ას-1584-2022
02 ნოემბერი, 2023 წელი თბილისი
სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:
გიორგი მიქაუტაძე (თავმჯდომარე),
რევაზ ნადარაია (მომხსენებელი), თამარ ზამბახიძე
საქმის განხილვის ფორმა – ზეპირი მოსმენის გარეშე
კასატორი – შპს „მ.ტ.“ (მოპასუხე)
მოწინააღმდეგე მხარე – დ.ლ–ძე (მოსარჩელე)
გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2022 წლის 11 ნოემბრის განჩინება
კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება სარჩელის დაკმაყოფილების ნაწილში და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა
დავის საგანი – საწარმოო ტრავმიდან გამომდინარე სარჩოს დანიშვნა, მატერიალური და მორალური ზიანის ანაზღაურება
ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :
1. დ.ლ–ძემ (შემდეგში - მოსარჩელე, მოწინააღმდეგე მხარე) სარჩელი აღძრა თბილისის საქალაქო სასამართლოში შპს „მ.ტ–ის“ (შემდეგში - მოპასუხე, კასატორი) მიმართ შემდეგი სასარჩელო მოთხოვნებით:
1.1. მოპასუხე შპს „მ.ტ–ს“ მოსარჩელე დ.ლ–ძის სასარგებლოდ დაეკისროს ყოველთვიური სარჩოს სახით 2019 წლის 15 ნოემბრიდან - 1375 ლარის გადახდა, საგადასახადო კოდექსის საშემოსავლო გადასახადის გათვალისწინებით;
1.2. მოპასუხე შპს „მ.ტ–ს“ მოსარჩელე დ.ლ–ძის სასარგებლოდ დაეკისროს პროთეზირების ხარჯის - 54300 ევროს გადახდა;
1.3. მოპასუხე შპს „მ.ტ–ს“ მოსარჩელე დ.ლ–ძის სასარგებლოდ დაეკისროსმორალური ზიანის - 300000 ლარის გადახდა.
2. მოპასუხემ წარმოდგენილი შესაგებლით სარჩელი არ ცნო.
3. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 12 აგვისტოს გადაწყვეტილებით, დ.ლ–ძის სარჩელი მოპასუხე შპს „მ.ტ–ის“ მიმართ დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; მოპასუხე შპს „მ.ტ–ს“ მოსარჩელე დ.ლ–ძის სასარგებლოდ დაეკისრა 2019 წლის 15 ნოემბრიდან ყოველთვიურად სარჩოს - 893.75 ლარის გადახდა საგადასახადო კოდექსის საშემოსავლო გადასახადის გათვალისწინებით; ასევე, პროთეზირების ხარჯის - 54 300 ევროსა და მორალური ზიანის ანაზღაურება - 15000 ლარის ოდენობით; დარჩენილ ნაწილში მოსარჩელეს უარი ეთქვა სასარჩელო მოთხოვნების დაკმაყოფილებაზე.
4. ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით ორივე მხარემ გაასაჩივრა. მოსარჩელე დ.ლ–ძემ მოითხოვა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის სრულად დაკმაყოფილება, ხოლო, მოპასუხე შპს „მ.ტ–ა“ - გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.
5. გასაჩივრებული განჩინების სარეზოლუციო ნაწილი:
5.1. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2022 წლის 11 ნოემბრის განჩინებით, დ.ლ–ძისა და შპს „მ.ტ–ის“ სააპელაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდა და უცვლელად დარჩა თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 12 აგვისტოს გადაწყვეტილება.
6. სააპელაციო სასამართლოს განჩინების ფაქტობრივ–სამართლებრივი დასაბუთება:
6.1. სააპელაციო პალატამ დადგენილად მიიჩნია, რომ მოსარჩელე დ.ლ–ძე 2016 წლიდან დასაქმებული იყო მოპასუხესთან, ხოლო 2019 წლის 01 თებერვლიდან შრომითი ხელშეკრულების საფუძველზე მუშაობდა მოპასუხე შპს „მ.ტ–ში“ დემი შეფის თანამდებობაზე და მისი ყოველთვიური დარიცხული შრომითი ანაზღაურება შეადგენდა 1375 ლარს.
6.1.1. თანამდებობრივი ინსტრუქციის თანახმად, დემი შეფის მოვალეობას შეადგენდა სამზარეულოს კონტროლი, ექვემდებარებოდა შეფს. დემი შეფის თანამდებობრივი ფუნქცია მოვალეობები და ვალდებულება იყო: ეკონტროლებინა მის დაქვემდებარებაში მყოფი თანამშრომლების შრომის უსაფრთხოების წესები და ნორმები, სანიტარიული მოთხოვნები და პირადი ჰიგიენის წესები, შრომის დისციპლინისა და შიდა მუშაობის წესები; გადაემოწმებინა სმენის მზაობა; მოემზადებინა ძირითადი პროდუქცია და გაეკონტროლებინა დამზადების პროცესი; მოეხდინა საკვები პროდუქციის როტაცია და კონტროლი, პროდუქტის ვარგისიანობის ვადის კონტროლი; გადაემოწმებინა მომზადებული კერძები; ყოველდღიურად მოემზადებინა აუცილებელი პროდუქტების სია; შეენარჩუნებინა სისუფთავე და წესრიგი სამზარეულოში; მოეხდინა დროული ინფორმირება შესაბამისი განყოფილების, პროდუქტების არქონის ან დაკარგვის შემთხვევაში; მონაწილეობა მიეღო დაგეგმილ ზოგად დასუფთავებაში; დაეცვა შრომის უსაფრთხოების, საინჟინრო და სანიტარული მოთხოვნები და წესები; ასევე, პირადი ჰიგიენის, სამრეწველო და შრომის დისციპლინის წესები სასტუმროს შიდა რეგულაციების შესაბამისად; პასუხისმგებელი იყო წარმოების ტექნიკის უსაფრთხო გამოყენებაზე და ევალებოდა მოვლის ზედამხედველობა და სხვ. ასევე ინსტრუქციის თანახმად, დემი შეფი პასუხისმგებელი იყო: კოორდინაცია მოეხდინა მასზე დაკისრებული მოვალეობის შესრულებაზე და საქართველოს კანონმდებლობასთან შესაბამისობაში მოყვანაზე; საქართველოს სამოქალაქო, ადმინისტრაციული და სისხლის სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად, პასუხს აგებდა სამუშაო პროცესის დროს განხორციელებულ დარღვევებზე; საქართველოს სამოქალაქო და შრომითი კანონმდებლობის საფუძველზე, პასუხს აგებდა კომპანიისათვის მატერიალურ ზიანზე და სხვ.
6.1.2. 2019 წლის 25 ივლისს, დ.ლ–ძე ასრულებდა სამსახურებრივ მოვალეობას, კერძოდ, მუშაობდა მოპასუხის კუთვნილ ხორცის გასატარებელ მანქანასთან. აღნიშნული ხორცის გასატარებელი მანქანის ექსპლუატაციის დროს, მოსარჩელემ მიიღო შრომითი დასახიჩრება, რის გამოც, მას დასჭირდა მარჯვენა მტევნის ტოტალური ტრავმული ამპუტაცია წინამხრის და მაჯის დონეზე, ძვლების, რბილი ქსოვილების და კანის დეფექტით.
6.1.3. სსიპ „ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს“ 2020 წლის 04 სექტემბრის სამედიცინო ექსპერტიზის №005234820 დასკვნის თანახმად: დ.ლ–ძის დაზიანება წინამხრის დონეზე მარჯვენა მტევნის ამპუტაციის სახით, მიეკუთვნება სხეულის დაზიანებათა მძიმე ხარისხს, საერთო შრომისუნარის მყარი დაკარგვით 65%-ით.
6.2. პალატა არ დაეთანხმა აპელანტის - შპს „მ.ტ–ის“ პოზიციას, რომ შრომით ურთიერთობებზე არ გამოიყენებოდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი და ამ მიმართებით, ყურადღება გაამახვილა თავად შპს „მ.ტ–ის“ მიერ მითითებულ 35-ე მუხლზე, რომლის პირველი ნაწილის თანახმად, დამსაქმებელი ვალდებულია უზრუნველყოს დასაქმებული სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის მაქსიმალურად უსაფრთხო სამუშაო გარემოთი. პალატის განმარტებით, სწორედ დასახელებული მუხლის მე-6 ნაწილი ითვალისწინებდა დამსაქმებლის ვალდებულებას ზიანის ანაზღაურებაზე და ადგენდა, რომ დამსაქმებელი ვალდებულია სრულად აუნაზღაუროს დასაქმებულს სამუშაოს შესრულებასთან დაკავშირებული, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებით მიყენებული ზიანი და აუცილებელი მკურნალობის ხარჯები.
6.3. ასევე, სააპელაციო პალატამ მიუთითა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლზე, რომელიც მომეტებული საფრთხის წყაროს მფლობელის პასუხისმგებლობის წესს ადგენს და მართებულად მიიჩნია პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასება ხორცის საკეპი მანქანის მომეტებული საფრთხის წყაროდ მიჩნევის თაობაზე.
6.4. მოპასუხე/აპელანტი მხარე მიუთითებდა იმ გარემოებაზე, რომ მოსარჩელის მიერ ხელის ჩაყოფის გარეშე, არ დადგებოდა ის შედეგი, რამაც გამოიწვია მოსარჩელის შრომითი დასახიჩრება, ვინაიდან მანქანას აქვს მაღალი ყელი, ამასთან აქვს სპეციალური ჯოხი და შესაძლებელი იყო უსაფრთხოდ ხორცის მიწოდება; ამიტომაც, მას ბრალი არ მიუძღვოდა მოსარჩელის შრომით დასახიჩრებაში. აღნიშნულთან დაკავშირებით, მოსარჩელემ განმარტა, რომ შემთხვევის დროს ატარებდა ხახვს; ამასთან, აღნიშნული მანქანის ღილაკი რამდენიმეჯერ შეაკეთეს, ვინაიდან იჭედებოდა. საპასუხოდ, მოპასუხემ განმარტა, რომ დანადგარი მხოლოდ ხორცისთვის არ იყო განკუთვნილი, რომ სხვა დროსაც ჰქონდა ადგილი ასეთ შემთხვევებს; თუ რომელი პროდუქტი უნდა გაეტარებინა ამ მანქანით, თვითონ მოსარჩელის გადასაწყვეტი იყო და შეადგენდა მის ერთ-ერთ ფუნქციას; ამასთან, მოსარჩელეს ეკისრებოდა პასუხისმგებლობა შრომის უსაფრთხოების წესების დაცვასთან დაკავშირებით. მოპასუხემ ისიც აღნიშნა, რომ მან უზრუნველყო მოსარჩელისათვის ხორცსაკეპი მანქანის გამოყენების შესახებ ტრენინგების ჩატარება 2016 წელს, რა დროიდანაც ეს მანქანა არ შეცვლილა; გარდა ამისა, მას 2019 წელს ჰქონდა ხელშეკრულება აღჭურვილობის სერვისულ მომსახურებაზე გაფორმებული, რაც უზრუნველყოფდა ტექნიკურ მომსახურებას ექსპლუატაციის ინსტრუქციის შესაბამისად, აღჭურვილობის ავარიულ რემონტს და სხვ. ამდენად, დანადგარების დაზიანების შემთხვევაში, უზრუნველყოფილი იყო დაუყოვნებლივი შეკეთება და მითითებული დანადგარი მწყობრიდან გამოსული არ ყოფილა. შესაბამისად, მოპასუხის განმარტებით, მან უზრუნველყო ყველა გარემოება, რათა მოსარჩელეს უსაფრთხოდ შეესრულებინა მისი სამუშაო. შპს „მ.ტ–მა“ ასევე მიუთითა, რომ დანადგარის ფუნქციონირების დაწყება და დასრულება მთლიანად იყო დამოკიდებული ადამიანზე, რადგან ადამიანს აქვს სრული კონტროლი, როდის შეაერთებს და გამორთავს დანადგარს დენის წყაროდან. ის, რომ ადამიანს მართებს კონკრეტული საგნის გამოყენების მიმართ სიფრთხილის გამოჩენა და ინსტრუქციების შესაბამისად მოქმედება, აღნიშნულ საგანს ავტომატურად არ აქცევს მომეტებული საფრთხის წყაროდ. დანადგარი დამაგრებულია ერთ ადგილზე, არ მოძრაობს და მისი ჩართვა-გამორთა დამოკიდებულია ადამიანის მიერ დენის წყაროში შეერთებისა და ჩამრთველი ღილაკის გამოყენებაზე.
6.5. მოპასუხის ზემოაღნიშნული პოზიცია არ გაიზიარა პალატამ და განმარტა, რომ საქმეში წარმოდგენილი დათვალიერების ოქმზე თანდართული ფოტოსურათებით, ნათლად ჩანდა, რომ მითითებული დანადგარი იყო საკმაოდ დიდი ზომის. მოპასუხე მხარე არ უარყოფდა, რომ დანადგართან მუშაობისას, მომუშავეს უნდა გაეთვალისწინებინა გარკვეული სამუშაო პრინციპები, რათა მომხდარიყო მისი მხრიდან დანადგარის სწორი ექსპლუატაცია. აღნიშნულს ასევე ამყარებდა მოპასუხის მითითება, რომ, როგორც მოსარჩელეს, ასევე სხვა მოპასუხე კომპანიის თანამშრომლებს არაერთი ტრენინგი ჩაუტარდათ დანადგარის სწორ ექსპლუატაციასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, სასამართლომ მიიჩნია, რომ აღნიშნული ცალსახად ადასტურებდა იმ ფაქტს, რომ დანადგარი არ იყო ჩვეულებრივი ხორცსაკეპი მანქანა, რომლის შეძენა უბრალო მომხმარებელსაც შეეძლო და რომლის მოხმარებაც არ მოითხოვს სასწავლო ტრენინგების გავლას. სააპელაციო პალატის განმარტებით, ეს იყო ხორცის გასატარებელი მანქანა, რომელიც მოსარჩელის მითითებით წუთში 8 კგ. ხორცს ატარებდა, ხოლო, რომ არ გამოერთოთ აღნიშნული მანქანა, ის მთლიანად ჩაითრევდა მას. ამდენად, პალატამ მიიჩნია, რომ მანქანა ყველა შემთხვევაში უსაფრთხო არ იყო და მასთან ურთიერთობა მოითხოვდა განსაკუთრებულ სიფრთხილეს, ცოდნასა და ყურადღებას. როგორც მხარეთა განმარტებით დგინდებოდა, მოსარჩელის მიერ ხორცის გასატარებელ მანქანაში ხელის ჩარჩენისას, მისი ხელის ამოღება მოხერხდა მხოლოდ ისევ დანადგარის რევერსული დატრიალებით და ასევე, აპარატი საჭიროებდა დენის წყაროდან გამორთვას. თავად ის გარემოებაც, რომ დანადგარის მუშაობის პრინციპი განპირობებული იყო დენის წყაროსთან მისი შეერთებით, სასამართლოს მოსაზრებით, ადასტურებდა მასზე მომუშავე პირის მიერ, დანადგარზე სრული კონტროლის შეუძლებლობას. პალატამ ყურადღება მიაქცია აპელანტის იმ განმარტებასაც, რომ დანადგარზე სრული კონტროლი აქვს ადამიანს, ვინაიდან ითიშება დენის წყაროდან, თუმცა, აღნიშნულთან დაკავშირებით პალატამ განმარტა, რომ მოცემულ შემთხვევაში, შექმნილი მდგომარეობისა და დანადგარის ზომიდან გამომდინარე, ფაქტი იყო, რომ დ.ლ–ძეს არ შეეძლო დამოუკიდებლად დენის წყაროს გათიშვა. ამასთან, სამზარეულოში იმ დროს იმყოფებოდა მარტო და რომ არა მისი თანამშრომლის მიერ დენის წყაროს გათიშვა, დადგებოდა უფრო მძიმე შედეგი. ამდენად, პალატამ დაუსაბუთებლად მიიჩნია აპელანტის პოზიცია, რომ ადამიანს დანადგარზე სრული კონტროლი გააჩნდა. შესაბამისად, პალატის განმარტებით, ხორცსაკეპი დანადგარი წარმოადგენდა მომეტებული საფრთხის წყაროს, ხოლო, ვინაიდან დადგენილი იყო დ.ლ–ძისთვის ზიანის მიყენების ფაქტი, დამსაქმებელი ვალდებული იყო დასაქმებულისათვის აენაზღაურებინა მიყენებული ზიანი.
6.6. გარდა ამისა, სააპელაციო პალატამ დადგენილად მიიჩნია, რომ დ.ლ–ძემ შრომის უნარი დაკარგა მყარად და მისი აღდგენა შეუძლებელი იყო. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში მოქმედებდა პრეზუმფცია, რომ ზიანის ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოების არარსებობის შემთხვევაში, მოსარჩელე მოპასუხე საწარმოში იმუშავებდა მაქსიმუმ საპენსიო ასაკამდე, თუმცა, არც მოქმედი შრომის კანონმდებლობა და არც სხვა რეგულაციები საპენსიო ასაკს შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის ლეგალურ წინაპირობად არ განიხილავდა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, პალატამ მიიჩნია რო მოსარჩელეს სარჩო სიცოცხლის ბოლომდე უნდა მისცემოდა.
6.7. რამდენადაც დადგენილი იყო, რომ თურქული წარმოების ხორცის გასატარებელი მანქანა-დანადგარი, საფირმო ნიშნით „YILMAZ”, წარმოადგენდა მომეტებული საფრთხის წყაროს და აღნიშნული ხორცის გასატარებელი მანქანა-დანადგარი მოპასუხის საკუთრება იყო, რომლითაც მოსარჩელეს მიადგა ზიანი, პალატამ მიიჩნია, რომ სამართლებრივი კვალიფიკაციისათვის მოპასუხის ბრალეულობის კვლევა და დადგენა საჭირო არ იყო, რადგანაც საკითხი მომეტებული საფრთხის წყაროს მფლობელს ეხებოდა, რომელსაც კანონმდებელი მიყენებულ ზიანზე პასუხისმგებელ პირად განიხილავდა. ამასთან, ვინაიდან დადგენილი იყო, რომ მოსარჩელის პროფესიული შრომისუნარიანობა 65%-ით იყო შემცირებული, აღნიშნული პალატის შეფასებით, საქართველოს შრომის კოდექსის 35-ე მუხლის და საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 408-ე მუხლის თანახმად, ყოველთვიური სარჩოს გადახდევინების დაკისრების ფაქტობრივ საფუძველს წარმოადგენდა. გარდა ამისა, სასამართლომ განმარტა, რომ სარჩოს გამოანგარიშება და დანიშვნა უნდა განხორციელებული იმ ოდენობიდან, რა ოდენობითაც დაზარალებული იღებდა ხელფასს ზიანის მიყენების დროს. შესაბამისად, სარჩოს სახით, ზიანის ანაზღაურების ოდენობის განსაზღვრის კრიტერიუმს პალატის მოსაზრებით, სწორედ ხელფასის ის ოდენობა წარმოადგენდა, რასაც დაზარალებული იღებდა დაწესებულებიდან ჯანმრთელობის დაზიანებამდე, შრომის უნარის დაკარგვის ხარისხთან შეფარდებით. პალატა დაეთანხმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებას და მიიჩნია, რომ რამდენადაც მოსარჩელე შრომით ურთიერთობაში მოპასუხესთან იმყოფებოდა და მისი ყოველთვიური ხელფასი 1375 ლარს შეადგენდა, დაკარგული შრომისუნარიანობა კი 65%-ით განისაზღვრა, მოპასუხეზე დასაკისრებელი ყოველთვიურად გადასახდელი სარჩოს ოდენობა პროპორციულად - 1375X65:100=893,75 ლარით უნდა განსაზღვრულიყო საგადასახადო კოდექსის საშემოსავლო გადასახადის გათვალისწინებით. ამასთან, მისი გადახდის ვალდებულება მოპასუხეს, 2019 წლის 15 ნოემბრიდან დაზარალებულის სიცოცხლის ბოლომდე უნდა დაკისრებოდა.
6.8. აღნიშნულიდან გამომდინარე, პალატამ მიიჩნია, რომ შპს „მ.ტ–ის“ სააპელაცო საჩივარი პასუხისმგებლობის დაკისრების უსაფუძვლობასთან დაკავშირებით, ხოლო დ.ლ–ძის სააპელაციო საჩივარი სარჩოს ოდენობასთან დაკავშირებით დაუსაბუთებელი იყო და არ უნდა დაკმაყოფილებულიყო.
6.9. ასევე, სააპელაციო პალატამ დადგენილად მიიჩნია, რომ დ.ლ–ძეს მიღებული შრომითი დასახიჩრების გამო ესაჭიროებოდა პროთეზირება მარჯვენა მტევნის წინამხრის და მაჯის დონეზე. დ.ლ–ძეს 2020 წლის 10 აგვისტოს წერილობით მოუვიდა პასუხი თურქეთის რესპუბლიკიდან, რომლის თანახმადაც, შესაბამის კლინიკაში, ინდივიდუალურად მისთვის, სატესტო პროთეზის დიზაინის, კორექციის საბოლოო ბიონიკური ხელის პროთეზის დამზადების, მორგების და რეაბილიტაციის საერთო ღირებულება შეადგენდა 54 300 ევროს. პალატამ ყურადღება გაამახვილა აპელანტის იმ მითითებაზე, რომ მოთხოვნილი პროთეზირება იყო ყველაზე ძვირადღირებული, მისი ჩატარების შემთხვევაში, მოსარჩელეს შესაძლებლობა ექნებოდა ხელის მტევნის ფუნქციონირება სრულად აღედგინა და ხუთივე თითი ემოძრავებინა; შესაბამისად, აღუდგება შრომისუნარონობა. აპელანტის დასახელებული პოზიციის საწინააღმდეგოდ, სააპელაციო პალატამ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს შეფასება, რომ განსახილველ შემთხვევაში, სახეზე იყო მოსარჩელის ზიანი, რომელიც გამოიხატა მისი შრომისუნარიანობის დაკარგვაში, გამომდინარე ხელის ამპუტირებიდან. სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოპასუხე ვალდებული იყო აენაღაურებინა ზიანი, რომელიც მიიღო მოსარჩელემ, რაც გულისხმობდა მოსარჩელის ზიანის მიყენებამდე არსებული მდგომარეობის აღდგენას. განსახილველ შემთხვევაში, ცალსახა იყო, რომ პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენა შეუძლებელი იყო, თუმცა არსებობდა პროთეზირების გზით, ზიანის ნაწილობრივი კომპენსირების შესაძლებლობა, რაც საშუალებას მისცემდა მოსარჩელეს ხელის მტევნის ხუთივე თითის გამოყენებით შეესრულებინა გარკვეული მოქმედებები. ვინაიდან მოსარჩელის მიერ მითითებული პროთეზირების დამზადება და მორგება წარმოადგენდა ყველაზე მიახლოებულ საშუალებას მოსარჩელის ზიანის ასანაზღაურებლად და პირვანდელი მდგომარეობის აღსადგენად, სასამართლომ არარელევანტურად მიიჩნია მოპასუხის მითითება იმის თაობაზე, რომ ალტერნატივის სახით არსებობდა სხვაგვარი პროთეზირების დამზადების შესაძლებლობა, რომელიც ხუთის ნაცვლად ოთხი თითის გამოყენების საშუალებას იძლევა.
6.10. რაც შეეხება პროთეზირების ხარჯს, პალატამ მიუთითა, რომ ერთი მხრივ, მოსარჩელის მიერ პროთეზის დამზადების, მორგებისა და რეაბილიტაციის საერთო ღირებულება დაანგარიშებული იყო და შეადგენდა 54300 ევროს და აღნიშნულ ნაწილში მოპასუხეს/აპელანტს სხვა საპირწონება მტკიცებულება/ხარჯთაღრიცხვა არ ჰქონდა წარმოდგენილი, ხოლო, მეორე მხრივ, პროთეზირების შემდეგაც, მიუხედავად იმისა, შეძლებდა თუ არა დ.ლ–ძე ხუთივე თითის ამოძრავებას, როგორც ამას შპს „მ.ტ–ის“ წარმომადგენელი მიუთითებდა, პალატამ შეუძლებლად მიიჩნია ადამიანის მხრიდან პროთეზის სრულყოფილად გამოყენება ისე, როგორც ხელს უბედურ შემთხვევამდე იყენებდა, რადგან ვერცერთი ხელოვნური საშუალება ვერ ჩაანაცვლებდა ადამიანის პირვანდელ ჯანმრთელობის მდგომარეობას, ხელის, კანის აღქმის უნარსა და მგრძნობელობას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, პალატამ მიიჩნია, რომ მოპასუხისთვის პროთეზირების ხარჯის 54300 ევროს დაკისრება საფუძვიანი იყო და არ არსებობდა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების შეცვლის საფუძველი.
6.11. რაც შეეხება მორალურ ზიანს, სააპელაციო პალატამ მიუთითა სამოქალაქო კოდექსის 413-ე მუხლზე და გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მსჯელობა მასზედ, რომ განსახილველ შემთხვევაში, სახეზე იყო ჯანმრთელობის ისეთი დაზიანება, რამაც მოსარჩელეში მძიმე ტკივილის შეგრძნება გამოიწვია. ამაზე მეტყველებდა საქმეში წარმოდგენილი სამედიცინო ბარათი, ექსპერტიზის დასკვნები და საქმეში არსებული სხვა მტკიცებულებები, რომლებშიც გადმოცემული იყო სხეულის დაზიანებით გამოწვეული მოსარჩელის ფსიქიკური მდგომარეობა. კერძოდ, დადგენილი იყო, რომ მოსარჩელეს ხელი დაუშავდა ხორცის გასატარებელ დანადგარში და მისი გათავისუფლება მხოლოდ გარკვეული დროის შემდეგ, აპარატის რევერსული დატრიალებით გახდა შესაძლებელი. შესაბამისად, მოსარჩელე მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში მძიმე ტკივილის შეგრძნების ქვეშ იმყოფებოდა. სამედიცინო ბარათის მიხედვით მოსარჩელეს აღენიშნებოდა მრავლობითი სისხლმდენი ნაფლეთოვანი ჭრილობები მარჯვენა მტევნის მიდამოში, ფალანგების ამპუტაციით, მყესოვანი და ძვლოვანი აპარატის დაზიანებით, ძვლების, რბილი ქსოვილებისა და კანის დეფექტით. უდავო იყო, რომ აღნიშნულის შემდეგ, მოსარჩელეს დასჭირდა ფსიქოლოგის მკურნალობა, რაზეც მხარეებიც მიუთითებდნენ. ნებისმიერი ასეთი ზიანი ადამიანში აღძრავდა ტკივილის შეგრძნებას და რაც უფრო მძიმე იყო მიყენებული დაზიანება, მით უფრო მძიმე იყო დაზარალებულის ფსიქოლოგიური მდგომარეობა, რასაც ტკივილის შეგრძნება ეწოდებოდა. ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანებით გამოწვეული ტანჯვა კი, უფრო დიდხანს გრძელდებოდა და ზოგ შემთხვევაში მისგან სრულად გათავისუფლება შეუძლებელიც იყო. პალატამ მიიჩნია, რომ წარმოდგენილი მტკიცებულებებით მოსარჩელისთვის ჯანმრთელობის დაზიანებით გამოწვეული მძიმე მორალური ტანჯვის მიყენების ფაქტი დასტურდებოდა. პირველი ინსტანციის სასამართლომ მორალური ზიანის ოდენობის განსაზღვრისას მხედველობაში მიიღო შრომისუნარიანობის დაკარგვის ხარისხი, დაკისრებული სარჩოს ოდენობა და პროთეზირების ხარჯები, რის შემდეგაც გონივრულ ოდენობად განსაზღვრა 15000 ლარი. პალატამ მიიჩნია, რომ განსაზღვრული მორალური ზიანის ოდენობა ადეკვატური იყო და მისი შეცვლის საფუძველი არ არსებობდა.
6.12. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლომ საქმე განიხილა არსებითი ხასიათის საპროცესო დარღვევების გარეშე. ამასთან, არსებითად სწორად დაადგინა საქმის ფაქტობრივი გარემოებები და მათ არსებითად სწორი სამართლებრივი შეფასება მისცა, რის გამოც სააპელაციო საჩივრების დაკმაყოფილების საფუძველი არ არსებობდა.
7. სააპელაციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული განჩინება საკასაციო წესით ორივე მხარემ გაასაჩივრა. დ.ლ–ძემ მოითხოვა გასაჩივრებული განჩინების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის სრულად დაკმაყოფილება, ხოლო შპს „მ.ტ–ა“ გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა.
8. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2022 წლის 28 დეკემბრისა და 2023 წლის 18 იანვრის განჩინებებით, წარმოებაში იქნა მიღებული დ.ლ–ძისა და შპს „მ.ტ–ის“ საკასაციო საჩივრები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მიხედვით დასაშვებობის შესამოწმებლად.
8.1. შპს „მ.ტ–ის“ საკასაციო მოთხოვნის ფაქტობრივ–სამართლებრივი დასაბუთება:
8.1.1. კასატორის განმარტებით, სააპელაციო პალატამ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლის მე-2 ნაწილი ისე გამოიყენა, რომ სათანადოდ არ შეუფასებია არსებობდა თუ არა ამ ნორმით გათვალისწინებული შედეგის განმაპირობებელი ყველა სამართლებრივი წანამძღვარი. კერძოდ, კასატორის მოსაზრებით, სასამართლოს არ შეუფასებია: დანადგარის, როგორც მომეტებული საფრთხის წყაროს ნიშან-თვისებები; რა განსხვავებული საფუძვლიდან მომდინარეობდა საფრთხე განსახილველი დანადგარის - ხორცსაკეპი მანქანის შემთხვევაში, რაც აუცილებელი წინაპირობაა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლის მე-2 ნაწილის გამოსაყენებლად; არსებობდა თუ არა მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი, ანუ, რამდენად იყო მომეტებული საფრთხე ზიანის დადგომის განმაპირობებელი ფაქტორი; რა ბრალი მიუძღვოდა თავად მოსარჩელეს ზიანის დადგომაში.
8.1.2. ასევე, კასატორის მოსაზრებით, სააპელაციო პალატამ არასწორად დაადგინა, რომ მოსარჩელეს შრომის უნარი მყარად აქვს დაკარგული და რომ მისი აღდგენა შეუძლებელია. კერძოდ, კასატორი მიიჩნევს, რომ მოთხოვნილი პროთეზირების შედეგად მოსარჩელეს შესაძლებლობა ექნება ხელის მტევნის ფუნქციონირება სრულად აღიდგინოს და ხუთივე თითი ამოძრაოს. შესაბამისად, იმ შემთხვევაში თუკი კასატორს დაეკისრება ამგვარი პროთეზირების ხარჯები და პროთეზირების პროცესი წარმატებით ჩაივლის, მოსარჩელის შრომისუნარიანობა ნაწილობრივ მაინც აღდგება. თუკი მოსარჩელის შრომისუნარიანობა პროთეზირების შედეგად აღდგება, მაშინ გონივრულ აზრს მოკლებულია კასატორისთვის მოსარჩელის სიცოცხლის ბოლომდე სარჩოს დაკისრება პროთეზირების ხარჯთან ერთად.
8.1.3. გარდა ამისა, კასატორი დავობს, რომ სააპელაციო პალატამ არ გაითვალისწინა კასატორის მითითება ზიანის ოდენობის გაანგარიშებასთან დაკავშირებით იმ შემთხვევაში, თუკი იარსებებდა ამგვარი მოთხოვნის საფუძველი. კერძოდ, სააპელაციო სასამართლომ მხედველობაში მიიღო მხოლოდ მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი ცნობა და არ უმსჯელია კასატორის მიერ წარმოდგენილი MEDICALPARK-ის შემოთავაზებაზე, რომელიც ზუსტად იგივე პროცედურის ღირებულებად განსაზღვრავდა 40,000 ევროს. სააპელაციო პალატამ ამ შემოთავაზების განხილვის გარეშე, პირდაპირ დააკმაყოფილა მოსარჩელის მოთხოვნა 54,300 ევროს ღირებულების პროცედურასთან დაკავშირებით.
ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:
9. საკასაციო სასამართლომ, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის შესაბამისად, შეამოწმა შპს „მ.ტ–ის“ საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის საკითხი და თვლის, რომ იგი დაუშვებლად უნდა იქნეს მიჩნეული შემდეგ გარემოებათა გამო:
10. სსსკ-ის 391-ე მუხლის მე-5 ნაწილით გათვალისწინებული ნორმის დანაწესით, საკასაციო საჩივარი ქონებრივ ან არაქონებრივ დავაზე დასაშვებია, თუ კასატორი დაასაბუთებს, რომ:
ა) საქმე მოიცავს სამართლებრივ პრობლემას, რომლის გადაწყვეტაც ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას;
ბ) საქართველოს უზენაეს სასამართლოს მანამდე მსგავს სამართლებრივ საკითხზე გადაწყვეტილება არ მიუღია;
გ) საკასაციო საჩივრის განხილვის შედეგად მოცემულ საქმეზე სავარაუდოა მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება;
დ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება განსხვავდება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მანამდე არსებული პრაქტიკისაგან;
ე) სააპელაციო სასამართლომ საქმე განიხილა მატერიალური ან/და საპროცესო სამართლის ნორმების მნიშვნელოვანი დარღვევით, რასაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე;
ვ) სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ეწინააღმდეგება მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციას ან/და მის დამატებით ოქმს/ოქმებს და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს;
ზ) გასაჩივრებულია სააპელაციო სასამართლოს მეორე დაუსწრებელი გადაწყვეტილება ან განჩინება დაუსწრებელი გადაწყვეტილების უცვლელად დატოვების თაობაზე.
11. საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ წარმოდგენილი საკასაციო საჩივარი არ არის დასაშვები სსსკ-ის 391-ე მუხლით გათვალისწინებული არცერთი საფუძვლით.
12. სსსკ-ის 407-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებულად ცნობილი ფაქტობრივი გარემოებები სავალდებულოა საკასაციო სასამართლოსათვის, თუ წამოყენებული არ არის დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება). დასაბუთებული პრეტენზია გულისხმობს მითითებას იმ პროცესუალურ დარღვევებზე, რომლებიც დაშვებული იყო სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის დროს და რამაც განაპირობა ფაქტობრივი გარემოებების არასწორად შეფასება-დადგენა, მატერიალურსამართლებრივი ნორმის არასწორად გამოყენება ან/და განმარტება. მოცემულ შემთხვევაში, კასატორს, სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილ ფაქტობრივ გარემოებებთან მიმართებით, არ წარმოუდგენია დასაშვები და დასაბუთებული პრეტენზია (შედავება).
13. განსახილველ შემთხვევაში, საკასაციო სასამართლოს შეფასების საგანია მოპასუხისათვის მოსარჩელის სასარგებლოდ ზიანის ანაზღაურების დაკისრების წინაპირობების შემოწმება.
14. საკასაციო პალატა პირველ რიგში მიუთითებს, რომ სამოქალაქო საქმეებზე დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღებისა და ზოგადად, მართლმსაჯულების განხორციელების უწინარეს საფუძველს წარმოადგენს იმის სწორად განსაზღვრა, თუ რა სამართლებრივი საფუძვლიდან გამომდინარეობს მხარეთა შორის წარმოშობილი დავა. ამ მიზნით, საქმის განმხილველმა სასამართლომ პირველყოვლისა, უნდა დაადგინოს მოთხოვნის მატერიალური საფუძველი [მოთხოვნის დამფუძნებელი ნორმა]. მხოლოდ ამის შემდეგ უნდა გამოარკვიოს მოძიებული ნორმის წინაპირობები, მისი აბსტრაქტული შემადგენლობა და შეამოწმოს განხორციელებულია თუ არა განსახილველ საქმეზე ყველა მათგანი. ამ ასპექტში, ფორმალურ სამართლებრივი თვალსაზრისით, სასამართლო შეზღუდულია სარჩელის ფაქტობრივი გარემოებებით: იგი ამოწმებს რომელ კონკრეტულ ფაქტობრივ გარემოებებზე მიუთითებს მოსარჩელე, ქმნიან თუ არა ისინი დამფუძნებელი ნორმის უკლებლივ ყველა წანამძღვარს. ამის შემდეგ მოწმდება, მოპასუხის პოზიცია რამდენად აქარწყლებს წარმოშობილ წანამძღვრებს (პროცესუალური და მატერიალური თვალსაზრისით) (იხ. სუსგ №ას-53-49-2017, 07 აპრილი 2017 წელი).
15. მოცემულ შემთხვევაში, უდავოდ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებაა, რომ მოსარჩელე მოპასუხე შპს „მ.ტ–თან“ შრომით-სამართლებრივ ურთიერთობაში იმყოფებოდა. სასარჩელო მოთხოვნის საფუძვლად მითითებული ფაქტობრივი გარემოებების ფარგლებში კი ირკვევა, რომ 2019 წლის 25 ივლისს, დ.ლ–ძე ასრულებდა სამსახურებრივ მოვალეობას, კერძოდ, მუშაობდა მოპასუხის კუთვნილ ხორცსაკეპ მანქანასთან. აღნიშნული ხორცსაკეპი მანქანის ექსპლუატაციის დროს, მოსარჩელემ მიიღო შრომითი დასახიჩრება, რის გამოც მას დასჭირდა მარჯვენა მტევნის ტოტალური ტრავმული ამპუტაცია წინამხრის და მაჯის დონეზე, ძვლების, რბილი ქსოვილების და კანის დეფექტით. ამასთან, უდავოდ დადგენილია, რომ დაზიანება წინამხრის დონეზე მარჯვენა მტევნის ამპუტაციის სახით, მიეკუთვნება სხეულის დაზიანებათა მძიმე ხარისხს, საერთო შრომისუნარის მყარი დაკარგვით - 65%-ით, რის გამოც მოსარჩელე ითხოვს მოპასუხე დამსაქმებლისათვის ყოველთვიური სარჩოს დანიშვნას, პროთეზირების ხარჯების დაკისრებას და მორალური ზიანის ანაზღაურებას.
16. სასარჩელო მოთხოვნის საფუძვლად მითითებული ფაქტობრივი გარემოებების მხედველობაში მიღებით, საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ მოსარჩელის მოთხოვნის მატერიალური საფუძველი სადავო პერიოდში მოქმედი „საქართველოს შრომის კოდექსის“ 35.6 (დამსაქმებელი ვალდებულია სრულად აუნაზღაუროს დასაქმებულს სამუშაოს შესრულებასთან დაკავშირებული, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებით მიყენებლი ზიანი და აუცილებელი მკურნალობის ხარჯები) და 44-ე (შრომითი ურთიერთობისას მხარის მიერ მეორე მხარისათვის მიყენებული ზიანი ანაზღაურდება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით), ასევე, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 992-ე (პირი, რომელიც სხვა პირს მართლსაწინააღმდეგო, განზრახი ან გაუფრთხილებელი მოქმედებით მიაყენებს ზიანს, ვალდებულია, აუნაზღაუროს მას ეს ზიანი), 1000.1 (თუ ამა თუ იმ ნაგებობიდან გამომდინარეობს მომეტებული საფრთხე ამ ნაგებობაში წარმოებული, მოთავსებული ან მიწოდებული ენერგიისაგან, ანდა ხანძარსაშიში ან აფეთქებასაშიში, შხამიანი ანდა მომწამვლელი ნივთიერებისაგან, მაშინ ამ ნაგებობის მფლობელი ვალდებულია, თუკი ამ საფრთხის პრაქტიკულ განხორციელებას მოჰყვა ადამიანის სიკვდილი, სხეულის ან ჯანმრთელობის დაზიანება ანდა ნივთის დაზიანება, აუნაზღაუროს დაზარალებულს აქედან წარმოშობილი ზიანი იგივე პასუხისმგებლობა გამოიყენება ხანძარსაშიში ან აფეთქებასაშიში, შხამიანი ან მომწამვლელი ნივთიერების მფლობელების მიმართ, როცა ამ ნივთიერებებიდან მომეტებული საფრთხე გამომდინარეობს), 1000.2 (თუ ამა თუ იმ ნაგებობიდან ან ნივთიდან გამომდინარეობს მომეტებული საფრთხე სხვაგვარი საფუძვლით, ვიდრე ამ მუხლის პირველ ნაწილშია აღნიშნული, ნაგებობის ან ნივთის მფლობელი ვალდებულია ანალოგიურად აანაზღაუროს საფრთხის განხორციელების შედეგად წარმოშობილი ზიანი), 408.1 (იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება), 408.2 (თუ სხეულის დაზიანებით ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად დაზარალებულს წაერთვა შრომის უნარი ან შეუმცირდა იგი, ანდა იზრდება მისი მოთხოვნილებები, დაზარალებულს უნდა აუნაზღაურდეს ზიანი ყოველთვიური სარჩოს გადახდით), 408.3 (დაზარალებულს უფლება აქვს მკურნალობის ხარჯები მოითხოვოს წინასწარ), 409-ე (თუ ზიანის ანაზღაურება პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენით შეუძლებელია ან ამისათვის საჭიროა არათანაზომიერად დიდი დანახარჯები, მაშინ კრედიტორს შეიძლება მიეცეს ფულადი ანაზღაურება) და 413.2 (სხეულის დაზიანების ან ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შემთხვევებში დაზარალებულს შეუძლია მოითხოვოს ანაზღაურება არაქონებრივი ზიანისთვისაც) მუხლებიდან გამომდინარეობს.
17. პალატა აღნიშნავს, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 404-ე მუხლის პირველი ნაწილის დისპოზიციიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო ამოწმებს გადაწყვეტილებას საკასაციო საჩივრის ფარგლებში. საკასაციო სასამართლოს არ შეუძლია თავისი ინიციატივით შეამოწმოს საპროცესო დარღვევები, გარდა 396-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ“ ქვეპუნქტში მითითებული ფაქტებისა. შესაბამისად, წინამდებარე განჩინებით, საკასაციო პალატის შეფასების საგანი იქნება კასატორის შედავების საფუძვლიანობა.
18. მოცემულ შემთხვევაში, გასაჩივრებული განჩინების მიმართ კასატორის პირველი პრეტენზია იმ გარემოებას შეეხება, რომ სააპელაციო პალატამ ისე გამოიყენა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლის მე-2 ნაწილი, რომ არ შეუფასებია, განსახილველი ხორცსაკეპი დანადგარი წარმოადგენდა თუ არა მომეტებული საფრთხის წყაროს და კონკრეტულად რომელი ისეთი განსხვავებული საფუძვლიდან მომდინარეობდა საფრთხე, რაც მე-1000 მუხლის პირველ ნაწილში გათვალისწინებული არ არის და ქმნის მე-1000 მუხლის მე-2 ნაწილის დისპოზიციას.
19. საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის ზემოაღნიშნულ პრეტენზიას და პირველ რიგში განმარტავს, რომ სადავო გარემოებათა არსებობა-არარსებობის დადგენისას, სასამართლო ინდივიდუალურად და ერთობლივად აფასებს საქმეში არსებულ მტკიცებულებებს, რის შედეგადაც აყალიბებს თავის შინაგან რწმენას გამოსაკვლევი საკითხის მიმართ (შდრ. სუსგ №ას-589-896-09, 22 იანვარი, 2010 წელი). განსახილველ შემთხვევაშიც, სააპელაციო პალატამ საქმეში წარმოდგენილ მტკიცებულებათა და მხარეთა მიერ მითითებულ ფაქტობრივ გარემოებათა ფარგლებში, გამოიკვლია ხორცსაკეპი დანადგარის ნიშან-თვისებები და მათი გათვალისწინებით, სადავო ფაქტობრივ გარემოებაზე - წარმოადგენდა თუ არა სადავო დანადგარი მომეტებული საფრთხის წყაროს, ვრცლად იმსჯელა გასაჩივრებულ განჩინებაში (იხ. ამ განჩინების 6.6. პუნქტი), ხოლო, მოპასუხემ დასაშვები და დასაბუთებული საკასაციო პრეტენზია ვერ დაუპირისპირა სააპელაციო პალატის მსჯელობას მასზედ, რომ ხორცსაკეპი დანადგარის დიდი ზომის (რაც დასტურდებოდა საქმეში წარმოდგენილი დათვალიერების ოქმზე თანდართული ფოტოსურათებით), მოცულობის (წუთში 8 კგ. ხორცს ატარებდა), შექმნილი მდგომარეობის (მოსარჩელის მიერ ხორცის გასატარებელ მანქანაში ხელის ჩარჩენისას, ხელის ამოღება მოხერხდა მხოლოდ ისევ დანადგარის რევერსული დატრიალებით და რომ არ გამოერთოთ აღნიშნული მანქანა, ის მთლიანად ჩაითრევდა მას) და ასევე, იმ ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით, რომ დანადგარის მოხმარება და სწორი ექსპლუატაცია მოითხოვდა სასწავლო ტრენინგის გავლას და რომ მასთან მუშაობისას, მომუშავეს უნდა გაეთვალისწინებინა გარკვეული სამუშაო პრინციპები, ერთობლიობაში ადასტურებდა მასზე მომუშავე პირის მიერ, დანადგარზე სრული კონტროლის განხორციელების შეუძლებლობას, რის გამოც ხორცსაკეპი დანადგარი წარმოადგენდა მომეტებული საფრთხის წყაროს.
20. პალატა ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლის მე-2 ნაწილი (თუ ამა თუ იმ ნაგებობიდან ან ნივთიდან გამომდინარეობს მომეტებული საფრთხე სხვაგვარი საფუძვლით, ვიდრე ამ მუხლის პირველ ნაწილშია აღნიშნული, ნაგებობის ან ნივთის მფლობელი ვალდებულია ანალოგიურად აანაზღაუროს საფრთხის განხორციელების შედეგად წარმოშობილი ზიანი) გულისხმობს ნებისმიერ ისეთ ნივთს, რომელიც თავისი თვისებებით მომეტებული საფრთხის შემცველია, ხოლო მომეტებულ საფრთხეში იგულისხმება ნებისმიერი საქმიანობა, რომლის განხორციელებაც შეიცავს ზიანის მიყენების აშკარა შესაძლებლობას და რომლის კონტროლირებაც აღემატება ადამიანის შესაძლებლობებს (შდრ. სუსგ №ას-1287-1208-2015, 26.02.2016).
21. განსახილველ შემთხვევაში, ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოს მიერ გამოკვლეული ხორცსაკეპი დანადგარის მახასიათებელი ნიშნები, საკასაციო პალატას სააპელაციო პალატის მსგავსად უქმნის იმ დასკვნის გამოტანის შესაძლებლობას, რომ სადავო დანადგარი ისეთ ნივთთა კატეგორიას განეკუთვნება, რომელიც თავისი თვისებებით მომეტებული საფრთხის შემცველია და ქმნის ზიანის მიყენების მომეტებულ ალბათობას ადამიანის მიერ მასზე სრული კონტროლის განხორციელების შეუძლებლობის გამო. შესაბამისად, საკასაციო პალატა იზიარებს სააპელაციო პალატის დასკვნას მასზედ, რომ მოსარჩელისათვის მიყენებული ზიანი (შრომითი დასახიჩრება) საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლის მე-2 ნაწილით განსაზღრული მომეტებული საფრთხის წყაროს ექსპლუატაციის შედეგადაა წარმოშობილი.
22. წარმოდგენილ საკასაციო საჩივარში კასატორის მომდევნო პრეტენზია იმ გარემოებას შეეხება, რომ სააპელაციო პალატამ არ იმსჯელა, მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის არსებობაზე, კერძოდ, თუ რამდენად იყო მომეტებული საფრთხე ზიანის დადგომის განმაპირობებელი ფაქტორი.
23. საკასაციო პალატა განმარტავს, რომ განსახილველი დავა დელიქტურ ვალდებულებითი სამართლის სფეროს მიკუთვნებული საკითხია და მოსარჩელის მოთხოვნის დამფუძნებელი ნორმა სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლია, რომელიც მომეტებული საფრთხის წყაროს პრაქტიკული რეალიზაციის შემთხვევაში, მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისათვის პასუხისმგებლობის წესს ადგენს და განსხვავებით დელიქტური ვალდებულების ზოგადი დანაწესისაგან, მომეტებული საფრთხის წყაროს მფლობელს, თუკი მომეტებული საფრთხის წყაროს განხორციელებამ ადამიანის სხეულისა და ჯანმრთელობის დაზიანება გამოიწვია, უწესებს პასუხისმგებლობას, მიუხედავად მისი ბრალისა.
24. უზენაესი სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული ერთგვაროვანი პრაქტიკის თანახმად, ზემოაღნიშნული ნორმით გათვალისწინებულ გამონაკლისს საფუძვლად უდევს ის გარემოება, რომ ზიანის მიყენების წყაროა მომეტებული საფრთხის შემცველი მოწყობილობა ან საგანი, რომლის მფლობელი ვალდებულია, აანაზღაუროს ამგვარ ობიექტსა თუ მოქმედებასთან დაკავშირებული ზიანი. ასეთ შემთხვევაში, მოსარჩელის მტკიცების საგანს შეადგენს მხოლოდ ზიანის დადგომის ფაქტი და ის, რომ ეს ზიანი სწორედ მოპასუხის ნივთიდან მომდინარეობდა.
25. ამდენად, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-1000 მუხლის საფუძველზე სარჩელის აღძვრისას, მოსარჩელეს ევალება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლით გათვალისწინებული მტკიცების სტანდარტის დაცვით, სათანადო მტკიცებულებების წარდგენის გზით დაადასტუროს ზემოაღნიშნული წინაპირობების არსებობა (ზიანის დადგომის ფაქტი და ის, რომ ეს ზიანი სწორედ მოპასუხის ნივთიდან მომდინარეობდა). მოსარჩელის მიერ თავისი პოზიციის დასადასტურებლად კონკრეტული მტკიცებულებების წარდგენის შემდეგ კი, საწინააღმდეგო გარემოებების მტკიცება მოპასუხის ვალდებულებას წარმოადგენს, რისი შეუსრულებლობაც მხარისათვის არახელსაყრელ მატერიალურ-სამართლებრივ შედეგს იწვევს (იხ. სუსგ საქმე №ას-1127-1047-2017, 18 ოქტომბერი, 2017 წელი; 2018 წელი; №ას-923-2018, 26 ოქტომბერი, 2018 წელი).
26. პალატა აღნიშნავს, რომ მტკიცების ტვირთის მხარეთა შორის განაწილების ინსტიტუტი მიუთითებს არა მარტო იმაზე, თუ რომელმა მხარემ რა ფაქტები უნდა დაადგინოს, არამედ იმაზეც, თუ რომელი ფაქტების დადგენის მოვალეობისაგან თავისუფლდება ესა თუ ის მხარე, შესაბამისად, მოსარჩელემ, როგორც წესი, უნდა დაამტკიცოს ყველა გარემოება, რომელიც წარმოადგენს მოთხოვნის წარმოშობის საფუძველს, ხოლო მოპასუხემ კი - ყველა გარემოება, რომელიც წარმოადგენს მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საფუძველს (ჰაინ ბიოლინგი, ლადო ჭანტურია, სამოქალაქო საქმეებზე გადაწყვეტილებათა მიღების მეთოდიკა, თბ., 2003, გვ.64).
27. ამასთან, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლით გათვალისწინებულია სასამართლოს მიერ მტკიცებულებების შეფასების წესი. დასახელებული მუხლის 1-ლი და მე-2 ნაწილების თანახმად, სასამართლოსათვის არავითარ მტკიცებულებას არა აქვს წინასწარ დადგენილი ძალა. სასამართლო აფასებს მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით, რომელიც უნდა ემყარებოდეს მათ ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას, რის შედეგადაც მას გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ. შესაბამისად, მტკიცებულებათა შეფასება სათანადოდ მოტივირებული და დამაჯერებელი უნდა იყოს. მტკიცებულებათა შეფასება ეფუძნება შეჯიბრებითობის ფარგლებში მხარეთა მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას და არა - სასამართლოს სუბიექტურ მოსაზრებებს.
28. განსახილველ შემთხვევაში, საკასაციო პალატა ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ სააპელაციო პალატა სრულად დაეთანხმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებას ფაქტობრივი და სამართლებრივი თვალსაზრისით, რომელმაც თავის მხრივ, საქმეში წარმოდგენილი მტკიცებულებების - ფორმა #IV-50/2ა სამედიცინო დოკუმენტაციის (ტომი I ს.ფ. 36-37), ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ ცნობის (ტომი I ს.ფ. 34-35), შპს „ნ.ჰ–ის“ მიმღების პაციენტის გასინჯვის ფურცლის (ტომი II, ს.ფ.84), წინასაოპერაციო ეპიკრიზის (ტომი II, ს.ფ.86), ოპერაციის №167 პროტოკოლისა (ტომი II, ს.ფ.87) და სამუშაო სივრცეში მომხდარი უბედური შემთხვევის ოქმის (ტომი I, ს.ფ. 30-31) - ურთიერთშეჯერების საფუძველზე, უდავოდ დადგენილად მიიჩნია, რომ 2019 წლის 25 ივლისს, დ.ლ–ძემ სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულებისას, მოპასუხის კუთვნილი ხორცის გასატარებელი მანქანის (რაც შემდგომ მიჩნეულ იქნა მომეტებული საფრთხის წყაროდ) ექსპლუატაციის დროს, შრომითი დასახიჩრება მიიღო, რის გამოც მას დასჭირდა მარჯვენა მტევნის ტოტალური ტრავმული ამპუტაცია წინამხრის და მაჯის დონეზე, ძვლების, რბილი ქსოვილების და კანის დეფექტით. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ მტკიცების ტვირთის განაწილების ფარგლებში, მოსარჩელემ წარმატებით უზრუნველყო თავისი მტკიცების საგანში შემავალი იმ გარემოების დადასტურება, რომ ზიანი სწორედ მოპასუხის კუთვნილი მომეტებული საფრთხის შემცველი ნივთიდან მომდინარეობდა, ხოლო მოპასუხემ ვერ მიუთითა ვერცერთ ისეთ გარემოებაზე და ვერ წარმოადგინა ვერანაირი რელევანტური მტკიცებულება, რაც საკასაციო პალატას დადგენილი ფაქტობრივი გარემოების სისწორე/სანდოობაში ეჭვის შეტანის საფუძველს გაუჩენდა.
29. აქვე, საკასაციო პალატა ყურადღებას მიაქცევს მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის გამოსარიცხად, საკასაციო საჩივარში წარმოდგენილ იმ არგუმენტს, რომ მიზეზობრივი კავშირი მომეტებულ საფრთხესა და ზიანს შორის იმ შემთხვევაში შეიძლება დადგინდეს, თუ მომეტებული საფრთხის მქონე ნივთის მფლობელმა დაარღვია მისი ვალდებულება, რომ განეპირობებინა დასაქმებულთა მხრიდან დანადგართან ექსპლუატაციის წესის დაცვით მუშაობა.
30. საკასაციო პალატა უარყოფს კასატორის ზემოაღნიშნულ არგუმენტს და განმარტავს, რომ მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის გამოსარიცხად კასატორის მიერ წარმოდგენილი დასაბუთება (მომეტებული საფრთხის შემცველი ნივთის მფლობელის მხრიდან იმ ვალდებულებების დარღვევა, რაც დანადგარის ექსპლუატაციის წესის დაცვით მუშაობას განაპირობებს) თავისი შინაარსით, მიემართება არა მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის დადასტურება/გამორიცხვას, არამედ მოპასუხის მართლსაწინააღმდეგო, ბრალეული ქმედებით (განზრახვით ან/და გაუფრთხილებლობით) ზიანის მიყენების ფაქტის დადასტურება/გამორიცხვას, რაც როგორც უკვე აღინიშნა, განსახილველი კატეგორიის დავებზე, მტკიცების საგანში შემავალ გარემოებას არ წარმოადგენს.
31. ამ მიმართებით, საკასაციო პალატა ყურადღებას გაამახვილებს უზენაესი სასამართლოს ერთ-ერთ განჩინებაზე, სადაც მსგავსი ტიპის დანადგარი (ცომის საჭრელი) მიჩნეულია მომეტებული საფრთხის წყაროდ. აღნიშნულ საქმეში სააპელაციო პალატამ გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს მსჯელობას მასზედ, რომ: „მოსარჩელე ცომის საჭრელ დანადგარზე მუშაობდა თითქმის ერთი წლის განმავლობაში. ის (ისევე, როგორც სხვა თანამშრომლები) დაუფლებული იყო აღნიშნულ დანადგართან მუშაობის წესებს (ჯერ კიდევ, მოცემული წარმოების ხაზის დამონტაჟებისას, თანამშრომლებისთვის დანადგარის ექსპლუატაციის წესების სწავლება მოახდინეს თურქეთიდან ჩამოსულმა სპეციალისტებმა). საქმეში წარმოდგენილი ფოტომასალებით ასევე დგინდება, რომ დანადგარზე, თვალსაჩინო ადგილას გაკეთებულია შესაბამისი აღნიშვნა ხელით კონტაქტის აკრძალვის თაობაზე. მოსარჩელემ მისივე გაუფრთხილებლობით, მუშაობის დასრულების შემდეგ არ გამორთო დანადგარი და შეუდგა მომუშავე დანადგარის გაწმენდას, რა დროსაც ხელით (თითებით) მოულოდნელად შეეხო დანადგარის ძირში (სიღრმეში) განთავსებულ მჭრელ, მოძრავ მოწყობილობას (დანას), რამაც გამოიწვია მოსარჩელის მარცხენა მტევნის ორი თითის დაზიანება (ნაწილობრივი ამპუტირება). მოსარჩელე არ უარყოფს, რომ დანადგარის წმენდის დროს, ის ჩართული იყო“. დასახელებული მოტივაციიდან გამომდინარე, სააპელაციო პალატამ დაასკვნა, რომ საქმის მასალებით არ დასტურდება მოპასუხის მართლსაწინააღმდეგო, ბრალეული ქმედებით (განზრახვით ან/და გაუფრთხილებლობით) მოსარჩელის ზიანის მიყენების ფაქტი და ზიანი მოსარჩელის გაუფრთხილებლობამ განაპირობა. საკასაციო პალატამ არ გაიზიარა სააპელაციო პალატის დასკვნა და განმარტა, რომ სააპელაციო სასამართლოს კვლევის საგანი არ უნდა გამხდარიყო, პასუხისმგებელმა პირმა დაარღვია თუ არა ნივთის ექსპლუატაციის წესები და სათანადო ყურადღება გამოიჩინა თუ არა უსაფრთხოების წესების დაცვის მიმართ, ვინაიდან ზიანი გამოიწვია მომეტებული საფრთხის წყაროზე დასაქმებულის მიერ კონტროლის შეუძლებლობამ (იხ. სუსგ №ას-40-37-2015, 21/12/2015წ.).
32. ამდენად, უდავოდ დადგენილია, რომ ხორცსაკეპი დანადგარის მესაკუთრეს მოპასუხე წარმოადგენს. დადგენილია ისიც, რომ სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულებისას, მოსარჩელეს ამ დანადგარით, როგორც მომეტებული საფრთხის წყაროს ექსპლუატაციით, ზიანი მიადგა. შესაბამისად, გამომდინარე იქიდან, რომ საკითხი მომეტებული საფრთხის წყაროს მფლობელს ეხება, რომელსაც კანონმდებელი მიყენებულ ზიანზე პასუხისმგებელ პირად განიხილავს, საკასაციო პალატა ეთანხმება ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოების დასკვნას და მიიჩნევს, რომ მოპასუხე ზიანის ანაზღაურებაზე პასუხისმგებელ სუბიექტად მართებულად განისაზღვრა.
33. კასატორის მომდევნო პრეტენზია იმ გარემოებას ეხება, რომ არაგონივრულია კასატორისთვის პროთეზირების ხარჯთან ერთად მოსარჩელის სიცოცხლის ბოლომდე სარჩოს დაკისრება, რამეთუ მოთხოვნილი პროთეზირების შედეგად, მოსარჩელეს შესაძლებლობა ექნება ხელის მტევნის ფუნქციონირება სრულად აღიდგინოს და შესაბამისად, მოსარჩელის შრომისუნარიანობა ნაწილობრივ მაინც აღდგება. ამასთან, კასატორი დავობს, რომ სააპელაციო პალატამ არ გაითვალისწინა კასატორის მითითება ზიანის ოდენობის გაანგარიშებასთან დაკავშირებით და მხედველობაში არ მიიღო მის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულება, რომელიც ზუსტად იგივე პროცედურის (პროთეზირების) ღირებულებად 40,000 ევროს განსაზღვრავს.
34. საკასაციო პალატა კასატორის ზემოაღნიშნულ არგუმენტებსაც უარყოფს და სრულად იზიარებს სააპელაციო პალატის შეფასებას მასზედ, რომ პროთეზირების შემდეგაც, მიუხედავად იმისა, შეძლებს თუ არა მოსარჩელე პროთეზის ხუთივე თითის გამოყენებას, შეუძლებელია ადამიანმა სრულყოფილად შეძლოს მისი გამოყენება ისე, როგორც ხელს უბედურ შემთხვევამდე იყენებდა, ვინაიდან ვერცერთი ხელოვნური საშუალება ვერ ჩაანაცვლებს ადამიანის პირვანდელ ჯანმრთელობის მდგომარეობას.
35. რაც შეეხება პროთეზირების ხარჯს, საკასაციო პალატა ყურადღებას მიაქცევს იმ გარემოებას, მოპასუხის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულება - MEDICALPARK-ის შემოთავაზება (ფასების საინფორმაციო ფორმა), თავადვე მიუთითებს, რომ მასში განსაზღვრული ხარჯები წარმოადგენს გათვალისწინებული მკურნალობის გეგმის სავარაუდო ხარჯთაღრიცხვას და გამიზნულია მხოლოდ სახელმძღვანელო მითითების სახით, რათა პაციენტს დაეხმაროს ვიზიტის წინასწარ დაგეგმვაში. ასევე, საინფორმაციო ფორმაში მითითებულია, რომ მასში აღნიშნული ფასებიი შესაძლოა განსხვავდებოდეს ინდივიდუალური დიაგნოზისა და ნებისმიერი არსებული სამედიცინო გართულების, ისევე როგორც მკურნალი ექიმების მიერ ნებისმიერი დამატებითი თუ სპეციალურად გაწერილი მომსახურეობის შესაბამისად. ამდენად, MEDICALPARK-ის შემოთავაზება ერთმნიშვნელოვნად არ განსაზღვრას პროცედურის საერთო ღირებულებას, განსხვავებით მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებისა, რომლის თანახმად, შესაბამის კლინიკაში, ინდივიდუალურად მისთვის, სატესტო პროთეზის დიზაინის, კორექციის საბოლოო ბიონიკური ხელის პროთეზის დამზადების, მორგების და რეაბილიტაციის საერთო ღირებულება შეადგენს 54300 ევროს.
36. საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პარაგრაფი ავალდებულებს სასამართლოს, დაასაბუთოს თავისი გადაწყვეტილება, რაც არ უნდა იქნეს გაგებული თითოეულ არგუმენტზე დეტალური პასუხის გაცემად (იხ. ჯღარკავა საქართველოს წინააღმდეგ, №7932/03).
37. ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ სწორად გადაწყვიტა საქმეში არსებული სადავო საკითხი; ამასთან, სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმე არ არის განხილული მნიშვნელოვანი მატერიალური ან/და საპროცესო დარღვევებით, ვერც კასატორი მიუთითებს რაიმე ისეთ დარღვევაზე, რომელსაც შეეძლო არსებითად ემოქმედა საქმის განხილვის შედეგზე, რის გამოც საკასაციო საჩივარს არა აქვს წარმატების პერსპექტივა.
38. კასატორმა ვერ დაასაბუთა, რომ სააპელაციო სასამართლოს მიერ მიღებული განჩინება წინააღმდეგობაში მოდის მსგავს სამართლებრივ საკითხზე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციასთან ან/და მის დამატებით ოქმთან/ოქმებთან და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალთან.
39. ამასთან, საკასაციო საჩივრის განხილვისა და საკასაციო სასამართლოს ახალი გადაწყვეტილების მიღების საჭიროება არ არსებობს არც სამართლის განვითარებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბების აუცილებლობის თვალსაზრისით და არც იმ საფუძვლით, რომ საკასაციო სასამართლოს მსგავს საკითხზე ჯერ არ უმსჯელია და გადაწყვეტილება არ მიუღია. შესაბამისად, მოცემულ საქმეზე არ არსებობს ვარაუდი, რომ საკასაციო საჩივრის განხილვის შემთხვევაში მოსალოდნელია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს უკვე არსებული პრაქტიკისაგან განსხვავებული გადაწყვეტილების მიღება.
40. ამავდროულად, გასაჩივრებული განჩინება არ განსხვავდება საკასაციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკისაგან, რომელთა ნაწილიც ასახულია წინამდებარე განჩინებაში.
41. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სსსკ-ის 391-ე მუხლის საფუძველზე, საკასაციო სასამართლო არ არის უფლებამოსილი, დაუშვას შპს „მ.ტ–ის“ საკასაციო საჩივარი, რის გამოც მას უარი უნდა ეთქვას განხილვაზე.
42. სსსკ-ის 401-ე მუხლის მეოთხე ნაწილის თანახმად, საკასაციო საჩივრის დაუშვებლად ცნობის შემთხვევაში პირს დაუბრუნდება მის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 70 პროცენტი. შესაბამისად, შპს „მ.ტ–ს“ უნდა დაუბრუნდეს საკასაციო საჩივარზე მის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 8000 ლარის 70% – 5600 ლარი.
ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:
საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 399-ე, 372-ე, 264.3-ე, 401-ე მუხლებით და
დ ა ა დ გ ი ნ ა:
1. შპს „მ.ტ–ის“ საკასაციო საჩივარი დარჩეს განუხილველი დაუშვებლობის გამო.
2. შპს „მ.ტ–ს“ (........) დაუბრუნდეს საკასაციო საჩივარზე მის მიერ გადახდილი სახელმწიფო ბაჟის 8000 ლარის (საგადახდო დავალება N235, გადახდის თარიღი 29.12.2022) 70% – 5600 ლარი;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.
თავმჯდომარე გიორგი მიქაუტაძე
მოსამართლეები: რევაზ ნადარაია
თამარ ზამბახიძე
