტული ოდენობით მოახდინოს პირის უფლებებში აღდგენა, აღნიშნული სახის სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულება აღარ შეიძლება დაექვემდებაროს ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან გადაწყვეტილების აღსრულების წესის დამატებით განმარტებასა და ინტერპრეტაციას.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ გაიზიარა სასამართლოს შეფასება იმასთან დაკავშირებით, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილების კანონიერების განხილვისას ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ვერ იქნა დაძლეული აქტის კანონიერების მტკიცების ტვირთი. ამდენად, მართებული იყო სასამართლოს დასკვნა, რომ სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად უნდა ყოფილიყო ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და აპელანტს - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საქმის გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ, ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა უნდა დავალებოდა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 1 აპრილის განჩინება საკასაციო წესით გაასაჩივრა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტომ, რომელმაც გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
კასატორის განმარტებით, სააპელაციო სასამართლოს განჩინება სამართლებრივად დაუსაბუთებელია და ეწინააღმდეგება კანონს. სასამართლოს უნდა ეხელმძღვანელა განსახილველი ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმით, კერძოდ, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 22 აგვისტოს #225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-5 მუხლის პირველ პუნქტში საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2017 წლის 11 დეკემბერს #01-68/ნ ბრძანებით შესული ცვლილების შესაბამისად, საარსებო შემწეობის მიღება გამორიცხავს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის ყოველთვიური შემწეობის მიღებას. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახი ან ოჯახის რომელიმე წევრი, ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის შეჩერების პერიოდში მიიღებს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობას და ოჯახი კვლავ ინარჩუნებს საარსებო შემწეობის მიღების უფლებას, ოჯახს აღუდგება საარსებო შემწეობის თანხა შეჩერების პერიოდიდან, იმ თანხის გამოკლებით, რომელიც ოჯახმა ან ოჯახის წევრმა მიიღო დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობის სახით, შეჩერების პერიოდის განმავლობაში.
კასატორის მოსაზრებით, სასამართლომ ყურადღება არ გაამახვილა იმ გარემოებაზე, რომ გ.ბ-ას 2017 წლის აგვისტოდან 2019 წლის ივნისის ჩათვლით, 23 თვის განმავლობაში ყოველთვიურად ერიცხებოდა ლტოლვილის შემწეობა 45 ლარის ოდენობით, ზემოაღნიშნული წესის მოთხოვნათა გათვალისწინებით. 2019 წლის ივლისში მიმდინარე თვის კუთვნილ სოციალურ დახმარებასთან ერთად (50 ლ), მას ჩაერიცხა 2017 წლის აგვისტოდან 2019 წლის ივნისის ჩათვლით მისაღებ საარსებო შემწეობასა და მიღებულ ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას (45 ლ) შორის სხვაობის 23 თვის ჯამური ოდენობა, სულ 165 ლარი (115 (23X5) + 50 = 165). ასევე, მას დამატებით ეცნობა, რომ მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო პერიოდულად ახორციელებს სოციალური დახმარების (საარსებო შემწეობა) მიმღები ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გადამოწმებას, რაც, სხვა ოჯახებთან ერთად, შეეხო გ.ბ-ას ოჯახსაც, რის საფუძველზეც, ოჯახში ვიზიტს განახორციელებდა სააგენტოს უფლებამოსილი პირი და შეივსებოდა „ოჯახის დეკლარაცია“. ასევე, კანონმდებლობის თანახმად, ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესწავლის პროცესში, ჩერდება საარსებო შემწეობის გაცემა და გრძელდება ახალი სარეიტინგო ქულის შესაბამისად. მინიჭებული სარეიტინგო ქულის ოდენობიდან გამომდინარე, განისაზღვრება, მიიღებს თუ არა ოჯახი კანონმდებლობით გათვალისწინებულ დახმარებას.
კასატორის შეფასებით, ყურადსაღებია, რომ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 12 მარტის #ბს-149(კ-19) განჩინების სარეზოლუციო ნაწილისა და სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248 ბრძანების საფუძველზე, გ.ბ-ას ოჯახს (საიდენტიფიკაციო კოდი: ...) აღუდგა რეგისტრაცია „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ და განისაზღვრა ოჯახისათვის ფულადი სოციალური დახმარების (საარსებო შემწეობა) გაცემა 2017 წლის აგვისტოდან დღემდე, მიმდინარე თვის შემწეობის თანხასთან ერთად.
კასატორი განმეორებით მიუთითებს საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 22 აგვისტოს #225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-5 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებზე, ასევე, გ.ბ-ასათვის ჩარიცხულ თანხებზე და აღნიშნავს, რომ გ.ბ-ას დახმარების ოდენობა გაანგარიშებულია მოქმედი კანონმდებლობის სრული დაცვით, რის გამოც არ არსებობს გ.ბ-ასთან დაკავშირებით, გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული გარემოებების გამოკვლევა-შეფასებისა და კანონით დადგენილ ვადაში ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის საფუძველი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2023 წლის 9 იანვრის განჩინებით საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 11 მაისის განჩინებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნა დასაშვებად და მისი განხილვა დაინიშნა მხარეთა დასწრების გარეშე.


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :


საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის საფუძვლების შესწავლისა და გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს კონსტიტუციის პრეამბულაზე, რომლის თანახმად, საქართველოს მოქალაქეთა ურყევი ნებაა, რომ დაამკვიდრონ, მათ შორის სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფო. საქართველოს კონსტიტუციის მე-5 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების შესაბამისად, საქართველო არის სოციალური სახელმწიფო. სახელმწიფო ზრუნავს საზოგადოებაში სოციალური სამართლიანობის, სოციალური თანასწორობისა და სოციალური სოლიდარობის პრინციპების განმტკიცებაზე.
საკასაციო სასამართლო, ასევე, მიუთითებს ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის 22-ე მუხლზე, რომლის შესაბამისად, ყოველ ადამიანს, როგორც საზოგადოების წევრს, აქვს სოციალური უზრუნველყოფის უფლება და უფლება განახორციელოს ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ დარგებში, ნაციონალური მეცადინეობისა და საერთაშორისო თანამშრომლობის მეშვეობით და ყოველი სახელმწიფოს სტრუქტურისა და რესურსების შესაბამისად, ის უფლებები, რომლებიც აუცილებელია მისი ღირსების შენარჩუნებისა და მისი პიროვნების თავისუფალი განვითარებისათვის.
ევროპის სოციალური ქარტიის მე-12 მუხლის თანახმად, სოციალური უზრუნველყოფის უფლების ეფექტურად განხორციელების მიზნით, მხარეები ვალდებულებას იღებენ შექმნან და შეინარჩუნონ სოციალური უზრუნველყოფის სისტემა. შეინარჩუნონ სოციალური უზრუნველყოფის სისტემა დამაკმაყოფილებელ დონეზე, რომელიც უნდა შეესაბამებოდეს ევროპის სოციალური უზრუნველყოფის კოდექსის რატიფიკაციისათვის აუცილებელ დონეს. მიიღონ ზომები სოციალური უზრუნველყოფის სისტემის გაუმჯობესების მიზნით.
საყურადღებოა, ასევე, „ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ“ პაქტის მე-9 მუხლი, რომლის შესაბამისად, ამ პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ თითოეული ადამიანის უფლებას სოციალურ უზრუნველყოფაზე, სოციალური დაზღვევის ჩათვლით.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველ მუხლზე, რომლის მიხედვით, ამ კანონის მიზანია სოციალური დახმარების მწყობრი სისტემის ჩამოყალიბებით მოსახლეობის სამართლიანი, მიზნობრივი და ეფექტიანი დახმარებით უზრუნველყოფა. ეს კანონი აწესრიგებს საქართველოს ტერიტორიაზე სოციალური დახმარების მიღებასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს, განსაზღვრავს სოციალური დახმარების სფეროში უფლებამოსილ ადმინისტრაციულ ორგანოებს, ადგენს სოციალური დახმარების სახეებსა და მისი დანიშვნის ძირითად პრინციპებს.
აღნიშნული კანონის მე-6 და მე-7 მუხლების თანახმად, სოციალური დახმარების ერთ-ერთ სახეს წარმოადგენს საარსებო შემწეობა. ოჯახს უფლება აქვს მოითხოვოს საარსებო შემწეობა. საარსებო შემწეობა არის ფულადი სოციალური დახმარება, რომელიც განკუთვნილია შეფასების სისტემით იდენტიფიცირებული ღატაკი ოჯახების სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. საარსებო შემწეობის ოდენობას განსაზღვრავს საქართველოს მთავრობა. საარსებო შემწეობის დანიშვნის, შეჩერების, განახლებისა და შეწყვეტის წესი და პირობები, აგრეთვე მის გაცემასთან დაკავშირებული სხვა ურთიერთობები რეგულირდება მინისტრის ბრძანებით.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს „ქვეყანაში სიღატაკის დონის შემცირებისა და მოსახლეობის სოციალური დაცვის სრულყოფის ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 24 აპრილის #126 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიანი ბაზის ფორმირების წესის“ მე-8 მუხლზე, რომლის მიხედვით, მოსახლეობის სოციალური, ეკონომიკური და სამართლებრივი დაცვის გაუმჯობესებისა და ერთიანი საინფორმაციო სისტემის დანერგვის მიზნით, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო ქმნის სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზას. მონაცემთა ბაზა მოიცავს ცნობებს ოჯახის და მისი თითოეული წევრის შესახებ, საცხოვრებელი ადგილის, განათლების და ზოგადი სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის თაობაზე, ასევე, ინფორმაციას, მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირებულ პირთა საარსებო შემწეობის გაცემის, შეჩერების, განახლების და შეწყვეტის შესახებ და სხვა ინფორმაციას, რაც უკავშირდება სააგენტოს მიერ პროგრამის ადმინისტრირებას.
მითითებული წესის მე-12 მუხლის თანახმად, ოჯახის იდენტიფიკაციის შედეგად მოპოვებული ინფორმაციისა და დადგენილი მეთოდოლოგიის გამოყენებით განისაზღვრება სარეიტინგო ქულა, რომელიც მყარი ერთეულია და მისი შეცვლა, როგორც წესი, შესაძლებელია მისი მინიჭებიდან სულ ცოტა ერთი წლის გასვლის შემდეგ, გარდა მე-9 მუხლის მე-2 და მე-5 პუნქტებით და მე-10 მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.
ამავე წესის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, მონაცემთა ბაზაში რეგისტრირებული ან რეგისტრაციის მაძიებელი ოჯახის იმ მონაცემების კორექტირება, რომელთა შეცვლაც გამოიწვევს სარეიტინგო ქულის ცვლილებას, შესაძლებელია ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასებიდან, მომდევნო 90 (ოთხმოცდაათი) დღის განმავლობაში. ამ კორექტირებასთან დაკავშირებით, სააგენტოს უფლებამოსილი პირი გამოსცემს ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს. სააგენტოს უფლებამოსილი პირის მიერ გამოცემულ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტში დაშვებული შეცდომის (ხარვეზის) გამოსწორების მიზნით, შესაბამისი ცვლილების/დამატების შეტანა შესაძლებელია, ამავე პუნქტით გათვალისწინებულ ვადაში, ან დაინტერესებული მხარის მიმართვის შემთხვევაში, თუ ეს მიმართვა გაკეთებულია აქტის ჩაბარებიდან ერთი თვის ვადაში. ამ პუნქტით გათვალისწინებული ვადის გასვლის შემდეგ, კორექტირება დასაშვებია ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის განმეორებითი შეფასების საფუძველზე.
საკასაციო სასამართლო, ასევე, მიუთითებს „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2006 წლის 28 ივლისის #145 დადგენილებით დამტკიცებული წესის მე-5 მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის მიხედვით, საარსებო შემწეობის მიღების უფლება აქვს ოჯახს, რომელიც დადგენილი წესით რეგისტრირებულია სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში (შემდგომში – მონაცემთა ბაზა) და მისი სარეიტინგო ქულა ნაკლებია ამ წესით დადგენილი საარსებო შემწეობის მისაღებ ზღვრულ ქულაზე (შემდგომში – ღატაკი ოჯახი).
მითითებული წესის მე-6 მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების, ასევე, მე-7 მუხლის შესაბამისად, საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 30 მარტის #93 დადგენილებით დამტკიცებული „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ- ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის“ ფარგლებში შეფასებულ (შესწავლილ) ოჯახებზე, რომელთა სარეიტინგო ქულა ნაკლებია ამ წესის მე-7 მუხლით დადგენილ ზღვრულ ოდენობაზე: ა) საარსებო შემწეობის ოდენობა ერთსულიანი ოჯახისათვის არის 60 (სამოცი) ლარი; ბ) ორ და მეტსულიანი ოჯახების შემთხვევაში, ამ პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ერთსულიანი ოჯახისათვის დადგენილი საარსებო შემწეობის ოდენობას მეორე და ოჯახის ყოველ მომდევნო თითოეულ წევრზე ემატება 48 ლარი. „სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 31 დეკემბრის #758 დადგენილებით დამტკიცებული მეთოდოლოგიის ფარგლებში შეფასებულ (შესწავლილ) ოჯახებზე, საარსებო შემწეობის ოდენობა განისაზღვრება) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაც 30001–ზე ნაკლებია – განისაზღვრება 60 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; ბ) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 30001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 57001 ქულაზე – განისაზღვრება 50 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; გ) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 57001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 60001 ქულაზე – განისაზღვრება 40 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; დ) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაა 60001 და მეტი, მაგრამ ნაკლებია 65001 ქულაზე – განისაზღვრება 30 ლარით ოჯახის ყველა წევრზე; ე) ოჯახი, რომლის სარეიტინგო ქულაც 100001-ზე ნაკლებია – საარსებო შემწეობა განისაზღვრება 50 ლარით ოჯახის თითოეულ 16 წლამდე ასაკის წევრზე. საარსებო შემწეობის მისაღები ზღვრული ქულა, ამ წესის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, არის 57001 (ორმოცდაჩვიდმეტი ათას ერთი). საარსებო შემწეობის მისაღები ზღვრული ქულა, ამ წესის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, არის 100001 (ასი ათას ერთი).
ამავე წესის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტო უფლებამოსილია არსებული/გამოვლენილი ფაქტების გათვალისწინებით, მიიღოს გადაწყვეტილება შემწეობის დანიშვნის, დანიშვნაზე უარის თქმის, შეჩერების, შეწყვეტის, ზედმეტად გაცემული შემწეობის უკან დაბრუნების ან/და შემწეობის ოდენობის გადაანგარიშების შესახებ.
საკასაციო პალატა, ასევე, ყურადღებას ამახვილებს „უცხოელთა და მოქალაქეობის არ მქონე პირთა სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 31-ე მუხლზე, რომლის თანახმად, საქართველოში მუდმივად მცხოვრებ უცხოელს აქვს დახმარების, პენსიისა და სხვაგვარი სოციალური უზრუნველყოფის ისეთივე უფლება, როგორიც საქართველოს მოქალაქეს. საქართველოში დროებით მყოფი უცხოელის სოციალური უზრუნველყოფის საკითხი კი წყდება საქართველოს კანონმდებლობისა და საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 22 აგვისტოს #225/ნ ბრძანებით დამტკიცებული „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის“ მე-17 მუხლის მიხედვით, დანიშნული საარსებო შემწეობის ოდენობების ავტომატური გადაანგარიშება, საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შესწავლის - ოჯახში ვიზიტის გარეშე, მოხდება შემდეგი გარემოებების არსებობისას: ა) საქართველოს მთავრობის მიერ დადგენილი საარსებო შემწეობის ოდენობების ცვლილებების შემთხვევაში; ბ) ღატაკ ოჯახში ბავშვის დაბადების (შვილად აყვანის) შემთხვევაში, როცა ბავშვის დაბადებიდან (შვილად აყვანიდან) და ბოლო შეფასებიდან არ არის გასული 2 წელზე მეტი; გ) ორი და მეტწევრიანი ოჯახის წევრის 2018 წლის 1 ივნისის შემდეგ გარდაცვალების შემთხვევაში. ამავე მუხლის, მე-4 პუნქტის თანახმად, საარსებო შემწეობა დანიშნული ოდენობით შესაძლებელია აგრეთვე გადაანგარიშებულ იქნეს, თუ ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის განმეორებით შეფასების შედეგად მინიჭებული სარეიტინგო ქულიდან გამომდინარე, საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, გათვალისწინებულია განსახვავებული ოდენობის საარსებო შემწეობის გაცემა.
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სოციალურად დაუცველი ოჯახების (შინამეურნეობების) სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების მეთოდოლოგიის მიხედვით, სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრაციის მსურველი ან/და რეგისტრირებული ოჯახების (შემდგომში - „ოჯახი“ ან „შინამეურნეობა“) კეთილდღეობის დონის შესაფასებლად გამოიყენება შინამეურნეობის კეთილდღეობის ინდექსი, რომლის გამოთვლა ხდება მონაცემთა საფუძველზე, რომელსაც ოჯახის უფლებამოსილი წარმომადგენელი აფიქსირებს სპეციალურ კითხვარში (შემდგომში - ოჯახის დეკლარაცია) სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს უფლებამოსილი პირის დახმარებით; ოჯახის დეკლარაციაში ფიქსირდება ოჯახის მახასიათებლების ყველა ის მნიშვნელობა, რომლებიც გამოიყენება კეთილდღეობის ინდექსის გამოსათვლელ ფორმულაში.
საქმის მასალებით დადგენილია, რომ მოსარჩელე გ.ბ-ას ოჯახი განეკუთვნებოდა აღნიშნული წესით გათვალისწინებულ დახმარების მიმღებ პირთა წრეს, რომელიც რეგისტრირებული იყო სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში და იღებდა საარსებო შემწეობას.
საკასაციო სასამართლო ხაზგასმით მიუთითებს, რომ გ.ბ-ასათვის საარსებო შემწეობის შეწყვეტასთან დაკავშირებით წარიმართა არაერთი სასამართლო დავა. პირველ რიგში, აღსანიშნავია, რომ გ.ბ-ამ სადავო გახადა ის ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, რომლითაც მას შეუწყდა საარსებო შემწეობის გაცემა. თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 19 თებერვლის (საქმე #3/7862-17) კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით გ.ბ-ას სარჩელი დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2017 წლის 8 ნოემბრის #04/69877 გადაწყვეტილება და სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დაევალა, მოსარჩელისათვის აღედგინა სოციალურად დაუცველის სტატუსი და აენაზღაურებინა შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობა.
აღნიშნული გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით, სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანებით ბათილად იქნა ცნობილი სააგენტოს 2017 წლის 8 ნოემბრის #04/69877 ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი (გადაწყვეტილება); ბათილად იქნა ცნობილი გ.ბ-ას ოჯახზე 2017 წლის 18 აგვისტოს ცენტრალიზებულად შევსებული „ოქმი ოჯახის სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის შეფასების შეწყვეტის შესახებ“; გ.ბ-ას ოჯახს აღუდგა რეგისტრაცია „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ 2017 წლის 11 მარტს შევსებული „ოჯახის დეკლარაციის“ შესაბამისად და განხორციელდა გ.ბ-ას ოჯახისთვის ფულადი სოციალური დახმარების - საარსებო შემწეობის გაცემა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან ბრძანების გამოცემის დღემდე, მიმდინარე თვის შემწეობის თანხასთან ერთად.
ამასთან, საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 19 ივლისის #04/39417 წერილით გ.ბ-ას ეცნობა, რომ მის ოჯახს აღუდგა რეგისტრაცია „სოციალურად დაუცველი ოჯახების მონაცემთა ერთიან ბაზაში“ და განისაზღვრა ოჯახისთვის ფულადი სოციალური დახმარების (საარსებო შემწეობა) გაცემა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე, მიმდინარე თვის შემწეობის თანხასთან ერთად. ამავე წერილში მითითებულ იქნა, რომ „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 22 აგვისტოს #225/ნ ბრძანების მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საარსებო შემწეობის მიღება გამორიცხავს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის ყოველთვიური შემწეობის მიღებას“. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ საარსებო შემწეობის მიმღები ოჯახი ან ოჯახის რომელიმე წევრი, ოჯახისთვის საარსებო შემწეობის შეჩერების პერიოდში მიიღებს დევნილის, ასევე, ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობას და ოჯახი კვლავ ინარჩუნებს საარსებო შემწეობის მიღების უფლებას, ოჯახს აღუდგება საარსებო შემწეობის თანხა შეჩერების პერიოდიდან, იმ თანხის გამოკლებით, რომელიც ოჯახმა ან ოჯახის წევრმა მიიღო დევნილის, ასევე ლტოლვილისა და ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირის შემწეობის სახით, შეჩერების პერიოდის განმავლობაში.
შესაბამისად, რამდენადაც 2017 წლის აგვისტოს თვიდან 2019 წლის ივნისის თვის ჩათვლით, 23 თვის განმავლობაში გ.ბ-ას ჩარიცხული ჰქონდა ლტოლვილის ყოველთვიური შემწეობა - 45 ლარის ოდენობით, ზემოაღნიშნული დადგენილების მოთხოვნათა გათვალისწინებით, 2019 წლის ივლისის თვეში მას ჩაერიცხა მიმდინარე თვის კუთვნილი ფულადი სოციალური დახმარება (საარსებო შემწეობა) 50 ლარის ოდენობით და 2017 წლის აგვისტოს თვიდან 2019 წლის ივნისის თვის ჩათვლით, 23 თვის სხვაობა მიუღებელ საარსებო შემწეობასა და მიღებული ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას შორის, თვეში 5 ლარის ოდენობით. სულ (23X5=115+50=165) 165 ლარი.
საკასაციო სასამართლო კვლავ ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ გ.ბ-ა არ დაეთანხმა მისაღები საარსებო შემწეობის ოდენობას და სადავო გახადა სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანება, რომლითაც განისაზღვრა მიუღებელი საარსებო შემწეობის დაანგარიშების წესი. თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით გ.ბ-ას სარჩელი დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანების მე-4 პუნქტი; მოპასუხე - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს დაევალა ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა, გ.ბ-ასათვის გასაცემი საარსებო შემწეობის კონკრეტულ თანხაზე მითითებით დაანგარიშების თაობაზე, 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე.
აღსანიშნავია, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილება უცვლელად დარჩა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2020 წლის 6 ნოემბრის განჩინებით. ამასთან, სააპელაციო სასამართლოს მითითებული განჩინების გაუქმების მოთხოვნით წარდგენილი სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნა ცნობილი საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2021 წლის 22 ივლისის #ბს-237(კ-21) განჩინებით.
აღნიშნულ განჩინებაში საკასაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ მართალია, მოპასუხე ადმინისტრაციულმა ორგანომ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულების მიზნით გამოცემული სადავო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით მოსარჩელეს აღუდგინა საარსებო შემწეობის გაცემა 2017 წლის აგვისტოდან, მაგრამ მიუღებელი 23 თვის საარსებო შემწეობის ოდენობა გამოიანგარიშა როგორც სხვაობა საარსებო შემწეობასა და ლტოლვილის ყოველთვიურ შემწეობას შორის.
საკასაციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა იმ გარემოებაზე, რომ კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილებით ადმინისტრაციულ ორგანოს დაევალა მოსარჩელისათვის სოციალურად დაუცველის სტატუსის აღდგენა და შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურება, ანუ იმ მდგომარეობის აღდგენა, რაც იქნებოდა იმ შემთხვევაში, რომ არ მომხდარიყო გ.ბ-ასთვის რეგისტრაციის გაუქმება და ფულადი სოციალური დახმარების შეწყვეტა. აღნიშნული ბრძანების აღსრულების მიზნით, გ.ბ-ას ანგარიშზე ჩაერიცხა - 165 ლარი, რაც მოიცავს 23 თვის შემწეობის თანხას - 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი, ასევე დამატებული ერთი თვის შემწეობა - 50 ლარი, რაც საკასაციო სასამართლოს მითითებით, არ შეესაბამება კანონიერ ძალაში შესულ სასამართლო გადაწყვეტილებას, ვინაიდან საქმეში წარმოდგენილი სს „...ის“ გ.ბ-ას ანგარიშიდან ამონაწერის თანახმად, მას 2015 წლის 1 იანვრიდან სოციალური დახმარების მიმღები პირის სტატუსის შეწყვეტამდე ერიცხებოდა როგორც საარსებო შემწეობა, ასევე ლტოლვილთა დახმარება ერთდროულად. ამასთან, საკასაციო სასამართლოს შეფასებით, საყურადღებო იყო ის გარემოებაც, რომ მოცემულ პერიოდში ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მოსარჩელისთვის საარსებო შემწეობის ან ლტოლვილის დახმარების შეწყვეტა/შეჩერება არ მომხდარა რაიმე სხვა საფუძვლით.
საკასაციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული განჩინებით უცვლელად დატოვებული თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2020 წლის 6 ნოემბრის განჩინებით, პალატამ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს დასკვნა, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს მიერ გ.ბ-ასთვის თვეში 5 ლარის (საარსებო შემწეობის ოდენობას - 50 ლარს გამოკლებული ლტოლვილისთვის განსაზღვრული დახმარება - 45 ლარი) ანაზღაურება, არ შეესაბამებოდა სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულების მიზანს, ვინაიდან კანონშეუსაბამოდ სოციალური დახმარების მიმღები პირის სტატუსის შეწყვეტით, მოსარჩელეს მიადგა ზიანი 2017 წლის 18 აგვისტოდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის სახით, რაც უნდა ანაზღაურებოდა კანონით დადგენილი წესით, სრული მოცულობით. ამდენად, სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ საქალაქო სასამართლომ მართებულად ცნო ბათილად გასაჩივრებული სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანების მე-4 პუნქტი და კანონშესაბამისად დაავალა მოპასუხე - სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს, გადაწყვეტილებაში მითითებული გარემოებების გათვალისწინებით, გამოეცა 2017 წლის აგვისტოს თვიდან დღემდე გ.ბ-ასათვის გასაცემი საარსებო შემწეობის თანხის კონკრეტულ ოდენობაზე მითითებით დაანგარიშების თაობაზე ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი.
შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადასტურებულია გ.ბ-ასთვის 2017 წლის აგვისტოდან შემდგომი 23 თვის განმავლობაში ასანაზღაურებელი საარსებო შემწეობის ჯამური ოდენობის დაანგარიშების იმ მეთოდოლოგიის უკანონობა, რომელიც განმეორებით იქნა ასახული მოცემულ დავაზე სადავოდ გამხდარ 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილებაში. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ სასამართლო გადაწყვეტილებით სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანება ბათილად იქნა ცნობილი იმ მიზეზით, რომ არ იქნა გაზიარებული სწორედ მასში ასახული საარსებო შემწეობის გამოთვლის წესი. ამდენად, ბათილად ცნობილ აქტში ასახული დაანგარიშების მეთოდოლოგიის 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილებაში გამეორება სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღუსრულებლობას უტოლდება.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს კონსტიტუციის 62-ე მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის თანახმად, სასამართლოს გადაწყვეტილება გამოაქვს საქართველოს სახელით. სასამართლოს აქტები შესასრულებლად სავალდებულოა. სასამართლოს გადაწყვეტილების შეუსრულებლობა ან მისი შესრულებისთვის ხელის შეშლა ისჯება კანონით.
„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-4 მუხლის თანახმად, სასამართლოს აქტი, აგრეთვე თავისი უფლებამოსილების განსახორციელებლად სასამართლოს მოთხოვნა და განკარგულება სავალდებულოა საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ყველა ფიზიკური და იურიდიული პირისათვის, სახელმწიფო და მუნიციპალიტეტის ორგანოსათვის. სასამართლო გადაწყვეტილების გაუქმება, შეცვლა ან შეჩერება შეუძლია მხოლოდ სასამართლოს კანონით განსაზღვრული წესით. სასამართლო გადაწყვეტილების შეუსრულებლობა ან მისი შესრულებისთვის ხელის შეშლა იწვევს კანონით გათვალისწინებულ პასუხისმგებლობას.
საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-10 მუხლის მიხედვით კი, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილებები (განჩინებები, დადგენილებები), აგრეთვე თავისი უფლებამოსილების განსახორციელებლად სასამართლოს მიერ აღძრული მოთხოვნები და განკარგულებები სავალდებულოა საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ყველა სახელმწიფო, საზოგადოებრივი თუ კერძო საწარმოსათვის, დაწესებულებისათვის, ორგანიზაციისათვის, თანამდებობის პირისა თუ მოქალაქისათვის და ისინი უნდა შესრულდეს.
საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2014 წლის 24 აპრილის #ბს-476-464(კ-13) გადაწყვეტილებაზე, რომელშიც საკასაციო სასამართლომ განმარტა, რომ „სასამართლო ახორციელებს რა სახელმწიფო ხელისუფლების განსაკუთრებულ ფუნქციას - მართლმსაჯულებას, სახელმწიფოს სახელით დადგენილი გადაწყვეტილებების კანონიერ ძალაში შესვლა გულისხმობს მის უპირობო და სავალდებულო შესრულებას. აღსანიშნავია, რომ „სამართლიანი სასამართლოს“ უფლება მოიცავს არა მარტო სასამართლოსადმი მიმართვის, საქმის საჯარო და სამართლიანი განხილვის, საკითხის გონივრულ ვადებში გადაწყვეტის უფლებებს, არამედ გადაწყვეტილების აღსრულების უფლებასაც. სასამართლო გადაწყვეტილების აღუსრულებლობა უთანაბრდება სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების არცნობას იმდენად, რამდენადაც იგი მოჩვენებითს ხდის სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობას. სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების უფლება, როგორც „სამართლიანი სასამართლოს“ უფლების ელემენტი, დაცული და აღიარებულია საქართველოს კონსტიტუციის 82.2. მუხლით, რომლის მიხედვითაც „სასამართლოს აქტები სავალდებულოა ყველა სახელმწიფო ორგანოსა და პირისათვის ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე.“ კონსტიტუციის აღნიშნული დანაწესი კი იმპლემენტირებულია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-4 მუხლის პირველ პუნქტსა და სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მე-10 მუხლში.“
ამავე გადაწყვეტილებაში საკასაციო სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ „სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება შედეგზე ორიენტირებული უფლებაა და თუნდაც სასურველი გადაწყვეტილების მიღება არასაკმარისია აღნიშნული მიზნის მისაღწევად, გადაწყვეტილების დროული და სრულყოფილი აღსრულების გარეშე.“
მოხმობილ გადაწყვეტილებაში საკასაციო სასამართლომ, ასევე, ყურადღება გაამახვილა საქმეზე „აპოსტოლი საქართველოს წინააღმდეგ“, სადაც განმცხადებლის საჩივარი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულების უფლებას ეხებოდა. „ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს განმარტებით, აღნიშნული უფლება, რომელიც აშკარად კონვენციის არც ერთ დებულებაში არ არის მოცემული, კონვენციის ორგანოების მიერ განმარტებულ იქნა, როგორც „სასამართლო პროცესის“ განუყოფელი ნაწილი მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისთვის (Apostol v. Georgia; §37; ასევე იხ. Hornsby v. Greece, §40). ამასთან, საქმეზე „შპს „იზა“ და მაკრახიძე საქართველოს წინააღმდეგ“ სასამართლო აღნიშნავს, რომ სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება მოიცავს ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულების უფლებას. ეს უფლება არარეალური იქნებოდა, თუ კონტრაქტორი სახელმწიფოს ეროვნული სამართლებრივი სისტემა შესაძლებელს გახდიდა, ძალაში შესული საბოლოო გადაწყვეტილება ერთი მხარის საზიანოდ არაქმედითი დარჩენილიყო. ნებისმიერი სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილების აღსრულება „სასამართლო პროცესის“ განუყოფელ ნაწილად უნდა განიხილებოდეს მე-6 მუხლის მიზნებიდან გამომდინარე (IZA Ltd and Makrakhidze v. Georgia, §42; სხვა პრეცედენტთა შორის იხ. Burdov v. Russia, §34; Hornsby v. Greece, §40).“
ამდენად, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღუსრულებლობა არღვევს პირის როგორც ეროვნული კანონმდებლობით, ასევე, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით გარანტირებული საქმის სამართლიანი განხილვის უფლებას (კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი ნაწილი).
შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს შეფასებას, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულება განხორციელდა არასრულყოფილად, არ მომხდარა მოსარჩელის უფლებების სრულყოფილად აღდგენა და საარსებო შემწეობის შეწყვეტის დღიდან მიუღებელი საარსებო შემწეობის ანაზღაურება სრული მოცულობით, იმ ოდენობით, რასაც სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება ითვალისწინებდა.
ამასთან, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ განსახილველ შემთხვევაში, წესი, რომელიც საარსებო შემწეობის დაანგარიშების კონკრეტულ მეთოდოლოგიას ადგენს, გათვალისწინებულია „მიზნობრივი სოციალური დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2006 წლის 2 აგვისტოს #25/ნ ბრძანებით, რომელშიც ცვლილება შევიდა ასევე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2017 წლის 11 დეკემბერს #01-68 ბრძანებით. საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ ცვლილება განხორციელებულია ჯერ კიდევ პირველი სამართალწარმოების დასრულებამდე - თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 19 თებერვლის (საქმე #3/7862-17) გადაწყვეტილების მიღებამდე. შესაბამისად, ხსენებული ცვლილებით შემოღებული წესი მოქმედებდა, მათ შორის, თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის გადაწყვეტილების (რომლითაც არამართებულად იქნა მიჩნეული გ.ბ-ასათვის ასანაზღაურებელი საარსებო შემწეობის ოდენობის გამოანგარიშება საარსებო შემწეობასა და ლტოლვისი შემწეობას შორის სხვაობის გამოთვლის მეთოდით) მიღების მომენტშიც და სწორედ ამ წესის გამოყენებით გამოცემული სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს 2019 წლის 25 ივნისის #04-1248/ო ბრძანება იქნა ბათილად ცნობილი. ამდენად, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ 2020 წლის 30 იანვრის #04/3052 გადაწყვეტილების მიღების დროს სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს უნდა გაეთვალისწინებინა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2019 წლის 17 ოქტომბრის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების მოტივები.
საკასაციო სასამართლო, აქვე, განმარტავს, რომ აღსასრულებელი სასამართლო გადაწყვეტილების საკანონმდებლო დანაწესით შემოსაზღვრა და ამ თვალსაზრისით, აღსრულებით მომდინარე სამართლებრივი შედეგების დავიწროვება დასაშვებია მხოლოდ კანონის საფუძველზე, კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში. კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულება არ გულისხმობს საკანონმდებლო ბაზის, კონკრეტულად კი, კანონის უგულებელყოფას. პირიქით, გადაწყვეტილების სათანადო აღსრულება მიმდინარეობს კანონით რეგლამენტირებული დანაწესების კვალდაკვალ, კანონის მოთხოვნათა დაცვით.
საკასაციო სასამართლო განმეორებით მიუთითებს „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის მე-4 პუნქტზე, რომლის თანახმად, საარსებო შემწეობის დანიშვნის, შეჩერების, განახლებისა და შეწყვეტის წესი და პირობები, აგრეთვე მის გაცემასთან დაკავშირებული სხვა ურთიერთობები რეგულირდება მინისტრის ბრძანებით. ასევე, „საერთაშორისო დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 58-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ლტოლვილს ან ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირს უფლება აქვს, მიიღოს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული ყოველთვიური შემწეობა. ამავე კანონის მე-60 მუხლის მე-2 პუნქტი ითვალისწინებს ზემოხსენებული შემწეობის შეჩერების წინაპირობებს, კერძოდ, მოხმობილი ნორმის მიხედვით, ამ კანონის 58-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ყოველთვიური შემწეობის გაცემა შეუჩერდება იმ ლტოლვილს ან ჰუმანიტარული სტატუსის მქონე პირს, რომელიც: ა) საქართველოს 1 თვეზე მეტი ვადით დატოვებს; ბ) სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენის საფუძველზე იმყოფება პენიტენციურ დაწესებულებაში; გ) პირადი განცხადებით უარს იტყვის ყოველთვიური შემწეობის მიღებაზე.
შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ზემოაღნიშნული ორი ტიპის შემწეობის მიღების საფუძვლების ერთობლივად წარმოშობის შემთხვევაში, არც საარსებო შემწეობის და არც ლტოლვილისათვის ყოველთვიური შემწეობის განმსაზღვრელი კანონი არ ანიჭებს უპირატესობას შემწეობის რომელიმე სახეს, ასევე, საკანონმდებლო მოწესრიგება არ ადგენს შემწეობის მიმღები პირის მხრიდან კონკრეტულად ერთი ტიპის შემწეობის არჩევის ვალდებულებას. ამ მხრივ, ზემოხსენებული კანონები არ განსაზღვრავს დასახელებულ შემწეობათა ურთიერთმიმართებას, განსხვავებით, მაგალითად, „სახელმწიფო პენსიის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტისაგან, რომლითაც განისაზღვრა, რომ თუ პირს ერთდროულად წარმოეშვა უფლება ამ კანონითა და „სახელმწიფო კომპენსაციისა და სახელმწიფო აკადემიური სტიპენდიის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ სარგებლებზე, მას აქვს მხოლოდ ერთი კანონით მინიჭებული სარგებლის მოთხოვნის უფლება, მისივე არჩევით. ამდენად, განსახილველ შემთხვევაში, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრს, მართალია, დაევალა საარსებო შემწეობის დანიშვნის, შეჩერების, განახლებისა და შეწყვეტის წესისა და პირობების, აგრეთვე მის გაცემასთან დაკავშირებული სხვა ურთიერთობების რეგულირება, თუმცა კონკრეტულად „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის ფარგლებში და კანონით განსაზღვრულ მიზნებთან თანხვედრაში. მიუხედავად აღნიშნულისა, მინისტრის ბრძანებით მოწესრიგდა „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონით რეგლამენტირებული საარსებო შემწეობის ურთიერთმიმართება ლტოლვილის შემწეობასთან და განისაზღვრა, რომ ორივე სახის შემწეობის მიღების უფლების არსებობის შემთხვევაში, შემწეობის მიმღებს ჰქონდა შემწეობათა შორის სხვაობის თანხის მიღების ან რომელიმე ერთი შემწეობის არჩევის უფლება. საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მინისტრის ზემოაღნიშნული ბრძანებით გათვალისწინებული მოწესრიგება გასცდა „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მიზნებსა და ფარგლებს, რამდენადაც მინისტრმა ამ კანონით მინიჭებული უფლებამოსილების გამოყენებით განსაზღვრა ერთი ტიპის შემწეობის მეორე სახის შემწეობის თანხის ოდენობით შთანთქმის საკითხი, რომლის რეგულირების კომპეტენციას მას დასახელებული კანონი არ ანიჭებდა.
შესაბამისად, საკასაციო პალატა თვლის, რომ განსახილველ შემთხვევაში, სსიპ სოციალური მომსახურების გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის წინაპირობას ქმნის არა მხოლოდ ის ფაქტი, რომ არსებობდა სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება, რომლითაც საარსებო შემწეობის კონკრეტული მეთოდით დაანგარიშება უკანონოდ იქნა მიჩნეული, არამედ ის გარემოებაც, რომ მინისტრის ბრძანებითა და მასში შესული ცვლილებით განსაზღვრული საარსებო შემწეობის დაანგარიშების წესი თანხვედრაში არ არის „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის მიზნებთან და ფარგლებთან. ამდენად, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების აღსრულების პროცესში ადმინისტრაციულ ორგანოს უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ გ.ბ-ასათვის ასანაზღაურებელი საარსებო შემწეობის გამოთვლის მიზნებისათვის, არც „სოციალური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონი და არც „საერთაშორისო დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონი არ ადგენს საარსებო შემწეობისა და ლტოლვილის შემწეობის თანხათა შორის სხვაობის დაანგარიშების მეთოდოლოგიას.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველო სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 410-ე მუხლზე, რომლის თანახმად, საკასაციო საჩივარზე უარის თქმა საკასაციო სასამართლო არ დააკმაყოფილებს საკასაციო საჩივარს, თუ: ა) კანონის მითითებულ დარღვევას არა აქვს ადგილი; ბ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას საფუძვლად არ უდევს კანონის დარღვევა; გ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება არსებითად სწორია, მიუხედავად იმისა, რომ გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი არ შეიცავს შესაბამის დასაბუთებას.
ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს და უცვლელად უნდა დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 1 აპრილის განჩინება.
ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 410-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. სსიპ სოციალური მომსახურების სააგენტოს საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს;
2. უცვლელად დარჩეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 1 აპრილის განჩინება;
3. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.



თავმჯდომარე მ. ვაჩაძე


მოსამართლეები: გ. აბუსერიძე


ბ. სტურუა