¹ბს-238-226(კ-07) 19 სექტემბერი, 2007 წელი
ქ. თბილისი

ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატა
შემადგენლობა:

თავმჯდომარე მაია ვაჩაძე (მომხსენებელი)
მოსამართლეები: ნინო ქადაგიძე
ნუგზარ სხირტლაძე


სხდომის მდივანი _ ქეთევან მაღრაძე

კასატორი (მესამე პირი) _ ქ. ბათუმის მერია

წარმომადგენელი _ გ. მ.-ე

მოწინააღმდეგე მხარე (მოსარჩელეები) _ დ. შ.-ე, ზ. ი.-ე

მოპასუხე სარჩელში _ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ბათუმის სარეგისტრაციო სამსახური

გასაჩივრებული გადაწყვეტილება _ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 25 დეკემბრის განჩინება

სარჩელის საგანი _ უძრავი ქონების რეგისტრაცია


ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი :

2006 წლის 10 აპრილს დ. შ.-მ და ზ. ი.-მ სასარჩელო განცხადებით მიმართეს ბათუმის საქალაქო სასამართლოს მოპასუხე საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ბათუმის სარეგისტრაციო სამსახურის მიმართ, ხოლო მესამე პირად ქ. ბათუმის მერიაზე მიუთითეს.
მოსარჩელეებმა აღნიშნეს, რომ ქ. ბათუმის მთავარი არქიტექტორის 2001 წლის 5 თებერვლის ¹01-10/244 წერილისა და ქ. ბათუმის მერიის ტექკომისიის 2000 წლის 20 ივლისის ¹6 ოქმის გადაწყვეტილებით ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹5ა-ში მდებარე მათი კუთვნილი შენობის დაშლის სანაცვლოდ, ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹13 სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე ნაგებობის მშენებლობის უფლება მიიღეს. მოსარჩელეებმა სათანადო დოკუმენტაციის საფუძველზე აგებული კაფე-ბარის ექსპლუატაციაში მიღების თხოვნით მიმართეს ქ. ბათუმის მერიის არქიტექტურისა და ქალაქმშენებლობის სამმართველოს. ქ. ბათუმის მერიის ტექინვენტარიზაციის სამსახურის გადაწყვეტილებით ხსენებული კაფე-ბარი 2004 წელს გატარდა სამართლებრივ რეგისტრაციაში, ანუ მიღებულ იქნა ექსპლუატაციაში. აღნიშნულის საფუძველზე სადავო ნაგებობა 2004 წლის 7 ივნისს საკუთრების უფლებით რეგისტრირებულ იქნა ტექაღრიცხვის სამსახურში, რის შედეგადაც მოსარჩელეებზე გაიცა ზემოხსენებული ნაგებობის საკუთრების მოწმობა.
მოსარჩელეებმა აღნიშნეს, რომ 2006 წლის 22 თებერვალს მიმართეს საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ბათუმის სარეგისტრაციო სამსახურს და ზემოხსენებული ნაგებობისა და აღნიშნული შენობის მიერ დაკავებული მიწის ნაკვეთის საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით მათ სახელზე რეგისტრაცია მოითხოვეს, რაზეც 2006 წლის 27 თებერვლის წერილით უარი ეთქვათ იმ საფუძვლით, რომ მათ არ წარადგინეს ხსენებული შენობის მიერ დაკავებული მიწის ნაკვეთის საკუთრების დამდგენი დოკუმენტი და “საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ გაწეული მომსახურებისათვის დაწესებული საფასურის შესახებ” საქართველოს კანონით დადგენილი შესაბამისი საფასურის გადახდის ქვითარი.
მოსარჩელეებმა საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ბათუმის სარეგისტრაციო სამსახურის უარი უსაფუძვლოდ მიიჩნიეს და განმარტეს, რომ “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, ადგილობრივი მმართველობის ტექნიკური ინვენტარიზაციის სამსახურებში, ამ სამსახურის ლიკვიდაციამდე რეგისტრირებული უფლებები მიიჩნევა საჯარო რეესტრში პირველადი რეგისტრაციის განხორციელების საფუძვლად. იმავე კანონის მე-2 მუხლის “ზ” ქვეპუნქტის თანახმად კი, პირველადი რეგისტრაცია არის საჯარო რეესტრში დაურეგისტრირებელ ქონებაზე საკუთრების უფლების რეგისტრაცია უფლებამოსილი პირის სარეგისტრაციო განცხადებისა და საკუთრების უფლების დამადასტურებელი საბუთის საფუძველზე.
მოსარჩელეთა განმარტებით, სადავო კაფე-ბარი რეგისტრირებული იყო ტექაღრიცხვის სამსახურში, რეგისტრაცია განხორციელდა ადმინისტრაციული ორგანოს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის საფუძველზე და მოცემულ შემთხვევაში არსებობდა მოსარჩელეთა განცხადებაც სადავო ნაგებობის რეგისტრაციაში გატარების შესახებ, რაც ზემოხსენებული ნაგებობის პირველადი რეგისტრაციის საფუძველს წარმოადგენდა.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელეებმა ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹13 სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე განლაგებული კაფე-ბარის საჯარო რეესტრში მათ სახელზე აღრიცხვა და აღნიშნულ ნაგებობაზე საკუთრების მოწმობის გაცემა მოითხოვეს.
ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილებით დ. შ.-ისა და ზ. ი.-ის სარჩელი დაკმაყოფილდა; საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ბათუმის სარეგისტრაციო სამსახურს ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹13 სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე არსებული კაფე-ბარის დ. შ.-ისა და ზ. ი.-ის საკუთრებად აღრიცხვა და შესაბამისი საკუთრების მოწმობის გაცემა დაევალა.
აღნიშნული გადაწყვეტილება ქ. ბათუმის მერიამ სააპელაციო წესით გაასაჩივრა. აპელანტმა გასაჩივრებული გადაწყვეტილების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 25 დეკემბრის განჩინებით ქ. ბათუმის მერიის სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა; უცვლელად დარჩა ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2006 წლის 29 ივნისის გადაწყვეტილება.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ 2004 წლის 7 ივნისს გაცემული ტექპასპორტით სადავო კაფე-ბარი წარმოადგენდა მოსარჩელეთა საკუთრებას. ამასთან, სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ბათუმის სარეგისტრაციო სამსახურმა მოსარჩელეებს რეგისტრაციაზე უარი უთხრა იმ საფუძვლით, რომ მათ არ ჰქონდათ დაკავებული მიწის ნაკვეთის საკუთრების დამდგენი დოკუმენტი და “საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ გაწეული მომსახურებისათვის დაწესებული საფასურის შესახებ” საქართველოს კანონით დადგენილი საფასურის გადახდის ქვითარი.
სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის “რ” ქვეპუნქტის თანახმად, უფლების დამადასტურებელი საბუთი იყო კანონის ან მის საფუძველზე გამოცემული კანონქვემდებარე ნორმატიული, ან ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის, ან სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე გაცემული საბუთი, რომელიც ადასტურებდა უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლებას, სხვა სანივთო, საგარანტიო და ვალდებულებითი ურთიერთობებიდან გამომდინარე უფლებების წარმოშობას, მის გადაცემას, ან მიტოვებას, აგრეთვე, საკუთრების უფლებაზე რაიმე ზეგავლენის წარმოშობას, შეჩერებას, მასში ცვლილებების შეტანას ან შეწყვეტას.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად მიიჩნია, რომ ქ. ბათუმის მერიის ტექკომისიის 2000 წლის 20 ივლისის ¹6 ოქმის გადაწყვეტილებით დამტკიცებული ნახაზის მიხედვით, დ. შ.-ს ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹13 სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე მშენებლობის უფლება მიეცა. 2000 წელს კი დ. შ.-ზე გაიცა პროექტი და ხსენებული პროექტის საფუძველზე აშენებული კაფე-ბარი გატარდა სამართლებრივ რეგისტრაციაში.
სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ კერძო საკუთრებაში არსებული ბინების, საცხოვრებელი სახლის და არასაცხოვრებელი ფართის 2004 წლის 7 ივნისის ტექნიკური პასპორტი წარმოადგენდა საკუთრების უფლების დამდგენ საბუთს, რომლის მიხედვითაც ხსენებული კაფე-ბარი დ. შ.-ისა და ზ. ი.-ის საკუთრებას წარმოადგენდა.
სააპელაციო სასამართლომ მიუთითა, რომ “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, ადგილობრივი მმართველობის ტექნიკური ინვენტარიზაციის სამსახურებში, ამ სამსახურის ლიკვიდაციამდე რეგისტრირებული უფლებები მიიჩნევა საჯარო რეესტრში პირველადი რეგისტრაციის განხორციელების საფუძვლად.
სააპელაციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 312-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, რეგისტრაციის მონაცემების მიმართ მოქმედებდა უტყუარობისა და სისრულის პრეზუმფცია, ანუ რეესტრის ჩანაწერები ითვლებოდა სწორად, ვიდრე არ დამტკიცდებოდა მათი უზუსტობა.
სააპელაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ ზემოხსენებული ტექპასპორტი მხარეებს სადავოდ არ გაუხდიათ. ამდენად, სადავო ნაგებობის რეგისტრაციაში გატარების საფუძველს ტექბიუროს ლიკვიდაციამდე შესაბამის ტექბიუროში რეგისტრირებული უფლება წარმოადგენდა.
ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 25 დეკემბრის განჩინება ქ. ბათუმის მერიამ საკასაციო წესით გაასაჩივრა. კასატორმა გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა მოითხოვა.
კასატორი განმარტავს, რომ სააპელაციო სასამართლოს “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის გამოყენებამდე უნდა გაერკვია იმ მიწის ნაკვეთის უფლებრივი მდგომარეობა, რომელზეც განლაგებული იყო საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით რეგისტრაციას დაქვემდებარებული შენობა-ნაგებობა, ვინაიდან საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 149-ე მუხლისა და “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის “ს” ქვეპუნქტის საფუძველზე შენობა-ნაგებობის საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით მიწის ნაკვეთზე რაიმე უფლებისაგან დამოუკიდებლად რეგისტრაცია დაუშვებელია. უძრავ ნივთებთან დაკავშირებით პირველად უფლებას წარმოადგენდა მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება. ამდენად, სააპელაციო სასამართლოს უნდა გაერკვია, ჰქონდათ თუ არა მოსარჩელეებს რაიმე უფლება იმ მიწის ნაკვეთზე, რომელზეც განლაგებული იყო რეგისტრაციას დაქვემდებარებული სადავო ნაგებობა. ამასთან, მოსარჩელეებს არ წარმოუდგენიათ ხსენებულ მიწის ნაკვეთზე საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 183-ე მუხლით გათვალისწინებული სანოტარო წესით დამოწმებული გარიგება, რომელიც შეიძლებოდა გამხდარიყო მათ მიერ აშენებული ნაგებობის ქვეშ არსებული მიწის ნაკვეთის საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით მათ სახელზე რეგისტრაციის საფუძველი.
კასატორი აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არ გაითვალისწინა ის ფაქტი, რომ, ვინაიდან დ. შ.-სა და ზ. ი.-ს სადავო მიწის ნაკვეთზე ნოტარიულად დამოწმებული გარიგება არ წარმოუდგენიათ და მათი ურთიერთობა არ ექცეოდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1513-ე მუხლისა და “ფიზიკური პირებისა და კერძო სამართლის იურიდიული პირების სარგებლობაში არსებული არასასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის კერძო საკუთრებად გამოცხადების შესახებ” საქართველოს კანონის მოქმედების ფარგლებში, გამორიცხული იყო მათ მიერ აშენებული ნაგებობა საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით მათ სახელზე რეგისტრირებულიყო.
კასატორი აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ გამოიყენა “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა, ამასთან, უნდა გამოერკვია, თუ როდის ამოქმედდა საქართველოში საჯარო რეესტრი. მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის 1998 წლის 10 იანვრის ¹2-5 ბრძანების თანახმად, საქართველოში საჯარო რეესტრი ამოქმედდა 1998 წლის 10 იანვრიდან. აღნიშნული პერიოდის შემდეგ მიწის ნაკვეთსა და სხვა უძრავ ქონებაზე უფლებათა რეგისტრაციას “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის თანახმად, ახდენდა მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის სტრუქტურული ერთეულის სახით არსებული საჯარო რეესტრი. ამასთან, საჯარო რეესტრის პარალელურად, საჯარო სამართლის იურიდიული პირების სახით ადგილობრივი მმართველობის ორგანოების გამგებლობის სფეროში არსებობდა ტექნიკური აღრიცხვის ტერიტორიული ორგანოები. ზემოხსენებული ორივე ორგანოს შექმნის საკანონმდებლო აქტს “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონი წარმოადგენდა. აღნიშნული კანონის მე-2 მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, მიწასთან მყარად დაკავშირებული შენობა-ნაგებობის ტექნიკურ აღრიცხვა-დახასიათებას, ინვენტარიზაციასა და პასპორტიზაციას ახორციელებდნენ ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურები და ამ მონაცემებს წარუდგენდნენ საჯარო რეესტრის სამსახურს, რომელიც, თავის მხრივ, ახდენდა უძრავ ქონებაზე უფლებათა რეგისტრაციას. ამდენად, იმის მიუხედავად, რომ საჯარო რეესტრის პარალელურად არსებობდა ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურები, მათ კომპეტენციას 1998 წლის 10 იანვრის შემდეგ აღარ მიეკუთვნებოდა უძრავ ქონებაზე, მათ შორის, მიწის ნაკვეთსა და შენობა-ნაგებობაზე საკუთრებისა თუ სხვა უფლების რეგისტრაცია, ხოლო “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის მე-5 პუნქტის სწორად გამოსაყენებლად, პირველ რიგში, უნდა გაირკვეს ტექნიკური პასპორტის სამართლებრივი მდგომარეობა, კერძოდ, 1998 წლის 10 იანვრამდე გაცემული ტექნიკური პასპორტი ადასტურებს უფლების რეგისტრაციის ფაქტს, ხოლო 1998 წლის 10 იანვრის შემდეგ გაცემული ტექნიკური პასპორტი _ მხოლოდ შენობა-ნაგებობის ტექნიკურ დე-ფაქტო მდგომარეობას და არა უფლების რეგისტრაციის ფაქტს, რისთვისაც საჭირო იყო ტექნიკური პასპორტის უფლების რეგისტრაციის მიზნით, საჯარო რეესტრისთვის წარდგენა. ამდენად, სააპელაციო სასამართლოს უნდა გაერკვია, 2004 წელს დ. შ.-სა და ზ. ი.-ზე გაცემული ტექნიკური პასპორტი ითვლებოდა თუ არა ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურში რეგისტრირებულ ისეთი უფლების დამადასტურებლად, რომელიც შემდეგში “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, ჩაითვლებოდა საჯარო რეესტრში უფლების პირველადი რეგისტრაციის საფუძვლად.
კასატორი აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ არ გაითვალისწინა, რომ 2004 წელს დ. შ.-სა და ზ. ი.-ზე გაცემული ტექნიკური პასპორტი საერთოდ არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურში მის ლიკვიდაციამდე რეგისტრირებულ უფლებად და იგი არ შეიძლებოდა მიჩნეულიყო მოსარჩელეთა მიერ აშენებული შენობის საჯარო რეესტრში პირველადი რეგისტრაციის საფუძვლად, ვინაიდან 2004 წელს ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურები “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად არ ახდენდნენ უფლებათა რეგისტრაციას.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2007 წლის 23 მარტის განჩინებით, ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დასაშვებობის შესამოწმებლად წარმოებაში იქნა მიღებული ქ. ბათუმის მერიის საკასაციო საჩივარი; მხარეებს მიეცათ უფლება, 2007 წლის 23 მარტის განჩინების ჩაბარებიდან 14 დღის ვადაში წარმოედგინათ მოსაზრება, თუ რამდენად იყო დასაშვები განსახილველად საკასაციო საჩივარი ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით. ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილით გათვალისწინებული დასაშვებობის შემოწმება განისაზღვრა 2007 წლის 23 მაისამდე.
2007 წლის 3 აპრილს ქ. ბათუმის მერიამ უზენაეს სასამართლოში წარადგინა მოსაზრება საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის თაობაზე და აღნიშნა, რომ საკასაციო საჩივარი იყო დასაშვები.
2007 წლის 11 აპრილს დ. შ.-მ და ზ. ი.-მაც წარადგინეს უზენაეს სასამართლოში მოსაზრება საკასაციო საჩივრის დასაშვებობის თაობაზე და აღნიშნეს, რომ საკასაციო საჩივარი იყო დაუშვებელი.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2007 წლის 23 მაისის განჩინებით ქ. ბათუმის მერიის საკასაციო საჩივარი მიჩნეულ იქნა დასაშვებად ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილის “ა” ქვეპუნქტით და მისი განხილვა დაინიშნა 2007 წლის 4 ივლისს, მხარეთა დასწრების გარეშე.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ და სხვა კატეგორიის საქმეთა პალატის 2007 წლის 4 ივლისის განჩინებით ქ. ბათუმის მერიის საკასაციო საჩივრის განხილვა დაინიშნა მხარეთა დასწრებით, 2007 წლის 12 სექტემბერს, 11.00 საათზე.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლო გაეცნო საქმის მასალებს, შეამოწმა გასაჩივრებული განჩინების კანონიერება-დასაბუთებულობა, ქ. ბათუმის მერიის საკასაციო საჩივრის საფუძვლიანობა და მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს მოცემული საქმის მასალებში მოყვანილ შემდეგ ფაქტობრივ გარემოებებზე: 2001 წლის 5 თებერვალს ქალაქის მთავარმა არქიტექტორმა დ. შ.-ს აცნობა, რომ ქ. ბათუმის მერიის ტექკომისიის 2000 წლის 20 ივლისის ¹6 ოქმის გადაწყვეტილებით მოსარჩელეებს ნება დაერთოთ ქ. ბათუმში, ...-ის ქ. ¹5ა-ში არსებული შენობა დაეშალათ და მის სანაცვლოდ სათანადო წესით დამტკიცებული პროექტით ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹13-ში არსებული სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე აეშენებინათ ნაგებობა დამტკიცებული ნახაზის მიხედვით (ს.ფ. 9), რაც მოსარჩელეებმა განახორციელეს კიდეც. დ. შ.-სა და ზ. ი.-ზე გაიცა კაფე-ბარის შესაბამისი პროექტი და 2004 წლის 23 აპრილს _ მშენებლობის ნებართვა (ს.ფ. 4-8, 14-15). ქ. ბათუმის მერიის არქიტექტურისა და ქალაქმშენებლობის სამმართველომ 2004 წლის 23 აპრილს მიმართა ქ. ბათუმის მერიის ტექინვენტარიზაციის სამსახურს და აცნობა, რომ ზ. ი.-მ და დ. შ.-მ ქ. ბათუმის მერიის ტექკომისიის 2000 წლის 20 ივლისის ¹6 ოქმის გადაწყვეტილების საფუძველზე ააშენეს კაფე-ბარი, რომელიც გატარდა სამართლებრივ რეგისტრაციაში და ითხოვა სათანადო ცვლილებების შეტანა სააღრიცხვო ბარათში (ს.ფ. 10). აღნიშნული კაფე-ბარის შენობა რეგისტრირებულ იქნა ქ. ბათუმის მერიის ტექინვენტარიზაციის სამსახურში და დ. შ.-სა და ზ. ი.-ზე 2004 წლის 7 ივნისს გაიცა კერძო საკუთრებაში არსებული ბინების, საცხოვრებელი სახლის და არასაცხოვრებელი ფართის ტექნიკური პასპორტი (ს.ფ. 14-15). საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ბათუმის სარეგისტრაციო სამსახურმა 2006 წლის 22 თებერვლის განცხადების პასუხად, რომლითაც ზ. ი.-მ მოითხოვა ქ. ბათუმში, თამარის დასახლებაში, ...-ის ქ. ¹13-ში არსებული საცხოვრებელი სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე მის და დ. შ.-ის მიერ აშენებული 32,4 კვ.მ შენობის ფართისა და მის მიერ დაკავებული მიწის ნაკვეთის საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით რეგისტრაცია, 2006 წლის 27 თებერვალს აცნობა, რომ მის მიერ წარდგენილი საბუთები ვერ აკმაყოფილებდა კანონმდებლობის მოთხოვნებს, რადგან არ წარუდგენია ზემოაღნიშნული შენობის მიერ დაკავებული მიწის ნაკვეთის საკუთრების დამდგენი დოკუმენტი და “საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ გაწეული მომსახურებისათვის დაწესებული საფასურის შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად საფასურის გადახდის დამადასტურებელი ქვითარი, რის გამოც ხსენებული სააგენტო ვერ მოახდენდა ...-ის დასახლებაში, ...-ის ქ. ¹13-ში არსებული საცხოვრებელი სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე მასა და დ. შ.-ზე რიცხული 32,4 კვ.მ არასაცხოვრებელი ფართის (კაფე-ბარი) საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით რეგისტრაციას (ს.ფ. 13).
საკასაციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ ამ საქმის სამართლებრივად სწორად გადაწყვეტისათვის არსებითი მნიშვნელობა აქვს იმ ფაქტობრივი გარემოების დადგენას და შესაბამისი მტკიცებულებით დადასტურებას, თუ რის სანაცვლოდ გაიცა მოსარჩელეებზე 2004 წლის 23 აპრილს კაფე-ბარის მშენებლობის ნებართვა. როგორც მოსარჩელეებმა მიუთითეს, ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹5ა-ში მდებარე მათი კუთვნილი შენობის დაშლის სანაცვლოდ, ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹13 სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე ნაგებობის მშენებლობის უფლება მიიღეს. საქმეში წარმოდგენილ ქალაქ ბათუმის მთავარი არქიტექტორის 2001 წლის 5 თებერვლის წერილში მითითებულია, რომ ქ. ბათუმის მერიის ტექკომისიის 2000 წლის 20 ივლისის ¹6 ოქმის გადაწყვეტილებით დ. შ.-ს ნება დაერთო ქ. ბათუმში, ...-ის ქ. ¹5ა-ში არსებული შენობა დაეშალა და მის სანაცვლოდ დამტკიცებული ნახაზის მიხედვით, აეშენებინა ახალი შენობა ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹13-ში.
საკასაციო სასამართლო ხაზგასმით მიუთითებს, რომ მოცემულ საქმეში არ მოიპოვება ზემოაღნიშნული, ქ. ბათუმის მერიის ტექკომისიის 2000 წლის 20 ივლისის ¹6 ოქმის გადაწყვეტილება, რის გამოც ამ ეტაპზე დაუდგენელია ფაქტობრივი გარემოება იმის შესახებ, ჰქონდათ თუ არა მოსარჩელეებს ქ. ბათუმში, ...-ის ქუჩის ¹5ა-ში, ან ქ. ბათუმში, თამარის დასახლებაში, ...-ის ქ. ¹13-ში არსებული საცხოვრებელი სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე მათ მიერ დაკავებული მიწის ნაკვეთი კანონიერ მფლობელობაში ან საკუთრებაში, ანუ საქმეში არ მოიპოვება შესაბამისი საკუთრების მონაცვლეობის შესახებ დოკუმენტი, არ დასტურდება, რომ მოსარჩელეებს საკუთრებაში ან მფლობელობაში ჰქონდათ მიწის ნაკვეთი და სანაცვლო შენობა აშენებული ჰქონდათ კანონით დადგენილი წესით. ამასთან, აღნიშნული ფაქტობრივი გარემოების დადგენას არსებითი მნიშვნელობა აქვს ამ საქმის სამართლებრივად სწორად გადაწყვეტისათვის. აქედან გამომდინარე, სააპელაციო სასამართლომ მოცემული საქმის ხელახლა განხილვისას უნდა დაადგინოს ხსენებული ფაქტობრივი გარემოება, რაც მას შეუძლია გააკეთოს, როგორც მხარეთა დახმარებით, ისე საკუთარი ინიციატივით, საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-4 და მე-19 მუხლებით რეგლამენტირებული ინკვიზიციურობის პრინციპის საფუძველზე შესაბამისი მტკიცებულებების გამოთხოვის გზით. ამასთან, თუ სააპელაციო სასამართლო დაადგენს, რომ მოსარჩელეებს აღნიშნული მიწის ნაკვეთებიდან არც ერთი მათგანი არც კანონიერ მფლობელობაში და არც საკუთრებაში არ ჰქონიათ, აღნიშნული გარემოება არსებითად შეცვლის ამ საქმის ვითარებას. აღსანიშნავია, რომ მოცემული საქმის მასალებში ასევე არ მოიპოვება შესაბამისი ნებართვის გაცემისათვის აუცილებელი მიწის ნაკვეთის გამოყოფის შესახებ დოკუმენტი, ხოლო კაფე-ბარის აშენების ნებართვა მოსარჩელეებზე შეიძლებოდა გაცემულიყო მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მათ მიწის ნაკვეთი გამოყოფილი ექნებოდათ კანონით დადგენილი წესით.
საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, სასამართლო აფასებს მტკიცებულებებს თავისი შინაგანი რწმენით, რომელიც უნდა ემყარებოდეს სასამართლო სხდომაზე მათს ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვას, რის შედეგადაც მას გამოაქვს დასკვნა საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე გარემოებების არსებობის ან არარსებობის შესახებ.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სააპელაციო სასამართლომ დაარღვია საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლის მე-2 ნაწილის იმპერატიული მოთხოვნა, ხოლო ზემოაღნიშნული ფაქტობრივი გარემოებების სრულყოფილად და ამომწურავად დადგენას არსებითი მნიშვნელობა აქვს მოცემულ საქმეზე მართებული გადაწყვეტილების მისაღებად. ამდენად, სახეზეა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 394-ე მუხლის “ე1” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ხსენებული განჩინების გაუქმების აბსოლუტური საფუძველი.
საკასაციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლომ ცალმხრივად იმსჯელა საქმის გარემოებებზე, მიუთითა, რომ კერძო საკუთრებაში არსებული არასაცხოვრებელი ფართის 2004 წლის 7 ივნისის ტექნიკური პასპორტი წარმოადგენდა საკუთრების უფლების დამდგენ საბუთს, რომლის მიხედვითაც ხსენებული კაფე-ბარი დ. შ.-ისა და ზ. ი.-ის საკუთრებას წარმოადგენდა. ამდენად, სააპელაციო სასამართლომ იმსჯელა მხოლოდ მოსარჩელეების მიერ აშენებული კაფე-ბარის შენობა-ნაგებობის საკუთრების უფლებაზე და საერთოდ არ განუხილავს აღნიშნული შენობა-ნაგებობის მიერ დაკავებულ მიწის ნაკვეთთან მოსარჩელეთა უფლებრივი მიმართების საკითხი. ამის თაობაზე კასატორიც მართებულად მიუთითებს საკასაციო საჩივარში, კერძოდ, იგი აღნიშნავს, რომ სააპელაციო სასამართლოს “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის გამოყენებამდე, უნდა გაერკვია იმ მიწის ნაკვეთის უფლებრივი მდგომარეობა, რომელზეც განლაგებული იყო საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლებით რეგისტრაციას დაქვემდებარებული შენობა-ნაგებობა.
რაც შეეხება იმ საკითხს, თუ ზემოაღნიშნული ორგანოებიდან (მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის სტრუქტურული ერთეულის სახით არსებული საჯარო რეესტრი და ტექნიკური ინვენტარიზაციის სამსახური) რომელი მათგანი ახდენდა უძრავ ქონებაზე უფლებათა რეგისტრაციას და რომელ მათგანში რეგისტრაცია წარმოშობდა ზემოაღნიშნულ უფლებებს, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის 1998 წლის 10 იანვრის ¹2-5 ბრძანებაზე, რომლის თანახმად, საქართველოში საჯარო რეესტრი ამოქმედდა 1998 წლის 10 იანვრიდან და ამდენად, იმის მიუხედავად, რომ საჯარო რეესტრის პარალელურად არსებობდა ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურები, მათ კომპეტენციას 1998 წლის 10 იანვრის შემდეგ აღარ მიეკუთვნებოდა უძრავ ქონებაზე, მათ შორის, მიწის ნაკვეთსა და შენობა-ნაგებობაზე საკუთრებისა თუ სხვა უფლების რეგისტრაცია. ამდენად, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ 2004 წელს დ. შ.-სა და ზ. ი.-ზე გაცემული, ზემოთ მოხსენიებული ტექნიკური პასპორტი ვერ ჩაითვლება ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურში რეგისტრირებული ისეთი უფლების დამადასტურებლად, რომელიც შემდეგში, “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, ჩაითვლება საჯარო რეესტრში უფლების პირველადი რეგისტრაციის საფუძვლად, ანუ აღნიშნული ტექნიკური პასპორტის გაცემა და მოსარჩელეთა კაფე-ბარის პასპორტიზაცია არ წარმოშობდა შესაბამის უფლებას.
საკასაციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ კასატორი მართებულად მიუთითებს საკასაციო საჩივარში, რომ მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის 1998 წლის 10 იანვრის ¹2-5 ბრძანების თანახმად, საქართველოში საჯარო რეესტრი ამოქმედდა 1998 წლის 10 იანვრიდან, აღნიშნული პერიოდის შემდეგ კი, მიწის ნაკვეთსა და სხვა უძრავ ქონებაზე უფლებათა რეგისტრაციას “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის თანახმად, ახდენდა მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის სტრუქტურული ერთეულის სახით არსებული საჯარო რეესტრი, ამასთან, საჯარო რეესტრის პარალელურად, საჯარო სამართლის იურიდიული პირების სახით, ადგილობრივი მმართველობის ორგანოების გამგებლობის სფეროში არსებობდა ტექნიკური აღრიცხვის ტერიტორიული ორგანოები, რომლებიც 2004 წელს “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად, არ ახდენდნენ შესაბამის უფლებათა რეგისტრაციას.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს დავის წარმოშობის პერიოდში მოქმედ “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის მიხედვით, მიწის მიმართ უფლებათა სახელმწიფო რეგისტრაცია იყო საქართველოს მიწის კადასტრის შემადგენელი ნაწილი და შეიცავდა აუცილებელ მონაცემებს მიწის ნაკვეთის და მასთან უძრავად დაკავშირებული ქონების ობიექტების საზღვრების, რაოდენობრივ-თვისებრივი და სამართლებრივი მდგომარეობის შესახებ. იმავე მუხლის მე-5 პუნქტში კი ერთმნიშვნელოვნად და არაორაზროვნად იყო აღნიშნული, რომ მიწის სახელმწიფო რეგისტრაცია საქართველოს ტერიტორიაზე ხდებოდა საჯარო რეესტრში ამ კანონით განსაზღვრული ჩანაწერის წარმოების ერთიანი სისტემით. იმავე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, მიწასთან მყარად დაკავშირებული შენობა-ნაგებობების ტექნიკურ აღრიცხვა-დახასიათებას, ინვენტარიზაციასა და პასპორტიზაციას ახორციელებდნენ ადგილობრივი მმართველობის შესაბამისი ტექნიკური აღრიცხვის ტერიტორიული სამსახურები, ხოლო აღნიშნული მონაცემები დადგენილი წესით წარედგინებოდა საქართველოს მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის საჯარო რეესტრის სამსახურს.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-2 მუხლი პირდაპირ მიუთითებდა, რომ მიწის მიმართ შესაბამისი უფლებების წარმოსაშობად აუცილებელი იყო საჯარო რეესტრში მიწის სახელმწიფო რეგისტრაცია, ანუ აღნიშნული უფლებების რეგისტრაციას ახდენდა სწორედ საჯარო რეესტრი, ხოლო ტექნიკური აღრიცხვის ტერიტორიული სამსახურები ახორციელებდნენ მიწასთან მყარად დაკავშირებული შენობა-ნაგებობების ტექნიკურ აღრიცხვა-დახასიათებას, ინვენტარიზაციასა და პასპორტიზაციას. შესაბამისად, ტექნიკური აღრიცხვის ტერიტორიული სამსახურები ახდენდნენ მხოლოდ მიწასთან მყარად დაკავშირებული ობიექტების ტექნიკური ხასიათის რეგისტრაციას და ამ რეგისტრაციას არ გააჩნდა გადამწყვეტი და უფლებაწარმომქნელი მნიშვნელობა, მით უმეტეს, რომ ასეთი რეგისტრაციის შედეგად შეკრებილი მონაცემები საბოლოოდ წარედგინებოდა საქართველოს მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის საჯარო რეესტრის სამსახურს. ზემოაღნიშნული ნორმებიდან გამომდინარე, როგორც მიწის ნაკვეთის, ისე მასზე განლაგებული შენობა-ნაგებობების იურიდიულად უფლებაწარმომქმნელი რეგისტრაციის განმახორციელებელ სუბიექტს წარმოადგენდა სწორედ საქართველოს მიწის მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის საჯარო რეესტრის სამსახური და მიწის ნაკვეთზე ან სხვა უძრავ ქონებაზე შესაბამისი უფლების წარმოშობის აუცილებელი პირობა იყო მისი რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში კანონით დადგენილი წესით.
საკასაციო სასამართლოს 2007 წლის 12 სექტემბრის სხდომაზე ქ. ბათუმის მერიის წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” კანონმა გაითვალისწინა რა ტექინვენტარიზაციის ბიუროები, იმავდროულად გამიჯნა მათი ფუნქციები, რაც გამოიხატა იმაში, რომ უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციას, ნებისმიერ შემთხვევაში, ახორციელებდნენ საჯარო რეესტრები, ხოლო ტექბიუროების ფუნქციად განისაზღვრა შენობა-ნაგებობების ინვენტარიზაცია, აზომვითი ნახაზების შედგენა და მათი წარდგენა საჯარო რეესტრში რეგისტრაციისათვის.
საკასაციო სასამართლო მიუთითებს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 150-ე მუხლის მე-2 ნაწილზე, რომლის თანახმად, მიწის ნაკვეთის არსებით შემადგენელ ნაწილს განეკუთვნება შენობა-ნაგებობანი და ნივთები, რომლებიც მყარადაა დაკავშირებული მიწასთან და არ არის გამიზნული დროებითი სარგებლობისათვის, რაც ხელშეკრულებითაც შეიძლება განისაზღვროს. იმავე კოდექსის 1514-ე მუხლის მიხედვით, საჯარო რეესტრის სამსახურის ჩამოყალიბებამდე მიწის ნაკვეთების გასხვისება უნდა მომხდარიყო ტექნიკური ინვენტარიზაციის ბიუროებში ან ადგილობრივი მმართველობის ორგანოებში არსებული მიწის ნაკვეთების მიმაგრების აქტების საფუძველზე, ამასთან, მიწის ნაკვეთების ყოველი ახალი შეძენის რეგისტრაცია 1997 წლის 25 ნოემბრიდან უნდა მომხდარიყო მიწის რეგისტრაციის სამსახურის სისტემაში არსებული საადგილმამულო წიგნის (საჯარო რეესტრის) სამსახურში.
ამდენად, საკასაციო სასამართლო განმარტავს, რომ ისევე, როგორც “მიწის რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის თანახმად, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის თანახმადაც, მიწაზე უფლებრივ რეგისტრაციას წარმოადგენდა მიწის რეგისტრაცია შესაბამის საჯარო რეესტრის სამსახურში. 1997 წლამდე საქართველოში მიწის ნაკვეთისა და მასზე განთავსებული შენობის რეგისტრაცია ხდებოდა ცალ-ცალკე, ხოლო 1997 წლის 25 ნოემბრიდან, როდესაც ამოქმედდა საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი, მიწა და შენობა არის ერთმანეთისაგან განუყოფელი და ამდენად, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის ამოქმედების შემდეგ საჯარო რეესტრი არ არის უფლებამოსილი ცალკე დაარეგისტრიროს საკუთრების უფლება შენობაზე, თუ პირს არ გააჩნია არანაირი საბუთი იმ მიწაზე, რომელზეც დგას აღნიშნული შენობა.
გარდა ამისა, საკასაციო სასამართლო მიუთითებს, რომ “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-3 მუხლი ითვალისწინებს უფლებებს, რომლებიც ექვემდებარება საჯარო რეესტრში სავალდებულო რეგისტრაციას, კერძოდ, ამ მუხლის “ა” ქვეპუნქტის თანახმად, ერთ-ერთ ასეთ უფლებას წარმოადგენს უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლება. იმავე კანონის 33-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მიხედვით, ადგილობრივი მმართველობის ტექნიკური ინვენტარიზაციის სამსახურებში, ამ სამსახურების ლიკვიდაციამდე რეგისტრირებული უფლებები მიიჩნევა საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულად.
საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ კასატორი მართებულად მიუთითებს, რომ, მართალია, საჯარო რეესტრის პარალელურად არსებობდა ტექნიკური აღრიცხვის სამსახურები, მაგრამ მათ კომპეტენციას 1998 წლის 10 იანვრის შემდეგ აღარ მიეკუთვნებოდა უძრავ ქონებაზე, მათ შორის, მიწის ნაკვეთსა და შენობა-ნაგებობაზე საკუთრებისა თუ სხვა უფლების რეგისტრაცია, ხოლო “უძრავ ნივთებზე უფლებათა რეგისტრაციის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლის მე-5 პუნქტის სწორად გამოსაყენებლად, პირველ რიგში, უნდა გაირკვეს ტექნიკური პასპორტის სამართლებრივი მდგომარეობა, კერძოდ, 1998 წლის 10 იანვრამდე გაცემული ტექნიკური პასპორტი ადასტურებს უფლების რეგისტრაციის ფაქტს, ხოლო 1998 წლის 10 იანვრის შემდეგ გაცემული ტექნიკური პასპორტი _ მხოლოდ შენობა-ნაგებობის ტექნიკურ მდგომარეობას და არა უფლების რეგისტრაციის ფაქტს.
აქედან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ქ. ბათუმის მერიის საკასაციო საჩივარი უნდა დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ, გაუქმდეს გასაჩივრებული განჩინება და მოცემული საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი :

საკასაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის პირველი მუხლის მე-2 ნაწილით, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 412-ე მუხლით და

დ ა ა დ გ ი ნ ა :

1. ქ. ბათუმის მერიის საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ;
2. გაუქმდეს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2006 წლის 25 დეკემბრის განჩინება და მოცემული საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს იმავე სასამართლოს;
3. სახელმწიფო ბაჟის საკითხი გადაწყდეს საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებისას;
4. საკასაციო სასამართლოს განჩინება საბოლოოა და არ საჩივრდება.