ბს-220-210(კ-06) 4 ივლისი, 2006წ.
ქ. თბილისი


ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ნათია წკეპლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი)
ლალი ლაზარაშვილი, ნუგზარ სხირტლაძე

საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი განხილვის გარეშე

კასატორი (მოპასუხე) _Bსაქართველოს ფინანსთაA სამინისტრო

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელე) _ დ. მ-ე

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება _ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება

დავის საგანი _ სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ბრძანების ბათილად ცნობა, სამუშაოზე აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება

საკასაციო სასამართლომ საქმის მასალების გაცნობის შედეგად
გ ა მ ო ა რ კ ვ ი ა :

2004 წლის 30 სექტემბერს დ. მ-ემ სარჩელი აღძრა ვაკე-საბურთალოს რაიონულ სასამართლოში მოპასუხე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიმართ, რომლითაც მოითხოვა საქართველოს ფინანსთა მინისტრის ბრძანების ბათილად ცნობა, სამუშაოზე აღდგენა და იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება /იხ.ს.ფ. 1-6/.
საქმის გარემოებები:
მოსარჩელე 1972 წლიდან მუშაობდა საქართველოს ფასების სახელმწიფო კომიტეტში სოფლის მეურნეობის პროდუქციაზე ფასების განყოფილებაში ....., შემდეგ ....., განყოფილების ..... და განყოფილების ..... თანამდებობაზე. 1990-1991 წლებში ფასების კომიტეტის, ფინანსთა სამინისტროსა და საგეგმო კომიტეტის რეორგანიზაციის შემდეგ მოსარჩელე დაინიშნა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროში განყოფილების უფროსად, 1998 წლიდან კი ფინანსთა სამინისტროს სახელმწიფო ქონების მართვისა და ინვესტიციური პოლიტიკის დეპარტამენტის სამმართველოს ....... სამინისტროში მიმდინარე რეორგანიზაციისა და სტრუქტურული ცვლილებების შემდეგ, სამსახურიდან გათავისუფლებამდე, დ. მ-ე მუშაობდა სახელმწიფო ქონების ფინანსური მართვისა და არასაგადასახადო შემოსავლების დეპარტამენტში .... თანამდებობაზე. საქართველოს ეკონომიკურ და ფინანსურ ორგანოებში 32 წლის მუშაობის პერიოდში გაიარა რამდენიმე ატესტაცია-გამოცდა, რომლის დროსაც მოსარჩელეს მიღებული აქვს არაერთი ჯილდო და წახალისება. Aამ წლების განმავლობაში ტარდებოდა არაერთი სტრუქტურული რეორგანიზაცია, რაც ძირითადად დეპარტამენტებისა და სამმართველოების შერწყმით და გამოყოფით მთავრდებოდა.
სარჩელის ფაქტობრივი საფუძველი:
2004 წლის 1 აგვისტოს მოსარჩელემ მიიღო გაფრთხილება მოსალოდნელი გათავისუფლების შესახებ და 2004 წლის 1 სექტემბერს ჩააბარეს «საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის 96-ე მუხლის მე-2 პუნქტისა და 97-ე მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე ფინანსთა მინისტრის ბრძანება გათავისუფლების შესახებ. მოსარჩელის მოსაზრებით, საქართველოს ფინანსთა მინისტრის ბრძანება უკანონო იყო, ვინაიდან მისი გათავისუფლებისას დაირღვა კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნები, კერძოდ, იგი გათავისუფლდა შტატებით გათვალისწინებულ თანამდებობათა შემცირების მოტივით, მაშინ, როცა ფინანსთა სამინისტროს ცენტრალურ აპარატში არ მომხდარა შტატების შემცირება და ვერც მოხდებოდა, რადგან შტატების შემცირების საკითხს სახელმწიფო უწყებებში არეგულირებდა «ბიუჯეტის შესახებ” კანონი, რომელიც ყოველწლიურად განსაზღვრავდა სამინისტროებისა და უწყებების ცენტრალური აპარატის, რეგიონალური საშტატო რიცხოვნობის ოდენობას. Mმოსარჩელის გათავისუფლების პერიოდში მოქმედებდა «2004 წლის ბიუჯეტის შესახებ” კანონი, სადაც ფინანსთა სამინისტროს ცენტრალური აპარატის მომუშავეთა რიცხოვნობა განსაზღვრული იყო 367 საშტატო ერთეულით, ანუ შტატები გაზრდილი იყო. ამასთან, მინისტრის ბრძანებით ვერ მოხდებოდა შტატების შემცირება, რადგან ასეთი უფლებამოსილება მას კანონით მინიჭებული არ ჰქონდა.
სარჩელის სამართლებრივი საფუძველი:
მოსარჩელემ მიუთითა, საქართველოს კონსტიტუციის 81.2 მუხლზე და განმარტა, რომ მინისტრი უფლებამოსილი იყო გამოეცა ბრძანება საქართველოს საკანონმდებლო აქტით, საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულებით, ან მთავრობის დადგენილებით განსაზრვრულ შემთხვევებსა და ფარგლებში, ხოლო მინისტრის ბრძანებით არ შეიძლებოდა გადაწყვეტილიყო საკითხი, რომელიც ზემდგომი ორგანოს ნორმატიული აქტით უნდა მოწესრიგებულიყ, Aამის უფლება ჰქონდა მხოლოდ პრეზიდენტს და ისიც იმ შემთხვევაში, როცა საკანონმდებლო აქტით შესაბამისი საკითხი არ იყო მოწესრიგებული, მით უფრო, რომ ბრძანება არ იყო რეგისტრირებული იუსტიციის სამინიტროში, ამდენად, მას იურიდიული ძალაც არ გააჩნდა. Dდ. Mმ-ის მოსაზრებით, დარღვეული იყო «საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის 97-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, რომლის შესაბამისად, მოხელე არ შეიძლებოდა სამსახურიდნ გათავისუფლდეს, თუ იგი თანახმაა დაინიშნოს სხვა თანამდებობაზე. Mმოსარჩელისათვის კი სხვა თანამდებობა არ შეუთავაზებიათ /იხ.ს.ფ. 1-6/.
Mმოპასუხე ფინანსთა სამინისტროს მიერ რაიონულ სასამართლოში წარდგენილ იქნა შეპასუხება, რომლითაც იგი არ დაეთანხმა სარჩელს და აღნიშნა, რომ გათავისუფლების ბრძანება მიღებული იყო კანონის მოთხოვნათა სრული დაცვით, ვინაიდან საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 23 ივლისის დადგენილებით ცვლილება იქნა შეტანილი ფინანსთა სამინისტროს დებულებაში და დამტკიცდა სამინისტროს ახალი სტრუქტურა. აღნიშნული ცვლილების განხორციელებამდე დებულების მე-8 მუხლის შესაბამისად, ფინანსთა სამინისტროს გააჩნდა 18 სტრუქტურული ქვედანაყოფი ცენტრალურ აპარატში, ხოლო ცვლილებების განხორციელების შემდეგ დარჩა 6 დეპარტამენტი. სახელმწიფო ქონების მართვის და არასაგადასახადო შემოსავლების აღრიცხვის დეპარტამენტის ფუნქციები შეითავსა ფინანსური პოლიციის დეპარტამენტმა, რომელშიც ასევე გაერთიანდა რამდენიმე დეპარტამენტი და, შესაბამისად, განხორციელდა შტატების შემცირება. Mმოპასუხემ არ გაიზიარა მოსარჩელის მტკიცება იმის თაობაზე, რომ ბრძანება კანონსაწინააღმდეგოდ იყო გამოცემული, რადგან ფინანსთაA სამინისტროს კომპეტენციას წარმოადგენდა სამინისტროს ცენტრალური აპარატის საშტატო რიცხოვნობის განსაზღვრა მთავრობის მიერ სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულის დამტკიცების შემდეგ. მოპასუხის განმარტებით, «საქართველოს ბიუჯეტის შესახებ” კანონი არეგულირებდა საბიუჯეტო თანხების განკარგვას, ხოლო, რაც შეეხება წლის დასაწყისში ბიუჯეტის კანონში Gგარკვეული საშტატო ერთეულის მითითებას, ეს არ იწვევდა ბიუჯეტის შესახებ კანონში ცვლილების შეტანის აუცილებლობას. Aამასთან, 23 პირის თანამდებობაზე დანიშვნა ცალსახად არ ნიშნავდა იმას, რომ რეორგანიზაციის შედეგად შტატები არ შემცირებულა. მოპასუხის მითითებით, საქართველოს ფინანსთაA მინისტრის ბრძანებაში კანონიერად იყო მითითებული შტატების შემცირების შესახებ, ამ ნაწილში ბრძანება სადავო არ გამხდარა. Mასევე, უსაფუძლო იყო მოსარჩელის მითითება «საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის 97.2 მუხლზე, ვინაიდან აღნიშნული ნორმა გამოიყენებოდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ რეალურად არსებობდა ვაკანსია, ხოლო დ. მ-ის გათავისუფლების დროს ვაკანტური საშტატო ერთეული არ არსებობდა, რაც დასტურდებოდა მათი პასუხით /იხ. ს.ფ. /.
ვაკე-საბურთალოს რაიონული სასამართლოს 2005 წლის 7 თებერვლის გადაწყვეტილებით დ. Mმ-ის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა, რაც სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად: რაიონულმა სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტები:
დ.Mმ-ე მუშაობდა საქართველოს ფინანსთა სამინიტროს სახელმწიფო ქონების ფინანსური მართვისა და არასაგადასახადო შემოსავლების აღრიცხვის სამმართველოში კონსულტანტად, საიდანაც გათავისუფლდა ფინანსთა მინისტრის 2004 წლის 1 სექტემბრის ბრძანებით, შტატებით გათვალისწინებულ თანამდებობათა შემცირებასთან დაკავშირებით. ბრძანება მიღებული იყო «საქართველოს ფინანსთა სამინიტროს დებულების დამტკიცების შესახებ საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 21 მაისის დადგენილებით დამტკიცებულ დებულებაში ცვლილებების შეტანის თაობაზე” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 23 ივლისის დადგენილების შესრულების მიზნით, რეორგანიზაციისა და შტატებით გათვალისწინებულ თანამდებობათა შემცირებასთან დაკავშირებით. ბრძანების საფუძვლად მითითებული იყო, ფინანსთაA მინისტრის 2004 წლის 27 აგვისტოს ბრძანება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს ცენტრალური აპარატის სტრუქტურასა და საშტატო განრიგში ცვლილებების შეტანის შესახებ. «საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დებულების დამტკიცების შესახებ საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 21 მაისის დადგენილებით დამტკიცებულ დებულებაში ცვლილებების შეტანის თაობაზე” საქართველოს მთავრობის 2004 წლის 23 ივლისის დადგენილების მიხედვით სამინისტროს დებულებაში შევიდა ცვლილება და მე-8 მუხლით განსაზღვრულ სამინისტროს სტრუქტურული ქვედანაყოფიდან ამოღებულ იქნა 5 სტრუქტურული ქვედანაყოფი, მათ შორის_ სახელმწიფო ქონების ფინანსური მართვისა და არასაგადასახადო შემოსავლების აღრიცხვის დეპარტამენტი. Aამ დადგენილების შესრულების მიზნით,Aფინანსთა მინისტრის მიერ მიღებულ იქნა ბრძანება, რომლითაც დამტკიცებულ იქნა ფინანსური პოლიციის დეპარტამენტის საშტატო ნუსხა 36 საშტატო ერთეულით. აღნიშნული ბრძანება ამოქმედდა 1 სექტემბრიდან, რაც მოსარჩელეს სადავოდ არ გაუხდია.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ არ გაიზიარა მოსარჩელის მოსაზრება, რომ გათავისუფლების საფუძვლად არასწორად იყო მითითებული საქართველოს ფინანსთაA მინისტრის 2004 წლის 27 აგვისტოს ბრძანება. საქმეში არსებული საქართველოს ფინანსთაA სამინისტროს წერილით დასტურდება, რომ მოსარჩელის სამუშაოდან გათავისუფლების დროისათვის სამინისტროში შტატების შემცირების გამო არ იყო ვაკანსია, რის გამოც მოსარჩელეს შესთავაზეს რეზერვში ჩარიცხვა, რაზედაც მან უარი განაცხადა. «საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის 113-ე მუხლის «გ” პუნქტით მოხელეთა რეზერვში ჩარიცხვის მიზანს წარმოადგენდა სამსახურიდან გათავისუფლებული პირებისათვის ახალი ადგილის მოძებნა. Aამავე კანონის 115-ე მუხლის თანახმად, რეზერვში ირიცხება მოხელე, რომელიც სამსახურიდან გაათავისუფლეს შტატების შემცირების გამო. 116-ე მუხლის შესაბამისად - კი რეზერვში არ ჩაირიცხება მოხელე, რომელსაც სამსახურიდან გათავისუფლების შემდეგ უფლება ჰქონდა, მაგრამ არ სურდა რეზერვში ჩარიცხვა. სასამართლოს დასკვნით, Mმოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი ბრძანებით დასტურდებოდა, რომ ფინანსთა სამინიტროში გამოსაცდელი ვადით ახალი პირების დანიშვნა მოხდა არა უშუალოდ მას შემდეგ, როცა დ. Mმ-ე გაათავისუფლეს, არამედ რამდენიმე თვის შემდეგ, შესაბამისად, გათავისუფლებისას არ არსებობდა ვაკანსია, ვინაიდან აღნიშნულის დამადასტურებელი მტკიცებულება სასამართლოში არ იყო წარმოდგენილი, ხოლო სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის შესაბამისად თითოეულ მხარეს უნდა დაემტკიცებია ის გარემოებები, რაზედაც იგი ამყარებდა თავის მოთხოვნებს. /იხ. ს.ფ. 143-145/. რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა დ. მ-ემ, რომლითაც მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და საქმეზე ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილება შემდეგი მოტივით:
სასამართლომ არასწორად იმსჯელა შტატების რიცხოვნობის შემცირებასთან დაკავშირებით, რომლის შესახებ არ იყო მითითებული არც მთავრობის დადგენილებაში და არც მინისტრის ბრძანებაში, ვერც ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენელმა ვერ შეძლო მტკიცებულების წარმოდგენა. სასამართლომ ზეპირი განცხადების საფუძველზე გამოიტანა გადაწყვეტილება. აპელანტის განმარტებით «საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილების და საქმიანობის წესის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-20 მუხლის 26-ე პუნქტისა და საქართველოს კონსტიტუციის 81.2 მუხლის თანახმად, მინისტრს არ ჰქონდა სამინისტროში შტატების შემცირების უფლება. Aამასთან, სასამართლომ არ გაიზიარა მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ სამინისტროში შტატებით გათვალისწინებული რიცხვი არ შემცირებულა, მაშინ როდესაც აპელანტმა სასამართლოში წარადგინა «საქართველოს 2004 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ” კანონი, სადაც ფინანსთაA სამინისტროს ცენტრალური აპარატის მოსამსახურეთა რიცხვი განსაზღვრული იყო 367 ერთეულით. Aაპელანტის განმარტებით, სახელმწიფო ბიუჯეტით დაფინანსებულ დაწესებულებათა მოსამსახურეების რიცხვს აწესრიგებდა «სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ კანონი”. Mმოცემულ შემთხვევაში 2004 წლის «ბიუჯეტის შესახებ კანონით” შტატების შემცირება არ მომხდარა, Fპირიქით, ფინანსთა სამინისტროსთვის 2003 წელს აპარატის რიცხვი განსაზღვრული იყო 289 ერთეულით, ხოლო 2004 წლისათვის კი გაიზარდა 78 ერთეულით და საბოლოოდ დადგინდა 367 საშტატო ერთეული. Aაპელანტის მითითებით მან სასამართლოში წარადგინა ბრძანებები 24 მუშაკის სამსახურში დანიშვნის შესახებ, როგორც მტკიცებულება იმისა, რომ სამინისტროში მოხდა არა შტატების შემცირება, არამედ - რეორგანიზაცია, რაც სასამართლომ არ გაითვალისწინა. უსაფუძვლო იყო ასევე მოწინააღმდეგე მხარის მითითება, რომ მან შესთავაზა რეზერვში ჩარიცხვა ვაკანსიის უქონლობის გამო, ვინაიდან, როგორც ზემოთ აღინიშნა, შტატების რიცხვი გაიზარდა და აპელანტის გათავისუფლების დროს ვაკანსია არსებობდა. Aაპელანტმა განმარტა, სასამართლოს დასკვნა, რომ ხელფასის გადაანგარიშება რაიმე დოკუმენტზე დაყრდნობით არ იყო გამოყვანილი, იყო უსაფუძვლო, ვინაიდან საქმეში წარდგენილი იყო ცნობა 2004 წელს ხელფასის სახით მიღებული თანხის შესახებ /იხ.ს.ფ. 147-151/. სააპელაციო სასამართლოს 2005 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილებით სააპელაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა, გაუქმდა ვაკე-საბურთალოს რაიონული სასამართლოს 2005 წლის 7 თებერვლის გადაწყვეტილება; დ. მ-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა; ბათილად იქნა ცნობილი საქართველოს ფინანსთა მინისტრის ბრძანება მოსარჩელის სამსახურიდან გათვისუფლების შესახებ; საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დაევალა მოცემული საკითხისადმი არსებითი მნიშვნელობის გარემოებათა ყოველმხრივი და სრული გამოკვლევის შემდეგ შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღება; საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დ. Mმ-ის სასარგებლოდ დაეკისრა იძულებითი განაცდურის ანაზღაურება, რაც სააპელაციო სასამართლომ დაასაბუთა შემდეგნაირად: სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია შემდეგი ფაქტები:
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს დიდი პალატის 2002 წლის 21 ოქტომბრის განჩინებით განიმარტა, რომ ადმინიტრაციული ორგანოს მიერ მუშაკის სამუშაოდან დათხოვნის შესახებ ბრძანებები ფორმალურ-სამართლებრივი თვალსაზრისით, მართალია, შეიცავდა ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის «დ” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული აქტის ლეგალური დეფინიციის ელემენტებს, მაგრამ, რადგან სამართლებრივი შედეგი იყო საჯარო-შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტა, ამიტომ მათი კანონიერების შესახებ დავები ერთიანობაში უნდა ყოფილიყო განხილული, როგორც ადმინისტრაციული გარიგების შეწყვეტასთან დაკავშირებული დავა, შესაბამისად, დავის განხილვისას სასამართლოს არ უნდა ეხელმძღვანელა ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის IV თავის - «ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის” ნორმებით, არამედ უნდა ემსჯელა ადმინისტრაციული გარიგების შეწყვეტის კანონიერებაზე. 2005 წლის 15 ივლისიდან ამოქმედებული საკანონმდებლო ცვლილებების შედეგად, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის V თავი _»ადმინისტრაციული გარიგება” და მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის «ზ” ქვეპუნქტი შეიცვალა «ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით”, რაც სამართლებრივად არსებითად განსხვავდებოდა ადმინისტრაციული გარიგებისაგან და გამორიცხავდა ცალმხრივი გარიგების არსებობას ადმინისტრაციულ სამართალურთიერთობაში. Aამასთან, შესაბამისი ცვლილება შევიდა «საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 127-ე მუხლში, რომელსაც დაემატა 2.1. და 2.2 პუნქტები, რომელთა მიხედვით სამსახურებრივ საკითხებზე გამოცემული სამართლებრივი აქტების გასაჩივრების ხანდაზმულობის ვადა აითვლება კანონმდებლობით დადგენილი წესით აქტის გაცნობიდან და სარჩელის წარდგენა სასამართლოში არ იწვევს აქტის მოქმედების შეჩერებას. ამდენად, «საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 127-ე მუხლის დამატებით, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის V თავის და მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის «ზ” ქვეპუნქტის ცვლილებების გათვალისწინებით, მკაფიოდ განიმარტა, რომ სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილება იყო ადმინისტრაციული აქტი, კერძოდ, ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის «დ” ქვეპუნქტითა და IV თავით რეგლამენტირებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციული აქტი. აღნიშნულიდან გამომდინარე სასამართლოს დასკვნით საჯარო სამსახურიდან სამუშაოდან დათხოვნის შესახებ დავები განხილულ უნდა ყოფილიყო, როგორც ადმინისტრაციული აქტის კანონიერების შესახებ დავები და ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-2 მუხლის მე-2 ნაწილის «ა” ქვეპუნქტის თანახმად, დავის განხილვისას უნდა შემოწმდეს ინდივიდუალური ადმინისტრაციული აქტის შესაბამისობა ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის IV თავთან - «ადმინისტრაციული აქტი” და «საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონთან. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ სადავო აქტი არ შეესაბამებოდა ზემოაღნიშნულ კანონმდებლობას და გამოცემული იყო არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე.
სასამართლომ ასევე დადგენილად მიიჩნია, რომ დ. Mმ-ე გათავისუფლებამდე მუშაობდა ფინანსთა სამინისტროს სახელმწიფო ქონების ფინანსური მართვისა და არასაგადასახადო შემოსავლების Aაღრიცხვის სამმართველოში კონსულტანტად. საქართველოს ფინანსთაA მინისტრის 2004 წლის 1 სექტემბრის ბრძანებით იგი თანამდებობიდან გათავისუფლდა რეორგანიზაციისა და შტატებით გათვალისწინებულ თანამდებობათა შემცირების საფუძვლით. სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, ადმინისტრაცია ვალდებული იყო მუშაკის დათხოვნამდე დაეცვა «საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის 97.2 მუხლის მოთხოვნა, რომელიც დათხოვნამდე ითვალისწინებდა სხვა სამუშაოს შეთავაზებას. Aამასთან, დ. Mმ-ის სამუშაოდან გათავისუფლების თაობაზე ბრძანების გამოცემისას ადმინისტრაციამ არ გაითვალისწინა შრომის კანონთა კოდექსის 36-ე მუხლი, კერძოდ, მოპასუხემ არ გამოიკვლია და არ დაასაბუთა ის პირობები და გარემოებები, რომლებიც აპელანტს სამუშაოზე დარჩენის უპირატეს უფლებას ანიჭებდა. Aაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ფინანსთა მინისტრის ბრძანება გათავისუფლების შესახებ ექვემდებარებოდა ბათილად ცნობას და საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, დაევალა მოცემული საკითხისადმი არსებითი მნიშვნელობის გარემოებათა ყოველმხრივი და სრული გამოკვლევის შემდეგ შესაბამისი ადმინისტრაციული აქტის გამოცემა. ამასთან სასამართლომ მიიჩნია, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ზიანის ანაზღაურებისას გამოყენებულ უნდა ყოფილიყო ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 207-ე მუხლით დადგენილი წესი. /ხ.ს.ფ. 373-378/. სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრა საქართველოს ფინანსთაA სამინისტრომ, რომლითაც მოითხოვა სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა. კასაციის მოტივი:
სასამართლომ არასწორად გამოიყენა «საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის 97-ე მუხლი და საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლი, შესაბამისად, არასწორად, რომ საქართველოს ფინანსთა სამინისტრომ სადავო აქტი გამოსცა საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, ვინაიდან «საჯარო სამსახურის შესახებ “ საქართველოს კანონის 97.2 მუხლის თანახმად, მოხელე არ შეიძლება სამსახურიდან გაათავისუფლონ, თუ იგი თანახმაა, დაინიშნოს სხვა თანამდებობაზე, ხოლო 23-ე მუხლის შესაბამისად, მოხელე სამსახურში მიიღება ვაკანტურ თანამდებობაზე. ამასთან, პირის თანამდებობაზე დანიშვნა გულისხმობს არა მარტო ვაკანტური თანამდებობის არსებობის აუცილებლობას, არამედ შესაბამის თანამდებობაზე დასანიშნი პირის შესაბამისი კვალიფიკაციის არსებობას. Aამდენად, მსჯელობა იმის შესახებ, რომ სამინისტროს დ. Mმ-ვის უნდა შეეთავაზებინა ნებისმიერი ვაკანტური თანამდებობა, საფუძველს მოკლებულია, ვინაიდან დასანიშნი პირი უნდა აკმაყოფილებდეს ვაკანტური თანამდებობის დაკავებისათვის განსაზღვრულ ცოდნის დონესა და სათანადო გამოცდილებას. Kკასატორის განმარტებით, სასამართლოს, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32.4 მუხლის გამოყენებისას, უნდა მიეთითებინა კონკრეტულ და იმ არსებითი მნიშვნელობის მქონე გარემოებებზე, რომელთა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ ადმინისტრაციული ორგანო მიიღებდა განსხვავებულ გადაწყვეტილებას. Aამასთან, თუ ადმინისტრაციული ორგანო საქმისთვის მნიშვნელოვანი გარემოებების გამოკვლევის შემდეგ მივიდოდა იმ დასკვნამდე, რომ დ. Mმ-ე უნდა გათავისუფლებულიყო თანამდებობიდან, თუ რა დროიდან უნდა ამოქმედებულიყო ახლად გამოცემული ინდივიდუალურ-სამართლებრივი აქტი, დ. Mმ-ის გათავისუფლების დღიდან თუ ახალი აქტის გამოცემის დღიდან. K
კასატორმა განმარტა, რომ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 60.1 მუხლის თანახმად, ადმინისტრაციული აქტი მაშინ შეიძლება გამოცხადდეს ბათილად, თუ არსებითად არის დარღვეული მისი გამოცემის პროცედურები, ხოლო კანონის არსებითი დარღვევა მაშინ მიიჩნევა ადმინისტრაციული აქტის ბათილობის საფუძვლად, როდესაც ამ დარღვევის არარსებობის შემთხვევაში მიღებული იქნებოდა განსხვავებული გადაწყვეტილება. კონკრეტულ შემთხვევაში, შეთავაზების არსებობის პირობებშიც კი მიღებული იქნებოდა თანამდებობიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილება. შესაბამისად, არასწორი და საფუძველს მოკლებული იყო ბრძანების ბათილად გამოცხადება.
Kკასატორის მითითებით, უსაფუძვლოა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსათვის განაცდური ხელფასის დაკისრება, რადგან არ არსებობს ბრძანების ბათილობის სამართლებრივი საფუძველი. Aამასთან, გადაწყვეტილებაში დასაბუთებული არ არის, თუ რომელი თანამდებობრივი სარგოს მიხედვით უნდა მოხდეს განაცდური ხელფასის გამოთვლა, გათავისუფლებამდე დაკავებული თანამდებობის, თუ იმ თანამდებობის მიხედვით, რომელიც უნდა შეეთავაზებინათ მოსარჩელისათვის. კასატორმა ასევე არ გაიზიარა სასამართლოს მოსაზრება ანაზღაურების დაკისრებისას საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 409-ე მუხლის გამოყენების ნაწილში, ვინაიდან, აღნიშნული მუხლი აწესრიგებს სახელშეკრულებო ურთიერთობას კრდიტორსა და მოვალეს შორის, ხოლო დ. მ-ესა და ფინანსთა სამინისტროს შორის არსებულ დავას საფუძვლად უდევს საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის საფუძველზე გამოცემული ინდივიდუალურ-სამართლებრივი აქტი და არა ხელშეკრულების საფუძველზე წარმოშობილი შრომითი ურთიერთობა. Aასევე, გადაწყვეტილებაში არ არის დასაბუთებული კონკრეტულად რომელი ზიანის ანაზღაურებას აკისრებს სასამართლო ფინანსთა სამინისტროს, რადგან ადმინისტრაციის მიერ მოხელისათვის იძულებით განაცდური ხელფასის ანაზღაურებას აწესრიგებს «საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონი, რომელიც სასამართლოს არ გამოუყენებია /იხ. ს.ფ. 382-385/.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2006 წლის 19 ივნისის განჩინებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34.3 «ა» მუხლის საფუძველზე მიჩნეულ იქნა დასაშვებად /აბსოლუტური კასაცია/ /იხ. ს.ფ. 372-375/


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო საქმის მასალების გაცნობის, საკასაციო საჩივრის მოტივების საფუძვლიანობის და გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერება-დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, შესაბამისად, გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული საქმეთა პალატის 2005 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს შემდეგ გარემოებათა გამო:
სააპელაციო სასამართლოს მიერ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გამოტანისას დარღვეულია მატერიალური და საპროცესო სამართლის ნორმების, კერძოდ, სსსკ-ის 393-ე და 394-ე მუხლების მოთხოვნები, სასამართლომ არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა, სწორი შეფასება არ მიეცა საქმის მასალებს, საქმეზე ფაქტობრივი გარემოებები დადგენილია არასრულად, სწორად არ იქნა საქმის მასალები გამოკვლეული და დადგენილი ფაქტები, სადავო სამართალურთიერთობას სწორად არ შეეფარდა კანონის ნორმები.
სსსკ-ის 407.2. მუხლის შესაბამისად, საოლქო სასამართლოს კოლეგიის ან პალატის მიერ დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დამატებითი და დასაბუთებული საკასაციო პრეტენზია.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ კონკრეტულ შემთხვევაში საკასაციო პრეტენზია დასაბუთებულია, რამდენადაც სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროში რეორგანიზაციის შედეგად, ფინანსური პოლიტიკის დეპარტამენტისა და სახელმწიფო ქონების ფინანსური მართვისა და არასაგადასახადო შემოსავლების აღრიცხვის სამმართველოს გაერთიანებისას მოხდა შტატებით გათვალისწინებულ თანამდებობათა შემცირება, ამასთან ადმინისტრაციას მუშაკისათვის სხვა თანამდებობა არ შეუთავაზებია, რის საფუძველზეც სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნო სადავო აქტი დ. მ-ის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ და ადმინისტრაციულ ორგანოს დაევალა საქმის გარემოებათა გამოკვლევის შემდეგ ახალი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემა.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ «საჯარო სამსახურის შესახებ» კანონის 97.1 მუხლის თანახმად მოხელე შეიძლება გათავისუფლდეს სამსახურიდან დაწესებულების შტატებით გათვალისწინებულ თანამდებობათა შემცირების დროს. ამასთან, ამავე კანონის 97.2. მუხლის თანახმად, მოხელე არ შეიძლება გათავისუფლდეს დაკავებული თანამდებობიდან, თუ იგი თანახმაა დაინიშნოს სხვა თანამდებობაზე.
ზემოაღნიშნულ საფუძველზე საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მითითებული ნორმა ამკრძალავი ხასიათისაა და დაუშვებლად მიიჩნევს მოხელის გათავისუფლებას, თუ იგი თანახმაა სხვა თანამდებობაზე დანიშვნისა. ამგვარი თანხმობა კი თავისთავად განაპირობებს ადმინისტრაციის მხრიდან შეთავაზების აუცილებლობას, აღნიშნული პირობა საჯარო მოხელეთათვის კანონით დადგენილი გარანტიების ერთ-ერთი სახეა, რაც ადმინისტრაციის მხრიდან ექვემდებარება დაცვას.
საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ სასამართლოს უფლებამოსილება სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნოს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული ადმინისტრაციული აქტი, განსაზღვრულია საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის თანახმად, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, იგი უფლებამოსილია სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნოს იგი და დაავალოს ადმინისტრაციულ ორგანოს ამ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ გამოსცეს ახალი ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი. სასამართლო ამ გადაწყვეტილებას იღებს, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ბათილად ცნობისათვის არსებობს მხარის გადაუდებელი კანონიერი ინტერესი. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 96-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულებას წარმოადგენს საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებათა გამოკვლევა და სწორედ საქმის გარემოებათა შეფასებისა და ურთიერთშეჯერების საფუძველზე უნდა იქნეს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გადაწყვეტილება მიღებული. ზემოაღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანომ არ გამოიკვლია საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებები და ისე გამოსცა ადმინისტრაციული აქტი, იგი უფლებამოსილია სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნოს ინდივიდუალურ-სამართლებრივი ადმინისტრაციული აქტი და დაავალოს შესაბამის ადმინისტრაციულ ორგანოს გამოსცეს ახალი აქტი. ამდენად, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილის გამოყენების კომპეტენცია სასამართლოს გააჩნია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ინდივიდუალურ-სამართლებრივი ადმინისტრაციული აქტი გამოცემულია საქმის გარემოებათა გამოკვლევის გარეშე, მხოლოდ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით ადმინისტრაციული წარმოებისათვის დადგენილ მოთხოვნათა დაცვით. ვინაიდან სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ სადავო ადმინისტრაციული აქტი გამოიცა კანონმდებლობით დადგენილი პროცედურების დარღვევით (საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 97.2. მუხლის მოთხოვნათა დარღვევით _ სხვა თანამდებობის შეთავაზების აუცილებლობა), მას არ უნდა ეხელმძღვანელა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილით, რადგან მითითებული ნორმა გამოიყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაცულია აქტის მომზადებისა და გამოცემის წესი, მაგრამ ადმინისტრაციულმა ორგანომ აქტი გამოსცა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებათა გამოკვლევის გარეშე და თუ ამ დარღვევის არარსებობისას სხვაგვარი გადაწყვეტილება იქნებოდა მიღებული. ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ გამოიყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა და არასწორად განმარტა იგი, რითაც დაარღვია სსსკ-ის 393.2. მუხლის მოთხოვნა.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საქმე საჭიროებს დამატებით გამოკვლევას, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახლა განხილვისას უნდა გამოარკვიოს ფაქტობრივი გარემოებები და დაადგინოს, თუ რამდენი საშტატო ერთეული შენარჩუნდა შტატების შემცირების შემდეგ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროში, სადაც გათავისუფლებამდე მუშაობდა დ. მ-ე, ამასთან, დაინიშნენ თუ არა ამ საშტატო ერთეულზე სხვა პირები და იმ შემთხვევაში, თუ შტატების დაკომპლექტება მოხდა არსებული თანამშრომლების ბაზაზე, დაცულია თუ არა ადმინისტრაციის მიერ ,,შრომის კანონთა კოდექსის” 36-ე მუხლის მოთხოვნები, რომლებიც განსაზღვრავენ სამუშაოზე დარჩენის უპირატეს უფლებას და ,,საჯარო სამსახურის შესახებ” კანონის 96.3 მუხლის დებულებები, რომლებიც, დაწესებულების რეორგანიზაციისას, რომელსაც თან სდევს შტატების შემცირება, დაწესებულების ხელმძღვანელს ანიჭებს ატესტაციის შედეგების გათვალისწინების უფლებამოსილებას.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლომ საქმის ხელახალი განხილვისას და სადავო ინდივიდუალურ-სამართლებრივი ადმინისტრაციული აქტის – ფინანსთა მინისტრის ბრძანების კანონიერების შემოწმებისას თავად უნდა მოიპოვოს დამატებითი ინფორმაცია და მტკიცებულებები, შეაგროვოს ფაქტობრივი გარემოებები საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით მინიჭებული პროცესუალური უფლებამოსილების საფუძველზე.
საკასაციო სასამართლო იძულებითი განაცდურის ანაზღაურებასთან დაკავშირებით განმარტავს, რომ სააპელაციო სასამართლო არ იყო უფლებამოსილი გადაეწყვიტა იძულებითი განაცდურის ანაზღაურების საკითხი, რადგან «საჯარო სამსახურის შესახებ" საქართველოს კანონის 14.2 მუხლის თანახმად და საქართველოს შრომის კანონთა კოდექსის 207-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, იძულებითი გაცდენილი დროის ხელფასი ანაზღაურდება სამუშაოდან უკანონო გათავისუფლებისა და წინანდელ სამუშაოზე აღდგენის დროს. ვინაიდან კონკრეტულ შემთხვევაში სააპელაციო სასამართლოს არ გადაუწყვეტია დ. მ-ის სამუშაოზე აღდგენის საკითხი, შესაბამისად, მითითებული ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლო არ იყო უფლებამოსილი ემსჯელა დ. მ-ვის იძულებითი განაცდურის ანაზღაურების საკითხზე.
საკასაციო სასამართლო იზიარებს კასაციის მოტივს სააპელაციო სასამართლოს მიერ სამოქალაქო კოდექსის 409-ე მუხლის არასწორ განმარტებასთან დაკავშირებით და განმარტავს, რომ მითითებული ნორმა ითვალისწინებს ზიანის ანაზღაურების მოვალეობას პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენის შეუძლებლობის დროს, კერძოდ, აღნიშნული ნორმის თანახმად თუ პირვანდელ მდგომარეობაში აღდგენა შეუძლებელია ან ამისთვის საჭიროა არათანაზომიერად დიდი დანახარჯები, ზიანის ანაზღაურების დროს, მაშინ კრედიტორს შესაძლებლობა უნდა მიეცეს ფულადი ანაზღაურებისა. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მითითებული ნორმა არეგულირებს სახელშეკრულებო ურთიერთობებში ზიანის ანაზღაურების მოვალეობას, იმ პირობებში, როცა შეუძლებელია კრედიტორის დაკმაყოფილება პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენით, რაც ვრცელდება სახელშეკრულებო ურთიერთობებზე. მოცემულ შემთხვევაში სადავო სამართალურთიერთობა გამომდინარეობს შრომითსამართლებრივ ურთიერთობიდან, ამდენად სრულიად უსაფუძვლოა სააპელაციო სასამართლოს მიერ სადავო სამართალურთიერთობაზე მითითებული ნორმით დადგენილი პირობების გავრცელება. შესაბამისად საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ამ ნაწილში გამოტანილია სსსკ-ის 393.2 მუხლის დარღვევით, კერძოდ, სასამართლომ გამოიყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა. O
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სსსკ-ის 411-ე მუხლის თანახმად შეუძლებელია საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღება, რამდენადაც სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვისას არ იქნა დადგენილი საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივი გარემოებები, რის გამოც მოცემული საქმე ექვემდებარება ხელახლა განხილვას. სააპელაციო სასამართლომ ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით მინიჭებული უფლებამოსილების საფუძველზე უნდა გამოიკვლიოს მითითებული გარემოებები ობიექტური და კანონიერი გადაწყვეტილების დადგენის მიზნით.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53.4. მუხლის შესაბამისად, სასამართლო ხარჯები უნდა გადანაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების დადგენისას.


ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა რა ადინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 1.2, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე, 372-ე, 390-ე, 393-ე, 399-ე, 408.3, 411-ე მუხლებით და


დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2005 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. სასამართლო ხარჯები გადანაწილდეს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების დადგენისას;
4. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება;