საქმე №010210014531940
საქმე №ას-418-398-2015 24 ივნისი, 2015 წელი
ქ. თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ზ. ძლიერიშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
ბესარიონ ალავიძე, ნინო ბაქაქური

საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე


კასატორი – ნ. ბ.-ე (მოპასუხე)


მოწინააღმდეგე მხარე – შპს „ფ...-ი“ (მოსარჩელე)


გასაჩივრებული განჩინება – ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2015 წლის 25 თებერვლის განჩინება


კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და საქმის დაბრუნება იმავე სასამართლოსათვის ხელახლა განსახილველად


დავის საგანი – უკანონო ხელშეშლის აღკვეთა




ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:


შპს „ფ...-მა“ სარჩელი აღძრა სასამართლოში ნ. ბ.-ის მიმართ და მოითხოვა, მოპასუხეს აეკრძალოს, მოსარჩელეს ხელი შეუშალოს ქ.ბ.-ში, ს.-ს შესახვევს, მ.-ის ქ.№..., ქუთაისის ქ. №..-ში მდებარე შენობის საერთო სარგებლობის ფართით, კერძოდ, შესასვლელი კარით, კიბის უჯრედითა და შესასვლელი დერეფნით.
მოსარჩელის განმარტებით, 2012 წლის 21 ნოემბრის ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე ქ. ბ.-ში, ს.-ს შესახვევში, მ.-ის ქ.№..., ქ.-ის ქ.№..-ში მდებარე 80.38 კვ.მ 105 000 აშშ დოლარად შეიძინა ზ. და ი. გ.-ისაგან და საჯარო რეესტრში დარეგისტრირდა ქონების მესაკუთრედ.
მხარის მითითებით, ნ. ბ.-ეს ეკუთვნის ზემოაღნიშნული უძრავი ქონების გვერდით მდებარე 417.60 კვ.მ. მათ ფართს აქვს საერთო შესასვლელი, კიბის უჯრედი და დერეფანი. მხოლოდ დასახელებული კარებით, კიბით და დერეფნით არის შესაძლებელი, როგორც ნ. ბ.-ის, ისე მოსარჩელის კუთვნილ ფართში შესვლა. ნ. ბ.-ე არ აძლევს უფლებას, ისარგებლოს საერთო სარგებლობის ფართით, რაც არღვევს მოსარჩელის კანონიერ უფლებებს.
მოპასუხემ სარჩელი არ ცნო და დაადასტურა მოსარჩელის მეზობლად უძრავი ქონების შეძენის ფაქტი. მხარემ განმარტა, რომ სადავო ფართი მისი წინაპრების საკუთრება იყო და ნ.ბ.-ეს მისი შეძენის უპირატესი უფლება გააჩნდა, შესაბამისად, მოსარჩელე მეზობელი ფართის კანონიერ მესაკუთრეს არ წარმოადგენს. ამასთან, მოსარჩელემ, ხელშეკრულების მიხედვით, შეიძინა 80.38 კვ.მ, სინამდვილეში კი, მისი შენაძენი შეადგენს 62 კვ.მ-ს. მას არ შეუძენია კიბის უჯრედი და დერეფანი.
ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2014 წლის 19 სექტემბრის გადაწყვეტილებით შპს „ფ...-ის“ სარჩელი დაკმაყოფილდა, რაც ნ. ბ.-ემ გაასაჩივრა სააპელაციო წესით.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2015 წლის 25 თებერვლის განჩინებით სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა, ხოლო გასაჩივრებული გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელად შემდეგ გარემოებათა გამო:
სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ 2012 წლის 21 ნოემბრის ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე შპს „ფ...-მა“ ზ. და ი. გ.-ისაგან 105 000 აშშ დოლარად შეიძინა ქ. ბ.-ში, ს.-ს შესახვევში, მ.-ის ქ.№...-ში და ქ.-ის ქ.№..-ში მდებარე 80.38 კვ.მ.
საქმის განხილვის მომენტისათვის ზემოთ მითითებული უძრავი ქონების მესაკუთრედ საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულია შპს „ფ...-ი“. მის გვერდით მდებარე 417.60 კვ.მ-ს მესაკუთრეა ნ. ბ.-ე.
მხარეთა ფართს აქვთ საერთო შესასვლელი, კიბის უჯრედი და დერეფანი. მხოლოდ დასახელებული კარებით, კიბით და დერეფნით არის შესაძლებელი, როგორც ნ. ბ.-ის, ისე შპს „ფ...-ის“ ფართში შესვლა.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ მხარეებს შორის სადავოა მოსარჩელის მიერ ზემოაღნიშნულ მისამართზე შეძენილი ფართი წარმოადგენდა 80.38 კვ.მ-ს თუ 62 კვ.მ-ს. მოპასუხე ამტკიცებს, რომ მიუხედავად ნასყიდობის ხელშეკრულებასა და საჯარო რეესტრის ამონაწერში მითითებული 80.38 კვ.მ-სა, მოსარჩელემ შეიძინა 62 კვ.მ.
სააპელაციო პალატის მოსაზრებით, საქალაქო სასამართლომ სწორად განმარტა, რომ დისპოზიციურობის პრინციპიდან გამომდინარე, ფაქტების მტკიცების ტვირთი მოსარჩელესა და მოპასუხეს შორის განაწილებული უნდა იყოს იმგვარად, რომ მხარეს, რომელსაც დაეკისრება რომელიმე ფაქტის დამტკიცება, მისი დამტკიცება ობიექტურად შეეძლოს. მხარეებს არ უნდა დაეკისროთ იმ გარემოების მტკიცების ტვირთი, რომლის დამტკიცებაც მათთვის ობიექტურად შეუძლებელია. მოპასუხემ უნდა დაამტკიცოს, რომ ის დერეფანი და კიბის უჯრედი, რომელიც აუცილებელია, როგორც მოსარჩელის, ისე მოპასუხის ფართში შესასვლელად, არ წარმოადგენს მოსარჩელის საკუთრებას და ეკუთვნის მოპასუხეს. მან უნდა წარმოადგინოს ამ ფაქტობრივი გარემოების დამადასტურებელი მტკიცებულება. მოსარჩელეს ამ ფაქტის მტკიცების ტვირთი არ ეკისრება. მას წარმოდგენილი აქვს საჯარო რეესტრის ამონაწერი და ამ ამონაწერით ამტკიცებს, რომ ის არის არა 62 კვ.მ. ფართის, არამედ 80.38 კვ.მ. ფართის მესაკუთრე. ამ გარემოების საწინააღმდეგო უნდა ამტკიცოს მოპასუხემ.
მოპასუხემ თავისი არგუმენტების დამტკიცებისათვის წარმოადგინა ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2014 წლის 7 თებერვლის გადაწყვეტილება. დასახელებული გადაწყვეტილებით სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ მოსარჩელემ უძრავი ქონება შეიძინა ი. და ზ. გ.-ისაგან. თავად ი. და ზ. გ.-ს ეუთვნოდათ 62 კვ.მ სამი ოთახი, კიბის უჯრედი და დერეფანი არ წარმოადგენს მათი საკუთრების ობიექტს. ამ ნაწილში საკუთრების უფლების რეგისტრაცია სასამართლომ მიიჩნია გამოუკვლევ მასალებზე დაყრდნობით მიღებული გადაწყვეტილების შედეგად, რის გამოც სასამართლომ ბათილად ცნო ი. და ზ. გ.-ის საკუთრების უფლების რეგისტრაციის თაობაზე მარეგისტრირებელი ორგანოს გადაწყვეტილება 18.38 კვ.მ-ის ნაწილში და, ხელახლა გამოკვლევისა და გადაწყვეტილების მიღების მიზნით, უკან დაუბრუნა ადმინისტრაციულ ორგანოს. დასახელებული გადაწყვეტილება უცვლელად დარჩა სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებითაც, მაგრამ გადაწყვეტილება ჯერჯერობით არაა კანონიერ ძალაში.
სააპელაციო პალატის მითითებით, საქალაქო სასამართლომ სწორად განმარტა, რომ საჯარო რეესტრის ჩანაწერს აქვს უტყუარობისა და სისრულის დანიშნულება. ქონების მესაკუთრედ მიიჩნევა ის პირი, ვინც მესაკუთრედაა რეგისტრირებული. უტყუარობა მოქმედებს მანამ, სანამ არ დადგინდება მისი უზუსტობა. წინამდებარე შემთხვევაში დერეფნისა და კიბის უჯრედის მოსარჩელის სახელზე რეგისტრაცია სადავოა, მაგრამ მისი ცდომილება არ არის დადგენილი კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით, ამიტომაც ჯერჯერობით საკუთრების ჩანაწერის უზუსტობა დადგენილად არ მიიჩნევა. მიუხედავად ამისა, წინამდებარე დავაში ცდომილების დადგენას პრინციპული მნიშვნელობა არ აქვს. მოსარჩელე, თუ დერეფნისა და კიბის უჯრედის მესაკუთრე არაა, მას თანასაკუთრება მაინც ექნება, ამიტომ ცდომილება დადგინდება თუ არ დადგინდება, ეს გარემოება მოსარჩელის მოთხოვნის უფლებას მაინც არ მოსპობს. მოსარჩელეს საკუთრებით სარგებლობის უფლება ექნება, როგორც ინდივიდუალური საკუთრების ნივთებზე, ასევე საერთო საკუთრების ქონებაზეც.
სააპელაციო პალატამ გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს მსჯელობა, რომ საკუთრების უფლება ერთ-ერთი ყველაზე აბსოლუტური და მნიშვნელოვანი უფლებაა იმ უფლებათაგან, რაც გათვალისწინებულია სამოქალაქო კოდექსით. წინამდებარე დავის გადაწყვეტა მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული საკუთრების უფლების კანონიერი რეალიზაციის პრობლემებზე. მოსარჩელის მოთხოვნის საფუძვლიანობის დასადგენად პირველ რიგში უნდა განისაზღვროს საკუთრების უფლების შინაარსი ქართულ და ზოგადად სხვა ქვეყნების სამართალში და ამის შემდეგ დადგინდეს მოპასუხის მართლზომიერების საკითხი. ანუ მისი მოქმედება მიმართულია იქით, რომ მოსარჩელემ არ ისარგებლოს ორივე მესაკუთრისათვის აუცილებელი კარით, კიბის უჯრედითა და დერეფნით, არის თუ არა ეს მართლზომიერი.
საკუთრების უფლება, ისტორიულად, ადამიანის ერთ-ერთ უპირველეს უფლებას წარმოადგენს, რომელიც მოცემულია 1215 წლის დიდი ქარტიის მე-10 მუხლში. ასევე ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუციის მე-5 დამატებაში და 1789 წლის ადამიანისა და მოქალაქეების უფლებების ფრანგული დეკლარაციის მე-2 და მე-17 მუხლებში. საკუთრების უფლებას აღიარებს და იცავს ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის 1952 წლის 20 მარტის პირველი დამატებითი ოქმის პირველი მუხლი, რომლის თანახმად, ყოველ ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს აქვს თავისი საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლება... საკუთრების უფლება ასევე დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით”.
საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლში იმპერატიულად აღნიშნულია, რომ საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება.
სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, სააპელაციო პალატამ გაიზიარა საქაალქო სასამართლოს მსჯელობა, რომ საკუთრება წარმოადგენს ადამიანის ბუნებით უფლებას, რომელზეც მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული პიროვნული თავისუფლება. საკუთრების უფლება წარუვალი და უზენაესი ადამიანური ღირებულებაა, საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი უფლება, რომელიც დემოკრატიული საზოგადოების, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფოს ქვაკუთხედია. საკუთრება ადამიანის ყოფიერების არსებითი საფუძველია. საკუთრება ადამიანის იმ ძირითად უფლებათა კატეგორიას განეკუთვნება, რომელიც საფუძველს უყრის დემოკრატიულ და სოციალურ სახელმწიფოს, იგი არის მთავარი მამოძრავებელი ძალა სახელმწიფოში საბაზრო ეკონომიკის, სამოქალაქო ბრუნვისა და მეწარმეობის განვითარებისა. საკუთრების შეძენისა თუ შენარჩუნების მიზნით, სამართლის სუბიექტები მონაწილეობენ სხვადასხვა სამართლებრივ ურთიერთობებში. საკუთრება ასოცირდება პირის დამოუკიდებლობასთან. მესაკუთრეს დამოუკიდებლად, მესამე პირების გარეშე შეუძლია საკუთრების უფლებით სარგებლობა.
სააპელაციო პალატა დაეთანხმა საქალაქო სასამართლოს მოსაზრებას, რომ საკუთრების დეფინიცია მოწინავე უცხო ქვეყნების კანონმდებლობის მიხედვით, ჩვენი ქვეყნის მსგავსია. იტალიის სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით, მესაკუთრეს აქვს უფლება, საჯარო წესრიგით დადგენილი შეზღუდვების ფარგლებსა და მოვალეობათა შესრულების პირობით, სარგებლოს ნივთებით და სრულად განკარგოს იგი სხვა პირთა გამორიცხვით. საფრანგეთის სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით კი, საკუთრება არის ნივთებით სარგებლობის და განკარგვის უფლება მაქსიმალურად აბსოლუტური ხერხით. აშშ-ს სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით, მესაკუთრე უფლებამოსილია ფლობდეს, განკარგავდეს, სარგებლობდეს ქონებით. აქვს უფლება გაასხვისოს ან გაანადგუროს იგი. აქვს უფლება გადასცეს ქონება მესამე პირებს და აქვს ნივთის უვადოდ ფლობის უფლება. რუსეთის სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით, მესაკუთრეს ეკუთვნის მფლობელობის, სარგებლობისა და განკარგვის უფლებები საკუთარ ნივთზე.
საქალაქო სასამართლომ სწორად განმარტა, რომ საქართველოსა და სხვა ევროპულ ქვეყნებში საკუთრების უფლება ერთ-ერთი ფუნდამენტური უფლებაა. საქართველოს კანონმდებლობის მიხედვით საკუთრების უფლება მოიცავს სამ ელემენტს – მფლობელობას, სარგებლობას და განკარგვას.
მფლობელობა ეს არის ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობა, რომელიც მოიპოვება მფლობელის ნებით. სამოქალაქო კოდექსის 155-ე მუხლის თანახმად, მფლობელობა წარმოიშობა ნივთზე ფაქტობრივი ბატონობის ნებითი მოპოვებით. სარგებლობა ნიშნავს მესაკუთრის უფლებას, ისარგებლოს ქონებით. სამოქალაქო კოდექსის მიხედვით, მესაკუთრე თვითონ წყვეტს, ისარგებლოს თუ არ თავისი საკუთრებით, ანუ სარგებლობის უფლება ამ მხრივ თავისუფალია. რაც შეეხება განკარგვას იგი გულისხმობს, როგორც ქონების გასხვისებას, ასევე მის უფლებრივ დატვირთვასაც.
სააპელაციო პალატამ საქმის მასალებით დაადგინა, რომ მოსარჩელისა და მოპასუხის საკუთრების ობიექტი მდებარეობს ქ. ბათუმში, ს.-ს შესახვევსა და მ.-ის ქ.№...-ში, ერთმანეთის გვერდით.
მოსარჩელის საკუთრებად რეგისტრირებულია 80.38 კვ.მ, ხოლო მოპასუხის საკუთრებად რეგისტრირებულია 417.60 კვ.მ.
ფაქტების კონსტატაციის შესახებ ოქმითა და ექსპერტიზის დასკვნით, ასევე მხარეთა განმარტებებით დადგენილია, რომ მოსარჩელისა და მოპასუხის ფართს აქვს საერთო შესასვლელი, კიბის უჯრედი და დერეფანი. მხოლოდ დასახელებული კარებით, კიბითა და დერეფნით არის შესაძლებელი, როგორც ნ. ბ.-ის, ისე შპს „ფ...-ის“ ფართში შესვლა.
ნ. ბ.-ე წინააღმდეგია, მოსარჩელემ ისარგებლოს კარებით, კიბის უჯრედითა და დერეფნით. ამ ფაქტს მოპასუხე არ უარყოფს. სადავო საკითხის გადაწყვეტისათვის აუცილებელია, შეფასდეს მოპასუხის ქმედების მართლზომიერება.
სამოქალაქო კოდექსის 311-ე მუხლის პირველი ნაწილის, 312-ე მუხლის მეორე ნაწილის საფუძველზე სააპელაციო პალატამ გაიზიარა სასამართლოს მსჯელობას, რომ უძრავ ქონებაზე საკუთრების უფლება წარმოიშობა მისი საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის შემდეგ. უძრავი ქონების მესაკუთრე არის ის, ვინც ამ ქონების მესაკუთრედაა რეგისტრირებული საჯარო რეესტრში. საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული უფლება ითვლება ნამდვილად მანამ, სანამ არ დადგინდება მისი უზუსტობა. მტკიცებულებათა ანალიზით სააპელაციო პალატამ დაადგინა, რომ სადავო უძრავი ქონება მოსარჩელის საკუთრებაა და საქმის განხილვის მომენტისათვის მის საკუთრებადაა რეგისტრირებული.
ნ. ბ.-ემ მიიჩნია, რომ ამ ქონების შემადგენელი ნაწილის კიბისა და დერეფნის მესაკუთრე მოსარჩელე არ არის. მიუხედავად ამისა, საქალაქო სასამართლომ სწორად დაადგინა, რომ საქმის განხილვის მომენტისათვის დერეფნისა და კიბის უჯრედის მესაკუთრეა მოსარჩელე. ამ საკუთრების უფლების რეგისტრაციას აქვს სისრულისა და უტყუარობის დანიშნულება.
სამოქალაქო კოდექსის 170-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, სააპელაციო პალატა დაეთანხმა საქალაქო სასამართლოს მსჯელობას, რომ საკუთრების უფლება საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებაა. მის ხელშეუხებლობას აღიარებს საქართველოს კონსტიტუცია და ქმნის მისი დაცვის გარანტიებს. მესაკუთრეს უფლება აქვს, თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს საკუთრებაში არსებული ქონებით და არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა. საკუთრების შინაარსში მოიაზრება ნივთის მფლობელობის, სარგებლობისა და განკარგვის უფლება. შესაბამისად, მხოლოდ მესაკუთრეს აქვს ერთდროულად ნივთის მფლობელობის, სარგებლობისა და განკარგვის შესაძლებლობა. არავის არ აქვს უფლება, კანონიერი საფუძველის გარეშე ფლობდეს ან სარგებლობდეს სხვისი საკუთრებით. სწორედ მას აქვს ამ ქონების თავისუფალი ფლობისა და სარგებლობის უფლება. სხვა ნებისმიერი პირი, ვინც ამ ქონებით ისარგებლებს ან დაეუფლება მას, ამისათვის დასჭირდება მოსარჩელის თანხმობა. სხვა ნებისმიერი დაუფლება და სარგებლობა იქნება მესაკუთრის ნების საწინააღმდეგოდ ქონების ფლობა.
სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსარჩელის მოთხოვნა გამომდინარეობდა სამოქალაქო კოდექსის 172-ე მუხლის მეორე ნაწილის საფუძვლიდან. აღნიშნული ნორმის გამოყენებისათვის კი საჭიროა დადგინდეს საკუთრების უფლების განხორციელების ხელშეშლის ფაქტი. მესაკუთრეს სხვა პირთა გამო, არ უნდა შეეძლოს საკუთრებაში არსებული ნივთის თითოეული ნაწილით თავისუფალი სარგებლობა, ფლობა და განკარგვა. თუ ასეთი ფაქტი იარსებებს, მიჩნეული იქნება, რომ მას ხელს უშლიან საკუთრების უფლების რეალიზებაში.
სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ მოსარჩელე მოითხოვდა საკუთრებით სარგებლობის ხელშეშლის აღკვეთას, შესაბამისად, სარჩელი წარმოადგენდა ნეგატორულ (და არა ვინდიკაციურ) სარჩელს და სამართლებრივი საკითხები გამომდინარეობდა სამოქალაქო კოდექსის 172-ე მუხლის მეორე ნაწილის დანაწესიდან. სასარჩელო წარმოებისას მოსარჩელეს ეკისრებოდა მოპასუხისგან მომდინარე ხელშეშლის არსებობის მტკიცების ტვირთი.
„ნეგატორული სარჩელი მიმართულია უფლების ისეთი დარღვევის წინააღმდეგ, რაც არ არის დაკავშირებული ნივთის მფლობელობის დაკარგვასთან, მაგრამ ხელშემშლელია ნივთის სარგებლობისა და განკარგვისათვის, ე.ი. პირი მოკლებულია ამ უფლებამოსილებათა განხორციელების შესაძლებლობას, რადგან სხვა პირი თავისი მოქმედებით ხელს უშლის მათ რეალიზებას .. ამ სარჩელის საფუძველია გარემოებები, რომლებიც აფუძნებენ მოსარჩელის მიერ ნივთით სარგებლობისა და განკარგვის უფლებამოსილებას. ასევე ამტკიცებენ, რომ მესამე პირთა მოქმედება აბრკოლებს მათ განხორციელებას. მოსარჩელეს არ ევალება, ამტკიცოს მოპასუხის მოქმედების ან უმოქმედობის არამართლზომიერება, ის ივარაუდება, სანამ მოპასუხე არ დაამტკიცებს მის მართლზომიერებას ...
ნეგატორული სარჩელი მიზნად ისახავს მესაკუთრის თავისუფლების აღიარებას ხელმყოფისაგან, პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენას, ზიანის ანაზღაურებასა და დაცვის გარანტიების შექმნას შემდგომში შესაძლო ხელყოფისაგან. ნეგატორული სარჩელით სარგებლობს როგორც მესაკუთრე, ისე ნებისმიერი მართლზომიერი მფლობელი“ (ქეთევან ქოჩაშვილი მფლობელობა და საკუთრება – ფაქტი და უფლება სამოქალაქო სამართალში გვ. 175-176).
სააპელაციო პალატის მითითებით, მოსარჩელე ამტკიცებს, რომ მოპასუხე არ აძლევს საშუალებას, ისარგებლოს შესასვლელი კარით, დერეფნითა და კიბით. სასამართლომ სწორად განმარტა, რომ უძრავი ქონების ხელშეშლის აღკვეთის მოთხოვნის უფლება გააჩნია მხოლოდ მესაკუთრეს. მოსარჩელე ქონების მესაკუთრეა და მას აქვს ასეთი მოთხოვნის უფლება. მოპასუხე არ არის დერეფნისა და კიბის უჯრედის მესაკუთრე, აღნიშნული ფართი მოსარჩელეს ეკუთვნის. ასევე დადგენილია, რომ ორივე მხარის კუთვნილ ფართს გააჩნია საერთო შესასვლელი, კიბის უჯრედი და დერეფანი. მათ გარეშე ვერც ერთი მხარე ვერ ისარგებლებს ფართით.
მოპასუხის აქტიური შეზღუდვის გამო, მოსარჩელე ვერ სარგებლობს კიბის უჯრედითა და დერეფნით, შესაბამისად, პრობლემად ექცა შეძენილ ფართში მოხვედრა. მსგავსი შეზღუდვის უფლება გააჩნია მხოლოდ მესაკუთრეს. მოპასუხე არ არის ამ ნაწილის მესაკუთრე. შესაბამისად, მას არ აქვს უფლება შეუზღუდავად ფლობდეს, სარგებლობდეს და განკარგავდეს დერეფნითა და კიბით, არ უშვებდეს მასზე ვინმეს ზემოქმედებას. ასეთი უფლება, მოითხოვს მესაკუთრედ ყოფნას. მესაკუთრე კი, მოსარჩელეა. მას აქვს თავისუფალი მფლობელობისა და სარგებლობის უფლება. ასევე მოპასუხის შეზღუდვის აკრძალვის მოთხოვნის უფლება. თვით მოპასუხეს არ აქვს უფლება, მოსარჩელე შეზღუდოს ქონების სარგებლობაში. მისი ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა და თავისი მართლსაწინააღმდეგო ქმედებით არღვევს მოსარჩელის ქონებრივ უფლებას. მოპასუხის ქმედების აკრძალვით მოსარჩელე თავისუფლად ისარგებლებს შესასვლელი კარით, კიბის უჯრედით და დერეფნით, რასაც მოჰყვება მოსარჩელის საკუთრების უფლებს აღდგენა.
სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკაზე ამ კატეგორიის დავებთან დაკავშირებით და განმარტა, რომ სამოქალაქო კოდექსის 170-ე და 172-ე მუხლების საფუძველზე უკანონო ხელშეშლის აღკვეთის თაობაზე მოთხოვნა დაკმაყოფილდება ისეთ შემთხვევაში, როდესაც არსებობს ნეგატორული სარჩელის სამი საფუძველი: მოსარჩელე უნდა იყოს ნივთის მესაკუთრე, მოპასუხე არ უნდა იყოს სადავო ნივთის მფლობელი და მისგან უნდა მომდინარეობდეს საკუთრებით სარგებლობის ხელშეშლა.
საკუთრების უფლების ბოროტად გამოყენებად ჩაითვლება საკუთრებით ისეთი სარგებლობა, რომლითაც მხოლოდ სხვებს ადგებათ ზიანი ისე, რომ არ არის გამოკვეთილი მესაკუთრის ინტერესის უპირატესობა და მისი მოქმედების აუცილებლობა გაუმართლებელია. კეთილსინდისიერება და მართლზომიერება აუცილებლად უნდა იქნეს დაცული პირის მიერ უფლებათა განხორციელებისას. მესაკუთრის უფლებების ბოროტად გამოყენების დაუშვებლობა არამარტო კანონმდებლობითაა აკრძალული, არამედ მესაკუთრის ზნეობრივი მოვალეობაცაა.
უფლების ბოროტად გამოყენებას უთანაბრდება ის მდგომარეობაც, როცა პირის უმოქმედობა მიზნად არ ისახავს უფლების განხორციელების აუცილებლობით ნაკარნახევი ინტერესის დაცვას (სუსგ 2014 წლის 20 ოქტომბერი, საქმე №ას-722-684-2013).
მოცემულ შემთხვევაში სააპელაციო პალატა მიიჩნია, რომ საკუთრებით სარგებლობის ხელშეშლის ფაქტი უდავოდ დგინდება, ამას არც მოპასუხე არ უარყოფს. ამდენად, თავად მოპასუხე ცდება საკუთრების უფლების კანონით დადგენილ ფარგლებს და მისი მოქმედება, სამოქალაქო კოდექსის 115-ე მუხლის თანახმად, აშკარად ზიანის მომტანია.
სააპელაციო სასამართლოს განჩინება ნ. ბ.-ემ გაასაჩივრა საკასაციო წესით, მოითხოვა მისი გაუქმება და საქმის დაბრუნება იმავე სასამართლოსათვის ხელახლა განსახილველად, ხოლო საქმის დაბრუნების შემდეგ წარმოების შეჩერება ადმინისტრაციულ საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე შემდეგი საფუძვლებით:
კასატორმა სადავოდ გახადა სააპელაციო სასამართლოს განჩინება საქმის წარმოების შეჩერებაზე უარის თქმის შესახებ.
მხარემ არ გაიზიარა სააპელაციო სასამართლოს მოსაზრება, რომლითაც მოპასუხე ვალდებულია დაამტკიცოს, რომ სადავო დერეფანი და კიბის უჯრედი, რომელიც აუცილებელია როგორც მოსარჩელის, ისე მოპასუხის ფართში შესასვლელად, არ წარმოადგენს მოსარჩელის საკუთრებას და ეკუთვნის მოპასუხეს. აღნიშნულით სასამართლომ დაარღვია მხარეთა თანასწორუფლებიანობის პრინციპი.
კასატორის განმარტებით, სააპელაციო სასამართლომ ასევე არასწორად დაადგინა სადავო ფართზე მოსარჩელის საკუთრების უფლება, ვინაიდან მითითებული ფაქტი სათანადო მტკიცებულებებით არ დადასტურებულა. მოსარჩელის საკუთრებას წარმოადგენს მხოლოდ სამი ოთახი, რომელთა ფართი საჯარო რეესტრის მონაცემებით 80.38 კვ.მ-ს შეადგენს, თუმცა რეალურად ფართი 60 კვ.მ-ია. აღნიშნული უზუსტობის გამოსწორების მიზნით, უკვე არსებობს სასამართლოს ორი ინსტანციის გადაწყვეტილება. საკუთრების დამადასტურებელი სხვა მტკიცებულება მოსარჩელეს არ გააჩნია, რადგან ასეთი მტკიცებულება არ არსებობს. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, არასწორია სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობა, რომ მოსარჩელეს, როგორც მესაკუთრეს შეუძლია, დამოუკიდებლად და თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს მისივე საკუთრებაში არსებული ნივთის თითოეული ნაწილით, რადგან მოწინააღმდეგე მხარე არ არის სადავო ქონების მესაკუთრე.
მხარის მითითებით, სააპელაციო სასამართლო, ფაქტობრივი გარემოებების არასწორად შეფასების გამო, გასცდა საქმის განხილვის ფარგლებს, რისი უფლებაც არ ჰქონდა და გადაწყვეტილების მიღებით დაარღვია სამოქალაქო კოდექსის მე-4, 102-ე, 105-ე, 248-ე და 249-ე მუხლების მოთხოვნები. შედეგად, მიღებული იქნა დაუსაბუთებელი, არარსებულ ფაქტობრივ გარემოებებზე დაყრდნობილი გადაწყვეტილება, რაც მისი გაუქმების საფუძველია.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2015 წლის 29 აპრილის განჩინებით ნ. ბ.-ის საკასაციო საჩივარი მიღებულ იქნა წარმოებაში, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 396-ე მუხლით და ამავე კოდექსის 391-ე მუხლის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად.


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:


საკასაციო სასამართლომ, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის შესაბამისად, შეამოწმა ნ. ბ.-ის საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საკითხი და თვლის, რომ იგი დაუშვებლად უნდა იქნეს მიჩნეული შემდეგ გარემოებათა გამო:
მოცემულ საქმეზე სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ 2012 წლის 21 ნოემბრის ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე შპს „ფ...-მა“ ზ. და ი. გ.-ისაგან 105 000 აშშ დოლარად შეიძინა ქ. ბ.-ში, ს.-ს შესახვევში, მ.-ის ქ.№...-ში და ქ.-ის ქ.№..-ში მდებარე 80.38 კვ.მ.
საქმის განხილვის მომენტისათვის ზემოთ მითითებული უძრავი ქონების მესაკუთრედ საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულია შპს „ფ...-ი“. მის გვერდით მდებარე 417.60 კვ.მ-ს მესაკუთრეა ნ. ბ.-ე.
მხარეთა ფართს აქვთ საერთო შესასვლელი, კიბის უჯრედი და დერეფანი. მხოლოდ დასახელებული კარებით, კიბით და დერეფნით არის შესაძლებელი, როგორც ნ. ბ.-ის, ისე შპს „ფ...-ის“ ფართში შესვლა.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ ნ. ბ.-ე წინააღმდეგია, მოსარჩელემ ისარგებლოს კარებით, კიბის უჯრედითა და დერეფნით. ამ ფაქტს მოპასუხე არ უარყოფს.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მეხუთე ნაწილის შესაბამისად, საკასაციო საჩივარი ქონებრივ და სხვა არაქონებრივ დავებში დასაშვებია, თუ: ა) საქმე მნიშვნელოვანია სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებისათვის; ბ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება ამ კატეგორიის საქმეებზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; გ) სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე განხილულია მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევით, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; დ) გასაჩივრებულია სააპელაციო სასამართლოს მეორე დაუსწრებელი გადაწყვეტილება ან განჩინება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვების თაობაზე. ზემოაღნიშნული ნორმები განსაზღვრავს იმ მოთხოვნებს, რომელთაც საკასაციო საჩივარი უნდა შეიცავდეს და ეფუძნებოდეს.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოთ მითითებული საფუძვლით.
სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე არ არის განხილული მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევებით, ვერც კასატორი მიუთითებს რაიმე ისეთ საპროცესო დარღვევაზე, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე, რის გამოც საკასაციო საჩივარს არა აქვს წარმატების პერსპექტივა.
ამასთან, საკასაციო საჩივრის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების აუცილებლობის თვალსაზრისით, ვინაიდან მოცემული ტიპის დავებზე არსებობს საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სტაბილური პრაქტიკა (სუსგ 2014 წლის 20 ოქტომბერი, საქმე №ას-722-684-2013).
ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის საფუძველზე, საკასაციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, დაუშვას წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი, რის გამოც მას უარი უნდა ეთქვას განხილვაზე.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 401-ე მუხლის მესამე ნაწილის თანახმად, თუ საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნება მიჩნეული, პირს დაუბრუნდება მის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 70%. ამდენად, საკასაციო პალატა თვლის, რომ კასატორ ნ. ბ.-ეს უნდა დაუბრუნდეს სახელმწიფო ბაჟის სახით თ. ი.-ის მიერ 2015 წლის 14 აპრილს №1 საგადახდო დავალებით გადახდილი 300 ლარის 70% – 210 ლარი.


ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:


საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე, 401-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა:


1. ნ. ბ.-ის საკასაციო საჩივარი დარჩეს განუხილველად დაუშვებლობის გამო.
2. კასატორ ნ. ბ.-ეს (პირადი №...) სახელმწიფო ბიუჯეტიდან (ქ.თბილისი, „სახელმწიფო ხაზინა“, ბანკის კოდი TRESGE22, მიმღების ანგარიშის №200122900, სახაზინო კოდი 300773150) დაუბრუნდეს სახელმწიფო ბაჟის სახით თ. ი.-ის მიერ 2015 წლის 14 აპრილს №1 საგადახდო დავალებით გადახდილი 300 ლარის 70% – 210 ლარი.
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.



თავმჯდომარე ზ. ძლიერიშვილი




მოსამართლეები: ბ. ალავიძე




ნ. ბაქაქური