საქმე №ას-504-2019 13 მარტი, 2020 წელი,
ქ. თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ეკატერინე გასიტაშვილი (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
მოსამართლეები: ზურაბ ძლიერიშვილი,
ბესარიონ ალავიძე


საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი განხილვის გარეშე

კასატორი – დ.ე–ძე (მოპასუხე)

მოწინააღმდეგე მხარე – დ.ჭ–ძე (მოსარჩელე)

გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2019 წლის 7 თებერვლის განჩინება

კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით, სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა

დავის საგანი – ზიანის ანაზღაურება

საკითხი, რომელზედაც მიღებულია განჩინება - საკასაციო საჩივრის დაუშვებლად ცნობა

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

1. დ.ჭ–ძის (შემდეგში: ქონების მესაკუთრე, მოსარჩელე, კრედიტორი) საკუთრების უფლება ირიცხება უძრავ ქონებაზე, მდებარე: ქ. თბილისში, ......, ფართით 96,00 კვ.მ, საკადასტრო კოდი N ...... რეგისტრაციის საფუძველს წარმოადგენს 2015 წლის 3 აპრილის ნასყიდობის ხელშეკრულება.
2. მოსარჩელის კუთვნილ უძრავ ქონებას სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე მოპასუხე - დ.ე–ძე (შემდეგში: მოპასუხე, მოვალე, აპელანტი, კასატორი) 23 თვის განმავლობაში ფლობდა.
3. საიჯარო ქირის განსაზღვრის შესახებ აუდიტის დასკვნის თანახმად, მოპასუხის მიერ ქონების ფლობის პერიოდში, მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ ბინაზე ქირის ოდენობა თვეში 400 აშშ დოლარით განისაზღვრებოდა.

4. სარჩელის საფუძვლები

4.1. ქონების მესაკუთრემ სარჩელი აღძრა მოპასუხის წინააღმდეგ და, მოსარჩელის სასარგებლოდ, მოპასუხისათვის დავალიანების - 23 000 ლარის დაკისრება მოითხოვა
4.2. მოსარჩელემ მიუთითა წინამდებარე განჩინების 1-3 პუნქტებში მითითებულ გარემოებებზე და განმარტა, რომ მოპასუხე 23 თვის განმავლობაში - 2015 წლის 7 აპრილიდან 2016 წლის მარტის ჩათვლით, მის კუთვნილ უძრავი ქონებას სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე ფლობდა. თბილისის მთავარი სამმართველოს ვაკე-საბურთალოს სამმართველოს მე-7 განყოფილების შესაბამისი თანამშრომლის მიერ შედგენილია ოქმი (გაფრთხილება N1361334), რომელშიც ასახულია მოპასუხის მიერ მოსარჩელის კუთვნილი უძრავი ქონების უკანონოდ ფლობის ფაქტი. მესაკუთრე ვერ აქირავებდა თავის ქონებას და, შესაბამისად, ვერც შემოსავალს იღებდა. მოსარჩელის განმარტებით, მან დაკარგა ყოველთვიური შემოსავალი - თვეში 400 აშშ დოლარის ექვივალენტი ლარში, რაც მთლიანი პერიოდისთვის 23 000 ლარს შეადგენს (1000 ლარი X 23 თვეზე =23 000).

5. მოპასუხის შესაგებელი
5.1. მოპასუხემ წერილობით წარდგენილი შესაგებლით სარჩელი არ ცნო და სადავოდ გახადა მოსარჩელის საკუთრების უფლება უძრავ ქონებაზე. მისი მტკიცებით, მოსარჩელე არ წარმოადგენს კეთილისინდისიერ მესაკუთრეს
და მის წინააღმდეგ აღძრულია სისხლის სამართლის საქმე.

6. თბილისის საქალაქო სასამართლოს გადაწყვეტილება და დასკვნები

6.1. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 15 თებერვლის გადაწყვეტილებით, ქონების მესაკუთრის სარჩელი დაკმაყოფილდა და მის სასარგებლოდ მოპასუხეს დაეკისრა ზიანის - 23 000 ლარის ანაზღაურება.
6.1.1. გადაწყვეტილების მიღებისას სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის (შემდეგში: სსკ) 312-ე, 408-ე, 412-ე, 982-ე მუხლებით; აგრეთვე, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის (შემდეგში: სსსკ) მე-4 და 102-ე მუხლებით.
6.2. საქალაქო სასამართლოს განმარტებით, მოპასუხე სადავოდ ხდიდა მოსარჩელის საკუთრების უფლების წარმოშობის საფუძველს. სასამართლომ მიუთითა „საჯარო რეესტრის შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლზე, რომელიც განსაზღვრავს რეგისტრაციის გაუქმების სამართლებრივ საფუძვლებს. ამ მუხლის „ბ“ პუნქტის თანახმად, რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს, თუ ძალადაკარგულად, ბათილად ან არარად იქნა ცნობილი რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი. სასამართლოს განმარტებით, ამგვარი შინაარსის დოკუმენტი მოპასუხეს არ წარუდგენია. სასამართლომ აგრეთვე დაადგინა, რომ მოპასუხე მოსარჩელის კუთვნილ უძრავ ქონებას სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე ფლობდა, რაც გამოიხატებოდა სხვის საკუთრებაში არსებული უძრავი ნივთის ხელყოფით და უკანონო მფლობელობით. მოპასუხეს არც იმ გარემოების დამადასტურებელი მტკიცებულებები წარუდგენია, რომ სადავო უძრავ ქონებას მართლზომიერად ფლობდა.
6.3.სასამართლომ მოთხოვნის დაკმაყოფილების მატერიალურ-სამართლებრივ საფუძვლად მიუთითა სსკ-ის 408-ე მუხლზე, რომლის თანახმად, იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია, აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება. ამავე კოდექსის 409-ე მუხლის თანახმად, თუ ზიანის ანაზღაურება პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენით შეუძლებელია, მაშინ კრედიტორს შეიძლება მიეცეს ფულადი ანაზღაურება. სსკ-ის 412-ე მუხლის მიხედვით, ანაზღაურებას ექვემდებარება მხოლოდ ის ზიანი, რომელიც მოვალისათვის წინასწარ იყო სავარაუდო და წარმოადგენს ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგს. სსკ-ის 982-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად პირი, რომელიც ხელყოფს მეორე პირის სამართლებრივ სიკეთეს მისი თანხმობის გარეშე განკარგვის, დახარჯვის, სარგებლობის, შეერთების, შერევის, გადამუშავების ან სხვა საშუალებით, მოვალეა აუნაზღაუროს უფლებამოსილ პირს ამით მიყენებული ზიანი. სასამართლოს განმარტებით, განსახილველი ნორმით გათვალისწინებული „ზიანი“ წარმოადგენს არა ზიანის ანაზღაურების შემთხვევას, არამედ, საქმე გვაქვს გამდიდრების გათანაბრებასთან, ანუ როგორც ხელყოფის კონდიქციისათვის არის დამახასიათებელი, ამ ნორმით გათვალისწინებული იურიდიული შედეგი არის ის, რომ ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა. სსკ-ის 982-ე მუხლის საფუძველზე სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოპასუხე ვალდებულია, გადაუხადოს მოწინააღმდეგე მხარეს ნივთით სარგებლობის საზღაური, მიუხედავად იმისა, იცოდა თუ არა მან მესაკუთრის მიზნები სადავო ქონებასთან მიმართებით. განსახილველ შემთხვევაში დადასტურებულია მოსარჩელის კუთვნილ ბინაში, ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე, მოპასუხის ცხოვრების ფაქტი. ეს გარემოება ადასტურებს მოპასუხის გამდიდრების ფაქტს, რაც გამოიხატება იმაში, რომ მან დაზოგა საცხოვრებელი ფართის ქირის თანხა, რასაც შედეგად მოჰყვა კიდეც მისი გამდიდრება.

7. სააპელაციო საჩივარი

7.1. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 15 თებერვლის გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრა მოპასუხემ.
7.2. აპელანტმა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით, სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.

8. სააპელაციო სასამართლოს განჩინება და დასკვნები

8.1. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2019 წლის 7 თებერვლის განჩინებით მოპასუხის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა;
8.2 სააპელაციო სასამართლომ სრულად გაიზიარა საქალაქო სასამართლის მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები, ასევე სამართლებრივი მსჯელობა და დამატებით განმარტა:
8.2.1. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლისა და ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის პირველი აბზაცის მიხედვით, ყოველ ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს აქვს თავისი საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლება. მართალია, საკუთრების უფლება აბსოლუტური უფლება არაა, თუმცა იგი ამ რანგის უფლებათა რიგს განეკუთვნება, რადგან კანონით ამომწურავადაა ჩამოთვლილი ის წინაპირობები, როდესაც საკუთრების უფლების შეზღუდვა დასაშვებია. კერძოდ, კანონითა და საერთაშორისო სამართლის ზოგადი პრინციპებით გათვალისწინებულ პირობებში, საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის შეიძლება შეიზღუდოს საკუთრება. საქმეში „სკორიტსი უნგრეთის წინააღმდეგ“, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ განმარტა, რომ „მომჩივანს ჰქონდა ევროკენვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველი მუხლით დაცული საკუთრების უფლება, მიუხედავად იმისა, მოიპოვა თუ არა მან ფაქტობრივი მფლობელობა მიწის ნაკვეთზე“. ზემოაღნიშნულის შესაბამისად, თუკი მოსარჩელემ მის საკუთრებაში არსებული უძრავი ქონების უკანონო მფლობელობის გამო დაკარგა გარკვეული სიკეთის მიღების შესაძლებლობა, ვინაიდან მან ვერ ისარგებლა საკუთარი ქონებით, მას უფლება აქვს, ამოიღოს ეს ქონება ხელმყოფისაგან. ეროვნულ კანონმდებლობაში აღნიშნული ქონებრივი წონასწორობის აღდგენას ემსახურება სსკ-ის 982-ე მუხლი, რომლის თანახმად, ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა. გათანაბრების ოდენობის განსაზღვრის საკითხთან დაკავშირებით, სსკ-ის 979-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, უკან დაბრუნების მოთხოვნა ვრცელდება შეძენილზე, მიღებულ სარგებელზე, ასევე სხვა ყველაფერზე, რაც მიმღებმა შეიძინა მიღებული საგნის განადგურების, დაზიანების ან ჩამორთმევის სანაცვლო ანაზღაურების სახით. იმის გათვალისწინებით, რომ „შესრულების დაბრუნება“ (მოპასუხის მიერ სადავო უძრავი ქონების უკანონო სარგებლობით მიღებული სიკეთე) შეუძლებელია, ზემოხსენებული ნორმის მე-2 ნაწილის თანახმად, უფლების მქონე პირმა (მოსარჩელემ) შეიძლება გამოიყენოს ღირებულების ანაზღაურების მოთხოვნა, რაც შეიძლება დადგინდეს მსგავსი უძრავი ქონების ქირის ოდენობით. სსკ-ის 164-ე მუხლის თანახმად, არაკეთილსინდისიერმა მფლობელმა უფლებამოსილ პირს უნდა დაუბრუნოს, როგორც ნივთი, ასევე, მიღებული სარგებელი, ნივთის ან უფლების ნაყოფი. მოცემულ შემთხვევაში „მიღებულ სარგებელს“ წარმოადგენს სადავო უძრავი ქონებით სარგებლობა, რაც შესაძლებელია გამდიდრების გათანაბრების ოდენობასთან დაკავშირებული სამართლებრივი დანაწესების გამოყენებით, რომლის თაობაზეც ზემოთ უკვე აღინიშნა.
8.2.2. რაც შეეხება აპელანტისთვის დაკისრებული ფულადი კომპენსაციის ოდენობას, სასამართლომ მიუთითა, რომ მოსარჩელემ სასამართლოს წარმოუდგენა 2015 წლის 16 ოქტომბრის აუდიტორული დასკვნა საიჯარო ქირის განსაზღვრის შესახებ, სადაც მითითებულია, რომ სადავო ქონების ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით, ბაზარზე არსებული ფასების შესაბამისად, საიჯარო ქირის ყოველთვიური ღირებულება 400 აშშ დოლარს შეადგენს. სასამართლომ არ გაიზიარა აპელანტის სიტყვიერი შედავება დაკისრებულ ფულად ოდენობასთან მიმართებით, ვინაიდან საქმის მასალებში არ არსებობდა დოკუმენტი, რომლითაც ქირის ოდენობის სხვაგვარი გაანგარიშება იქნებოდა დადგენილი, სასამართლო კი, შეჯიბრებითობის პრინციპის რეალიზაციის ფარგლებში, შებოჭილია მხარეთა მიერ წარდგენილი მტკიცებულებებით. სასამართლომ ასევე არ გაიზიარა ფულადი კომპენსაციის დაკისრებაზე უარის თქმის საფუძვლად მოპასუხის (აპელანტის) მითითება მოსარჩელის წინააღმდეგ წარმოებულ სისხლის სამართლის საქმეზე, ვინაიდან აღნიშნული გარემოება არ შეიძლება გახდეს სამოქალაქო წესით ფულადი ვალდებულების დაკისრების გამომრიცხავი საფუძველი, მით უფრო, ისეთ პირობებში, როდესაც საჯარო რეესტრის ჩანაწერი კანონით დადგენილი წესით შედავებული არ ყოფილა და აპელანტიც არ უარყოფს მოსარჩელის საკუთრებაში არსებულ ბინაში ცხოვრების ფაქტს.

9. საკასაციო საჩივრის საფუძვლები

9.1 მოპასუხემ საკასაციო წესით გაასაჩივრა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2019 წლის 7 თებერვლის განჩინება, მოითხოვა მისი გაუქმება და, ახალი გადაწყვეტილების მიღებით, სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.
9.2 კასატორის მოსაზრებით, ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოებმა არასწორად დაადგინეს საქმისთვის მნიშვნელობის მქონე ფაქტობრივი გარემოებები და ასევე, სამართლებრივად მცდარად შეაფასეს ისინი. კერძოდ, სასამართლოებმა არ გაითვალისწინეს ის ფაქტი, რომ სადავო ქონების მოპასუხის მიერ მფლობელობის დროს მიმდინარეობდა სისხლის სამართლის სამართლწარმოება სწორედ იმ ხელშეკრულებაზე, რომლის საფუძველზეც ამ ქონების მესაკუთრე მოსარჩელე გახდა. კასატორის განმარტებით, ქონების ნასყიდობის ხელშეკრულება ბათილია, რადგან იგი მოჩვენებითია და სხვა გარიგება დაიფარა. კასატორის მტკიცებით, სწორედ ეს გარემოება გამორიცხავს მოსარჩელის ქონების უკანონოდ ფლობას და შესაბამისად - მოპასუხის უკანონო გამდიდრებასაც. კასატორმა ასევე მიუთითა, რომ საქმის გადაწყვეტისას სასამართლომ არ გაითვალისწინა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განმარტება საქმეში N472-448-2013.

10. საკასაციო სამართალწარმოების ეტაპი

10.1. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატამ 2019 წლის 12 სექტემბრის განჩინებით მოპასუხის საკასაციო საჩივარი წარმოებაში მიიღო სსსკ-ის 391-ე მუხლის მიხედვით დასაშვებობის წინაპირობების შესამოწმებლად.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო სასამართლო საქმის შესწავლის, საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის იურიდიული დასაბუთებულობის შემოწმების შედეგად, მივიდა დასკვნამდე, რომ მოპასუხის საკასაციო განაცხადი არ აკმაყოფილებს სსსკ-ის 391-ე მუხლის მოთხოვნებს, ამიტომ იგი დაუშვებელია შემდეგი არგუმენტაციით:
11. სსსკ-ის 391-ე მუხლის მეხუთე ნაწილის შესაბამისად, საკასაციო საჩივარი ქონებრივ და სხვა არაქონებრივ დავებში დასაშვებია, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ: ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას; ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია; გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება; დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან; ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე; ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს; ზ) გასაჩივრებულია სააპელაციო სასამართლოს მეორე დაუსწრებელი გადაწყვეტილება ან განჩინება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვების თაობაზე. ზემოაღნიშნული ნორმები განსაზღვრავს იმ მოთხოვნებს, რომელთაც საკასაციო საჩივარი უნდა შეიცავდეს და ეფუძნებოდეს.
12. საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სსსკ-ის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არც ერთი ზემოხსენებული საფუძვლით.
13. საკასაციო საჩივრის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების აუცილებლობის თვალსაზრისით (იხ. სუსგ-ები: ას-838-796-2013; ას-678-649-2016; ას-1276-1196-2017; 505-473-2017(ბ)).
14. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ საკასაციო საჩივარი დასაშვებიც რომ ყოფილიყო, მას არა აქვს წარმატების პერსპექტივა შემდეგ გარემოებათა გამო:
ა) განსახილველ შემთხვევაში, არ არსებობს სსსკ-ის 391-ე მუხლის მეხუთე ნაწილის "ე" ქვეპუნქტით დადგენილი საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის წინაპირობაც, რომლის მიხედვითაც, საკასაციო საჩივარი დასაშვებია, თუ სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე განხილულია მნიშვნელოვანი საპროცესო დარღვევით, რომელსაც შეეძლო, არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე;
ბ) სსსკ-ის 407.2-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია. სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილად ცნობილ ფაქტობრივ გარემოებებთან დაკავშირებით კასატორს ასეთი დასაბუთებული პრეტენზია არ წარმოუდგენია.
15. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პარაგრაფი ავალდებულებს სასამართლოს, დაასაბუთოს თავისი გადაწყვეტილება, რაც არ უნდა იქნეს გაგებული თითოეულ არგუმენტზე დეტალური პასუხის გაცემად (იხ. ჯღარკავა საქართველოს წინააღმდეგ, # 7932/03; Van de Hurk v. Netherlands, par.61, Garcia Ruiz v. Spain [GC] par.26; Jahnke and Lenoble v France (dec.); Perez v France [GC], par. 81).
16. წარმოდგენილი საკასაციო შედავების მართებულობის საკითხის შემოწმებამდე, საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლოს გამოკვლეული აქვს სამართლებრივი მნიშვნელობის მქონე ყველა ფაქტობრივი გარემოება, რაც აუცილებელია საქმის სამართლებრივად სწორი კვალიფიკაციისა და გადაწყვეტილების გამოსატანად.
17. საკასაციო სასამართლოს არაერთ გადაწყვეტილებაშია განმარტებული, რომ სასარჩელო მოთხოვნის საფუძვლიანობის შემოწმებისას სასამართლო იკვლევს, რამდენად ვლინდება სამართლებრივი და ფაქტობრივი გარემოებების ის ერთობლიობა, რომლებიც სასარჩელო მოთხოვნის, ან მოთხოვნის გამომრიცხველი შესაგებლის წარმატებას განაპირობებს. სასამართლო ვალდებულია, განსაზღვროს მოთხოვნის ფარგლები (ისე რომ არ გასცდეს მას), მოძებნოს დავის მომწესრიგებელი შესატყვისი სამართლის ნორმა (სპეციალური ან ზოგადი წესი) და დაადგინოს იმ გარემოებათა არსებობა/არარსებობა (ფაქტობრივი გარემოებები), რომლებიც ამ ნორმის გამოყენებისთვის აუცილებელ წინაპირობებს წარმოადგენენ. „საკასაციო სასამართლომ არაერთ საქმეზე განმარტა „სასამართლოს უპირველესი ამოცანაა, დაადგინოს, თუ რას ითხოვს მოსარჩელე მოპასუხისაგან და რის საფუძველზე, ანუ რომელ ფაქტობრივ გარემოებებზე ამყარებს თავის მოთხოვნას. სასამართლომ მხარის მიერ მითითებული მოთხოვნის ფარგლებში უნდა მოძებნოს ის სამართლებრივი ნორმა (ნორმები), რომელიც იმ შედეგს ითვალისწინებს, რისი მიღწევაც მხარეს სურს. ამასთან, მოთხოვნის სამართლებრივ საფუძვლად განხილული ნორმა (ან ნორმები) შეიცავს იმ აღწერილობას (ფაქტობრივ შემადგენლობას), რომლის შემოწმებაც სასამართლოს პრეროგატივაა და რომელიც უნდა განხორციელდეს ლოგიკური მეთოდების გამოყენების გზით, ანუ სასამართლომ უნდა დაადგინოს, ნორმაში მოყვანილი აბსტრაქტული აღწერილობა რამდენად შეესაბამება კონკრეტულ ცხოვრებისეულ სიტუაციას და გამოიტანოს შესაბამისი დასკვნები. ის მხარე, რომელსაც აქვს მოთხოვნა მეორე მხარისადმი, სულ მცირე, უნდა უთითებდეს იმ ფაქტობრივ შემადგენლობაზე, რომელსაც სამართლის ნორმა გვთავაზობს. აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მოთხოვნის სამართლებრივი საფუძვლის რომელიმე ფაქტობრივი წანამძღვრის (სამართლებრივი წინაპირობის) არარსებობა გამორიცხავს მხარისათვის სასურველი სამართლებრივი შედეგის დადგომას (იხ. სუსგ-ები: ას-15-29-1443-2012, ას-973-1208-04; ას-664-635-2016).
18. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ განსახილველ შემთხვევაში, სასარჩელო მოთხოვნის შინაარსისა და სარჩელში მითითებული ფაქტებისა და გარემოებების გათვალისწინებით, წარმოდგენილია კონდიქციური სარჩელი, რომლის საფუძველსაც წარმოადგენს ხელყოფილი სანივთო უფლება, რომელმაც ქონების ტიტულოვანი მესაკუთრისთვის გარკვეული ზიანი გამოიწვია, ხოლო ხელმყოფი პირი აღნიშნულის შედეგად გამდიდრდა. ე.ი. სასარჩელო მოთხოვნის საგანს წარმოადგენს საკუთრების განკარგვის შეუძლებლობით მიღებული ზიანის ანაზღაურება. აქვე, უნდა აღინიშნოს, რომ განსახილველ შემთხვევაში საქმე გვაქვს არა ზიანის ანაზღაურების კლასიკურ შემთხვევასთან, რომელიც ვალდებულების შეუსრულებლობით მიყენებული ზიანს შეეხება და შესაბამისი ნორმებით რეგულირდება, არამედ იმ არასახელშეკრულებო, სამართლებრივ კაზუსთან, რომელიც სამართლებრივ დოქტრინაში ხელყოფის კონდიქციითა ცნობილი და მისი მარეგულირებელი ნორმები გამდიდრების გათანაბრებას, ანუ დაზარალებულის ქონებრივი უფლების აღდგენას ისახავს მიზნად (შდრ. სუსგ-ებს: # ას-1507-1427-2017, 03.04.2018წ; # ას-685-639-2017, 22.12.2017წ.). ამდენად, კონდიქციური სარჩელით მიიღწევა სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე, სხვისი ქონებრივი სიკეთის ხარჯზე, პირის არამართლზომიერი თუ მართლზომიერი მოქმედების შედეგად მიღებულის უკან დაბრუნება, ანუ ქონებრივი წონასწორობის აღდგენა დაზარალებულის სასარგებლოდ (შედეგად მიღებულის უკან დაბრუნება, ანუ ქონებრივი წონასწორობის აღდგენა დაზარალებულის სფეროში, ტ.II, გამოცემის მეცნიერული რედაქცია და ბოლოთქმა თ.ნინიძის, თარგმანი ე. სუმბათაშვილისა, ეგილისი, 2001 წ; გვ. 228).
19. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო შედავების ფარგლებში არსებითად მნიშვნელოვანია გამოირკვეს მოსარჩელის სამართლებრივი კავშირი ნივთთან: სასამართლომ უნდა დაადგინოს, არის თუ არა მოსარჩელე დანამდვილებით მითითებული ქონების მესაკუთრე და ამ ქონებასთან მიმართებაში, მოპასუხის ინტერესების გათვალისწინებით, ხომ არ იყო მესაკუთრე შეზღუდული სანივთო უფლების მატარებელი (არაპირდაპირი მფლობელი), ხოლო მოპასუხე - მართლზომიერი პირდაპირი მფლობელი. სასამართლომ აგრეთვე უნდა შეაფასოს, ხომ არ გამორიცხავს სასარჩელო მოთხოვნის წარმატებას მოპასუხის მიერ შესაგებელში მითითებული გარემოება. ზემოაღნიშნულის უზრუნველსაყოფად, სასამართლო მიმოიხილავს საკუთრების არსს და ცნებას როგორც ევროსასამართლოს, ასევე ეროვნული კანონმდებლობის დონეზე: საკუთრების უფლებისა და მასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ სიკეთეებთან დაკავშირებით ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ განმარტა: „საკუთრების ცნებას დამოუკიდებელი მნიშვნელობა აქვს, რომელიც არ შემოიფარგლება ფიზიკური ნივთების ფლობით და ის დამოუკიდებელია ეროვნულ კანონმდებლობაში არსებული ოფიციალური კლასიფიკაციისგან. „საკუთრების“ ცნება არ შემოიფარგლება „არსებული საკუთრებით“, არამედ ის შეიძლება მოიცავდეს აქტივებს, სარჩელების ჩათვლით, რომლებთან დაკავშირებითაც განმცხადებელს შეუძლია განაცხადოს, რომ მას გააჩნია, საკუთრების უფლებისა ან ქონებრივი ინტერესის ეფექტური გამოყენების გონივრული და კანონიერი მოლოდინი.“ (იხ. იონერილდიზი თურქეთის წინააღმდეგ, დიდი პალატა, №48939/99, § 124, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო 2004-XII და პრინცი ჰანს-ადამ II ლიხტენშტეინი გერმანიის წინააღმდეგ; დიდი პალატა, N42527/98, § 83, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო 2001-VIII).
20. ეროვნულ დონეზე საკუთრების უფლების განმამტკიცებელი ნორმებით, კერძოდ, სსკ-ის 170-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, დადგენილია „მესაკუთრეს შეუძლია, კანონისმიერი ან სხვაგვარი, კერძოდ, სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს ქონებით (ნივთით), არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება მეზობლების ან სხვა მესამე პირთა უფლებები, ანდა, თუ ეს მოქმედება არ წარმოადგენს უფლების ბოროტად გამოყენებას“. ამავე კოდექსის 172-ე მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრულია, რომ „მესაკუთრეს შეუძლია, მფლობელს მოსთხოვოს ნივთის უკან დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მფლობელს ჰქონდა ამ ნივთის ფლობის უფლება“.
21. საკასაციო საჩივარში მოპასუხე ცდილობს გააქარწყლოს სასარჩელო მოთხოვნის კანონიერება იმაზე მითითებით, რომ მოსარჩელე არაა ქონების მესაკუთრე. საკასაციო პრეტენზიის ფარგლებში სასამართლომ შეამოწმა ქვემდგომი ინსტანციის საქმისწარმოების მასალები და აღნიშნავს, რომ კასატორის ერთადერთ შედავებას მხოლოდ ამ გარემოებაზე მითითება წარმოადგენს. საკასაციო სასამართლო არ ეთანხმება კასატორის მოსაზრებას მოთხოვნის გამომრიცხველი გარემოების არსებითობაზე და განმარტავს: საქმის მასალებით დადასტურებულია, რომ მოსარჩელე წარმოადგენს სადავო უძრავი ქონების ტიტულოვან მესაკუთრეს, ეს იმას ნიშნავს, რომ მისი უფლება უძრავ ნივთზე დადასტურებულია საქმეში წარმოდგენილი ამონაწერით საჯარო რეესტრიდან, რომლის მიმართაც, სსკ-ის 312-ე მუხლის თანახმად, მოქმედებს უტყუარობისა და სისრულის პრეზუმფცია. რეესტრის ჩანაწერები ითვლება სწორად, ვიდრე არ დამტკიცდება მათი უზუსტობა. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ მოსარჩელის მიერ საკუთრების უფლების უკანონოდ მოპოვების ფაქტი მოპასუხეს შესაბამისი მტკიცებულების წარმოდგენით არ დაუდასტურებია, მეტიც ის არ დავობს საკუთრების პუბლიცირებულ უფლებაზე (რეესტრის ჩანაწერს არ ედავება). მოპასუხის შედავება მესაკუთრის უფლების არამართლზომიერებასთან დაკავშირებით დაფუძნებულია მხოლოდ იმაზე, რომ მოსარჩელის წინააღმდეგ სისხლის სამართალწარმოება მიმდინარეობს იმ გარიგების გამო, რომლის საფუძველზეც მოსარჩელე ქონების მესაკუთრედაა აღრიცხული საჯარო რეესტრში და ეს თვალთმაქცურ გარიგებას წარმოადგენს.
22. საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ კასატორის მიერ მითითებული საფუძველი (სისხლის სამართლის საქმის წარმოება/აღძვრა სათანადო ორგანოებში), არ წარმოადგენს რეესტრში რეგისტრირებული მესაკუთრისთვის საკუთრების უფლების შეზღუდვის მატერიალურ-სამართლებრივ წინაპირობას, ამგვარი ბოჭვა არც სასამართლო პრაქტიკითაა დადგენილი. მოპასუხის მითითება იმ გარემოებაზე, რომ მიმდინარეობს გამოძიება სისხლის სამართლის საქმეზე (რადგან ეს გარიგება თვალთმაქცურია), არ აფერხებს სასარჩელო მოთხოვნის წარმატებულობას, რადგან ეს პრეტენზია მოპასუხეს სხვისი უძრავი ნივთის მართლზომიერ მფლობელად ვერ აქცევს. „საჯარო რეესტრის შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლით განისაზღვრება, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს, თუ ძალადაკარგულად, ბათილად ან არარად იქნა ცნობილი რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი. როგორც დგინდება, ამგვარი შინაარსის დოკუმენტი სასამართლოსთვის მოპასუხეს არ წარუდგენია. ამდენად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სსსკ-ის მე-4 და 102-ე მუხლების შესაბამისად, მოპასუხემ ვერ დაძლია მტკიცების ტვირთი და სასამართლოს ვერ დაუდასტურა ვერც ნივთზე მისი მფლობელობის მართლზომიერება და ვერც ის ფაქტი, რომ მოსარჩელე არ წარმოადგენდა ქონების მესაკუთრეს.
23. საკასაცო სასამართლო იზიარებს ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერ სასარჩელო მოთხოვნის დამფუძნებელ ნორმად სსკ-ის 982-ე მუხლის (ხელყოფის კონდიქცია) მითითებას და დამატებით განმარტავს: იმ ვითარებაში, როდესაც მხარეები სამართლებრივ ურთიერთობაში არმყოფი პირები არიან და მოპასუხე ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე ფლობს მოსარჩელის კუთვნილ უძრავ ქონებას, მოთხოვნის სამართლებრივი საფუძვლების კონკურენცია კონდიქციური ვალდებულების სასარგებლოდ უნდა გადაწყდეს, კერძოდ კი, ხელყოფის კონდიქციის ნორმების შესაბამისად. სასამართლოსთვის უსაფუძვლო გამდიდრების ნორმების გამოყენებას (მითითებას) სუბსიდიური ხასიათი გააჩნია, რაც იმას ნიშნავს, რომ მხარეთა შორის არ უნდა არსებობდეს სასარჩელო მოთხოვნის დაკმაყოფილების სახელშეკრულებო საფუძველი. სხვადასხვა საქმეებზე საკასაციო სასამართლომ განმარტა, რომ კონდიქციური დანაწესების (სსკ-ის 976-ე-991-ე მუხლები) გამოყენების უმთავრესი წინაპირობა მის სუბსიდიურობაში ვლინდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ უსაფუძვლო გამდიდრების წესები მოთხოვნის დამფუძნებელ ნორმებად გვევლინება მხოლოდ მაშინ, როდესაც სასამართლო, მოვლენათა დინამიკის გათვალისწინებით, დაასკვნის, რომ გამორიცხულია სხვა უფრო სპეციალური ნორმის გამოყენება და იკვეთება უსაფუძვლო გამდიდრების ინსტიტუტის გამოყენების უპირატესობა (იხ. სუსგ #ას-774-723-2017, # ას-664-635-2016წ; # ას-1671--2018).
23.1. კონდიქციური ვალდებულების წარმოშობისათვის სახეზე უნდა იყოს ერთი პირის გამდიდრება მეორის ხარჯზე და ასეთი გამდიდრება მოკლებული უნდა იყოს სამართლებრივ საფუძველს, რომელიც ან თავიდანვე არ არსებობდა, ან შემდგომში მოიშალა. ამასთან, მნიშვნელობა არა აქვს იმ გარემოებას, თუ რის შედეგად დადგა უსაფუძვლო გამდიდრების ფაქტი – თავად დაზარალებულის მოქმედების, გამდიდრებულის მოქმედების თუ მესამე პირთა მოქმედების შედეგად. კონდიქციური ვალდებულების არსებობის სამართლებრივი საფუძვლით სარჩელის დასაკმაყოფილებლად მნიშვნელოვანია, რომ დადგინდეს ობიექტური შედეგი, რაც გულისხმობს იმას, რომ ერთი პირის ქონების გაზრდა ხდება მეორე პირის ქონების შესაბამისი შემცირების ხარჯზე. ხელყოფის კონდიქციისთვის გადამწყვეტია ის გარემოება, რომ მოპოვებული ქონებრივი შეღავათი სხვას (კონდიქციის კრედიტორს) ეკუთვნოდა (იხ. სუსგ 1507-1427-2017, 03.04.2017წ.): საგულისხმოა, რომ ხელყოფის კონდიქციიდან წარმოშობილი ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნა წინაპირობად არ აყენებს ბრალეულობას. მართალია, დოქტრინაში განვითარებულია მოსაზრება, რომ ხელყოფის კონდიქცია დელიქტური სამართლის განვრცობას წარმოადგენს, თუმცა, ხელყოფის კონდიქციას დელიქტისგან არსებითად განასხვავებს ის, რომ მისგან (ხელყოფის კონდიქციისგან) წარმოშობილი ზიანის ანაზღაურებისთვის აუცილებელ წინაპირობას არ წარმოადგენს ბრალეულობა.
23.2. უნდა აღინიშნოს, რომ სსკ-ის 982-ე მუხლის სამართლებრივი ბუნება და მისგან გამომდინარე შედეგები კავშირშია სსკ-ის 164-ე მუხლთან და მასში განმტკიცებულ სანივთო უფლებასთან: ნივთის მფლობელობისას მხოლოდ არაკეთილსინდისიერი მფლობელობა წარმოშობს უსაფუძვლო გამდიდრების ინსტიტუტის გამოყენების აუცილებლობას სსკ-ის 982-ე მუხლის საფუძველზე. „არაკეთილსინდისიერმა მფლობელმა უფლებამოსილ პირს უნდა დაუბრუნოს როგორც ნივთი, ასევე მიღებული სარგებელი, ნივთის ან უფლების ნაყოფი. მფლობელი ვალდებულია აანაზღაუროს ის ნაყოფი, რომელიც მან ბრალეულად არ მიიღო. ნივთზე გაწეული ხარჯები და გაუმჯობესებანი მას შეუძლია მხოლოდ მაშინ მოითხოვოს, თუ მათ ნივთის უკან დაბრუნების მომენტისათვის უფლებამოსილი პირის გამდიდრება მოჰყვა შედეგად“. სსკ-ის 979-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად კი, „უკან დაბრუნების მოთხოვნა ვრცელდება შეძენილზე, მიღებულ სარგებელზე, ასევე სხვა ყველაფერზე, რაც მიმღებმა შეიძინა მიღებული საგნის განადგურების, დაზიანების ან ჩამორთმევის სანაცვლო ანაზღაურების სახით“... ხსენებული ნორმის მე-2 ნაწილის თანახმად, „თუ უკან დაბრუნება შეუძლებელია გადაცემული საგნის მდგომარეობის გამო ან, თუ მიმღებს რაიმე მიზეზით არ შეუძლია საგნის უკან დაბრუნება, მაშინ მან უნდა აანაზღაუროს მისი საერთო ღირებულება. ღირებულება განისაზღვრება ანაზღაურების მოთხოვნის უფლების წარმოშობის დროის მიხედვით.“ ვინაიდან განსახილველ საქმეში სწორედ მიღებულის უკან დაბრუნების ობიექტური შეუძლებლობა იკვეთება, ქონებრივი წონასწორობის აღდგენის მიზნით ხელმყოფს (მოპასუხეს) ეკისრება, რომ მის მიერ დაზოგილი სიკეთე - მოცემულ შემთხვევაში დაზოგილი ქირა (რომელსაც იგი გადაიხდიდა, თუკი მესაკუთრესთან, ან სხვასთან, სამართალურთიერთობაში იქნებოდა) აუნაზღაუროს მესაკუთრეს, რომელმაც ვერ მიიღო შესაბამისი სარგებელი და განიცადა ქონებრივი დანაკლისი (იხ. სუსგ # ას-852-796-2017, 22.09.2017წ; სუსგ-ებს: # ას-472-448-2013,05.12.2013წ; # ას-308-293-2013, 30.05.2017წ; # ას-197-186-2017 -30.05.2017წ.).
23.3. საკასაციო სასამართლო აქვე განმარტავს, რომ განცდილი ზიანის ანუ დაზოგილი სიმდიდრის (გამდიდრების) ოდენობის დამტკიცების ტვირთი აწევს დაზარალებულ მხარეს ანუ კრედიტორს. ზიანის ანაზღაურება, ანუ გამდიდრების გათანაბრება, უნდა განისაზღვროს მხოლოდ ობიექტური კრიტერიუმებით ისე, რომ ამას მოჰყვეს დარღვეული ქონებრივი ბალანსის აღდგენა და არა პირუკუ შედეგი - დაზარალებულის უსაფუძვლო გამდიდრება (იხ: სუსგ Nას-307-291-2011; 24.10.2011წ.). საქმეში მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილია 2015 წლის 16 ოქტომბრის საიჯარო ქირის განსაზღვრის შესახებ აუდიტორული დასკვნა, სადაც მითითებულია, რომ სადავო ქონების ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით, საბაზრო ფასების შესაბამისად, ქირის ყოველთვიური ღირებულება 400 აშშ დოლარს (ექვივალენტით - 1000 ლარი) შეადგენს. იმის გათვალისწინებით, რომ მოპასუხე ქონებას 23 თვის განმავლობაში ფლობდა, მოსარჩელისთვის მიყენებული ზიანი (მიუღებელი შემოსავალი) 23 000 ლარს წარმოადგენს. საქმის მასალებით არ დასტურდება, რომ მოპასუხემ მოსარჩელის მიერ წარდგენილი მტკიცებულების გამაქარწყლებელი იმგვარი მტკიცებულება წარადგინა, რომლითაც მოსარჩელის მიერ ზიანის სახით მოთხოვნილი თანხის სხვაგვარ გაანგარიშებაზე მსჯელობას შესთავაზებდა სასამართლოს. კვალიფიცური შედავების არარსებობის პირობებში კი, სასამართლო, რომელიც შეზღუდულია მხარის მიერ მითითებული ფაქტობრივი გარემოებებით, საკუთარი ინიციატივით არ/ვერ განახორციელებს ამ გარემოების კვლევას.
23.4. კასატორის პრეტენზიასთან დაკავშირებით, რომელიც ეხება ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ერთ-ერთ განჩინებაში (საქმე N472-448-2013, 05.12.2013წ.) განვითარებული მსჯელობის გაუთვალისწინებლობას, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ მითითებული განჩინება განმარტავს სსკ-ის 982-ე მუხლის გამოყენების მიზანშეწონილობას ანალოგიური შინაარსის სამართლებრივ დავაში და მასში ასახულ განმარტებას სავსებით შეესაბამება გასაჩივრებული განჩინების მსჯელობა და სამართლებრივი შედეგი. კასატორის მიერ საკუთარი პოზიციის გასამყარებლად მოხმობილ განჩინებაში მითითებულია: „იმის გათვალისწინებით, რომ ი. კ-ის მიერ ნ. ა-ის საკუთრებაში არსებული ბინის უკანონო მფლობელობის გამო, ამ უკანასკნელმა დაკარგა გარკვეული სიკეთის მიღების შესაძლებლობა, მას უფლებას აძლევს, ამოიღოს ეს ქონება ხელმყოფისაგან. აღნიშნული ქონებრივი წონასწორობის აღდგენას ემსახურება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 982-ე მუხლი, რომლის თანახმად, ხელმყოფმა უნდა გაუთანაბროს უფლების მქონე პირს მის უფლებაში ჩარევა.“
24. ზემოაღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ არ არსებობს სსსკ-ის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არც ერთი წინაპირობა, რომლის საფუძველზე საკასაციო სასამართლო დასაშვებად ცნობს წარმოდგენილ საკასაციო საჩივარს. შესაბამისად, უარყოფილია საკასაციო განაცხადის დასაშვებად ცნობა და უცვლელად უნდა დარჩეს სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის გასაჩივრებული განჩინება.
25. სსსკ-ის 401-ე მუხლის მე-4 პუნქტის საფუძველზე, თუ საკასაციო საჩივარი დაუშვებლად იქნება ცნობილი, პირს დაუბრუნდება, მის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 70 პროცენტი.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 284-ე, 285-ე, 391-ე, 401-ე, 408.3-ე მუხლებით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. დ.ე–ძის საკასაციო საჩივარი, როგორც დაუშვებელი, დარჩეს განუხილველად;
2. დ.ე–ძეს (პ/ნ .....) სახელმწიფო ბიუჯეტიდან (ქ.თბილისი, „სახელმწიფო ხაზინა“, ბანკის კოდი TRESGE22, მიმღების ანგარიშის №200122900, სახაზინო კოდი 300773150) დაუბრუნდეს საკასაციო საჩივარზე გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 1150 ლარის (საგადახდო დავალება N1, გადახდის თარიღი 2019 წლის 8 აგვისტო), 70% – 805 ლარი;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.


თავმჯდომარე ე. გასიტაშვილი


მოსამართლეები: ზ. ძლიერიშვილი


ბ.ალავიძე