ას-169-497-09 24 ივლისი, 2009წ.
ქ.თბილისი

სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების
საქმეთა პალატა

შემადგენლობა:

მაია სულხანიშვილი (თავმჯდომარე)

როზა ნადირიანი (მომხსენებელი), თეიმურაზ თოდრია

სხდომის მდივანი _ ვერიკო ბოკუჩავა

საკასაციო საჩივრის ავტორი – ვ. ჯ-ე, ლ. ჩ-ა, გ. ჩ-ი

წარმომადგენელი _ გ. ნ-ე

მოწინააღმდეგე მხარე – შპს “ს-ა”

გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2008 წლის 18 დეკემბრის გადაწყვეტილება

დავის საგანი _ სარჩოს ოდენობის გაზრდა

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

2007 წლის 23 აპრილს ა. გ-მა, გ. ც-მა, ლ. ჩ-ამ, ვ. ჯ-ემ და გ. ჩ-მა სარჩელით მიმართეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიას მოპასუხე შპს “ს-ის” მიმართ სარჩოს ოდენობის გაზრდის თაობაზე. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2008 წლის 24 აპრილის განჩინებით ა. გ-ისა და გ. ჩ-ის მოთხოვნის ნაწილში შეწყდა საქმის წარმოება მათი გარდაცვალების გამო.
მოსარჩელეთა განმარტებით, ისინი შპს “ს-ში” მუშაობდნენ მემანქანეებად. საწარმოო ტრავმის შედეგად დანიშნული აქვთ ყოველთვიური სარჩო. მიუხედავად იმისა, რომ მოპასუხე საწარმოში რამდენჯერმე გაიზარდა ხელფასები, მათ დანიშნული სარჩო არ გაზრდიათ. იმის გამო, რომ შპს “ს-ში” ხელფასის მატებასთან ერთად ეტაპობრივად უნდა გაზრდილიყო მათი სარჩოც, ხოლო მოპასუხეს აღნიშნული არ განუხორციელებია, მოსარჩელეებმა მოითხოვეს მოპასუხისათვის სარჩოს გაზრდილი ოდენობის მიუღებელი სხვაობის სახით ლ. ჩ-ას სასარგებლოდ _ 5893, გ. ც-ის სასარგებლოდ _ 7563, ხოლო ვ. ჯ-ის სასარგებლოდ _ 8491 ლარის დაკისრება. ამასთან, “შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულების შესაბამისად, მოსარჩელეებმა ასევე მოითხოვეს მოპასუხეს დაკისრებოდა 2008 წლის პირველი ივლისიდან გაზრდილი ოდენობის სარჩოს გადახდა ლ. ჩ-თვის _ 552,86, გ. ც-თვის _ 707,98, ხოლო ვ. ჯ-თვის _ 793,53 ლარის ოდენობით.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2008 წლის 22 ივლისის გადაწყვეტილებით ვ. ჯ-ის, გ. ც-ისა და ლ. ჩ-ას სარჩელი დაკმაყოფილდა, შპს “ს-ას” 2005 წლის იანვრიდან 2008 წლის ივლისამდე პერიოდის გადაანგარიშებული სარჩოს სხვაობის სახით დაეკისრა ლ. ჩ-ას სასარგებლოდ _ 5893, გ. ც-ის სასარგებლოდ _ 7563, ხოლო ვ. ჯ-ის სასარგებლოდ _ 8491 ლარის ანაზღაურება, შპს “ს-ას” 2008 წლის ივლისის თვიდან დაეკისრა სარჩოს ანაზღაურება ლ. ჩ-ას სასარგებლოდ _ 552,86, გ. ც-ის სასარგებლოდ _ 793,53, ხოლო ვ. ჯ-ის სასარგებლოდ _ 707,98ლარის ოდენობით.
სასამართლომ საქმეზე დადგენილად ცნო შემდეგი ფაქტობრივი გარემოებები:
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2003 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილებით მოსარჩელეებს 2002 წლის პირველი მარტიდან მდგომარეობის შეცვლამდე დაენიშნათ ყოველთვიური სარჩო. აღნიშნული გადაწყვეტილება მოსარჩელეებისათვის სარჩოს დანიშვნის ნაწილში უცვლელად დარჩა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2004 წლის 8 დეკემბრის გადაწყვეტილებით. აღნიშული გარემოება მხარეებს სადავოდ არ გაუხდიათ;
მოსარჩელეები თავდაპირველად დანიშნული სარჩოს გადაანგარიშების შედეგად 2003 წლის სექტემბრიდან დღემდე ღებულობენ კუთვნილ თანხებს გ. ც-ი _ 381,98, ლ. ჩ-ა _ 298,86, ხოლო ვ. ჯ-ე _ 427 ლარს;
შპს “ს-ში” მოსარჩელეების თანრიგის მუშაკებს რამდენჯერმე გაეზარდათ ხელფასი, კერძოდ, 2005 წლის პირველი იანვრიდან 30%, 2005 წლის პირველი მარტიდან 10% და 2008 წლის პირველი იანვრიდან 30%. მოსარჩელეებს სარჩო არ გაზრდიათ.
სასამართლოს განმარტებით, დაზიანების შედეგად მუშაკისათვის დანიშნული სარჩო არის იმ ხელფასის კომპენსაცია, რომელსაც მუშაკი საწარმოში ჩვეულებრივ გამოიმუშავებდა, რომ არა მისი დაზიანება, შესაბამისად, სასამართლომ მიიჩნია, რომ საწარმოში ტრავმირებული მუშაკის შესაბამისი თანრიგის პერსონალისათვის ხელფასის გაზრდის შემთხვევაში უნდა გაზრდილიყო დანიშნული სარჩოს ოდენობაც. იმის გამო, რომ შპს “ს-ში” მემანქანეების ხელფასი 2005 და 2008 წლებში გაიზარდა სამჯერ, სასამართლომ ჩათვალა, რომ მოსარჩელეთა სარჩოს ოდენობაც უნდა გაზრდილიყო.
საქალაქო სასამართლომ სარჩელის დაკმაყოფილების სამართლებრივ საფუძვლად მიუთითა “შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულება და საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლი.
თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა შპს “ს-ამ”, მოითხოვა მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2008 წლის 18 დეკემბრის გადაწყვეტილებით შპს “ს-ის” სააპელაციო საჩივარი დაკმაყოფილდა, თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2008 წლის 22 ივლისის გადაწყვეტილების შეცვლით მიღებულ იქნა ახალი გადაწყვეტილება, გ. ც-ის, ლ. ჩ-ასა და ვ. ჯ-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ აღნიშნული დავის გადაწყვეტისას მნიშვნელოვანი იყო მოსარჩელეთათვის სარჩოს დანიშვნის სამართლებრივი საფუძვლის შეფასება. ვინაიდან მოსარჩელეებს სარჩო დაენიშნათ არა შრომის ანაზღაურების მინიმალური ოდენობიდან, არამედ ბოლო სამი თვის სრულად ნამუშევარი ფაქტობრივად მიღებული საშუალო ხელფასიდან, სასამართლომ მიიჩნია, რომ ორგანიზაციაში შრომის ანაზღაურების ცვალებადობა ვერ გახდებოდა მოსარჩელეებისათვის როგორც დანიშნული სარჩოს _ 2005 წლის პირველი იანვრიდან გადაანგარიშების, ისე სარჩოს გაზრდილი ოდენობით მოპასუხისათვის დაკისრების კანონიერი საფუძველი, მეტადრე მაშინ, როდესაც “შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულებაში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის თაობაზე საქართველოს პრეზიდენტის 2005 წლის 7 ნოემბრის ¹923 ბრძანებულების მე-2 მუხლის “ა” პუნქტით ამოღებული იქნა პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულების მე-12 პუნქტი.
თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2008 წლის 18 დეკემბრის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს გ. ც-მა, ლ. ჩ-ამ და ვ. ჯ-ემ, მოითხოვეს მისი გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილება.
კასატორთა განმარტებით, სასამართლომ გადაწყვეტილების გამოტანისას გამოიყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა და არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, ამასთან არასწორად განმარტა იგი. კასატორთა აზრით, მართალია სააპელაციო სასამართლო დაეთანხმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს, თუმცა არასწორი სამართლებრივი შეფასება მისცა მათ. სააპელაციო პალატამ არასწორად განმარტა 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულების მე-12 პუნქტი, რომელიც მართალია ახალი რედაქციით ჩამოყალიბდა, მაგრამ ეს გარემოება არ იძლეოდა იმის საფუძველს, რომ დასახიჩრებული პირისათვის არ მომხდარიყო დანიშნული სარჩოს გადაანგარიშება.
კასატორთა განმარტებით, სააპელაციო სასამართლომ არ მიაქცია ყურადღება იმ გარემოებას, რომ 2007 წლის 24 მარტის საქართველოს მთავრობის ¹53-ე დადგენილებით ახლებურად დარეგულირდა საწარმოო ტრავმის შედეგად დაზარალებულების ზიანის ანაზღაურების წესი. აღნიშნულმა დადგენილებამ მიუთითა, რომ ზიანის ანაზღაურება უნდა მომხდარიყო სამოქალაქო წესით, რაზეც პალატამ არ იმსჯელა და, შესაბამისად, არ გამოიყენა სამოქალაქო კოდექსის მუხლები, რაც გახდა მიზეზი არაკანონიერი გადაწყვეტილების მიღებისა.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ შეისწავლა საქმის მასალები, საკასაციო საჩივრის საფუძვლები და თვლის, რომ საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
მოცემულ საქმეზე დადგენილია, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2003 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილებით მოსარჩელეებს 2002 წლის პირველი მარტიდან მდგომარეობის შეცვლამდე დაენიშნათ ყოველთვიური სარჩო. აღნიშნული გადაწყვეტილება მოსარჩელეებისათვის სარჩოს დანიშვნის ნაწილში უცვლელად დარჩა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2004 წლის 8 დეკემბრის გადაწყვეტილებით.
მოსარჩელეები თავდაპირველად დანიშნული სარჩოს გადაანგარიშების შედეგად 2003 წლის სექტემბრიდან დღემდე ღებულობენ კუთვნილ თანხებს გ. ც-ი _ 381,98, ლ. ჩ-ა _ 298,86, ხოლო ვ. ჯ-ე _ 427 ლარს;
შპს “ს-ში” მოსარჩელეების თანრიგის მუშაკებს რამდენჯერმე გაეზარდათ ხელფასი, კერძოდ, 2005 წლის პირველი იანვრიდან 30%-ით, 2005 წლის პირველი მარტიდან 10%-ით და 2008 წლის პირველი იანვრიდან 30%-ით. აღნიშნულის შესაბამისად მოსარჩელეებს სარჩო არ გაზრდიათ.
საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ სააპელაციო სასამართლომ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებს არ მისცა სწორი სამართლებრივი შეფასება, რის გამოც გასაჩივრებული გადაწყვეტილება უნდა გაუქმდეს და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება.
“შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულების მე-12 პუნქტით მუშაკისათვის დადგენილი ყოველთვიური სარჩოს ოდენობა ექვემდებარებოდა გადაანგარიშებას, მიუხედავად იმისა, როდის მიიღო მან ეს დასახიჩრება. აღნიშნულ ბრძანებულებაში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის თაობაზე საქართველოს პრეზიდენტის 2005 წლის 7 ნოემბრის ¹923 ბრძანებულების მე-2 მუხლის “ა” პუნქტით ამოღებული იქნა პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულების მე-12 პუნქტი.
საკასაციო პალატა თვლის, რომ ვინაიდან, პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის ¹48-ე ბრძანებულების მე-12 პუნქტის გაუქმებამდე (2005 წლის 7 ნოემბერი), შპს “ს-ში” მოსარჩელეების თანრიგის მუშაკებს ორჯერ გაეზარდათ ხელფასი, კერძოდ, 2005 წლის პირველი იანვრიდან 30%-ით, ხოლო 2005 წლის პირველი მარტიდან 10%-ით, შესაბამისად, მოსარჩელეთა სარჩო ექვემდებარებოდა გადაანგარიშებას.
2007 წლის 6 თებერვლის საქართველოს პრეზიდენტის ¹93 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად გამოცხადდა საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის @¹48 ბრძანებულებით დამტკიცებული წესები. საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 24 მარტის ¹53 დადგენილებით კი დამტკიცდა შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესი. აღნიშნული წესის პირველი მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საწარმოში, დაწესებულებასა და ორგანიზაციაში, ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმის მიუხედავად, შრომითი მოვალეობის შესრულებისას დასაქმებულის ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანი ანაზღაურდება ამ წესით, საქართველოს შრომის კოდექსითა და სამოქალაქო კოდექსით განსაზღვრულ შემთხვევებში. აღნიშნული დადგენილებით ახლებურად მოწესრიგდა შრომითი მოვალეობის შესრულებისას დასაქმებული პირისათვის ზიანის ანაზღაურების წესები. სხეულის დაზიანებითა და ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენებით გამოწვეული ზიანი ანაზღაურდება არასახელშეკრულებო (დელიქტური) პასუხისმგებლობის ფორმით. სამოქალაქო კოდექსის 992-ე მუხლის თანახმად, პირი, რომელიც სხვა პირს განზრახი ან გაუფრთხილებელი მოქმედებით მიაყენებს ზიანს, ვალდებულია აუნაზღაუროს მას ეს ზიანი.
საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება.
ამავე მუხლის მეორე ნაწილის თანახამდ, თუ სხეულის დაზიანებით ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად დაზარალებულს წაერთვა შრომის უნარი ან შეუმცირდა იგი, ანდა იზრდება მისი მოთხოვნილებები, დაზარალებულს უნდა აუნაზღაურდეს ზიანი ყოველთვიური სარჩოს გადახდით.
აღნიშნული ნორმებიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატას მიაჩნია, რომ სარჩოს ოდენობა უნდა განისაზღვროს იმ ოდენობით, რა ოდენობითაც მოსარჩელეები მიიღებდნენ ხელფასს ზიანის ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება რომ არ დამდგარიყო.
დადგენილია, რომ @¹48 ბრძანებულებით დამტკიცებული წესების გაუქმების შემდეგ, მოსარჩელეების თანრიგის მუშაკებს ხელფასი 2008 წლის პირველი იანვრიდან გაეზარდათ 30%-ით, შესაბამისად, მოსარჩელეთა სარჩოს ოდენობაც უნდა გაზრდილიყო. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელეთა მოთხოვნა საფუძვლიანია.
რაც შეეხება სააპელაციო სასამართლოს დასკვნას იმის თაობაზე, რომ ორგანიზაციაში შრომის ანაზღაურების ცვალდებადობა ვერ გახდება მოსარჩელეებისათვის დანიშნული სარჩოს გადაანგარიშების საფუძველი, რადგან ¹48-ე ბრძანებულებაში 2003 წელს შეტანილი ცვლილებების თანახმად, სარჩოს ოდენობის განმსაზღვრელს წარმოადგენს ორგანიზაციაში შრომის ანაზღაურების მხოლოდ მინიმალური ხელფასის ცვალებადობა, საკასაციო პალატა არ იზიარებს. საკასაციო პალატა მიიჩნევს, რომ დაზარალებულისათვის დანიშნული სარჩო გადაანგარიშებას ექვემდებარებოდა არა ზოგადად დაწესებულებაში არსებული მინიმალური ხელფასის, არამედ იმავე თანრიგის მუშაკის მინიმალური ხელფასის გაზრდის შემთხვევაში.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 55-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სასამართლოს მეირ საქმის განხილვასთან დაკავშირებით გაწეული ხარჯები და სახელმწიფო ბაჟი, რომელთა გადახდისაგან გათავისუფლებული იყო მოსარჩელე, გადახდება მოპასუხეს ბიუჯეტის შემოსავლების სასარგებლოდ, მოთხოვნათა იმ ნაწილის პროპორციულად, რომელიც დაკმაყოფილებულია. მოცემულ შემთხვევაში, მოსარჩელეები გათავისუფლებულები იყვნენ სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან, შესაბამისად, სახელმწიფო ბაჟის გადახდა უნდა დაეკისროს მოპასუხეს, რაც სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 41-ე მუხლის “ა” და “ე” ქვეპუნქტებისა და 39-ე მუხლის პირველი ნაწილის “გ” ქვეპუნქტის შესაბამისად, შეადგენს 2330 ლარს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 411-ე მუხლით და
გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა :

ვ. ჯ-ის, ლ. ჩ-ას და გ. ც-ის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს;
გაუქმდეს ამ საქმეზე თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2008 წლის 18 დეკემბრის გადაწყვეტილება და მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება;
ვ. ჯ-ის, ლ. ჩ-ას და გ. ც-ის სარჩელი დაკმაყოფილდეს;
შპს “ს-ას” 2005 წლის იანვრიდან 2008 წლის ივლისამდე პერიოდის გადაანგარიშებული სარჩოს სხვაობის სახით დაეკისროს ლ. ჩ-ას სასარგებლოდ _ 5893 ლარის, გ. ც-ის სასარგებლოდ _ 7563 ლარისა და ვ. ჯ-ის სასარგებლოდ _ 8491 ლარის ანაზღაურება;
შპს “ს-ას” 2008 წლის ივლისის თვიდან დაეკისროს სარჩოს ანაზღაურება ლ. ჩ-ას სასრგებლოდ თვეში 552,86 ლარის, გ. ც-ის სასარგებლოდ _ 707,98 ლარისა და ვ. ჯ-ის 793,53 სასარგებლოდ ლარის გადახდა;
შპს “ს-ას” სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ დაეკისროს სახელმწიფო ბაჟის გადახდა 2330 ლარის ოდენობით;
საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.