საქმე №ას-1814-2018 5 ივლისი, 2019 წელი,
ქ. თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ეკატერინე გასიტაშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ზურაბ ძლიერიშვილი,
ბესარიონ ალავიძე

საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი განხილვის გარეშე

კასატორი – ჩ.თ–ძე (მოპასუხე)

მოწინააღმდეგე მხარე – ა.თ–ძე (მოსარჩელე)

გასაჩივრებული განჩინება – ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2018 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილება

კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით, სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა

დავის საგანი – სამკვიდროს ფაქტობრივი ფლობით მიღების ფაქტის დადგენა, სამკვიდრო მოწმობის ნაწილობრივ ბათილად ცნობა, უძრავ ქონებაზე თანამესაკუთრედ ცნობა

საკითხი, რომელზედაც მიღებულია განჩინება - საკასაციო საჩივრის დაუშვებლად ცნობა


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:


1. ა.თ–ძე (შემდეგში: მოსარჩელე, აპელანტი, აწ გარდაცვლილის ძმა) და ჯ.თ–ძე (შემდეგში: აწ გარდაცვლილი, მოპასუხის მეუღლე, მოსარჩელის ძმა) ძმები არიან, ა.თ–ძისა (შემდეგში: მოსარჩელისა ან/და აწ გარდაცვლილის მამა) და ლ.თ–ძის (შემდეგში: მოსარჩელის ან/და აწ გარდაცვლილის დედა, მამკვიდრებლები) პირველი რიგის მემკვიდრეები (იხ. გადაწყვეტილება, ტ.1, ს.ფ. 252).
2. მოსარჩელის დედას, 1993 წელს N17 მიღება-ჩაბარების აქტის საფუძველზე, ოზურგეთის მუნიციპალიტეტის სოფელ .... მდებარე მიწის ნაკვეთები /ს/კ N ...., N ....., N ....../ საკუთრების უფლებით გადაეცა (იხ. ტ.1, ს.ფ. 43).
3. საკომლო წიგნის ჩანაწერის მიხედვით, წინამდებარე განჩინების მე-2 პუნქტში მითითებულ სოფელში, მოსარჩელის მამის კომლი სამი წევრისგან შედგებოდა: თვითონ, მეუღლე (მოსარჩელისა და აწ გარდაცვლილის დედა) და აწ გარდაცვლილი (ტ.1, ს.ფ. 72).
4. მოსარჩელის მამა, 2003 წლის 25 დეკემბერს გარდაიცვალა, დედა - 2007 წლის 26 დეკემბერს, ხოლო ძმა - 2013 წლის 3 აგვისტოს (იხ. ტ.1, ს.ფ. 30-31, 45).
5. მშობლების გარდაცვალებიდან 6 თვის ვადაში, სამკვიდროს მიღების მოთხოვნით არც ერთ მემკვიდრეს არ მიუმართავს ნოტარიუსისათვის (ტ.1, ს.ფ. 252).
6. მოსარჩელე 1985 წლიდან ცხოვრობს თბილისში. მშობლების გარდაცვალებამდე და მას შემდეგაც წინამდებარე განჩინების მე-2 პუნქტში მითითებულ სოფელში მდებარე საცხოვრებელ სახლში მისი აწ გარდაცვლილი ძმა მეუღლესთან ჩ.თ–ძესთან (შემდეგში: მოპასუხე, კასატორი, აწ გარდაცვლილის მეუღლე) ერთად ცხოვრობდა (ტ.1, ს.ფ. 73, 252).
7. მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ, სადავო უძრავ ქონებას ფლობს მოპასუხე, რომლის სახელზეც აწ გარდაცვლილის დანაშთ ქონებაზე 2016 წლის 7 მარტს N160208629 სამკვიდრო მოწმობა გაიცა, აღნიშნულისა და N17 სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ნაკვეთის მიღება-ჩაბარების აქტის საფუძველზე, მოპასუხის საკუთრებად აღირიცხა წინამდებარე განჩინების მე-2 პუნქტში მითითებული უძრავი ქონებები საჯარო რეესტრში (ტ.1, ს.ფ. 35-40).















8. სარჩელის საფუძვლები



8.1 მოსარჩელემ 2018 წლის 13 მარტს სარჩელი აღძრა მოპასუხის (აწ გარდაცვლილის მეუღლის) წინააღმდეგ და მოითხოვა მის მიერ დედის დანაშთ ქონებაზე, კერძოდ, N17 მიღება-ჩაბარების აქტით გადაცემული მისი ნაკვეთების ფაქტობრივი ფლობით მემკვიდრეობის მიღების ფაქტის დადგენა, 2016 წლის 7 მარტს გაცემული N160208629 სამკვიდრო მოწმობის ½ ნაწილში ბათილად ცნობა, წინამდებარე განჩინების მე-2 პუნქტში მითითებული უძრავი ქონებების ½ ნაწილის თანამესაკუთრედ ცნობა.
8.2 მოსარჩელემ, წინამდებარე განჩინების 1-2, 4, 7 პუნქტებში ასახულ ფაქტობრივ გარემოებებზე მიუთითა და დამატებით განმარტა, რომ მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, სამკვიდრო ქონებას ფაქტობრივად ფლობდა და მართავდა, კერძოდ, 2003 წელს, მამის გარდაცვალების შემდეგ, მისი კუთვნილი ავტოსატრანსპორტო საშუალება წაიყვანა, შეაკეთა და წლების განმავლობაში საკუთრებაში ჰყავდა, ასევე, მეუღლესა და შვილებთან ერთად სადავო უძრავ ქონებაში გარკვეული დროით რჩებოდა, ხშირად მთელი ზაფხული. ამასთან, სამკვიდრო ქონებიდან სურსათის სახით გარკვეულ შემოსავალსაც იღებდა.
8.3 მოსარჩელის განმარტებით, მან მშობლების დაკრძალვის ხარჯები გაიღო, ასევე ძმას (აწ გარდაცვლილს) სამკვიდრო ქონების მართვაში ეხმარებოდა, როგორც ფიზიკურად, ასევე - ფინანსურად.
8.4 მოსარჩელე მიუთითებს, რომ მშობლებისა და ძმის სიცოცხლეში არსებობდა მოლაპარაკება, რომლის თანახმად, მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, ძმებს შორის უნდა გაყოფილიყო დარჩენილი სამკვიდრო ქონება, რაზეც არასდროს უდავიათ.
8.5 მოსარჩელის განმარტებით, სამკვიდრო მოწმობის თანახმად, მოპასუხემ, ფაქტობრივი ფლობით, სამკვიდრო სრულად მიიღო საკუთრებაში, მასში შემავალი აქტივებითა და პასივებით, ისე, რომ ნოტარიუსს სანოტარო მოქმედების შესრულებისას არ აცნობა, სამკვიდრო ქონების კიდევ ერთი პირველი რიგის მემკვიდრის არსებობის - მოსარჩელის შესახებ.



9. მოპასუხის შესაგებელი


9.1 მოპასუხემ წერილობით წარდგენილი შესაგებლით სარჩელი არ ცნო და განმარტა, რომ მოსარჩელე დედის დანაშთი ქონების ფაქტობრივი ფლობით მიღების ფაქტს ვერ ადასტურებს მაშინ, როდესაც მისი მეუღლე (აწ გარდაცვლილი) ფაქტობრივი ფლობით დაეუფლა სამკვიდრო ქონებას, რადგან მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, მათ დანაშთ ქონებაში აგრძელებდა ცხოვრებას.
9.2 მოპასუხის განმარტებით, მოსარჩელე არასწორად მიიჩნევს სადავო ქონებას დედის საკუთრებად, რადგანაც იგი წარმოადგენდა კომლის ქონებას, კომლში კი - სამი წევრი შედიოდა: მოსარჩელის მამა, დედა და აწ გარდაცვლილი (მოპასუხის მეუღლე).
9.3 მოპასუხის განმარტებით, სამკვიდრო მოწმობის თანახმად, მან მეუღლის სამკვიდრო ქონება მიიღო, ხოლო მოსარჩელე, ძმის დანაშთ ქონებაზე მეორე რიგის მემკვიდრეა, შესაბამისად, პირველი რიგის მემკვიდრის არსებობისას, მისი მხრიდან სამკვიდროზე რაიმე სახის პრეტენზიის გაცხადება უსაფუძვლოა.
9.4 მოპასუხე მიუთითებს, რომ მოსარჩელის მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, მათ ქონებას, როგორც თანმყოფი მემკვიდრე და კომლის უკანასკნელი წევრი, დაეუფლა თავიანთი შვილი - აწ გარდაცვლილი, რომელიც მშობლების გარდაცვალებამდეც და შემდეგაც დანაშთ ქონებაში ცხოვრობდა, შესაბამისად, მოპასუხის მტკიცებით, მისი მეუღლე სამკვიდრო ქონებას ფაქტობრივი ფლობით დაეუფლა.
9.5 მოპასუხის განმარტებით, მის მეუღლეს 2001 წლის 18 აგვისტოს N72 მიღება-ჩაბარების აქტის საფუძველზე, უძრავი ქონება /ს/კ ....../, რომლის ძველი საკადასტრო კოდია ....., საკუთრების უფლებით გადაეცა.
9.6 მოპასუხე აღნიშნავს, რომ 2008 წელს, მეუღლესთან ერთად სადავო საცხოვრებელ სახლს სახურავი გადახურა, გაარემონტა, წყალგაყვანილობა დაამონტაჟა, თხილის პლანტაცია გააშენა, უვლიდა ქონებას, მოსარჩელეს კი - არაფერი გაუკეთებია, რაც სადავო ქონების დაუფლების ფაქტს დაადასტურებდა. ამასთან, მოპასუხის მეუღლე ელექტროენერგიისა და სხვა სახის კომუნალური მომსახურების აბონენტად რეგისტრირებული იყო.
9.7 მოპასუხის განმარტებით, მოსარჩელის მშობლებმა შვილებს თავიანთ სიცოცხლეშივე საკუთრებაში არსებული ქონებიდან წილი მისცეს, ასევე, მიწის რეფორმით, მოსარჩელემ მიწის ნაკვეთი სახლის მიმდებარედ მიიღო.
















10. ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება და დასკვნები


10.1 ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილებით, მოსარჩელის სარჩელი არ დაკმაყოფილდა.
10.2 რაიონულმა სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის (შემდეგში: სსკ) 1307-ე, 1319-1320-ე, 1328-ე, 1336-ე, 1421-ე, 1424-ე, 1450-ე, 1478-ე, 1450-ე მუხლებით; საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის (შემდეგში: სსსკ) 102-ე, 105-ე მუხლებით.
10.3 რაიონულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ მოსარჩელეს 2007 წლის 26 ივლისს გარდაცვლილი დედის დანაშთი სამკვიდრო ქონება ფაქტობრივი ფლობით არ მიუღია.
10.4 რაიონული სასამართლოს განმარტებით, მოსარჩელეს არ წარუდგენია მტკიცებულებები, რაც დედის სამკვიდრო ქონების ფაქტობრივი ფლობით მიღებას დაადასტურებდა. ამასთან, ასეთად ვერ განიხილებოდა მოწმეების, ნ.გ–ისა (შემდეგში: პირველი მოწმე) და მ.თ–ძის (შემდეგში: მეორე მოპასუხე) ჩვენებები, ვაინაიდან არ იყო ზუსტი და თანმიმდევრული; რაიონული სასამართლოს განმარტებით, მოწმედ დაკითხულმა პირებმა მამკვიდრებლის გარდაცვალების თარიღი ვერ მიუთითეს. პირველმა მოწმემ დაზუსტებით არ იცის, თუ ვინ გაიღო დედის დაკრძალვის ხარჯები, ხოლო მეორე მოპასუხე მიუთითებს, რომ მოსარჩელის გადმოცემით, წყლის გაყვანილობის ხარჯი ამ უკანასკნელმა დაფარა, თუმცა უშუალოდ არ შესწრებია.
10.5 სასამართლომ არ გაიზიარა მოსარჩელის მითითება, რომ მან 2003 წელს წინამდებარე განჩინების მე-2 პუნქტში მითითებული სოფლიდან წაიყვანა აწ გარდაცვლილი მამის საკუთრებაში არსებული ავტომობილი, რომელსაც წლების განმავლობაში ფლობდა. რაიონული სასამართლოს განმარტებით, აღნიშნული ქონება მოსარჩელის დედის დანაშთ სამკვიდრო მასაში არ შედიოდა.



11. სააპელაციო საჩივარი


11.1 ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა მოსარჩელემ, მოითხოვა აღნიშნული გადაწყვეტილების გაუქმება და, ახალი გადაწყვეტილებით, სარჩელის დაკმაყოფილება.








12. სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება და დასკვნები


12.1 ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2018 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილებით, მოსარჩელის სააპელაციო საჩივარი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა.
12.1.1 ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს 2018 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილება გაუქმდა და ახალი გადაწყვეტილება იქნა მიღებული;
12.1.2 მოსარჩელის სარჩელი ნაწილობრივ დაკმაყოფილდა;
12.1.3 ბათილად იქნა ცნობილი ნოტარიუსის მიერ 2016 წლის 7 მარტს მოპასუხის სახელზე გაცემული N160208629 სამკვიდრო მოწმობა დანაშთი ქონების 2/6 ნაწილში;
12.1.4 დადგინდა, მოსარჩელის მიერ მშობლების სამკვიდროს ფაქტობრივი ფლობით მიღება;
12.1.5 მოსარჩელე ცნობილ იქნა წინამდებარე განჩინების მე-2 პუნქტში მითითებული უძრავი ქონებების 2/6 ნაწილის თანამესაკუთრედ.
12.2 სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოპასუხემ სააპელაციო სასამართლოს მთავარ სხდომაზე დაადასტურა მოსარჩელის მიერ მამის გარდაცვალების შემდეგ მისი კუთვნილი ავტომობილის წაყვანა, შეკეთება და სარგებლობა. ამასთან, სარჩელში მითითებული ეს ფაქტი მოპასუხეს შესაგებლითაც სადავო არ გაუხდია.
12.3 სააპელაციო სასამართლომ, ამავე სასამართლოს მთავარ სხდომაზე მოპასუხის განმარტებისა და პირველი ინსტანციის სასამართლოში მოპასუხის მიერ წარდგენილი შესაგებლის საფუძველზე დაადგინა, რომ მოსარჩელის დედის სახელზე, 1993 წელს, მიწის მიღება-ჩაბარების N17 აქტით გადაცემული უძრავი ქონება იყო არა ამ უკანასკნელის ინდივიდუალური საკუთრება, არამედ - კომლის წევრთა თანასაკუთრება, შესაბამისად, აღნიშნული აქტით გადაცემული ქონებიდან თითოეული კომლის წევრის წილი 1/3 ნაწილს შეადგენდა.
12.4 სააპელაციო სასამართლომ სსკ-ის 1421-ე მუხლის საფუძველზე დაადგინა, რომ მამის გარდაცვალების შემდეგ, მოსარჩელის დედა და ძმა, მამის უძრავ ქონებას ფაქტობრივად დაეუფლნენ, ისევე როგორც მოსარჩელე - მამის კუთვნილი ავტომობილის დაუფლებითა და მისი საცხოვრებელი სახლის პერიოდულად სარგებლობით. სააპელაციო სასამართლოს შეფასებით, ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელის მამის საკუთრებიდან თითოეულს 1/3 ნაწილი მიეკუთვნა, რაც მთლიანი უძრავი ქონების 1/9 ნაწილს შეადგენდა.
12.5 სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, აღნიშნული წილის გათვალისწინებით, მოსარჩელე სადავო უძრავი ქონების 1/9-ის მემკვიდრე და მესაკუთრე გახდა, ხოლო მოსარჩელის დედა და ძმა, თავიანთ წილ საკუთრებასთან ერთად, თითოეული - 4/9 წილის (1/3+1/9=4/9) მესაკუთრე.
12.6 სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ, ვინაიდან, დედის გარდაცვალების დროისათვის, მოსარჩელეს საკუთრებაში ჰქონდა მამის სამკვიდროს 1/3 ნაწილი, რაც მთლიანი ქონების 1/9 ნაწილს შეადგენდა და მოიცავდა საცხოვრებელი სახლის ნაწილსაც, ამ ქონების ფლობითა და სარგებლობით იმავდროულად, დედასთან თანმყოფ მემკვიდრესაც წარმოადგენდა. დედის გარდაცვალებისას, მოსარჩელე აქტიურ მონაწილეობას იღებდა დაკრძალვასთან დაკავშირებული ყველა საკითხის მოგვარებაში, რაც ძმებს შორის ურთიერთშეთანხმებით წყდებოდა, გარდა ამისა, მშობლების გარდაცვალებამდე და მის შემდეგაც მოსარჩელე ოჯახთან ერთად დედ-მამის სახლში დადიოდა და ხშირად მთელ ზაფხულსაც იქ ატარებდა, აქედან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა მოსარჩელის მიერ, აწ გარდაცვლილთან ერთად, დედის სამკვიდროს ფაქტობრივად დაუფლების ფაქტი.
12.7 სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, სადავო უძრავ ქონებებში, თითოეულის კუთვნილი წილის გათვალისწინებით, დედის სამკვიდროს მიღების საფუძველზე, მოსარჩელის წილი უნდა განისაზღვროს 2/6-ით (1/9+ 4/9-ის ნახევარი), ხოლო აწ გარდაცვლილის - 4/6-ით.
12.8 სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, მოპასუხის მითითება, რომ მოსარჩელეს, მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, მათ სახლში მუდმივად არ უცხოვრია და სამკვიდროს მისაღებად, კანონით განსაზღვულ 6-თვიან ვადაში, არც სანოტარო ორგანოსათვის მიუმართავს, სამკვიდროს მიუღებლობის ფაქტის დასადგენად საკმარის საფუძველს არ წარმოადგენს.
12.9 სააპელაციო სასამართლოს შეფასებით, პირველი ინსტანციის სასამართლომ, სასარჩელო მოთხოვნასთან მიმართებით, არასწორად დაადგინა არსებითი ფაქტობრივი გარემოებები, რაც გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმების საფუძველია.
12.10 სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, იმის გათვალისწინებით, რომ მოსარჩელემ, ფაქტობრივი ფლობით მიიღო მამის დანაშთი სამკვიდროდან 1/3 წილი, ხოლო დედის დანაშთი სამკვიდროდან - ½, იგი გახდა ამ ქონების მესაკუთრე, შესაბამისად, მოპასუხის, როგორც აწ გარდაცვლილის მემკვიდრის სახელზე, მოსარჩელის მშობლების მთელ სამკვიდრო ქონებაზე მოწმობის მიღება და ამ ქონების საკუთრებაში აღრიცხვა, სსკ-ის 54-ე მუხლის თანახმად, უკანონოა.



13. საკასაციო საჩივრის საფუძვლები


13.1 მოპასუხემ საკასაციო წესით გაასაჩივრა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2018 წლის 26 სექტემბრის გადაწყვეტილება, მისი გაუქმება და ოზურგეთის რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვება მოითხოვა.
13.2 კასატორის განმარტებით, გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში მითითებული გარემოება, რომ თითქოს მოპასუხემ, მოსარჩელის მამის გარდაცვალების შემდეგ, მოსარჩელის მხრიდან მამის კუთვნილი ავტოსატრანსპორტო საშუალების წაყვანის ფაქტი დაადასტურა, არასწორია.
13.3 კასატორის მტკიცებით, სააპელაციო სასამართლომ, უძრავი ქონება /ს/კ ..../ მოსარჩელის დედის სამკვიდრო ქონებად დაუსაბუთებლად მიიჩნია. კასატორის განმარტებით, უძრავი ქონების სისტემური რეგისტრაციის კოდია N....და ნაკვეთი აწ გარდაცვლილს ეკუთვნოდა, რომლის საკუთრების უფლების რეგისტრაციის საფუძველი იყო არა მოსარჩელის დედის სახელზე გაცემული N17 მიწის მიღება-ჩაბარების აქტი, არამედ - აწ გარდაცვლილის სახელზე - N72 მიწის მიღება-ჩაბარების აქტი.
13.4 კასატორის განმარტებით, სასამართლოს უნდა გაეთვალისწინებინა, რომ მოსარჩელის მამა 2003 წელს გარდაიცვალა, ხოლო დედა - 2007 წელს, შესაბამისად, 10 წლის განმავლობაში უძრავი ქონების ფაქტობრივად დაუფლების ფაქტის დადგენისას, სასამართლოს უნდა განესაზღვრა უძრავი ქონების თვისებიდან გამომდინარე ქმედებები.
13.5 კასატორის მტკიცებით, სააპელაციო სასამართლომ სსკ-ის 1421-ე და 1424-ე მუხლები არასწორად განმარტა.
13.6 კასატორის განმარტებით, მოსარჩელემ სამემკვიდრეო დავის ფარგლებში მოპასუხეთა წრე არასწორად განსაზღვრა. მოსარჩელის მშობლებს, მოსარჩელისა და აწ გარდაცვლილის გარდა, ჰყავდათ კიდევ ერთი პირველი რიგის მემკვიდრე - ასევე გარდაცვლილი ნ.თ–ძე, რომელსაც ჰყავს შვილები და მათი პოზიცია ამ დავის ფარგლებში უნდა განხილულიყო.
13.7 კასატორის მტკიცებით, მოსარჩელის მშობლებმა თავიანთ სიცოცხლეშივე გაყვეს ქონება, მოსარჩელეს გადასცეს ფული თბილისში ბინის საყიდლად, 1989 წელს - ავტომანქანა. მშობლების ძალისხმევით, მოსარჩელემ სოფელ ბ–ში მიწის ნაკვეთებიც მიიღო.
13.8 კასატორის განმარტებით, პირველი მოწმის ჩვენება ზოგადი და ურთიერთსაწინააღმდეგოა, ასევე, მოსარჩელის მიერ მითითებულ ფაქტობრივი გარემოება, რომ, თითქოს აქტიური მონაწილეობა მიიღო მშობლების დაკრძალვასთან დაკავშირებულ ყველა საკითხის მოგვარებაში, სარჩელში არ ყოფილა მითითებული.
13.9 კასატორის განმარტებით, სასამართლომ გასაჩივრებულ გადაწყვეტილებაში ისეთი სახის გარემოებაზე ვერ მიუთითა, რაც მოსარჩელის მიერ სამკვიდროს ფლობასა და მართვას დაადასტურებდა.
13.10 კასატორის განმარტებით, მოსარჩელის მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, მათ ქონებას, როგორც თანმყოფი მემკვიდრე და კომლის წევრი, თავიანთი აწ გარდაცვლილი შვილი - მისი მეუღლე დაეუფლა.
13.11 კასატორის განმარტებით, მეუღლესთან ერთად, 2008 წელს სახლს სახურავი გადახურა, წყალგაყვანილობა დაამონტაჟა, თხილის პლანტაცია გააშენა, უვლიდა ქონებას და ასრულებდა ყველა აუცილებელ საქმიანობას, რაც ქონების მოვლა-პატრონობას უკავშირდებოდა. ამასთან, საქმეში არსებობს სოფელ ბ–ის ტერიტორიული ორგანოს ცნობა, რომლის მიხედვით - მშობლების ქონებას მოპასუხის მეუღლე (მოსარჩელის ძმა) დაეუფლა.





14. საკასაციო სამართალწარმოების ეტაპი



14.1. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2019 წლის 4 აპრილის განჩინებით, მოპასუხის საკასაციო საჩივარი წარმოებაში იქნა მიღებული, სსსკ-ის 391-ე მუხლის მიხედვით დასაშვებობის წინაპირობების შესამოწმებლად.



ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლის, მტკიცებულებათა გაანალიზების, საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის იურიდიული დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ მოპასუხის საკასაციო საჩივარი არ აკმაყოფილებს სსსკ-ის 391-ე მუხლის მოთხოვნებს, რის გამოც ის დაუშვებელია, შემდეგი არგუმენტაციით:
15. სსსკ-ის 391-ე მუხლის მეხუთე ნაწილის შესაბამისად, საკასაციო საჩივარი ქონებრივ და სხვა არაქონებრივ დავებში დასაშვებია, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს; ზ) გასაჩივრებულია სააპელაციო სასამართლოს მეორე დაუსწრებელი გადაწყვეტილება ან განჩინება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვების თაობაზე. ზემოაღნიშნული ნორმები განსაზღვრავს იმ მოთხოვნებს, რომელთაც საკასაციო საჩივარი უნდა შეიცავდეს და ეფუძნებოდეს.
16. საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სსსკ-ის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოხსენებული საფუძვლით.
17. საკასაციო საჩივრის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების აუცილებლობის თვალსაზრისით (იხ. სუსგ-ები # ას-708-662-107, 11.01.2017წ; #ას-506-480-2015, 29.07.2016წ.).
18. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საკასაციო საჩივარი დასაშვებიც რომ ყოფილიყო, მას არა აქვს წარმატების პერსპექტივა შემდეგ გარემოებათა გამო:
ა) განსახილველ შემთხვევაში, არ არსებობს სსსკ-ის 391-ე მუხლის მეხუთე ნაწილის "ე" ქვეპუნქტით დადგენილი საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის წინაპირობაც, რომლის მიხედვითაც, საკასაციო საჩივარი დასაშვებია, თუ სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე განხილულია მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევით, რომელსაც შეეძლო, არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე;
ბ) სსსკ-ის 407.2-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია. სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილად ცნობილ ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით კასატორს ასეთი დასაბუთებული პრეტენზია არ წარმოუდგენია.
19. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პარაგრაფი ავალდებულებს სასამართლოს, დაასაბუთოს თავისი გადაწყვეტილება, რაც არ უნდა იქნეს გაგებული თითოეულ არგუმენტზე დეტალური პასუხის გაცემად (იხ. ჯღარკავა საქართველოს წინააღმდეგ, # 7932/03; Van de Hurk v. Netherlands, par.61, Garcia Ruiz v. Spain [GC] par.26; Jahnke and Lenoble v France (dec.); Perez v France [GC], par. 81).
20. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ განსახილველ შემთხვევაში, იმის დასადგენად საფუძვლიანია თუ არა მოსარჩელის სასარჩელო მოთხოვნა, უნდა შემოწმდეს მისი სამართლებრივი საფუძველი სსკ-ის 1336-ე, 1421-ე, 1424-ე და 1433-ე მუხლების საფუძველზე.
21. საკასაციო სასამართლომ არაერთ გადაწყვეტილებაში განმარტა: „მემკვიდრეობის უფლების რეალიზაციისათვის აუცილებელია ორი პირობიდან ერთ-ერთის შესრულება: სამკვიდროს ფაქტობრივი დაუფლება (მართვა), ან სანოტარო ორგანოში განცხადების წარდგენა. აღნიშნული მოქმედებები განხორციელებულ უნდა იქნას სამკვიდროს გახსნიდან ექვსი თვის ვადაში. დადგენილი ვადის გაშვების შემთხვევაში მემკვიდრე, როგორც წესი, კარგავს სამკვიდროს მიღების უფლებას. სამკვიდროს მიღება არის ცალმხრივი გარიგება, რაც იმას ნიშნავს, რომ მემკვიდრის მოქმედებები უნდა მიუთითებდნენ მემკვიდრის ნებაზე სამკვიდროს მიღების შესახებ ანუ სამკვიდროს მიღებულად მიჩნევისათვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მემკვიდრის ნებას, სურვილს, მიიღოს სამკვიდრო“ (იხ. სუსგ # ას-482-455-2012, 31.05.2012წ).
22. საკასაციო სასამართლო მემკვიდრეთა მიერ სამკვიდროს ფაქტობრივი ფლობით დაუფლებასთან დაკავშირებით არაერთ გადაწყვეტილებაში (განჩინებაში) უთითებს, რომ: „სამკვიდრო ქონების ფაქტობრივად დაუფლების დროს განმსაზღვრელია იურიდიული მნიშვნელობის მქონე კომპონენტები - სამკვიდროს მართვა-დაუფლებისკენ მიმართული ნება და ამგვარი ნების მამკვიდრებლის გარდაცვალებიდან 6 თვეში გამოვლენა. ფაქტობრივი ფლობისკენ მიმართული ნებისმიერი მოქმედებიდან აშკარად უნდა იკვეთებოდეს მემკვიდრის მიერ სამკვიდროს მიღების სურვილი, მემკვიდრის ნება (სამკვიდროს მიღება ცალმხრივი გარიგებაა, რომლისთვისაც, ჩვეულებრივ, აუცილებელია ნების ნამდვილობა). მემკვიდრის ყველა ამგვარი მოქმედების შედეგს უნდა წარმოადგენდეს სამკვიდრო ქონების ფაქტობრივი ფლობა (მაგალითად: მამკვიდრებლის საცხოვრებელ სახლში ცხოვრება, მამკვიდრებლის ნივთების, როგორც საკუთარის მიღება და განკარგვაც, სამკვიდროს ფაქტობრივი მართვა, მოვლა და სხვა)“(იხ. სუსგ-ები: N ას-1172-1127-2016, 31.03.2017წ; N ას-203-193-2016, 02.06.2016; N ას-972-921-2015, 15.12.2015წ; Nას-482-455-2012, 31.05.2012წ);
23. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, უდავოა, რომ მოსარჩელის დედისათვის 1993 წელს გადაცემული უძრავი ქონება კომლის წევრთა თანასაკუთრებას წარმოადგენდა, რომელიც სამი წევსისაგან შედგენოდა (იხ. წინამდებარე განჩინების მე-3 პუნქტი), შესაბამისად, თითოეული კომლის წევრის უძრავი ქონების წილი 1/3 ნაწილს შეადგენდა. განსახილველ შემთხვევაში, დადგენილია, რომ მოსარჩელის მამა 2003 წლის 25 დეკემბერს გარდაიცვალა, შესაბამისად, მის საკუთრებაში არსებულ სადავო უძრავ ქონებაზე გაიხსნა სამკვიდრო და მოსარჩელის დედა და ძმა, მამის სამკვიდროს ფაქტობრივი ფლობით დაეუფლნენ.
24. საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს კასატორის პრეტენზიას, რომლის თანახმად, ამ უკანასკნელს არ დაუდასტურებლია, მოსარჩელის მიერ, მამის გარდაცვალების შემდეგ, მისი ავტოსატრანსპორტო საშუალების დაუფლების ფაქტი.
25. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ კასატორის მიერ სასამართლო სხდომაზე ზემოაღნიშნული ფაქტობრივი გარემოების დაუდასტურებლობის შემთხვევაშიც, აღნიშნული სსსკ-ის 201-ე მუხლის მე-4 ნაწილის საფუძველზე დადასტურებულად ითვლება, რაზეც სააპელაციო სასამართლომაც მიუთითა (იხ. წინამდებარე განჩინების 12.2 ქვეპუნქტი).
26. საკასაციო სასამართლო მიუთითებს შესაგებლის საპროცესო სამართლებრივ დანაწესთან დაკავშირებით საქართველოს უზენაესი სასამართლოს დიდი პალატის გადაწყვეტილების განმარტებაზე, რომელიც სავალდებულოა ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოებისათვის (იხ. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-17 მუხლის მე-5 ნაწილი „უზენაესი სასამართლოს დიდი პალატის სამართლებრივი შეფასება (ნორმის განმარტება) სავალდებულოა ყველა ინსტანციის საერთო სასამართლოებისათვის“) და განმარტავს, რომ სსსკ-ის 201-ე მუხლის მე-4 ნაწილის შინაარსიდან გამომდინარე, მოპასუხე უნდა შეედავოს მოსარჩელის გამართულ, დასაბუთებულ მოთხოვნას ანუ დავის გადაწყვეტისათვის სამართლებრივად მნიშვნელოვან ფაქტობრივ გარემოებებს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, მოსარჩელის მიერ მითითებული ფაქტები (და არა მისი სამართლებრივი შეხედულებები) დამტკიცებულად მიიჩნევა.
27. სსსკ-ის მე-4 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, მოპასუხე ვალდებულია, საქმის მომზადების მიზნით, აქტიურად იმოქმედოს, რაც, უპირველესად, სასამართლოსათვის სარჩელზე მისი წერილობითი მოსაზრებების წარდგენაში გამოიხატება. მოპასუხის მიერ ამ უფლების განუხორციელებლობა, სსსკ-ის 206-ე მუხლის შესაბამისად, ართმევს მას უფლებას, შეასრულოს ასეთი მოქმედება ამ საქმის არსებითად განხილვის დროს (ანუ, სასამართლოს სხდომაზე მხარისაგან მტკიცებულები აღარ მიიღება). ამ შემთხვევისათვის სხვა რაიმე სპეციალურ შედეგს კანონი არ ადგენს (შდრ. სუსგ №ას-664-635-2016, 02.03.2017).
28. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ განსახილველ შემთხვევაში, მოპასუხის მიერ წარდგენილი შესაგებელი არ შეიცავს სადავო ფაქტობრივი გარემოების უარყოფის შესაბამის მიზეზებსა და არგუმენტებს. შესაბამისად, მოსარჩელის მიერ მითითებული და მოპასუხის მიერ არაკვალიფიციურად შედავებული გარემოება, რომ მოსარჩელე, მამის გარდაცვალების შემდეგ, ამ უკანასკნელის ავტოსატრანსპორტო საშუალებას დაეუფლა, სამართლებრივად ქმნის იმის პრეზუმფციას, რომ მოსარჩელის მიერ მითითებული ფაქტი დამტკიცებულია, ხოლო პრეზუმირებული გარემოებების დამაჯერებლად და სარწმუნოდ გაქარწყლება სწორედ მოპასუხის ვალდებულებაა და მისი მტკიცების ტვირთის ფარგლებში უნდა დაიძლიოს. შესაბამისად, კასატორის პრეტენზია, რომელიც სამართალწარმოების შესაბამის საპროცესო ეტაპზე შესაგებლით შედავებული არ არის, უსაფუძვლოა და მოპასუხისათვის უარყოფით სამართლებრივ შედეგებს იწვევს.
29. ზემოაღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას (იხ. წინამდწებარე განჩინების 12.4 ქვეპუნქტი) და განმარტავს, რომ მოსარჩელე, მამის კუთვნილი ავტომობილის დაუფლებითა და მისი საცხოვრებელი სახლის პერიოდულად სარგებლობით, ამ უკანასკნელის სამკვიდროს დაეუფლა, რაც მთლიანი უძრავი ქონების 1/9 წილს შეადგენდა. აღნიშნულის გათვალისწინებით კი, დედის გარდაცვალების დროისათვის მოსარჩელე დედასთან თანმყოფ მემკვიდრესაც წარმოადგენდა.
30. საკასაციო სასამართლო სსსკ-ის 102-ე მუხლზე მითითებით განმარტავს, რომ მოსარჩელემ უნდა ამტკიცოს ის გარემოებები, რომლებზედაც დაფუძნებულია სასარჩელო მოთხოვნა, ხოლო მოპასუხემ - გარემოებები, რომლებსაც მისი შესაგებელი ემყარება. ამასთან, სამოქალაქო საპროცესო სამართალში არსებული მტკიცების ტვირთის სამართლიანი და ობიექტური განაწილების სტანდარტიდან გამომდინარე, მტკიცების ტვირთი უნდა განაწილდეს იმგვარად, რომ მოსარჩელესა და მოპასუხეს დაეკისროთ იმ ფაქტების დამტკიცების ვალდებულება, რომელთა მტკიცებაც მათთვის ობიექტურად შესაძლებელია, ანუ მტკიცების ტვირთი ეკისრება მას, ვინც ამტკიცებს და არა მას, ვინც უარყოფს.
31. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მემკვიდრეს ნებისმიერი დასაშვები მტკიცებულებით, შეუძლია დადგენილ ვადაში ქონების დაუფლების დადასტურება (სსსკ-ის 102-ე მუხლის მე-2 ნაწილი: მხარეთა (მესამე პირთა) ახსნა-განმარტებით, მოწმეთა ჩვენებით, ფაქტების კონსტატაციის მასალებით, წერილობითი თუ ნივთიერი მტკიცებულებებითა და ექსპერტთა დასკვნებით).
32. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მოწმის ჩვენებით, დედის გარდაცვალებისას, მის დაკრძალვასთან დაკავშირებული საკითხების მოგვარებაში მოსარჩელის მონაწილეობა, დადასტურებულია. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ კასატორმა აღნიშნულის საწინააღმდეგო გარემოება სამართლებრივად წონადი მტკიცებულებით ვერ გააქარწყლა, იგი მხოლოდ მოწმის ჩვენების შეფასებით შემოიფარგლა, რასთან დაკავშირებითაც, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ სასამართლოს შეფასებით მხარეთა მიერ მითითებული გარემოებების პირობების დამდგენ სსსკ-ის 105-ე მუხლზე. ამასთან, ის ფაქტობრივი გარემოება, რომ მოსარჩელე სადავო უძრავ ქონებაში დროდადრო ჩადიოდა, არ ადასტურებს, რომ მისი ინტერესი სამკვიდროს მიღებისაკენ არ იყო მიმართული.
33. საკასაციო სასამართლო არ იზიარებს კასატორის იმ პრეტენზიასაც, რომლის თანახმად, მოსარჩელეს, წინამდებარე განჩინების 32-ე პუნქტში მითითებული ფაქტობრივი გარემოების შესახებ არ მიუთითებია სარჩელში. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მოსარჩელემ, აღნიშნული ფაქტობრივი გარემოების შესახებ მიუთითა (იხ. ტ.1, ს.ფ. 5, 7), კერძოდ, დაკრძალვასთან დაკავშირებული ხარჯების გადახდაზე.
34. კასატორის წინამდებარე განჩინების 13.3 ქვეპუნქტში მითითებული პრეტენზიის პასუხად, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს სსსკ-ის მე-4 და 102-ე მუხლებზე და წინამდებარე განჩინების მე-7 პუნქტში დადგენილი ფაქტობრივი გარემოების საფუძველზე მიიჩნევს, რომ კასატორის პრეტენზია დაუსაბუთებელია.
35. წინამდებარე განჩინების 13.6 პუნქტში მითითებული პრეტენზიის პასუხად კი, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მემკვიდრის მიერ სამკვიდროს მიღება წარმოადგენს მის უფლებას და არა ვალდებულებას და, როგორც წესი, სამკვიდროს მიღების ფაქტის დადგენისათვის გადამწყვეტი მნიშვნელობისაა საკითხი, გააჩნდა თუ არა მემკვიდრეს დანაშთ ქონებაზე საკუთრების წარმოშობის ნება. პირის მხრიდან სამკვიდროს მიღება ცალმხრივი ნების კატეგორიაში ექცევა და ნების ნამდვილობისათვის სსკ-ით დადგენილ ზოგად წინაპირობებთან შედარებით, სპეციალურ დანაწესებს განსაზღვრავს მემკვიდრეობითი სამართლის ნორმები. გარდა კანონისმიერი ფორმალობებისა (ნოტარიუსისათვის განცხადებით მიმართვა, ქონების დაუფლება), სავალდებულოა, მემკვიდრემ შინაგანი ნება, სსკ-ის 1424-ე მუხლის შესაბამისად, გამოავლინოს სამკვიდროს გახსნიდან (მამკვიდრებლის გარდაცვალებიდან, თანახმად სკ-ის 1319-ე-1320-ე მუხლებისა) 6-თვიან ვადაში. მოცემულ შემთხვევაში, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მესამე პირველი რიგის მემკვიდრის მიერ არც ნოტარიუსისათვის მიმართვა და არც ქონების დაუფლების ფაქტი არ დგინდება, რაც კასატორის პრეტენზიას უსაფუძვლოს ხდის.
36. სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტების ფარგლებში, რაც სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის (სსსკ-ის 407-ე მუხლი), კასატორმა ვერ შეძლო დასაბუთებული საკასაციო პრეტენზიის წარმოდგენა, რითაც ვერ დაძლია გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ფაქტობრივ-სამართლებრივი დასაბუთება და ვერ შეძლო მისი გაბათილება სარწმუნო მტკიცებულებებით.
37. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება კანონიერია და დასაბუთებული, ხოლო საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის წინაპირობები არ არსებობს, რაც მისი არსებითად განსახილველად დაუშვებლად ცნობის სამართლებრივი საფუძველია.




ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :


საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 284-ე, 285-ე, 391-ე, 401-ე, 408.3-ე მუხლებით და


დ ა ა დ გ ი ნ ა :


1. ჩ.თ–ძის საკასაციო საჩივარი, როგორც დაუშვებელი, დარჩეს განუხილველად;
2. ჩ.თ–ძეს (პ/ნ .....) სახელმწიფო ბიუჯეტიდან (ქ.თბილისი, „სახელმწიფო ხაზინა“, ბანკის კოდი TRESGE22, მიმღების ანგარიშის №200122900, სახაზინო კოდი 300773150) დაუბრუნდეს საკასაციო საჩივარზე კ.თ–ძის (პ/ნ ......) მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 375ლარის (საგადახდო დავალება N19726275, გადახდის თარიღი 2019 წლის 22 მარტი), 70% – 262,5 ლარი;
3. განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.



თავმჯდომარე ე. გასიტაშვილი


მოსამართლეები: ზ. ძლიერიშვილი


ბ. ალავიძე