ბს-806-393(კ-05) 2 ივნისი, 2006
ქ. თბილისი

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა: ნ. სხირტლაძე (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მ. ვაჩაძე,
ნ. ქადაგიძე

დავის საგანი: რესტრუქტურიზაციის და რეაბილიტაციის რეჟიმის პერიოდში წარმოშობილ საგადასახადო დავალიანებაზე საურავების დაკისრება.

აღწერილობითი ნაწილი:

სს «ა-მა» სასარჩელო განცხადებით მიმართა თბილისის საოლქო სასამართლოს, რომელშიც აღნიშნა, რომ საქართველოს პრეზიდენტის 09.12.99წ. ¹660 ბრძანებულებით განხორციელდა სს «ა-ზე» რიცხული ბიუჯეტის და არასაბიუჯეტო ფონდების ვადაგადაცილებულ დავალიანებათა რესტრუქტურიზაცია. კასატორი აღნიშნავს, რომ საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლის დარღვევით რეაბილიტაციის პერიოდში სს «ა-ს» დაერიცხა 10992904 ლარის საურავის გადახდა. რასაც მოსარჩელე არ დაეთანხმა იმის გამო, რომ სს «ა-ი» მოქცეულია რეაბილიტაციის რეჟიმში რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 27.07.01წ. განჩინებით დამტკიცებული რეაბილიტაციისპროგრამით. რომლის მოქმედების ვადა ამავე სასამართლოს 08.07.03წ. განჩინებით გადავადებულია 2005წ. ჩათვლით. იმავე საფუძვლით მოსარჩელე არ დეთანხმა‚ აგრეთვე‚ შემოწმების შედეგად შედგენილი აქტის საფუძველზე მისთვის საურავის თანხის 238971 ლარის გადახდის დაკისრებას. აღნიშნულიდან გამომდინარე მოსარჩელემ მოითხოვა მოპასუხის მიერ სს «ა-ის» გადაცილებული დავალიანების შესახებ 28.07.04წ. გაცემული ცნობიდან მიმდინარე გადასახადებში დარიცხული საურავის თანხის _ 10992904 ლარის ამორიცხვა; მოპასუხის 30.06.04წ. აქტის ბათილად ცნობა საურავის თანხის _ 238971 ლარის დარიცხვის ნაწილში; 238971 ლარის დაკისრების შესახებ 30.06.04წ. ¹11/2433 საგადასახადო შეტყობინების ბათილად ცნობა.
საოლქო სასამართლოს კოლეგიის 21.03.05წ. განჩინებით დაკმაყოფილდა მოპასუხის შუამდგომლობა და სასკ-ის მე-16.1 მუხლის საფუძველზე საქმის განხილვაში მესამე პირის სტატუსით ჩაება ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტი.
თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 05.04.05წ. გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. კოლეგიამ მიუთითა, რომ ვინაიდან სს «ა-ი» 1999წ. აგვისტოდან მუშაობდა რესტრუქტურიზაციის რეჟიმში, ხოლო 2001წ. 27 ივლისიდან რეაბილიტაციის რეჟიმში, საზოგადოებას ამ პერიოდში ძირითადი გადასახადები და საურავები არ ერიცხებოდა რესტრუქტურიზაციის და რეაბილიტაციის პერიოდამდე არსებული მდგომარეობით, მაგრამ ამავე პერიოდში სს «ა-ი» აგრძელებდა სამეწარმეო საქმიანობას, რის გამო საზოგადოება ვალდებული იყო‚ გადაეხადა ამ საქმიანობიდან ამ პერიოდში წარმოშობილი როგორც ძირითადი დავალიანება, ასევე საურავები და ჯარიმა გადაუხდელ თანხებზე. სადავო აქტებით დარიცხული თანხა საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლის თანახმად ექვემდებარებოდა ბიუჯეტში გადახდას. საგადასახადო ორგანოს არ დაუკისრებია საზოგადოების რესტრუქტურიზაციისა და რეაბილიტაციის პერიოდში გაყინულ თანხებზე საურავი. საურავი დაეკისრა საზოგადოებას მხოლოდ ამ საზოგადოების რესტრუქტურიზაციისა და რეაბილიტაციის პერიოდშიმოქმედების დროს ბიუჯეტის წინაშე აღმოცენებული დავალიანების გადაუხდელობის შედეგად.
საოლქო სასამართლოს კოლეგიის გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გასაჩივრდა სს «ა-ის» მიერ. კასატორი თვლის, რომ სასამართლო კოლეგიის მოსაზრება იმის შესახებ, რომ საურავის დაკისრება საზოგადოების რეაბილიტაციისა და რესტრუქტურიზაციის პერიოდში აღმოცენებული დავალიანების გადაუხდელობის შედეგად, ეწინააღმდეგება საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლის მოთხოვნას, რომლის თანახმად რეაბილიტაციის რეჟიმში მყოფ საწარმოს რეაბილიტაციის რეჟიმის მთელ პერიოდში, მისი დასაწყისიდან დასრულებამდე რეაბილიტაციის რეჟიმში მყოფ საწარმოს ვადაგადაცილებულ საგადასახადო დავალიანებაზე საურავი არ ერიცხება. რამდენადაც სს «ა-ი» მოქცეულია რეაბილიტაციის რეჟიმში რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 27.07.01წ. განჩინებით დამტკიცებული რეაბილიტაციის პროგრამით, რომლის მოქმედების ვადა ამავე სასამართლოს 08.07.03წ. განჩინებით გადავადებულია 2005წ. ჩათვლით, კასატორის აზრით, აღნიშნულ პერიოდში მას არ უნდა დაერიცხოს ვადაგადაცილებულ დავალიანებებზე გადასახდელი საურავის თანხა. კანონმდებელს 2521 მუხლში არ აქვს დაკონკრეტებული. რომ მიმდინარე ვადაგადაცილებულ გადასახადებზე უნდა დაირიცხოს საურავები, აღნიშნული განმარტებულია ახალი საგადასახადო კოდექსის 129-ე მუხლით, რომელსაც არანაირი კავშირი არა აქვს მოცემულ სასარჩელო მოთხოვნასთან. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კასატორი ითხოვს კოლეგიის გადაწყვეტილების გაუქმებას, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებას.
კასატორის სს «ა-ის» წარმომადგენელი არაერთი გაფრთხილების მიუხედავად სასამართლო სხდომაზე არ გამოცხადდა. საქმე სსკ-ის 408-ე მუხლის მე-3 ნაწილის საფუძველზე განხილულ იქნა ზეპირი მოსმენის გარეშე.

სამოტივაციო ნაწილი:

საკასაციო პალატა საკასაციო საჩივრის ფარგლებში საქმის მასალების და საკასაციო საფუძვლების შესწავლის, გასაჩივრებული გადაწყვეტილების კანონიერების შემოწმების შედეგად თვლის, რომ საკასაციო საჩივარი არ უნდა დაკმაყოფილდეს შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქმის მასალებით ირკვევა, რომ საქართველოს პრეზიდენტის 09.12.99წ. ¹660 ბრძანებულებით საწარმოს საფინანსო-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესებისა და გადახდისუნარიანობის ამაღლების მიზნით, «საგადასახადო დავალიანებათა რესტრუქტურიზაციის შესახებ» კანონის საფუძველზე, რესტრუქტურიზებულ იქნა სს «ა-ზე» 1999წლის 1 აგვისტოს მდგომარეობით რიცხული ვადაგადაცილებული საგადასახადო დავალიანებები. საქართველოს პრეზიდენტის 24.06.2000წ. ¹269 ბრძანებულებით 09.12.99წ. ¹660 ბრძანებულებაში შეტანილ იქნა ცვლილებები და სს «ა-ის» მიმართ 1999წ. 1 აგვისტოს მდგომარეობით საგადასახადო დავალიანების რესტრუქტურიზებული თანხა ნაცვლად 15.949 963 ლარისა განისაზღვრა 16.489941 ლარით. რესტრუქტურიზაციის რეჟიმის ვადის დამთავრებამდე სს «ა-ი» რეაბილიტაციის რეჟიმში გადავიდა. რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 27.07.01წ. განჩინებით დაკმაყოფილდა სს «ა-ის» მოთხოვნა გაკოტრების წარმოების გახსნის გადავადების და რეაბილიტაციის გეგმის დამტკიცების თაობაზე. რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 08.07.03წ. განჩინებით დაკმაყოფილდა სს «ა-ის» გენ. დირექტორის განცხადება რეაბილიტაციის გეგმის შესრულების ვადების გახანგრძლივების შესახებ. სს «ა-ის» რეაბილიტაციის გეგმის შესრულების ვადები შეიცვალა იმგვარად, რომ 2002 წელს შესასრულებელი ღონისძიებები გადატანილ იქნა 2003 წლისათვის, რომლის დროსაც უნდა მომხდარიყო კრედიტორული დავალიანების 20%-ის დაფარვა, 2003 წელს შესასრულებელი ღონისძიებები გადატანილ იქნა 2004 წლისათვის, რომლის დროსაც უნდა მომხდარიყო კრედიტორული დავალიანების 30%-ის დაფარვა, ხოლო 2004 წელს შესასრულებელი ღონისძიებები გადატანილ იქნა 2005 წლისათვის, რომლის დროსაც მოხდებოდა არსებული კრედიტორული დავალიანების 50%-ის დაფარვა.
ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციამ 30.06.04წ. სს «ა-ს» გაუგზავნა ¹11/2433 საგადასახადო შეტყობინება იმის შესახებ, რომ სს «ა-ს» სახელმწიფო ბიუჯეტისადმი საურავის სახით ერიცხებოდა დავალიანება 238 971 ლარის ოდენობით. მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის 28.07.04წ. ¹11/2778 ცნობის თანახმად‚ სს «ა-თვის» 12.07.04წ. მდგომარეობით დარიცხული საურავის თანხა 10 992 904 ლარს შეადგენს.
ფინანსთა სამინისტროს საგადასახადო დეპარტამენტის მსხვილ გადამხდელთა საგადასახადო ინსპექციის 04.04.05წ. ცნობის თანახმად რეაბილიტირებული თანხების აღდგენა მოხდა 2004წ. დეკემბრის თვეში. ცნობის მიხედვით 12.06.04წ. მდგომარეობით სს «ა-ს» ერიცხებოდა 17.342 173 ლარი, მათ შორის საურავი 10992904 ლარი, საურავი დარიცხულია მხოლოდ მიმდინარე გადასახადებზე და არა რეაბილიტირებულ თანხებზე. აღნიშნული დასტურდება აგრეთვე მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის 28.07.04წ. ცნობით, რომელშიც რეაბილიტაციაში მოხვედრილი გადასახადი და მიმდინარე გადასახადი ცალკე გრაფებით არის მოცემული, სადავო თანხა მითითებულიაარა რეაბილიტაციის, არამედ მიმდინარე გადასახადებზე დაკისრებული საურავების გრაფაში.
რაც შეეხება მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის 30.06.04წ. შემოწმების აქტის საფუძველზე საგადასახადო შეტყობინებით დარიცხულ 238971 ლარს, იგი ასევე არ მოიცავს რეაბილიტაციის დაწყებამდე რიცხულ გადასახადებს და საურავებს, შემოწმების აქტის თანახმად საურავების დარიცხვა განხორციელდა რეაბილიტაციის დაწყების შემდგომ ნაწარმოებ საქმიანობასთან დაკავშირებით გადაუხდელ გადასახადებზე. რესტრუქტურიზაციის და რეაბილიტაციის პერიოდში სს «ა-ი» აგრძელებდა სამეწარმეო საქმიანობას. დადგენილია, რომ სს «ა-ს» საურავი დაეკისრა მხოლოდ საზოგადოების რეაბილიტაციისა და რესტრუქტურიზაციის პერიოდში საქმიანობის დროს ბიუჯეტის წინაშე აღმოცენებული დავალიანების გადაუხდელობის შედეგად, აღნიშნულის საწინააღმდეგოდ აღნიშნული დაადასტურა სს «ა-ის» წარმომადგენელმა საოლქო სასამართლოს კოლეგიის სხდომაზე, აღნიშნულის საწინააღმდეგოდ კასატორს სსკ-ის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის საფუძველზე არ წარმოუდგენია დამატებითი დასაბუთებული საკასაციო პრეტენზია.
საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლი, რომელზედაც ამყარებს თავის მოთხოვნას კასატორი, საგადასახადო კოდექსში დამატების სახით იქნა შეტანილი 26.08.03წ. კანონით. საქმეზე დადგენილია, რომ საურავი მსხვილ გადამხდელთა ინსპექციის 30.06.04წ. აქტით სს «ა-თვის» დაკისრებულია 2001წ. 1 ოქტომბრიდან 2004წ. 1 იანვრამდე პერიოდში წარმოშობილ საგადასახადო დავალიანებაზე. საგადასახადო კოდექსის მე-4 მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად დაბეგვრისათვის გამოიყენება საგადასახადო კანონმდებლობის გამოქვეყნებული აქტები, რომლებიც მოქმედებს საგადასახადო ვალდებულებების წარმოშობის დღისათვის. ამავე მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით საგადასახადო კანონმდებლობის აქტებს უკუქმედების ძალა არა აქვს, თუ შესაბამისი ნორმატიული აქტით სხვა რამ არ არის დადგენილი. ამდენად, საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლის დებულებები ვერ იქნება გამოყენებული მისი ძალაში შესვლამდე არსებული პერიოდის განმავლობაში დაკისრებულ საურავებზე. რაც შეეხება კოდექსის 2521 მუხლის ძალაში შესვლის შემდგომ პერიოდს, საკასაციო პალატა იზიარებს საოლქო სასამართლოს კოლეგიის მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლი ითვალისწინებს მხოლოდ იმ დავალიანებებზე საურავის დაკისრებაზე უარის თქმას, რომელიც ეხება გაკოტრების ან რეაბილიტაციის რეჟიმში მყოფ საწარმოს ვადაგადაცილებულ საგადასახადო დავალიანებებზე საურავის დაურიცხაობას ანუ ისეთ დავალიანებებზე, რომლებიც არსებობდა გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნის, რეაბილიტაციის ან საგაკოტრებო მორიგების დამტკიცების მომენტისათვის.
ის გარემოება, რომ 1997წ. საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლი, ამჟამად მოქმედი საგადასახადო კოდექსის 129-ე მუხლის მე-4 ნაწილისაგან განსხვავებით, პირდაპირ არ უთითებს რეჟიმის დაწყებამდე არსებულ ვადაგადაცილებულ საგადასახადო დავალიანებებზე საურავის დაურიცხაობაზე, არ უარყოფს 2521 მუხლის მოქმედებას მხოლოდ იმ დავალიანების მიმართ, რომელიც ამ რეჟიმების დაწყებამდე არსებობდა ვადაგადაცილებული საგადასახადო დავალიანების სახით. სასამართლო ვალდებულია ამა თუ იმ ნორმის განმარტებისას გაითვალისწინოს მისი ადგილი ნორმატიულ სისტემაში, სხვა ნორმებთან ლოგიკური ურთიერთკავშირი. საკასაციო პალატა თვლის, რომ 1997წ. საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლის გამოყენების პირობები უშუალოდ უკავშირდება რესტრუქტურიზაციის, გაკოტრების, რეაბილიტაციის რეჟიმების განმსაზღვრელი კანონმდებლობის ნორმებს. საქმეზე დადგენილად არის ცნობილი, რომ სს «ა-ი» 1999წ. აგვისტოდან მუშაობდა რესტრუქტურიზაციის რეჟიმში, ხოლო 2001წ. ივლისიდან რეაბილიტაციის რეჟიმში. რესტრუქტურიზაციის და რეაბილიტაციის პერიოდის დაწყებისათვის არსებულ დავალიანებაზე სს «ა-ს» საურავები არ ერიცხებოდა. ამასთანავე, რესტრუქტურიზაციის და რეაბილიტაციის პერიოდში სს «ა-ი» განაგრძობდა სამეწარმეო საქმიანობას. «საგადასახადო დავალიანებისა და სახელწიფო სესხების რესტრუქტურიზაციის შესახებ» კანონის 2.2 მუხლის მიხედვით ამ კანონით დადგენილი წესი ვრცელდება ვადაგადაცილებული საგადასახადო და სასესხო დავალიანების რესტრუქტურიზაციის განხორციელების დროისათვის არსებული ვადაგადაცილებულ დავალიანებებზე. ამავე კანონის 7.1 მუხლის თანახმად ვადაგადაცილებული საგადასახადო და სასესხო დავალიანების რესტრუქტურიზაციის პერიოდში საწარმო (ორგანიზაცია) ვალდებულია სრულად და დროულად დაფაროს მიმდინარე საგადასახადო ვალდებულებანი. ანალოგიურ დებულებებს შეიცავდა აღნიშნული კანონის ძალაში შესვლამდე მოქმედი «საგადასახადო რესტრუქტურიზაციის შესახებ», 05.03.98წ. კანონის 2.2 მუხლი, 5 მუხლის I-ლი პუნქტის «ა» ქვეპუნქტი, 61 მუხლი. «გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ» კანონის 18-ე მუხლის «ა» ქვეპუნქტი ადგენს არა გაკოტრების ან რეაბილიტაციის რეჟიმის ყოფნის პერიოდში წარმოშობილი საგადასახადო დავალიანების, არამედ საქმის წარმოების გახსნამდე გადასახდელი გადასახადების მოთხოვნების დაკმაყოფილების რიგითობას. ამავე კანონის 253 მუხლი ითვალისწინებს რეაბილიტაციის გეგმაში არსებული და არა შემდგომში წარმოქმნილი დავალიანების და მისი დაფარვის ვადის მითითებას. ამდენად, საგადასახადო კოდექსის 2521 მუხლის შინაარსი, რესტრუქტურიზაციის, გაკოტრების, რეაბილიტაციის რეჟიმების განმსაზღვრელი კანონმდებლობის ნორმების ანალიზი აძლევს საკასაციო პალატას საფუძველს გაიზიაროს საოლქო სასამართლოს კოლეგიის მოსაზრება იმის შესახებ, რომ სს «ა-ი» საგადასახადო კოდექსის 30-ე, 238-ე, 252-ე მუხლის საფუძველზე ვალდებული იყო გადაეხადა გაწეული სამეწარმეო საქმიანობის შედეგად წარმოშობილი მიმდინარე ძირითადი დავალიანება, ასევე გადაუხდელ თანხაზე დარიცხული საურავები.
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო პალატა თვლის, რომ საოლქო სასამართლოს კოლეგიამ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა გამოეყენებინა და სწორად განმარტა იგი, საოლქო სასამართლოს კოლეგიის გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებას საფუძვლად არ უდევს კანონის დარღვევა, რის გამო სსკ-ის 410-ე მუხლის მიხედვით საკასაციო საჩივრის დაკმაყოფილებას უარი უნდა ეთქვას.

სარეზოლუციო ნაწილი:
საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის I-ლი მუხლის მე-2 ნაწილით, სსკ-ის 390-ე, 399-ე, 412-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. სს «ა-ის» საკასაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდეს. უცვლელად დარჩეს თბილისის საოლქო სასამართლოს ადმინისტრაციული სამართლისა და საგადასახადო საქმეთა კოლეგიის 05.04.05წ. გადაწყვეტილება;
2. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.