საქმე №ას-167-167-2018 21 იანვარი, 2022 წელი
ქ. თბილისი

სამოქალაქო საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

ნინო ბაქაქური (თავმჯდომარე, მომხსენებელი),
ზურაბ ძლიერიშვილი, ლევან მიქაბერიძე

საქმის განხილვის ფორმა _ ზეპირი განხილვის გარეშე

I საკასაციო საჩივრის ავტორი – შპს „ბ.ს–ი“ (მოსარჩელე, შეგებებული სარჩელით მოპასუხე)

მოწინააღმდეგე მხარე – შპს „ა.ჯ.დ.ჯ–ია“ (მოპასუხე, შეგებებული სარჩელით მოსარჩელე)

II საკასაციო საჩივრის ავტორი – შპს „ა.ჯ.დ.ჯ–ია“ (მოპასუხე, შეგებებული სარჩელით მოსარჩელე)

მოწინააღმდეგე მხარე – შპს „ბ.ს–ი“ (მოსარჩელე, შეგებებული სარჩელით მოპასუხე)

გასაჩივრებული განჩინება – თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2017 წლის 13 დეკემბრის განჩინება

I კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის ნაწილობრივ დაკმაყოფილება

II კასატორის მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა

დავის საგანი – თანხის დაკისრება




ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი



1. შპს „ბ.ს–ისა“ (შემდგომში - „მოსარჩელე“, „მოიჯარე“ ან „პირველი კასატორი“) და შპს „ა.ჯ.დ.ჯ–იას“ (შემდგომში - „მოპასუხე“, „მეიჯარე“ ან „მეორე კასატორი“) შორის 2015 წლის 15 აგვისტოს დაიდო იჯარის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც მეიჯარის საკუთრებაში არსებული უძრავი ქონება, მდებარე: ქ. თბილისი, ........., ს.კ. ........, 300 კვ.მ კომერციული ფართი, ყოველთვიური საფასურის გადახდის სანაცვლოდ დროებით სარგებლობაში გადაეცა მოსარჩელეს. ხელშეკრულების 1.4 პუნქტით განისაზღვრა, რომ მოიჯარე აღნიშნულ ფართს გამოიყენებდა კომერციული დანიშნულებით. იჯარის ხელშეკრულება დაიდო 2015 წლის 15 აგვისტოდან 2016 წლის 16 ივლისამდე (იხ. ტ. 1, ს.ფ.18-22).
2. იჯარის ხელშეკრულებით ყოველთვიური საიჯარო ქირა განისაზღვრა - 1 კვ.მ-ზე 20 აშშ დოლარის ეკვივალენტით ეროვნულ ვალუტაში, ხოლო მომსახურების ყოველთვიური გადასახადი 1 კვ.მ-ზე 2 აშშ დოლარის ეკვივალენტით. ხელშეკრულებით განისაზღვრა მოიჯარის მიერ პირველი და ბოლო თვის საიჯარო ქირის წინასწარ გადახდის ვალდებულება, რაც მის მიერ შესრულებულია. ამასთან, უდავოა, რომ მოიჯარემ საიჯარო ფართით სარგებლობისათვის გათვალისწინებული საიჯარო ქირა ბოლოს 2016 წლის მარტში გადაიხადა (იხ. ტ. 1, ს.ფ.18-26).
3. 2016 წლის 17 მარტს თბილისში, ........ მდებარე სავაჭრო ცენტრის - „ა.ჯ.მ–ის“ ტერიტორიაზე გაჩნდა ხანძარი.
4. სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს სახანძრო-ტექნიკური ექსპერტიზის 04.04.2016წ. N001729216 დასკვნის მიხედვით: 1. შემთხვევის ადგილის დათვალიერებით და ჩატარებული კვლევების შედეგების ანალიზის საფუძველზე, ქ. თბილისში, ......, მოპასუხის კუთვნილი სავაჭრო ცენტრის შენობაში ხანძრის გაჩენის ტექნიკური მიზეზია ელექტრო გამანაწილებელ ფარში შემავალი ელექტრო სადენების შემაერთებელ კონტაქტებზე წარმოქმნილი დიდი გარდამავალი წინაღობა; 2. შემთხვევის ადგილის გამოკვლევით, ხანძრის განვითარების დინამიკის გათვალისწინებითა და ხანძრის ინტენსიური თერმული ზემოქმედების ლოკალური ნიშნების (კვლების) გაანალიზების შედეგებიდან გამომდინარე, ხანძრის გაჩენის კერა, ანუ არაკონტროლირებადი წვის პირველადი წარმოშობის ადგილი, დაფიქსირდა ტექნიკურ ოთახში, შესასვლელიდან მოპირდაპირე მხარეს, ელექტრო გამანაწილებელი ფარის განთავსების ზონაში; 3. ხანძრის გაჩენა სავაჭრო ცენტრის შენობაში ცეცხლის განზრახ წაკიდებით, ნივთიერებებისა და მასალების თვითაალების მიზეზების გამო მოცემულ შემთხვევაში გამორიცხულია (იხ. ტ. 1, ს.ფ.113-128).
5. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საექსპერტო-კრიმინალისტიკური დეპარტამენტის სახანძრო-ტექნიკური და ქიმიური ექსპერტიზის დასკვნის მიხედვით: 1. ელექტრონულად წარდგენილი სისხლის სამართლის მასალების შესწავლის, შემთხვევის ადგილის გამოკვლევისა და ჩატარებული კვლევების შედეგების ანალიზის საფუძველზე, დადგინდა, რომ ქ. თბილისში, ....... მდებარე სავაჭრო ცენტრ „გ–ში“ ხანძრის გაჩენა დაკავშირებულია ელექტროტექნიკურ მიზეზებთან, კერძოდ, გარდამავალ წინაღობასთან; 2. შემთხვევის ადგილის შესწავლის შედეგად დადგინდა, რომ ქ. თბილისში, ........ მდებარე სავაჭრო ცენტრ „გ–ში“ ხანძრის გაჩენის კერა მდებარეობს პირველ სართულზე მდებარე ელექტრო გამანაწილებელ ოთახში, შესასვლელიდან მოპირდაპირე მხარეს არსებულ ელექტროგაყვანილობასთან; 3. ქიმიური მეთოდებით ჩატარებული კვლევების შედეგად დადგინდა, რომ ქაღალდის N2 კონვერტში მოთავსებულ ნამწვის ნიმუშებზე ნავთობპროდუქტების კვალის არსებობა არ აღინიშნება (იხ. ტ. 1, ს.ფ.179-206).
6. ქ. თბილისში, ..... მდებარე სავაჭრო ცენტრ „ა.ჯ.მ–ის“ ტერიტორიაზე 2016 წლის 17 მარტს გაჩენილი ხანძრის შედეგად მოსარჩელეს მიადგა 181 204,61 ლარის ოდენობით ზიანი.
7. მოსარჩელემ სარჩელი აღძრა სასამართლოში მოპასუხის მიმართ და მოითხოვა მისთვის: ხანძრის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მიზნით, 18 120,46 ლარის, იჯარის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე, 9 000 აშშ დოლარისა (6 000 აშშ დოლარი ბოლო თვის საიჯარო ქირის საფასური, 3 000 აშშ დოლარი მარტის ნახევარი თვის საფასური) და მიუღებელი შემოსავლის სახით მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მიზნით, 66 262 ლარის გადახდის დაკისრება.
8. სარჩელის თანახმად:
8.1. მხარეთა შორის 2015 წლის 15 აგვისტოს გაფორმდა იჯარის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც, მოპასუხის კუთვნილი უძრავი ქონება, 300 კვ.მ კომერციული ფართი, ს.კ. ....., დროებით სარგებლობაში გადაეცა მოსარჩელეს ყოველთვიური საფასურის გადახდის სანაცვლოდ. აღნიშნულ ფართში განთავსებული იყო მაღაზია, სადაც მოიჯარე ახორციელებდა თავის ბიზნეს საქმიანობას, კერძოდ, ტანისამოსისა და აქსესუარების რეალიზაციას;
8.2. იჯარის ხელშეკრულებით განისაზღვრა მოიჯარის მიერ ბოლო თვის საიჯარო ქირის წინასწარ გადახდის ვალდებულება, რაც ამ უკანასკნელმა შეასრულა. შესაბამისად, მიმდინარე ქირასთან ერთად მოიჯარემ წინასწარ გადაიხადა ერთი თვის საფასური - 6 000 აშშ დოლარის ოდენობით;
8.3. 2016 წლის 17 მარტს მოპასუხის საკუთრებაში არსებულ ობიექტზე, მდებარე: ქ. თბილისი, .......... ხანძარსაწინააღმდეგო უსაფრთხოების წესების დარღვევის შედეგად, გაჩნდა ხანძარი, რის გამოც მნიშვნელოვანი ზიანი მიადგა საიჯარო ფართს. კერძოდ, მოხდა სარეალიზაციოდ გამზადებული პროდუქციის დაზიანება. აღნიშნული დღიდან მოსარჩელემ ვეღარ შეძლო იჯარით აღებული ფართით სრულყოფილი და დანიშნულებისამებრ სარგებლობა;
8.4. ხელშეკრულების 3.2.2 პუნქტის თანახმად, მეიჯარის ვალდებულებად განისაზღვრა უზრუნველეყო მოიჯარის მიერ საიჯარო ობიექტით შეუფერხებელი სარგებლობა და ხელი არ შეეშალა ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უფლებების განხორციელებაში. შესაბამისად, სწორედ მოპასუხის პასუხისმგებლობას წარმოადგენდა, რომ ყველა ღონე ეხმარა, რათა მოიჯარისათვის უსაფრთხო გარემო შეექმნა, მათ შორის, უზრუნველეყო ხანძარსაწინააღმდეგო უსაფრთხოების დაცვა;
8.5. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეს უკან უნდა დაუბრუნდეს მარტის თვის საიჯარო ქირის ნახევარი - 3000 აშშ დოლარი, რომელიც წარმოადგენს იმ პერიოდზე გათვლილ საფასურს, რა დროსაც მოსარჩელის სარგებლობაში არსებული ფართის ტერიტორიაზე საგამოძიებო და სარემონტო სამუშაოები მიმდინარეობდა. მოსარჩელეს ასევე უნდა აუნაზღაურდეს მის მიერ წინასწარ გადახდილი, საიჯარო ვადის ბოლო თვის საფასური 6 000 აშშ დოლარის ოდენობით, ვინაიდან მხარეთა შორის გაფორმებული იჯარის ხელშეკრულება შეწყდა ივნისის თვის დასაწყისში;
8.6. მიყენებულ ზიანთან დაკავშირებით მოსარჩელემ მიმართა სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნულ ბიუროს და მოითხოვა ექსპერტიზის დასკვნის მომზადება სარეალიზაციოდ გამზადებული პროდუქტის ვარგისიანობასთან დაკავშირებით. დასკვნის თანახმად, მოსარჩელის მაღაზიის დარბაზში არსებული 181 204,61 ლარის ღირებულების საქონელი დაზიანებულია და სხვადასხვა ხარისხით დაკარგული აქვს სასაქონლო სახე, რის გამოც, მათი პირვანდელი სახით რეალიზაცია შეუძლებელია;
8.7. მოსარჩელის სასაქონლო მარაგები დაზღვეული იყო სადაზღვევო კომპანია „ა.დ–ის“ მიერ, შესაბამისად, ხანძრის შედეგად მიყენებული ზიანის მნიშვნელოვანი ნაწილი სწორედ მის მიერ ანაზღაურდა, ხოლო ზიანი, რომლის ანაზღაურებაც არ მომხდარა, წარმოადგენს მხარეთა შორის არსებული ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ უპირობო ფრანშიზას თანხას, ზარალის 10%-ის ოდენობით, რაც 18 120,46 ლარს შეადგენს;
8.8. 2016 წლის 04 ივნისს მოსარჩელემ მიმართა მოპასუხეს, რათა შეესწავლა და შეეფასებინა დამკვეთის მიერ მისაღები წმინდა მოგება, რომელსაც იგი მიიღებდა 2016 წლის 15 მარტიდან 15 დეკემბრამდე პერიოდში. აღნიშნული პერიოდი დამკვეთისა და შემფასებლის მიერ განისაზღვრა იმ საფუძვლით, რომ ხანძრის დროს მაღაზიაში განთავსებული იყო სხვადასხვა სეზონის საქონელი, რომლის რეალიზაციაც სწორედ დასკვნაში გაწერილ პერიოდში უნდა განხორციელებულიყო. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ მოგება დათვლილია ყოველგვარი ხარჯის გამოკლებით. დათვლილია მხოლოდ შემოსავალი, რაც შესაძლებელია ყოფილიყო შემოსავალი რეალიზაციიდან, სხვა არასაოპერაციო შემოსავალი და დადებითი საკურსო სხვაობები. შეფასებით დადგინდა, რომ კომპანია მოცემულ პერიოდში მიიღებდა 66 262 ლარის მოგებას, რომელიც წარდგენილია დღგ-ს გარეშე;
8.9. მოსარჩელე შეეცადა მოპასუხესთან მოლაპარაკების გზით შეთანხმებას, თუმცა უშედეგოდ. შესაბამისად, იგი იძულებული გახდა შეეწყვიტა იჯარის ხელშეკრულება 2016 წლის ივნისიდან.
9. მოპასუხემ წარადგინა მოთხოვნის გამომრიცხველი შესაგებელი, რომლითაც სარჩელი არ ცნო.
10. მოპასუხემ შეგებებული სარჩელი წარადგინა მოსარჩელის მიმართ და მოითხოვა მისთვის 38 619 ლარის გადახდის დაკისრება. მისი განმარტებით, მხარეთა შორის 15.08.2015წ. გაფორმებული იჯარის ხელშეკრულების 4.3.4 პუნქტი ითვალისწინებს მოიჯარის შესაძლებლობას, ვადამდე, ცალმხრივად შეწყვიტოს ხელშეკრულება მეიჯარისათვის 90 კალენდარული დღით ადრე გაგზავნილი წერილობითი შეტყობინების საფუძველზე. აღნიშნული ვალდებულების დარღვევისათვის იჯარის ხელშეკრულების 5.5 პუნქტით გათვალისწინებულია მეიჯარის უფლება, მოიჯარეს დააკისროს პირგასამტეხლო 3 თვის საიჯარო ქირის ოდენობით. შესაბამისად, ვინაიდან მოიჯარემ იჯარის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვადის დაცვით არ მიაწოდა მეიჯარეს ინფორმაცია ხელშეკრულების მოშლის თაობაზე, მას პირგასამტეხლოს სახით უნდა დაეკისროს სამი თვის საიჯარო ქირის გადახდა.
11. შეგებებული სარჩელით მოპასუხემ წარადგინა შესაგებელი, რომლითაც შეგებებული სარჩელი არ ცნო.
12. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის 2017 წლის 26 აპრილის გადაწყვეტილებით სარჩელი დაკმაყოფილდა ნაწილობრივ; მოპასუხეს მოსარჩელის სასარგებლოდ ზიანის ანაზღაურების სახით, დაეკისრა 18 120,46 ლარისა და მარტის თვის საიჯარო ქირის ნახევრის - 3 000 აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარის გადახდა; დანარჩენ ნაწილში სარჩელი არ დაკმაყოფილდა; აგრეთვე, არ დაკმაყოფილდა მოპასუხის შეგებებული სარჩელი.
13. მხარეებმა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე წარადგინეს სააპელაციო საჩივრები. მოსარჩელემ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით ბოლო თვის საიჯარო ქირის - 6 000 აშშ დოლარის მოპასუხისათვის დაკისრება მოითხოვა; ხოლო, მოპასუხემ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე სრულად უარის თქმა.
14. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2017 წლის 13 დეკემბრის განჩინებით სააპელაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდა; გასაჩივრებული გადაწყვეტილება დარჩა უცვლელად.
15. სააპელაციო პალატამ დადგენილად მიიჩნია წინამდებარე განჩინების 1-6 პუნქტებში მითითებული ფაქტობრივი გარემოებები.
16. სააპელაციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპრეტიზის ეროვნული ბიუროს 14.04.2016წ. დასკვნაში მითითებულ შემდეგ გარემოებაზე: ექსპერტიზაზე გამოსაკვლევად წარდგენილი, მოსარჩელის მაღაზიის დარბაზში არსებული 181 204,61 ლარის ღირებულების (დღგ-ს ჩათვლით) საქონელი, რომელიც განთავსებულია სტელაჟებზე და ჩამოკიდებულია საკიდებზე, დაზიანებულია და სხვადასხვა ხარისხით აქვთ დაკარგული სასაქონლო სახე, რის გამოც მათი პირვანდელი სახით რეალიზაცია შეუძლებელია (იხ. ტ. 1, ს.ფ. 27-40).
17. სააპელაციო პალატამ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 4.1, 102.1, 102.2, 105.2 მუხლებით, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 316.1, 317.1, 361.2, 394.1 მუხლებით და იმის გათვალისწინებით, რომ 2016 წლის 17 მარტს გაჩენილი ხანძრის შედეგად მოსარჩელისათვის მიყენებული ზიანის 90% ანაზღაურდა სს „ა.დ–ის” მიერ (იხ. ტ. 1, ს.ფ. 41-46; ტ. 2, ს.ფ. 2-244), მიიჩნია, რომ მოპასუხეს მართებულად დაეკისრა ხანძრის შედეგად მოსარჩელისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების სახით, 18 120,46 ლარის გადახდა.
18. სააპელაციო სასამართლომ ასევე ყურადღება გაამახვილა იჯარის ხელშეკრულების 3.2.2 ქვეპუნქტზე, რომლის თანახმად, მეიჯარის ვალდებულებას წარმოადგენდა მოიჯარის მიერ საიჯარო ობიექტით შეუფერხებელი სარგებლობის უზრუნველყოფა და ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უფლებების განხორციელებაში ხელის არშეშლა. სასამართლოს განმარტებით, განსახილველ შემთხვევაში, დადგენილ გარემოებას წარმოდგენს, რომ მეიჯარის კონტროლს დაქვემდებარებულ სივრცეში გაჩენილი ხანძრის შედეგად მოიჯარეს ზიანი მიადგა. მოპასუხემ ვერ წარადგინა დამაჯერებელი და სამართლებრივად წონადი არგუმენტები, რაც სასამართლოს დაარწმუნებდა, რომ მეიჯარეს არ ჰქონდა ხანძრის თავიდან აცილების, წარმოშობის/გავრცელების, მისი გამომწვევი მოქმედების ან/და შედეგების შემცირების შესაძლებლობა. შესაბამისად, სახელშეკრულებო პირობებით ბოჭვის, ასევე, იმის მხედველობაში მიღებით, რომ მოპასუხემ მისი მტკიცების ტვირთი სათანადოდ ვერ განახორციელა, სააპელაციო სასამართლო მივიდა დასკვნამდე, რომ მოპასუხე მართებულად იქნა მიჩნეული ზიანის ანაზღაურებაზე პასუხისმგებელ პირად.
19. სააპელაციო პალატის მითითებით, 2016 წლის ივნისის თვიდან მოსარჩელემ ცალმხრივად შეწყვიტა იჯარის ხელშეკრულება, რის შესახებაც დადგენილი წესით ეცნობა მეიჯარეს (იხ. ტ. 1, ს.ფ. 53-55). სახელშეკრულებო სამართალურთიერთობა ნების ავტონომიის პრინციპს ეფუძნება, ამდენად, კონტრაქტორი მხარის დასაბუთებული ინტერესისა და კანონისმიერი ბოჭვის გათვალისწინებით, ხელშეკრულების მხარეებს სახელშეკრულებო ურთიერთობებშიც აქვთ ცალმხრივად მოქმედების შესაძლებლობა. სახელშეკრულებო თავისუფლების გამოვლინებაა არა მხოლოდ ხელშეკრულების დადება, ხელშეკრულების შინაარსის განსაზღვრა, კონტრაჰენტის არჩევა და ა.შ. არამედ, ცალმხრივად ხელშეკრულებიდან გასვლა, ხელშეკრულებაზე უარის თქმა, ხელშეკრულების შეწყვეტა. განსახილველ შემთხვევაში, მხარეები სადავოდ არ ხდიან იმ გარემოებას, რომ 2016 წლის 17 მარტის შემდეგ (ხანძრის გაჩენის თარიღი) მოსარჩელის მიერ იჯარის ხელშეკრულების ობიექტი კომერციული საქმიანობისათვის გამოყენებული აღარ ყოფილა. უდავო გარემოებას წარმოადგენს ასევე ის ფაქტი, რომ მოსარჩელეს მარტის თვის საიჯარო ქირა სრულად ჰქონდა გადახდილი. აღნიშნულის გათვალისწინებით, სააპელაციო პალატამ მიიჩნია, რომ მოსარჩელის მოთხოვნა მარტის თვის საიჯარო ქირის ნახევრის - 3 000 აშშ დოლარის უკან დაბრუნების შესახებ მართებულად დაკმაყოფილდა.
20. სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მხარეები იჯარის ხელშეკრულებით იმთავითვე შეთანხმდნენ ხელშეკრულებაზე ცალმხრივად უარის თქმის სამართლებრივ შედეგებზე. კერძოდ, ხელშეკრულების 2.5 პუნქტის ბოლო წინადადების მიხედვით, მოიჯარის მიერ ხელშეკრულების ვადამდე შეწყვეტის შემთხვევაში, იგი არ არის უფლებამოსილი მოსთხოვოს მეიჯარეს ბოლო თვის საიჯარო ქირა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ ბოლო თვის ქირის სახით გადახდილი თანხის უკან დაბრუნებას თვით ხელშეკრულებაში დაფიქსირებული მხარეთა ერთობლივი ნება გამორიცხავდა.
21. სააპელაციო სასამართლოს განჩინებაზე მხარეებმა წარადგინეს საკასაციო საჩივრები. პირველმა კასატორმა გასაჩივრებული განჩინების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით მოპასუხისათვის ბოლო თვის საიჯარო ქირის - 6 000 აშშ დოლარის დაკისრება მოითხოვა; ხოლო, მოპასუხემ გასაჩივრებული განჩინების ნაწილობრივ გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილების მიღებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე სრულად უარის თქმა.
22. პირველმა კასატორმა საკასაციო საჩივარში მიუთითა სააპელაციო სასამართლოს განჩინების გაუქმების შემდეგ საფუძვლებზე:
22.1. იჯარით გადაცემულ ფართში განთავსდა მაღაზია, სადაც მოიჯარე ახორციელებდა სხვადასხვა ბრენდის ტანსაცმლისა და აქსესუარების რეალიზაციას. ხელშეკრულების თანახმად, მეიჯარის ვალდებულებას წარმოადგენდა უზრუნველეყო მოიჯარის მიერ საიჯარო ობიექტით შეუფერხებელი სარგებლობა და ხელი არ შეეშალა ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უფლებების განხორციელებაში (3.2.2). ვალდებულების შეუსრულებლობისა და არასათანადოდ შესრულების შემთხვევაში, მხარეები პასუხს აგებდნენ ამ ხელშეკრულებითა და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული წესით; ხელშეკრულების პირობების დამრღვევი მხარე ვალდებული იყო მეორე მხარისათვის აენაზღაურებინა დარღვევით მიყენებული ზიანი (5.1);
22.2. 2016 წლის 17 მარტს მოპასუხის საკუთრებაში არსებულ ობიექტზე (მდებარე: ქ. თბილისი, ..........) გაჩენილი ხანძრის შედეგად, მნიშვნელოვანი ზიანი მიადგა საიჯარო ფართში განთავსებულ მოსარჩელის საქონელს. კერძოდ, მოხდა სარეალიზაციოდ გამზადებული პროდუქციის დაზიანება (დაიკვამლა, გაიჭვარტლა, ფერი იცვალა და აუვიდა ნამწვის სუნი). შესაბამისად, მათი რეალიზება შეუძლებელი გახდა. გასათვალისწინებელია, რომ მაღაზიაში სარეალიზაციოდ გამოტანილი იყო ბრენდული პროდუქცია და საქონლის რეალიზება შეთანხმებული წესების დაცვით ხდებოდა. კერძოდ, განსაზღვრული იყო სარეკომენდაციო ფასი, რომელზე ნაკლებადაც ნივთების რეალიზება შეზღუდულია;
22.3. საგამოძიებო სამსახურის მიერ ჩატარებული სამუშაოების შედეგად დადასტურებულია, რომ ხანძარი გაჩნდა ტექნიკურ ოთახში (დახურულ ფართში) და მის გამომწვევ მიზეზს წარმოადგენდა ე.წ. გარდამავალი წინაღობა. გაჩენილი ხანძარი ნელა ვითარდებოდა ამ ოთახში ჟანგბადის სათანადო რაოდენობის არარსებობის გამო. დადასტურებულია ასევე, რომ ხანძრის განვითარება მოხდა ტექნიკური ოთახის კარის გამოღების შემდგომ, რაც გახდა ხანძრის კერისათვის ჟანგბადის მიწოდების საფუძველი. ამ ფაქტამდე წვა მიმდინარეობდა კარის ღრიჭოებიდან შესული არასაკმარისი ჟანგბადის მიწოდებით. ექსპერტიზის დასკვნითა და გამომძიებლის მიერ შედგენილი ოქმით არ დასტურდება ტერიტორიაზე ხანძარსაწინააღმდეგო სისტემის არსებობა. ასევე, არ დასტურდება ფართში ცეცხლმაქრების არსებობისა და მათი გამოყენების ფაქტები;
22.4. 2016 წლის 17 მარტს გაჩენილი ხანძრის შედეგად მოსარჩელის მფლობელობაში არსებული მაღაზიის, საიჯარო ფართის დაზიანებამ წარმოშვა შეცვლილ გარემოებებთან 2015 წლის 15 აგვისტოს იჯარის ხელშეკრულების მისადაგების აუცილებლობა, რათა შესაძლებელი გამხდარიყო მხარეთა მიერ ნაკისრი ვალდებულებების შესრულება. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელემ მოითხოვა საიჯარო ქირის შემცირება და მიყენებული ზიანის ანაზღაურება, რასაც მოპასუხე არ დაეთანხმა. შესაბამისად, მოსარჩელემ 2016 წლის ივნისიდან ცალმხრივად შეწყვიტა იჯარის ხელშეკრულება, რის შესახებაც დადგენილი წესით ეცნობა მეიჯარეს;
22.5. მოცემულ შემთხვევაში, სახეზეა მოსარჩელის მიერ იჯარის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულების კეთილსინდისიერი შესრულება, ხოლო მოპასუხის მიერ მათი უგულებელყოფა;
22.6. მოსარჩელე მის სარგებლობაში არსებული კომერციული ფართით იყო კმაყოფილი, ეტაპობრივად მოზიდული ჰყავდა მომხმარებელი და გრძელვადიანი პერსპექტივით სურდა ფართით სარგებლობა, თუმცა 2016 წლის 17 მარტის ხანძრის შემდეგ და მოპასუხის მიერ წარმოებული არასათანადო პროცესების გათვალისწინებით, იგი იძულებული გახდა მიეღო ხელშეკრულებიდან გასვლის გადაწყვეტილება. მოპასუხის არასათანადო ქმედება გამოიხატებოდა იმაში, რომ მან არ გაითვალისწინა შემდეგი გარემოებები:
- ხანძარი, რომელიც გაჩნდა სავაჭრო ცენტრში, წარმოიშვა მის საკუთრებაში/სარგებლობაში არსებულ ტერიტორიაზე;
- ხანძრის შედეგად განადგურდა (სარეალიზაციოდ უვარგისი გახდა) მოიჯარის კომერციულ ფართში განთავსებული გაზაფხული-ზაფხულის კოლექცია (რომელიც სულ რამდენიმე დღის ჩამოტანილი და განთავსებული იყო);
- პროდუქციის განადგურებით მოიჯარეს მოეშალა ფუნქციონირების საშუალება სულ მცირე 3-4 თვით, რადგან სწორედ ეს პერიოდია საჭირო ახალი კოლექციის გამოსაწერად და ჩამოსატანად;
- მიუხედავად იმისა, რომ ახალი კოლექციის ჩამოტანამდე მოიჯარე იძულებული იყო დაეკეტა კომერციული ფართი, იგი გამოთქვამდა მზადყოფნას, ფართის ყოველ კვ.მ-ზე გადაეხადა 5 აშშ დოლარი და ამით შეენარჩუნებინა ფართი;
- მიუხედავად მოიჯარის არაერთი მცდელობისა, შეთანხმებაზე პასუხი ან ალტერნატიული, ადეკვატური შეთავაზება მიეღო მოპასუხისაგან, იგი დიდი ხნის განმავლობაში იმყოფებოდა გაურკვეველ ვითარებაში მოპასუხის წარმომადგენელთა მხრიდან;
- ყოველივე ზემოაღნიშნულის შემდეგ, დაახლოებით აპრილის ბოლოს, მოპასუხემ მიმართა მოსარჩელეს და მოითხოვა კომერციული ფართის დაცლა, ან დაუყოვნებლივ ფუნქციონირების განახლება. ეს უკანასკნელი შეუსაბამო მოთხოვნას წარმოადგენდა, ვინაიდან მოპასუხემ შესანიშნავად იცოდა, თუ რა მიზეზით იყო შეფერხებული კომპანიის საქმიანობა. მან ასევე იცოდა და იცის მსგავსი ტიპის ბიზნესის სპეციფიკა - ახალი კოლექციით მაღაზიის შევსება არ არის მოკლე ვადებთან დაკავშირებული და მას 3-4 თვე მაინც სჭირდება;
22.7. საქმეში არსებული მტკიცებულებებით დასტურდება, რომ მოსარჩელეს წინასწარ ჰქონდა გადახდილი იჯარის ხელშეკრულებით განსაზღვრული ბოლო თვის - 16.07.2016წ. გადასახადი. სადავო არ არის, რომ მოსარჩელემ სრულად გადაიხადა 2016 წლის მარტის თვის საიჯარო ქირაც - 6 000 აშშ დოლარის ეკვივალენტი ლარის ოდენობით. ამასთან, სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ 2016 წლის 17 მარტიდან მოსარჩელე შესაბამისი დანიშნულებით ვერ იყენებდა საიჯარო ფართს. შესაბამისად, მან იჯარის ხელშეკრულება 2016 წლის ივნისიდან ცამხრივად შეწყვიტა. კასატორმა მოიხმო საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 554-ე, 398-ე მუხლები და აღნიშნა, რომ მოსარჩელეს უფლება აქვს, მიიღოს წინასწარ გადახდილი ბოლო თვის ქირა, ვინაიდან ხანძრის შემდეგ მაღაზია ვერ ფუნქციონირებდა. მოსარჩელე საქონლის რეალიზაციას ვერ ახორციელებდა იმ მიზეზით, რომ საქონელი იყო დაზიანებული და სხვადასხვა ხარისხით დაკარგული ჰქონდა სასაქონლო სახე, რის გამოც, მათი პირვანდელი სახით რეალიზაცია შეუძლებელი იყო, ხოლო 2-3 თვეში ახალი საქონლის ყიდვა, ჩამოტანა და რეალიზაცია ვერ მოხდებოდა;
22.8. განსახილველ შემთხვევაში, დადგენილია, რომ მეიჯარის კონტროლს დაქვემდებარებულ სივრცეში ხანძრის გაჩენის შედეგად მოიჯარეს ზიანი მიადგა. მიუხედავად იმისა, რომ მხარეები იმთავითვე შეთანხმდნენ ხელშეკრულებაზე ცალმხრივად უარის თქმის სამართლებრივ შედეგებზე, კონკრეტულ შემთხვევაში, მოსარჩელე იძულებული იყო შეეწყვიტა ხელშეკრულება იმ გარემოებათა გამო, რაზეც პასუხისმგებლობა მოპასუხეს ეკისრება. მოსარჩელის მიერ ხელშეკრულების მოშლა განპირობებული იყო სახელშეკრულებო ურთიერთობის გაგრძელების შეუძლებლობით. ხელშეკრულების 3.2 პუნქტი ამ ვითარებაში არ შეიძლება იქნეს გამოყენებული, ვინაიდან დადასტურებულია, რომ ხანძარი გაჩნდა ტერიტორიაზე, რომელზეც სრული პასუხისმგებლობა მოპასუხეს ეკისრებოდა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოპასუხეს უნდა დაეკისროს ბოლო თვის საიჯარო ქირის - 6 000 აშშ დოლარის უკან დაბრუნება.
23. მეორე კასატორმა საკასაციო საჩივარში მიუთითა სააპელაციო სასამართლოს განჩინების გაუქმების შემდეგ საფუძვლებზე:
23.1. სამოქალაქო კოდექსის შესაბამისად, ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება წარმოიშობა იმ შემთხვევაში, თუკი ზიანის მიყენებისას იკვეთება კონკრეტული პირის ბრალი განზრახვის ან გაუფრთხილებლობის სახით. მოცემულ შემთხვევაში, სასამართლომ ისე დააკისრა მოპასუხეს ზიანის ანაზღაურება, რომ ხანძრის გამომწვევ მიზეზებთან მიმართებით მისი ბრალეულობა არ დგინდება. მოცემულ შემთხვევაში, არც ბრალის გარეშე პასუხისმგებლობის შემთხვევას აქვს ადგილი;
23.2. სასამართლო მხარეთა შორის გაფორმებული იჯარის ხელშეკრულების შესაბამისად ადგენს, რომ ვინაიდან ხანძარი წარმოიშვა კასატორის კონტროლს დაქვემდებარებულ სივრცეში, დამდგარ ზიანზეც ის არის პასუხისმგებელი. ასეთ დასკვნამდე სასამართლო მივიდა მხარეთა შორის გაფორმებული იჯარის ხელშეკრულების 3.2.2 პუნქტის არასწორი განმარტების შედეგად. ხელშეკრულების აღნიშნული პუნქტის მიხედვით, დადგენილია მეიჯარის ვალდებულება, უზრუნველყოს მოიჯარის მიერ საიჯარო ობიექტით შეუფერხებელი სარგებლობა და ხელი არ შეუშალოს მას ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უფლებების განხორციელებაში. სასამართლოს განმარტებით, შეუფერეხებელი სარგებლობა გულისხმობს მეიჯარის პასუხისმგებლობის სფეროში ნებისმიერი სახელშეკრულებო რისკის არსებობას, რაც არამართებულია, ვინაიდან ზემოაღნიშნული პუნქტი გულისხმობს მეიჯარის ვალდებულებას, რომ მან თავისი ქმედებით ან უმოქმედობით ხელი არ შეუშალოს მოიჯარის საქმიანობას. მეიჯარე ვერ აიღებდა პასუხისმგებლობას ისეთი ქმედებისათვის, რომელიც მისი კონტროლის სფეროს სცდება;
23.3. ექსპერტიზის დასკვნით, ხანძრის გამომწვევ მიზეზებში კასატორის ბრალი არ დგინდება. ექსპერტიზის დასკვნის შესაბამისად, ხანძრის მიზეზს წარმოადგენდა დიდი გარდამავალი წინაღობა, რომლის ხანძარსაშიშროება განისაზღვრება იმით, რომ სწორედ შესრულებულ ელექტრო დაცვით სისტემასაც არ შეუძლია შენობის ელექტროქსელის გათიშვა, შესაბამისად, კასატორს არ შეეძლო ხანძრის გამომწვევი მიზეზების თავიდან აცილება;
23.4. მცდარია ასევე სასამართლოს შეფასება, რომლითაც განიმარტა, რომ ხანძარი წარმოიშვა კასატორის კონტროლს დაქვემდებარებულ სივრცეში და სწორედ ამიტომ ხანძრის წარმოშობის შედეგად დამდგარ ზიანზე პასუხისმგებლობა მეიჯარეს უნდა დაეკისროს. ხანძრის გაჩენის მომენტისათვის ტერიტორია, სადაც ხანძრის კერა დაფიქსირდა, წარმოადგენდა შპს „გ–ის“ საიჯარო ფართს, მის მფლობელობაში და კონტროლ ქვეშ იყო, რაც დასტურდება საქმეში წარდგენილი საჯარო რეესტრის 17.03.2016წ. ამონაწერით. ვინაიდან, ხანძრის გამომწვევ მიზეზებში კასატორის ბრალი არ იკვეთება, ხანძარი არ წარმოშობილა მის კონტროლირებად ტერიტორიაზე, ამასთან იმის გათვალისწინებით, რომ კასატორის მიერ დროულად იქნა მიღებული ღონისძიებები ხანძრის ლიკვიდაციისა და მისი შედეგების აღმოსაფხვრელად, მოპასუხეს არ უნდა დაეკისროს პასუხისმგებლობა;
23.5. დაუსაბუთებელია, რომელი ნორმის საფუძველზე დაეკისრა მოპასუხეს ქირის ნაწილის - 3 000 აშშ დოლარის მოსარჩელისათვის დაბრუნება. სასამართლო მიუთითებს, რომ ხელშეკრულების მხარეებს სახელშეკრულებო ურთიერთობებში აქვთ ცალმხრივად მოქმედების შესაძლებლობა. მოცემულ შემთხვევაში, ხელშეკრულების ცალმხრივად შეწყვეტის სამართლებრივი საფუძველი არ არსებობდა, ვინაიდან საიჯარო ფართი ხანძრის შედეგად არ დაზიანებულა, ხოლო საიჯარო ფართში არსებული საქონლის ნაწილობრივ დაზიანებით მიყენებული ზიანი ანაზღაურდა სადაზღვევო კომპანიის მიერ. აგრეთვე, ხანძრის შედეგები სრულად იქნა ლიკვიდირებული და სავაჭრო ცენტრი შეუფერხებლად ფუნქციონირებდა ხანძრის გაჩენიდან 2 კვირის ვადაში. შესაბამისად, არ არსებობდა 3 000 აშშ დოლარის დაკისრების რაიმე ფაქტობრივი თუ სამართლებრივი საფუძველი;
23.6. აქვე აღსანიშნავია, რომ ხანძრის გაჩენა მოხდა 17 მარტს და იმ შემთხვევაშიც, თუკი იარსებებდა მარტის თვის ქირის მოსარჩელისათვის დაბრუნების ვალდებულება, აღნიშნული სულ მცირე, არ უნდა გავრცელდეს მარტის 16 დღის საიჯარო ღირებულებაზე, ვინაიდან ცხადია, რომ მოსარჩელე მარტის 17 რიცხვამდე შეუფერხებლად სარგებლობდა საიჯარო ფართით. შესაბამისად, სასამართლოს პოზიციის გაზიარების შემთხვევაშიც კი, მარტის თვის მთლიანი ქირის დაბრუნების ვალდებულება მოპასუხეს არ უნდა დაკისრებოდა.
24. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის განჩინებით საკასაციო საჩივრები ცნობილ იქნა დასაშვებად საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მე-5 ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტის საფუძველზე.


ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი



25. საკასაციო სასამართლომ შეისწავლა საკასაციო საჩივრების საფუძვლიანობა, საქმის მასალები, შეამოწმა გასაჩივრებული განჩინების სამართლებრივი დასაბუთება და მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივრები არ უნდა დაკმაყოფილდეს.
26. წინამდებარე საქმეში საკასაციო სასამართლოს მსჯელობის საგანია მეიჯარისათვის ზიანის ანაზღაურების დაკისრების მართლზომიერება; ასევე, მოიჯარისათვის მის მიერ გადახდილი საიჯარო ქირის ნაწილის დაბრუნებისა და წინასწარ გადახდილი ბოლო თვის საიჯარო ქირის დაბრუნებაზე უარის თქმის მართლზომიერება.
27. მეორე კასატორი/მეიჯარე დავობს, რომ მას ბრალი არ მიუძღვის მოიჯარისათვის მიყენებულ ზიანში. მისი მტკიცებით, სასამართლომ არასწორად განმარტა მხარეთა შორის დადებული იჯარის ხელშეკრულების 3.2.2 პუნქტი და არამართებულად დაასკვნა, რომ ვინაიდან ხანძარი მეიჯარის კონტროლს დაქვემდებარებულ სივრცეში წარმოიშვა, დამდგარ ზიანზე პასუხისმგებლობა მას ეკისრება; ხელშეკრულების აღნიშნული პუნქტი გულისხმობდა მეიჯარის ვალდებულებას, თავისი ქმედებით ან უმოქმედობით ხელი არ შეეშალა მოიჯარის საქმიანობისთვის; მეიჯარე ვერ აიღებდა პასუხისმგებლობას ისეთი ქმედებისათვის, რომელიც მისი კონტროლის სფეროს სცდებოდა; კასატორს არ შეეძლო ხანძრის გამომწვევი მიზეზების თავიდან აცილება.
28. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 581-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, იჯარის ხელშეკრულებით მეიჯარე მოვალეა გადასცეს მოიჯარეს განსაზღვრული ქონება დროებით სარგებლობაში და საიჯარო დროის განმავლობაში უზრუნველყოს ნაყოფის მიღების შესაძლებლობა, თუ იგი მიღებულია მეურნეობის სწორი გაძღოლის შედეგად შემოსავლის სახით. მოიჯარე მოვალეა გადაუხადოს მეიჯარეს დათქმული საიჯარო ქირა. საიჯარო ქირა შეიძლება განისაზღვროს როგორც ფულით, ისე ნატურით. მხარეებს შეუძლიათ შეთანხმდნენ საიჯარო ქირის განსაზღვრის სხვა საშუალებებზედაც.
29. იჯარის ხელშეკრულება ორმხრივი, სასყიდლიანი და კონსენსუალური ხელშეკრულებაა, რომლის საფუძველზეც ხდება კონკრეტული ან განუსაზღვრელი ვადით მოიჯარის სარგებლობაში ქონების დროებით გადაცემა. მეიჯარე ვალდებულია მოიჯარეს გადასცეს საიჯარო ქონება ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მდგომარეობაში, რათა შეიძლებოდეს მისი დანიშნულებისამებრ გამოყენება და იჯარის მთელი დროის განმავლობაში უზრუნველყოს ასეთ მდგომარეობაში მისი შენახვა, რისთვისაც უნდა შეასრულოს კანონითა და ხელშეკრულებით გათვალისწინებული მოვალეობები, რათა საიჯარო ქონება ყოველთვის იმყოფებოდეს ვარგის მდგომარეობაში და მოიჯარეს, მისი სწორად გამოყენების შედეგად, ჰქონდეს შემოსავლის მიღების შესაძლებლობა. ეს გულისხმობს იმ შემოსავლის მიღების შესაძლებლობას, რომელიც საიჯარო ქონების მიზნობრივად გამოყენების შედეგად არის მოსალოდნელი (იხ. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, წიგნი მეოთხე, ვალდებულებითი სამართლის კერძო ნაწილი, ტომი I, გამომცემლობა „სამართალი“, თბილისი, 2001, გვ. 154-157).
30. წინამდებარე საქმეში დადგენილია, რომ მხარეთა შორის 2015 წლის 15 აგვისტოს დაიდო იჯარის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც, მოსარჩელეს დროებით სარგებლობაში გადაეცა მოპასუხის საკუთრებაში არსებულ უძრავ ქონებაში: ქ. თბილისი, .......... ქ. N1, ს.კ. ......., მდებარე 300 კვ.მ კომერციული ფართი. საიჯარო ქირის ოდენობა განისაზღვრა - თვეში 6 000 აშშ დოლარის ოდენობით; სადავო არ არის, რომ იჯარის ობიექტს მოსარჩელე იყენებდა კომერციული დანიშნულებით, კერძოდ, აღნიშნულ ფართში განთავსებული იყო ტანსაცმლისა და აქსესუარების მაღაზია; დადგენილია ასევე, რომ 2016 წლის 17 მარტს მოპასუხის კუთვნილ ზემოაღნიშნულ უძრავ ქონებაში მდებარე სავაჭრო ცენტრის - „ა.ჯ.მ–ის“ ტერიტორიაზე გაჩნდა ხანძარი, რის შედეგადაც მოპასუხეს 181 204,61 ლარის ოდენობით ზიანი მიადგა.
31. ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში სადავო არ არის ხანძრის გაჩენის შედეგად მოსარჩელისათვის ზიანის მიყენების ფაქტი, თუმცა სადავოა ზიანის დადგომაში მოპასუხის ბრალეულობის საკითხი, რაც ზიანის ანაზღაურების დაკისრების ერთ-ერთ აუცილებელ წინაპირობას წარმოადგენს.
32. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 361-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, ვალდებულება უნდა შესრულდეს ჯეროვნად, კეთილსინდისიერად, დათქმულ დროსა და ადგილას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მოვალის მიერ ვალდებულების დარღვევისას, იმავე კოდექსის 394-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, კრედიტორს შეუძლია მოითხოვოს ამით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურება. ეს წესი არ მოქმედებს მაშინ, როცა მოვალეს არ ეკისრება პასუხისმგებლობა ვალდებულების დარღვევისათვის. ამდენად, იმისათვის, რომ ვალდებულების დარღვევა მოვალეს შეერაცხოს, მას უნდა ეკისრებოდეს პასუხისმგებლობა ვალდებულების დარღვევისათვის.
33. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 408-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობა, რომელიც იარსებებდა, რომ არ დამდგარიყო ანაზღაურების მავალდებულებელი გარემოება. ამდენად, პირმა, რომელიც ვალდებულია აანაზღაუროს ზიანი, უნდა აღადგინოს პირვანდელი მდგომარეობა, ანუ მდგომარეობა რომელიც იარსებებდა, რომ არა ვალდებულების დარღვევა (Totalreparation-ის პრინციპი). იმავე კოდექსის 412-ე მუხლის შესაბამისად, ანაზღაურებას ექვემდებარება მხოლოდ ის ზიანი, რომელიც მოვალისათვის წინასწარ იყო სავარაუდო და წარმოადგენს ზიანის გამომწვევი მოქმედების უშუალო შედეგს.
34. საკასაციო სასამართლო ასევე განმარტავს, რომ სამოქალაქო საპროცესო კანონმდებლობაში მოქმედებს მტკიცების ტვირთის განაწილების ზოგადი წესი, რომლის თანახმად, თითოეულმა მხარემ უნდა დაამტკიცოს გარემოებები, რომლებზეც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და შესაგებელს (სსსკ-ის 102-ე მუხლი). მოსარჩელემ უნდა ამტკიცოს ის გარემოებები, რომლებზედაც დაფუძნებულია სასარჩელო მოთხოვნა, ხოლო მოპასუხემ გარემოებები, რომლებსაც მისი შესაგებელი ემყარება. ამ გარემოებების დამტკიცება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, შეიძლება მხარეთა (მესამე პირთა) ახსნა-განმარტებით, მოწმეთა ჩვენებით, ფაქტების კონსტატაციის მასალებით, წერილობითი თუ ნივთიერი მტკიცებულებებითა და ექსპერტთა დასკვნებით.
35. აღნიშნულიდან გამომდინარე, იმ გარემოების მტკიცების ტვირთი, რომ მოვალეს ვალდებულების დარღვევისათვის პასუხისმგებლობა არ ეკისრება, აწევს თავად მოვალეს. რაც შეეხება ვალდებულების დარღვევის ფაქტს, ეს ფაქტი კრედიტორმა უნდა ამტკიცოს.
36. მტკიცების ტვირთი - ესაა სამოქალაქო სამართალწარმოებაში საქმის სწორად გადაწყვეტისათვის მნიშვნელოვანი ფაქტების დამტკიცების მოვალეობის დაკისრება მხარეებზე, რომლის შესრულება უზრუნველყოფილია მატერიალურ-სამართლებრივი თვალსაზრისით არახელსაყრელი გადაწყვეტილების გამოტანით იმ მხარის მიმართ, რომელმაც ეს მოვალეობა არ (ვერ) შეასრულა. მხარეთა მტკიცებითი საქმიანობის საბოლოო მიზანი - ესაა სასამართლოს დარწმუნება საქმის სწორად გადაწყვეტისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობაში. სასამართლოს დაურწმუნებლობა კი, მხარისათვის არახელსაყრელ შედეგს იწვევს (იხ. სუსგ საქმე Nას-833-833-2018, 16 ნოემბერი, 2018 წელი; Nას-867-834-2016, 22 ნოემბერი, 2018 წელი).
37. წინამდებარე საქმეში სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ეროვნული ბიუროს რადიაციული და სახანძრო-ტექნიკური ექსპერტიზის 04.04.2016წ. N001729216 დასკვნის მიხედვით, ქ. თბილისში, .......... მოპასუხის კუთვნილი სავაჭრო ცენტრის შენობაში ხანძრის გაჩენის ტექნიკური მიზეზია ელექტრო გამანაწილებელ ფარში შემავალი ელექტრო სადენების შემაერთებელ კონტაქტებზე წარმოქმნილი დიდი გარდამავალი წინაღობა; ამასთან, ხანძრის გაჩენის კერა დაფიქსირდა ტექნიკურ ოთახში, შესასვლელიდან მოპირდაპირე მხარეს, ელექტრო გამანაწილებელი ფარის განთავსების ზონაში (იხ. ტ. 1, ს.ფ. 113-128). აღნიშნული ასევე დადასტურებულია საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს საექსპერტო-კრიმინალისტიკური დეპარტამენტის სახანძრო-ტექნიკური და ქიმიური ექსპერტიზის დასკვნით (იხ. ტ. 1, ს.ფ. 179-206).
38. დასახელებული ექსპერტიზის დასკვნებიდან არ იკვეთება ხანძრის გაჩენაში კონკრეტული პირის, მათ შორის, მოპასუხის ბრალეულობა. თუმცა, საკასაციო სასამართლო ყურადღებას მიაქცევს იმ დადგენილ გარემოებას, რომ უძრავ ქონებაში ხანძარი მოპასუხის კონტროლს დაქვემდებარებულ სივრცეში გაჩნდა. კერძოდ, ზემოაღნიშნული ექსპერტიზის დასკვნებით დადასტურებულია, რომ ხანძრის გაჩენის კერა მდებარეობდა სავაჭრო ცენტრში მდებარე ტექნიკურ ოთახში. შესაბამისად, დაუსაბუთებელია მეორე კასატორის მითითება, რომ ხანძარი შპს „გ–ის“ მფლობელობაში არსებულ ფართში გაჩნდა; ამასთან, იჯარის ხელშეკრულების 3.2.2 პუნქტის თანახმად, მეიჯარის ვალდებულებას წარმოადგენდა უზრუნველეყო მოიჯარის მიერ საიჯარო ობიექტით შეუფერხებელი სარგებლობა და ხელი არ შეეშალა ამ ხელშეკრულებით გათვალისწინებული უფლებების განხორციელებაში. აღნიშნული მეიჯარის ზოგად ვალდებულებასაც წარმოადგენს. შესაბამისად, საკასაციო სასამართლო იზიარებს სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას და მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში პასუხისმგებელი პირის დადგენისათვის უნდა განისაზღვროს შეეძლო თუ არა მეიჯარეს ხანძრის წარმოშობის ან/და გავრცელების თავიდან აცილება ან/და მისი შედეგების შემცირება, ვინაიდან ხელშეკრულების მხარეს, რომელსაც ზიანის წარმომშობი გარემოებების გაკონტროლების საშულება აქვს, ეკისრება კიდეც მისი თავიდან აცილების ვალდებულება. სწორედ აღნიშნული ქმნის მეიჯარისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების საფუძველს.
39. განსახილველ შემთხვევაში, მოპასუხეს მისი მტკიცების ტვირთის ფარგლებში არ წარუდგენია ზემოაღნიშნული გარემოებების დამადასტურებელი სათანადო მტკიცებულებები. მხოლოდ მისი ახსნა-განმარტება სადავო გარემოების დამადასტურებელ საკმარის მტკიცებულებად ვერ მიიჩნევა. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოსარჩელისათვის/მოიჯარისათვის მიყენებულ, აუნაზღაურებელ (მიყენებული ზიანის ნაწილი ანაზღაურდა სადაზღვევო კომპანიის მიერ) ზიანზე პასუხისმგებლობა მოპასუხეს/მეიჯარეს მართებულად დაეკისრა.
40. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 581-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, იჯარის ხელშეკრულების მიმართ გამოიყენება ქირავნობის ხელშეკრულების წესები, თუ 581 – 606-ე მუხლებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული.
41. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 554-ე მუხლის თანახმად, თუ დამქირავებელს ხელი ეშლება სარგებლობაში თავისი მიზეზით, იგი ქირის გადახდისაგან არ თავისუფლდება.
42. აღნიშნული ნორმიდან გამომდინარე, თუ დამქირავებელს დაქირავებული ნივთის მიღების შემდეგ თავისი მიზეზით ხელი ეშლება სარგებლობაში, იგი ქირის გადახდისაგან არ თავისუფლდება. აქედან გამომდინარეობს აგრეთვე დასკვნა, რომ დამქირავებელი უფლებამოსილია მოითხოვოს არა მარტო ქირის შემცირება (სსკ-ის 536-ე მუხლის საფუძველზე), თუკი სახეზეა მისი ბრალის გარეშე საიჯარო ქონების ღირებულების შემცირება, არამედ იგი საერთოდ გათავისუფლდება ქირის გადახდის ვალდებულებისაგან, თუ იგი დაქირავებული ნივთით ვერ სარგებლობს და ამაში მას ბრალი არ მიუძღვის (იხ. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის კომენტარი, წიგნი მეოთხე, ვალდებულებითი სამართლის კერძო ნაწილი, ტომი I, გამომცემლობა „სამართალი“, თბილისი, 2001, გვ. 124-125).
43. წინამდებარე საქმეში დადგენილია, რომ მოიჯარემ მეიჯარეს სრულად გადაუხადა იჯარის ხელშეკრულებიდან გამომდინარე 2016 წლის მარტის თვის საიჯარო ქირა - 6 000 აშშ დოლარის ოდენობით; ამასთან, სადავო არ არის, რომ მოიჯარეს ხანძრის გაჩენის დღიდან, 2016 წლის 17 მარტიდან, საიჯარო ფართი შესაბამისი დანიშნულებით აღარ გამოუყენებია. მოსარჩელის განმარტებით, ამ დროიდან მის სარგებლობაში არსებული ფართის ტერიტორიაზე საგამოძიებო და სარემონტო სამუშაოები მიმდინარეობდა.
44. შესაბამისად, ვინაიდან მოიჯარეს საიჯარო ფართით სარგებლობაში ხელი მისი ბრალის გარეშე შეეშალა, ზემოაღნიშნული სამართლებრივი ნორმიდან გამომდინარე, მოპასუხეს ასევე მართებულად დაეკისრა მოსარჩელის მიერ გადახდილი 2016 წლის მარტის თვის ქირის ნახევრის - 3 000 აშშ დოლარის მოსარჩელისათვის დაბრუნება.
45. პირველი კასატორი დავობს, რომ ვინაიდან იჯარის ხელშეკრულების შეწყვეტის (დადგენილია, რომ იჯარის ხელშეკრულება შეწყდა 2016 წლის ივნისის თვიდან) საფუძველს წარმოადგენდა გარემოება (ხანძარი), რომელზედაც პასუხისმგებლობა მოპასუხეს ეკისრება, ამ უკანასკნელს უნდა დაეკისროს მოიჯარის მიერ გადახდილი ბოლო თვის საიჯარო ქირის - 6 000 აშშ დოლარის უკან დაბრუნება.
46. საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს პირველი კასატორის აღნიშნულ პრეტენზიას და მიუთითებს იჯარის ხელშეკრულების 2.5 პუნქტზე, რომლის თანახმად, მოიჯარის მიერ ხელშეკრულების ვადამდე შეწყვეტის შემთხვევაში, იგი არ არის უფლებამოსილი მოსთხოვოს მეიჯარეს ბოლო თვის საიჯარო ქირა. ამდენად, საკასაციო სასამართლო ეთანხმება სააპელაციო სასამართლოს მსჯელობას, რომ მოიჯარის მიერ გადახდილი ბოლო თვის ქირის უკან დაბრუნება მხარეებმა ხელშეკრულებაში დაფიქსირებული ერთობლივი ნებით გამორიცხეს, რის გამოც არ არსებობს მოსარჩელისათვის მის მიერ გადახდილი ბოლო თვის საიჯარო ქირის თანხის დაბრუნების საფუძველი.
47. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული განჩინება სწორია, რაც მისი ძალაში დატოვებისა და საკასაციო საჩივრების დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის საფუძველია.
48. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, იმ მხარის მიერ გაღებული ხარჯების გადახდა, რომლის სასარგებლოდაც იქნა გამოტანილი გადაწყვეტილება, ეკისრება მეორე მხარეს, თუნდაც ეს მხარე განთავისუფლებული იყოს სახელმწიფო ბიუჯეტში სასამართლო ხარჯების გადახდისაგან. იმავე მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, ამ მუხლში აღნიშნული წესები შეეხება აგრეთვე სასამართლო ხარჯების განაწილებას, რომლებიც გასწიეს მხარეებმა საქმის სააპელაციო და საკასაციო ინსტანციებში წარმოებისას.
49. ვინაიდან მოცემულ შემთხვევაში საკასაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდა, არ არსებობს კასატორების მიერ გაღებული ხარჯის მხარეთა შორის განაწილების წინაპირობები. შესაბამისად, აღნიშნული ხარჯი უნდა დარჩეს სახელმწიფო ბიუჯეტში.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 410-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა

1. შპს „ბ.ს–ისა“ და შპს „ა.ჯ.დ.ჯ–იას“ საკასაციო საჩივრები არ დაკმაყოფილდეს;
2. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2017 წლის 13 დეკემბრის განჩინება დარჩეს უცვლელი;
3. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.



თავმჯდომარე ნ. ბაქაქური




მოსამართლეები: ზ. ძლიერიშვილი




ლ. მიქაბერიძე